Uyaran Eksikliği

Uyaran Eksikliği Nedir?  

Bir bebek dünyaya geldiği andan itibaren bakıma ve ilgiye muhtaçtır. Acıkınca besleme gibi fizyolojik ihtiyaçlarının karşılanmasının yanı sıra çocuğun onunla ilgilenecek, etkileşime girecek bir çevreye de ihtiyacı vardır. Bir çocuğun sağlıklı bir şekilde gelişimini sürdürebilmesi için bulunduğu çevrede uyaranlarla karşılaşması gereklidir. Dokunmak, konuşmak, oyun oynamak gibi aktiviteler çocuğun çeşitli uyaranlara maruz kalmasını sağlar. 

Çocuğun uyaranlarla az karşılaşması, çocukla yeterince etkileşime geçilmemesi, sürekli televizyon izletilmesi gibi durumlar çocuklarda uyaran eksikliğine yol açar. Yaşantı eksikliği veya sosyal uyaran eksikliği olarak da adlandırılan bu durumda çocuk yakınlarıyla göz temasını her zaman kurmaz, ihtiyaç duyduğu/ arzu ettiği zaman kurar. Uyaran eksikliği problemi yaşayan çocuklarda iletişim problemleri görülür. Çocuk sosyal adaptasyonda zorluk çeker. Bu çocuklarda konuşma problemleri, konuşma gecikmesi görülür. 

Uyaran eksikliği yaşayan çocuklar sürekli televizyon izleme eğilimindelerdir. Yaşıtlarıyla iletişime geçmek, oyun oynamak yerine televizyon izlemek veya tabletle oynamayı tercih ederler. Uyaran eksikliği yaşayan çocuğun gelişimi yaşıtlarına göre daha geri kalmış olabilir. Özellikle konuşma geriliği sık görülen bir problemdir. Bunun yanı sıra anlama problemi, bazı söylenenleri anlayamamayla karşılaşılabilir. Çocuk komutları takip etme ve gerçekleştirmede zorluk yaşayabilir. 

Çocuklarımızla iletişim kurmak, onunla ilgilenmek gelişimi için oldukça önemlidir. Çocuğumuzun karnını doyuruyorsak ancak onunla ilgilenmiyorsak, oyun oynamıyorsak, çocuk tüm gününü televizyon izleyerek geçiriyorsa çocuğun psikolojik, sosyal ve hatta motor gelişimi etkilenebilir. Çocuğun televizyon başında geçirdiği sürenin fazla olması, uzun süre tablet kullanımı, çocukla yeterince iletişim kurmamak, ilgi eksikliği, çocuğun sorumluluk almasına izin vermeme uyaran eksikliğine zemin hazırlayan durumlardır. 

Çocuğunuzun gelişimini yakından takip etmelisiniz ve çocuğunuz iletişim problemleri yaşıyorsa, konuşması ve gelişimi yaşıtlarına göre gerideyse vakit kaybetmeden bir uzmana başvurmalısınız. İlk üç yaş ve 3-6 yaşlar dikkat edilmesi gereken yaş gruplarıdır. Uyaran eksikliğinin erken tespit edilmesi önemlidir. Erken tespit edildiğinde uzmanın önerilerini dikkate alarak evde çocuğunuza vereceğiniz eğitim ve ilgiyle düzelme elde etmek daha kolaydır. Uyaran eksikliği yaşayan bazı çocuklar için özel eğitim gerekebilir. Özel eğitimde çocuk, ihtiyaçlarına uygun bir eğitim programına alınır. 

Uyaran Eksikliği Belirtileri Nelerdir? 

Uyaran eksikliğini yaşayan çocuklarda iletişim sorunları görülür. Çocuk sosyal adaptasyonda zorluk yaşar. Gelişim problemleri görülebilir, konuşması gecikebilir. 

Uyaran eksikliği belirtilerinden bazıları şunlardır:

• Sosyal adaptasyonda zorluk, yaşıtlarıyla iletişime geçmede zorluk
• Konuşma problemleri, konuşma gecikmesi, geriliği
• İletişim sorunları
• Göz temasını kendi arzu ettiği zaman kurma
• Anlama problemi, bazı zamanlarda anlayamama
• Öfke problemi
• Gelişim geriliği
• Komutları gerçekleştirememe
• İşaret etme eksikliği, parmakla göstermeme
• Sürekli televizyon izleme eğilimi 

Uyaran Eksikliği Nedenleri Nelerdir? 

Çocukla yeterince iletişim kurmamak, ilgilenmemek, çocuğun televizyon başında veya tablette uzun süre vakit geçirmesi uyaran eksikliğine yol açabilir. 

Uyaran eksikliğine zemin hazırlayan durumlardan bazıları şunlardır:

• İlgi eksikliği
• Çocukla yeterince iletişim kurulmaması
• Çocuğun sosyal bağlantılar kurmasına imkan sağlamama
• Çocuğun sorumluluk almasına, bir işi başarmasına izin vermeme
• Yaşıtlarıyla ve aile üyeleriyle iletişimden uzak kalma
• Televizyon başında geçirilen sürenin fazla olması
• Uzun süre tablet kullanımı
• Uzun süre telefonla oynamak 

Uyaran Eksikliği Teşhisi 

Uyaran eksikliğinin tespit edilmesi için aileden hikaye alınır, çocuk gözlemlenir. Çocuğun fiziksel, bilişsel, duygusal gelişimi kontrol edilir. Değerlendirme ortamı çocuğun yaşı dikkate alınarak kendini rahat hissedebileceği şekilde hazırlanır. 

