Vajinal Ultrason Nedir?
Pelvisteki organları ve yapıları değerlendirmek için kullanılan görüntüleri almayı sağlayan, invazif olmayan bir tanı tekniğe vajinal ultrason denilmektedir.
Vajinal ultrason, pelvisteki organları ve yapıları değerlendirmek için kullanılan görüntüleri almayı sağlayan, invazif olmayan bir tanı tekniğidir ve transvajinal ultrason olarak da bilinmektedir. Bu ultrason tekniği; rahim, serviks, vajina, fallop tüpleri ve yumurtalıklar dâhil olmak üzere vajinal organların ve yapıların hızlı bir şekilde görüntülenmesini sağlamaktadır.
Pelvisteki açıklanamayan ağrı, şişlik veya enfeksiyonların teşhis edilmesini ve pelvisteki büyümenin incelenmesi için en iyi test türüdür. Bu, görülen büyümenin sıvı dolu bir kist, katı bir tümör veya başka bir tür yumru olup olmadığını belirlemeye yardımcı olmaktadır. Bunun yanında bu ultrason tekniği, her ne kadar biraz rahatsız edici olabilse de güvenli bir prosedür olarak kabul edilmektedir.
Vajinal Ultrason Aleti Nasıl Çalışır?
Vajinal ultrason aleti, duyulamayacak kadar yüksek bir frekansta ultrason dalgaları gönderen bir dönüştürücü kullanmaktadır. Ultrason dönüştürücü deri üzerine yerleştirilir ve ultrason dalgaları vücut içindeki organlara ve yapılara doğru yönlendirilir. Ses dalgaları bir yankı gibi organlardan sekerek dönüştürücüye geri dönmektedir. Dönüştürücü, yansıyan dalgaları işler ve organların veya dokuların görüntüsüne dönüştürülür. Daha sonra bu görüntüler bir bilgisayar tarafından incelemeye alınır. Bunun yanında bu ses dalgaları, karşılaşılan doku türüne bağlı olarak farklı hızlarda ilerlemektedir.
Ses dalgalarının dönüştürücüye geri dönme hızı ve ses dalgasının ne kadarının geri döndüğü, dönüştürücü tarafından farklı doku türleri olarak belirlenir. En iyi ses iletimi için, dönüştürücünün cilt üzerinde düzgün hareket etmesinin sağlanması gerekirken, cilt ile dönüştürücü arasındaki havayı ortadan kaldırmak için dönüştürücü ve cilt üzerine ultrason jeli sürülmelidir. İki tür ultrason tekniği vardır ve bunlar aşağıdaki gibidir:
- Transabdominal ultrason: Bu ultrason türünde, dönüştürücü jel kullanılarak karın boyunca kaydırılarak tarama yapılır.
- Transvajinal ultrason: Bu ultrason türü vajinaya uzun, ince bir dönüştürücü yerleştirilerek yapılmaktadır. Ayrıca problar plastik veya lateks tabakalarla kaplanmakta ve yalnızca kadınlarda kullanılır.
Gerekli olan ultrason türü, öncelikle ultrasona neden ihtiyaç olduğuna bağlı olarak değişmektedir. Duruma göre bu iki yöntemden biri veya her ikisi de kullanılarak ultrason incelemesi gerçekleştirilir.
Vajinal Ultrason Hangi Durumlarda Kullanılır?
Bazı durumlarda, üreme organlarına bakılabilmesi veya ölçüm yapılabilmesi için vajina ultrasona ihtiyaç duyulur. Bu ultrason kullanılarak rahim ve yumurtalıkların boyutu, şekli ve konumu, vajinal doku ve organların yoğunluğu (veya ekojenite) ve kalınlığı, endometriyumda, miyometriyumda (uterus kası dokusu), fallop tüplerinde veya mesane içinde veya yakınında sıvı veya kitlelerin varlığı, serviksin uzunluğu ve kalınlığı, mesane şeklindeki değişiklikler ve vajinal organlardan kan akışına bakılmaktadır.
