Uyku Laboratuvarı

Uyku Laboratuvarı Nedir?

Uyku laboratuvarı, uyku sırasında tüm verilerin kayıt altına alınmasını sağlayan özel durumlara verilen isimdir ve genellikle uyku bozukluğu yaşayan kişilerin sorunlarının tespit edilmesi amacıyla kullanılır. Kayıt edilen bilgiler bir bilgisayarda depolanır. Hastanın gece boyunca hastanede kalması ve normal bir şekilde uyku geçirmesi beklenir. Böylelikle uykuda yaşadığı problemler görülerek tedavi için bir veri toplanır.

Polisomnografi adı verilen uyku testine tabi tutulan hasta, bir gece boyunca hastanede kalır. Hastanın uykusunu geçireceği odanın sesten uzak ve hasta için gereken tüm koşulları sağlanmış olması önemlidir. Tuvalet ve banyo gibi ihtiyaçların da odanın içerisinde bulunması gerekir. Burada hastayı inceleme altına alan teknisyenler ile hastanın kaldığı odanın birbirine yakın olması ve gerektiğinde teknisyenlerin müdahale edebilmesine dikkat edilir.

Uyku testi esnasında hastanın kayıt edilen verileri şunlardır:

• Ağız ve burundan alıp verdiği havanın akışı
• Uyuma esnasında soluk alışverişi sırasındaki karın hareketleri
• Uykuda varsa eğer solunum durması ve bunun ne kadar sürdüğü ile ne sıklıkta gerçekleştiği bilgisi
• Hastanın gece boyunca kan basıncı
• Hastanın EKG aktivitesi
• Hastanın EEG aktivitesi
• Hastanın uyurken çene kasının gerilme elektrosu
• Hastanın kanındaki oksijen seviyesi
• Hastanın uyku esnasındaki beyin dalga hareketleri
• Hastanın uyuma esnasındaki göz hareketleri
• Kişinin kas ve bacaklarındaki hareketler ve ani tepkiler
• Hastanın uyuma esnasındaki vücut pozisyonu

Kayıt edilen veriler, sabah doktor tarafından incelenir. Hasta, hastaneden çıkmadan önce gereken tedavi programını, reçetesini ve diğer ihtiyacı olan bilgiyi almış olur. 

Uyku Laboratuvarı Hangi Durumlarda Kullanılır? Belirtileri Nelerdir?

Uyku laboratuvarı kişinin uyumasında bir sıkıntı varsa kullanılmaktadır. Bu problemler başka bir hastalığın habercisi olabileceği gibi aynı zamanda kişinin yanlış vücut pozisyonu nedeniyle de gerçekleşebilir. Doktorlar tarafından özellikle aranılan durum ve rahatsızlıklar şunlardır:

• Kişinin tüm gece hiç uyuyamaması
• Aşırı bir şekilde uykucu olan kişiler
• Kişinin uyanamaması ve bu durumun sosyal yaşantısını etkilemeye başlaması
• Geceleri sürekli olarak uyanılması
• Hasta, bir yere oturduğunda dahi orada hemen uyuyabiliyorsa
• Gece çok fazla uyunsa dahi dinlenilemiyor ve halen uyku isteği devam ediyorsa
• Yataktan korku ile ve sıçrayarak uyanılıyorsa
• Kötü rüya ve kabuslar ile uyanıp bu durum sürekli bir hal alıyorsa uyku laboratuvarına başvurulması gerekir.

Yukarıdaki durumlar ile birlikte doktora başvurulduğunda hastanın en az bir gece uyku laboratuvarında izlenmesi gereklidir. Bu test işleminde hastanın neden bu şekilde uyuduğu anlaşılmaya çalışılmaktadır. Buna bağlı olarak görülen rahatsızlıklar şunlardır:

Uyku Apnesi

Uykuda nefes alışverişinde bir duraksama olarak bilinir. Kişinin nefes alışverişinin en az 20 saniye boyunca normalden %20 daha azına düştüğü durumlardır. Bu hastalığı kişinin kendisinin belirlemesi ve tanı koyması oldukça zordur. Buna bağlı olarak uyku apnesi rahatsızlığı olan kişilerin;