Uyaran eksikliğinin tespit edilmesi için öncelikle aileden hikaye alınır. Çocuğun ve bunun yanı sıra ailenin öyküsü alınır. Aileden çocukla ve günlük yaşantılarıyla ilgili bilgiler alınır. Aile çocuğun şikayetlerinin neler olduğunu uzmanla paylaşmalıdır. Bunun yanı sıra çocuğun tıbbi özgeçmişi hakkında bilgiler vermelidir. Daha önce bir tanı konduysa veya tedavi alındıysa bunlar hakkında uzman bilgilendirmelidir. 

Konuşma geriliği, iletişim kurmama gibi problemler yaşayan çocuk için uzmana başvurulduğunda uzman, çocuğu gözlemler. Çocuktaki belirti ve bulguları değerlendirir. Çocuğun gelişimini değerlendiren ölçek ve testlere başvurur. Çocuğun yaşına/ ihtiyacına göre gelişimsel tarama testleri uygulanır. Psiko- sosyal değerlendirme yapılır. Bilişsel işlevler değerlendirilir.  Alıcı dil, ifade edici dil, sosyal beceriler, komutlara uyabilme, taklit yeteneği, iletişim becerisi gibi parametreler değerlendirilir. 

Uyaran Eksikliği Tedavisi

Uyaran eksikliği tedavisinde çocuğun eğitime gereksinim duyduğu beceriler belirlenir ve bunlara yönelik eğitim verilir. 

Çocuğun normal gelişime göre geri kaldığı:

• Alıcı dil
• İfade edici dil
• Sosyal adaptasyon yeteneği
• Normal gelişim basamakları
• Motor becerileri
• İletişim becerisi gibi alanlarda çocuk ve aileye eğitim verilir.                                        

Aile eğitimi uyaran eksikliği tedavisinde önemli bir yere sahiptir. Uyaran eksikliği ailenin eğitimi ve uzmanın önerilerine göre çocuğuna davranışlarının düzenlenmesiyle düzelme gösterebilir. 

Çocuğun televizyon izlediği, tablet oynadığı süre kısıtlanmalıdır. Gün içerisinde saatler boyunca televizyon izlenmemelidir.  Bunun yerine çocuk aile bireyleriyle veya arkadaşlarıyla oyun oynamaya teşvik edilmelidir. 

Çocukla yakından ilgilenilmelidir. Çocukla oyun oynamak, sohbet etmek, çocuğun seveceği şarkıları söylemek faydalıdır. 

Çocuğa sosyalleşme imkanı verilmelidir. Çocuk sosyalleşebileceği park gibi alanlara götürülmelidir. 

Oyun terapisi uyaran eksikliği tedavisinde kullanılabilir. Aileye çocuklarıyla oyun oynamaları tavsiye edilir ve aile oyun oynama ile ilgili eğitilir.  Çocukla nasıl etkileşime geçecekleri öğretilir. 

Uyaran eksikliği yaşayan bazı çocuklar için özel eğitim gerekebilir.  Özel eğitim yaşıtlarına göre gelişimi daha geride olan çocuklar için uzmanlar tarafından uygulanan eğitimdir. Çocukların fiziksel, bilişsel, sosyal olarak gelişimleri desteklenerek normal gelişim basamaklarına ulaşmak hedeflenir. 

Uyaran Eksikliği Tedavi Edilmezse 

Uyaran eksikliği çocukta iletişim becerilerini olumsuz etkiler. Çocuğun sosyal davranış becerileri azalır. Konuşması yaşıtlarından geride olabilir. Uyaran eksikliği tedavi edilmediğinde çocuğun normal gelişimi etkilenir, gelişimi yaşıtlarına göre geride kalabilir.

Uyaran eksikliği çocuğu fiziksel, bilişsel, psikolojik ve sosyal olarak çok yönlü etkileyebilir. 

Uyaran eksikliği dikkate alınmazsa oluşabilecek bazı durumlar şunlardır: 

• Sosyal davranış becerileri azalır.
• Dil ve konuşma etkilenir. İfade edici ve alıcı dil etkilenir.
• Gelişimi akranlarına göre geride olabilir.
• Çekingenlik, yalnızlaşma görülebilir.
• Motor becerileri akranlarına göre geride olabilir.
• Duygusal etkilenim görülebilir.
• Çocukta ve ailesinde psikolojik etkilenime neden olabilir. 

Uyaran Eksikliğine Ne İyi Gelir? 

Uyaran eksikliğinin erken tespit edilmesi ve ailenin eğitilmesi önemlidir. Ailenin uzmanların önerilerine göre çocukla ilgilenmeleri, iletişim kurmaları, oyun oynamaları uyaran eksikliğine iyi gelir. 