Bu ultrason, vajinaki kitlelerin boyutu, yeri ve yapısı hakkında detaylı bilgi sağlayabilmektedir, ancak kesin bir kanser veya spesifik hastalık teşhisi koymak için yeterli değildir. Bununla birlikte bazı durumların teşhisi ve tedavisinde de yardımcı olmaktadır ve bunlar aşağıdaki gibidir:
- Endometrial durumlar dâhil olmak üzere uterusun anatomik yapısındaki anormallikler
- Pelvisteki fibroid tümörleri ve kistleri gibi iyi huylu (zararsız) büyümelerin yanı sıra diğer tümör türleri
- Rahim içi kontraseptif alet (RİA) varlığı ve konumu
- Pelvik inflamatuar hastalık (PID) ve diğer enflamasyon türleri
- Menopozdan sonra gerçekleşen kanamanın nedenini anlama
- İnfertilite değerlendirmesi için yumurtalık folikülü boyutunun izlenmesi
- İn vitro fertilizasyon için yumurtalıklardan folikül sıvısı ve yumurta aspirasyonu
- Ektopik gebelik halinde (çoğunlukla rahim dışında gelişen ve fallop tüpünde oluşan gebelik)
- Hamilelik sırasında fetal gelişimin izlenmesi
- Belirli fetal durumların değerlendirilmesi
Gebelikte Vajinal Ultrason Ne Zamana Kadar Yapılır?
Gebelikte vajinal ultrason, bebeğin gelişimini hamileliğin 14. haftasında veya öncesinde izlemek için yaygın olarak transabdominal ultrason kullanılmaktadır. Bu teknikler bebeğin boyu, kollarının ve bacaklarının uzunluğu, kafa boyutu gibi bebeğin büyüme koşulları kontrol edilmektedir. Annenin hamileliğinde ne kadar ilerlediğini, bebeğin rahim içindeki pozisyonunu, annenin taşıdığı bebek sayısını ve bebeği çevreleyen amniyotik sıvı miktarını kontrol etmek için de kullanılmaktadır. Bebeğin kalbine bakmak için kullanılabilir iken bazı durumlarda, Down sendromu gibi belirli doğum kusurları ve gelişimsel anormallikler için bir tarama yöntemi olarak işlev görebilir.
Ayrıca genellikle hamileliğin ilk haftalarında, annenin hamileliğinin durumu ve doğum tarihinin ne kadar ileride olduğunu belirlemek için transvajinal ultrason kullanılmaktadır. Bu yöntem, probu uterusa yaklaştırır ve annenin ilk trimesterinde fetüsün daha net bir şekilde görüntülenmesini sağlamaktadır.
Vajinal Ultrasonun Riskleri Nelerdir?
Vajinal ultrason uygulamasında kişinin özel tıbbi durumuna bağlı olarak bazı riskler olabilmektedir. Transvajinal ultrason, ultrason dönüştürücünün plastik veya lateks bir kılıfla örtülmesinden dolayı lateks alerjisi olan hastalarda reaksiyona neden olabilir. Ayrıca obezite, kişinin uygulanan yakın tarihli baryum prosedürü sonrası bağırsaklarında kalan baryum, yetersiz mesane dolumu ve bağırsak gazı gibi bazı koşullar veya faktörler yapılacak testin sonuçlarını etkileyebilmektedir. Bununla birlikte olası bir enfeksiyon riskinin oluşmaması için vajinal ultrason cihazı hijyeni önemli bir kriterdir.
Vajinal Ultrason Nasıl Yapılır?