• Gece boyu ani solunum durmaları
• Gürültülü bir şekilde horlama yapması
• Uyku alınamaması nedeniyle zihinsel faaliyetlerde durgunluk
• Gün içinde sürekli olarak bir uykulu olma durumu

Bu belirtiler kişide uyku apnesi olduğunu gösteren delillerdir ancak gerçek tanının konulabilmesi için hastanın uyku laboratuvarında bir gece geçirmesi gerekir. Gece sürekli olarak solunum durması yaşayan kişilerin kanındaki oksijen seviyesi zaman içerisinde düşmeye başlar. Soluk alamayan kişi uyanır ve sonrasında yeniden nefes almaya devam ederek kandaki oksijen seviyesini normal seyrine sokar. Bu hastalık özellikle aşırı kilolu, boğazda yutmayı ve nefes almayı zorlaştıran darlık durumları, gece alkol alımı, aşırı sigara tüketimi ve bazı ilaçlardan kaynaklı olarak cereyan eder.

Uyku apnesi kadınlarda %2 oranında ve erkeklerde ise %4 oranında görülmektedir. Astım ve şeker hastalıkları da düşünüldüğünde uyku apnesi de bir o kadar yaygın olarak görülen hastalıklardan biridir.

Uyku apnesi çocuklarda da görülebilmektedir. Çocuklarda bademcik ve geniz eti problemlerinin varlığı uyku apnesini tetikleyebilmektedir.

Huzursuz Bacak Sendromu

Bir diğer adı Willis Ekbom olan huzursuz bacak sendromu, uyku düzeni olmayan kişilerde sıklıkla görülen bir rahatsızlıktır. Hastaların büyük bir kısmı bu hastalığın belirtilerini sayamaz veya hatırlamakta güçlük çeker. Aşağıda sıralanmış olan belirtiler uyku sırasında bacaklarda yaşanmaktadır:

• Yanma hissi
• Uyuşma
• İğnelenme
• Karıncalanma
• Ağrı
• Bacakları istekli bir şekilde hareket ettirme isteği

Bu durum bacaklarda meydana gelen bir rahatsızlıktır. Bacaklarda görülen bu rahatsızlığın ana sebebi ise nörolojik olarak bilinir. Yukarıdaki belirtilerin genellikle akşam ve gece uyku esnasında ortaya çıktığı bilinir. Bu hastalığın bir diğer adı da “uykuda periyodik bacak hareketleri bozukluğu” olarak bilinir.

Psikiyatrik Problemler

Genellikle hastada depresyon veya anksiyete adı verilen psikolojik problemlerin akabinde ortaya çıkan durumlardır. Bu problemler hastanın sürekli olarak uyku isteği ile dolaşmasını ve halsiz olmasını sağlayan faktörlerdir. Bunun dışında psikolojik rahatsızlıklar nedeniyle kullanılan birtakım ilaçlarında bu rahatsızlıklara neden olduğu bilinmektedir.

Mide Ekşimesi

Gastro özofajeal olarak da isimlendirilen ve mide içeriğinin uyku sırasında boğaza geri gelmesini sağlayan bir rahatsızlıktır. Bu durum, hastayı birçok kez uyandırır. Uyku sırasında hem yatar pozisyon hem de daha az yutkunma gerçekleştiğinden reflü daha sık görülür. Bu durumda hastanın başını daha yukarıda tutmaya özen göstermesi, oluşabilecek sorunları çözme konusunda başarılı bir hareket olur. 

Yaşam Alışkanlıkları 

Kişilerin yaşam sırasında yaptığı hareketler, tükettiği yiyeceklerde onların gece rahat uyumasını engeller. Buna göre fazla kafein tüketimi, alkol alımı, vardiyalı ve nöbetleşe gerçekleşen çalışma düzeni ve yatmadan önce yapılan spordan kaynaklı olarak uyku bozukluğu görülebilir.

Uyku Bozukluğu Tedavisi Nasıl Yapılır?