Uyaran eksikliğine iyi gelen davranışlardan bazıları şunlardır:

• Erken tespit etme ve eğitime başlama
• Ailenin eğitilmesi, bilinçlenmesi
• Ailenin duruma adapte olması ve tedavi sürecinde etken rol alması
• Çocukla oyun oynamak, şarkı söylemek
• Çocukla vakit geçirmek, ilgilenmek, parka götürmek
• Televizyon izleme süresini kısıtlamak
• Çocukla göz teması kurmak, iletişim kurmak, konuşmak
• Çocuğu teşvik etmek, desteklemek, başarabileceği işler için fırsat vermek
• Çocuğun sosyalleşmesine ve akranlarıyla iletişim kurabilmesine olanak sağlamak 

Uyaran Eksikliğine Ne İyi Gelmez?  

Çocukla ilgilenmemek, paylaşımda bulunmamak uyaran eksikliğine zemin hazırladığı gibi durumu daha da kötüleştirebilir. Aynı şekilde çocuğun uzun süre televizyonda, tablette vakit geçirmesi de uyaran eksikliğine iyi gelmez, çocuğu olumsuz etkiler. 

Uyaran eksikliğine iyi gelmeyen durumlardan bazıları şunlardır:

• Uzun süre tablet kullanımı
• Uzun süre telefon kullanımı
• Televizyon başında geçirilen sürenin fazla olması
• Fazla korumacı olma, çocuğun yapabileceği işleri yapmasına izin vermemek
• Çocukla iletişime geçmeme, paylaşımda bulunmamak
• Çocuğu yalnızlaştırmak
• Tanıyı geciktirmek, eğitime geç başlamak 

Uyaran Eksikliği İlaçları 

Uyaran eksikliğine özgü tedavi edici bir ilaç bulunmamaktadır. Uyaran eksikliğinden kaynaklı şikayetler çocukla etkileşime geçildiğinde, daha fazla ilgilenildiğinde düzelme gösterme eğilimindedir. İyi bir eğitimle çocuk yaşıtlarıyla aynı gelişim basamaklarına erişebilmektedir. Gerekli durumlarda çocuğun özel eğitime ihtiyacı olabilir. Çocuk gelişimi uzmanları, özel eğitim uzmanları çocuğun gelişimini yakından takip eder ve çocuk ile ailesine eğitim verir. Uyaran eksikliği sorunu yaşayan çocuğun günlük yaşantısını engelleyen öfke krizi gibi şikayetler için çocuk psikiyatristi uygun görürse şikayetlere yönelik ilaç reçete edebilir. 

Uyaran eksikliği sorunu yaşayan çocuklar için kullanılacak ilaçlar konusunda dikkatli olunmalıdır. Doktorun reçete ettiği ilaçlar haricinde bilinçsizce ilaç kullanılmamalıdır. Reçete edilen ilaçlar doktorun/ eczacının önerdiği sıklık ve miktarda kullanmalıdır. Bilinçsiz ilaç kullanımı faydadan çok zarar olarak geri dönebilir. 

Çocuklarda Uyaran Eksikliği 

Uyaran eksikliği çocuklarda görülebilen problemlerdendir. Yaşantı eksikliği veya sosyal uyaran eksikliği olarak da adlandırılan bu rahatsızlıkta çocuk yakınlarıyla göz temasını her zaman kurmaz, ihtiyaç duyduğu/ arzu ettiği zaman kurar. Sosyal adaptasyonda, iletişime geçmede zorluk yaşar. Yaşıtlarının bulunduğu ortamda dahi yalnız kalma, yalnız oynama eğilimi gösterebilir. Dil gelişimi yaşıtlarından geride olabilir. Çocuk sürekli televizyon izleme, telefonla oynama eğilimi gösterir. 

Çocuğunuz iletişim problemleri yaşıyorsa, sosyal uyum problemi varsa, konuşması ve gelişimi yaşıtlarına göre daha geride kaldıysa vakit kaybetmeden bir uzmana başvurmanızda fayda vardır. Uyaran eksikliği yaşayan çocuğunuzla ilgilenmek, oyun oynamak, konuşmak onun gelişimi için çok önemlidir. Çocuğunuzla kaliteli vakit geçirmelisiniz. 

Uyaran eksikliği için Hangi Doktora Gidilir? 

Uyaran eksikliği yaşayan çocukların gelişimi yaşıtlarına göre daha geri kalmış olabilir. Konuşma gecikmesi sık görülen belirtilerdendir. Çocuğun gelişimi yaşıtlarına göre daha geride kaldıysa, çocuk iletişim ve sosyal uyum problemleri yaşıyorsa bir uzmana başvurmalısınız.   

Uyaran eksikliği için çocuk psikiyatrisi bölümüne başvurabilirsiniz. Çocuk psikiyatristi, çocuk gelişimi uzmanı, ergoterapist gibi uzmanlar çocuğun psiko- sosyal ve motor gelişimini takip eden tedavi ve eğitim süreçlerini yürüten ekip içerisinde yer alan elemanlardır.