Uyku laboratuvarında değerlendirme sürecine katılmadan önce dikkat edilmesi gereken bazı durumlar vardır. Bu durumlar aşağıdaki şekilde sıralanmaktadır:

• Uyku testine girmek isteyen kişilerin düzenli olarak kullandığı ilaçlar var ise bunu doktor ile paylaşmalıdır. İlaçların uyku üzerinde bir etkisi var ise uzman doktor tarafından bilgilendirmeler yapılarak ilaç kullanımına ara verilmesi istenebilir. 
• Ayrıca hastanın uyku laboratuvarına geleceği gün duş alması, göğüs ve bacak kıllarını temizlemesi gerekir. 
• Uyku testinin yapılacağı gün hastanın alkol, sigara, çay, kahve ve gazlı içeceklerden uzak durması beklenir.

Poligrafik tetkik ismi verilen ve uyku laboratuvarlarında yapılan testler sonrasında kişide uyku bozukluğunun nedeni olarak anlaşılabilmektedir. Kişi, CPAP cihazına bağlı olarak bir geceyi hastanede geçirir. Bu cihaz, uyku sırasında hastanın pek çok verisini kayıt altına alır. Tetkik sırasında hastanın beyin aktivitelerinden kalp ritmine ve solunum durmalarına kadar bütün süreç gece boyunca takip edilir. Bu sorunların nedeninin tespiti için gece boyunca hastaneden kalması gereken hastaya sırasıyla şu işlemler uygulanır:

• Burun, göğüs kafesi ve karna takılan kemerler ve cihazlar ile kişinin solunumu takip edilir.
• Parmağa takılan bir cihaz ile uyku esnasında kandaki oksijen düzeyi takip edilir.
• EKG yöntemiyle uykuda hastanın kalp ritmi takip edilir.
• Bacaklara takılan elektrotlar ile kişinin uyku boyunca bacak hareketleri takip edilir.
• Pozisyon algılayıcısı ile birlikte hastanın hangi pozisyonda nefes durması yaşadığı tespit edilir.

Bu yapılan incelemeler tüm gece devam eder ve sabah gelen doktor tarafından izlenir. Buna bağlı olarak doktorun gördüğü problemler bazen yatış pozisyonunun değişmesi yönünde bir tavsiye ve birkaç ilaç bazense uyku apnesi gibi rahatsızlıkların tespiti ile başlayan bir rahatsızlıklar silsilesi belirlenebilir. 

Uyku Laboratuvarı Sonrası

Uyku laboratuvarda bir gün boyunca izlenen hasta, gerekli verilerin toplanmasının ardından taburcu edilerek normal yaşantısına kaldığı yerden devam edebilir. Hastanın uyku esnasındaki pozisyonu, nefes alışverişi ve uyku bozuklukları hakkında edinilecek diğer bilgiler kayıt altına alındı ise hastanın taburcu olmasına engel bir durum bulunmamaktadır. Buna göre doktorun izlediği kayıtlarda özellikle dikkat çekmek istediği noktalar şunlardır:

• Hastanın uyku evreleri
• Hastanın uykudan uyanma durumuna geçişleri ve buna verdiği reaksiyonlar
• Uykuda yaptığı bacak hareketleri
• Hastanın uyuma esnasındaki vücut pozisyonu

Yukarıdakiler ve diğer parametreler eşliğinde doktor hasta için bir tanı koyar ve tedavi yöntemine geçer. Skorlama ismi verilen bu maddelerden sonra doktor tarafından ayrıntılı bir rapor da hazırlanabilir. Bu rapor içerisinde doktor özellikle uyku apnesi ve diğer solunum hadiselerini yakından izler. Bu aşamadan sonra hasta artık doktorun verdiği tedavi programına göre ilerler. 

Uyku bozukluklarından kurtulmak için hayatın her noktasında bazı değişiklikler yapmak gerekir. Bu değişiklik yaşam düzeninden beslenme düzenine kadar uzanabilir. Uyku bozuklukları için dikkat edilmesi gerekenler:

• Akşam kafeinli içecek tüketmemek,
• Uyku saatlerini biz düzene koymak,
• Sabah uyanır uyanmaz yataktan kalkmak, yatakta uyandıktan sonra vakit geçirmemek,
• Yatağı uyku dışında kullanmamak,
• Gündüzleri uyku uyuyamamak,
• Akşamları spor yapmayıp onun yerine gündüz yapmak.