Vajinal ultrasona hazırlanma aşamasında eğer yapılacak olan ultrason, anestezi gerektiren başka bir prosedürün parçası değilse, vajinal ultrason öncesi aç kalınması ve anestezi yapılması gerekmez. Bunun yanında işlem yapılmadan bir saat önce en az 4-5 bardak su tüketilmeli ve muayene bitene kadar mesane boşaltılmamalıdır. Transvajinal ultrason için ise işlemden hemen önce mesane boşaltılmalıdır. Ayrıca tıbbi duruma bağlı olarak başka özel hazırlıklar da istenebilir. Vajinal ultrason muayenehanede ayakta tedavi bazında uygulanabileceği gibi hastanede yatan bir hastanın tedavisinin bir parçası olarak yapılabilmektedir. Prosedürler, duruma ve hastanenin uygulamalarına bağlı olarak değişmektedir. Ayrıca vajinal ultrasondan sonra özel bir bakıma gerek yoktur. Doktor tarafından kişiye farklı bir şekilde tavsiyede bulunulmadıkça normal yaşamına hemen devam edebilmektedir.
Vajinal Ultrason ile İlgili Sıkça Sorulan Sorular
Vajinal ultrason acı verir mi?
Transabdominal ultrason sırasında ultrason dönüştürücünün cilde uygulanmasından dolayı radyasyon kullanılmamaktadır ve genellikle rahatsızlık hissedilmemektedir. Çoğu kadın, dönüştürücü karın üzerinde hareket ettiğinde herhangi bir ağrı veya rahatsızlık hissetmez. Ancak mesane dolu ise kişi rahatsızlık hissedilebilir ve bazı kişiler için muayene masasına yatmak bile rahatsız edici bir durum olarak değerlendirilir. Bunun yanında transvajinal ultrason uygulanıyorsa, dönüştürücü vajinaya yerleştirildiğinden dolayı vajinal ultrason sonrası ağrı hissedilebilir. Ayrıca bazı kişilerin sahip olduğu sağlık sorunları nedenleriyle hemen transabdominal ultrason çektirmesi gerekebilir ve hızlı şekilde yapılan uygulanma ihtiyacı, mesaneye üriner kateter adı verilen küçük bir tüp yerleştirilmesini gerektirir. Bu idrar kateteri, mesaneyi doldurmak için sıvı kullanmaktadır, dolayısıyla bu uygulamada rahatsızlık hissi verebilir.
Adetliyken vajinal ultrason yapılır mı?
Vajinal ultrason işleminin adetli iken yapılmasında hiçbir mahsur yoktur. Hazırlık için sadece kullanılan tampon veya petin çekim öncesi çıkarılması yeterlidir. Ayrıca kişinin adetliyken jinekolojik bir muayeneye psikolojik olarak hazır olup olmadığı belirleyici bir kriter olabilir.
Vajinal ultrason zararlı mı?
Vajinal ultrason, dönüştürücünün karın veya vajina üzerinde uyguladığı baskıya bağlı olarak hafif bir rahatsızlık verebilirken bunun dışında bilinen bir riski yoktur. Ve bu teknikte radyasyon kullanılmadığı için anneye veya bebeğine herhangi bir zararı yoktur. Yalnız ultrason dönüştürücünün plastik veya lateks bir kılıfla örtülmesi gerekir ve bu, bazı durumlarda lateks alerjisi olan kişilerde reaksiyona neden olabilir.
Vajinal ultrason gebeliğe zarar verir mi?
Hamilelikte düşük riskinin en yüksek olduğu dönem hamileliğine ilk 3 ayıdır. Bu nedenle en çok sorulan sorulardan birisi gebelikte vajinal ultrasonun zararlı olup olmadığıdır. Bu teknik hamileliğin hiçbir döneminde zararlı değildir. Çünkü fetüsün takip için karından bakıldığı zaman fetüs proba yaklaşık 8 ila 10 cm uzaklıktadır, vajinal ultrasonla bakıldığında ise bu mesafe 3 ila 5 cm e düşmektedir. Bu durumda da fetüs, kese ve plasenta oluşumları incelemek daha da kolayla olmaktadır. Bununla birlikte gebelikte fetüsün gelişimini veya rahim ağzı kalınlığını incelemek için bu ultrason oldukça yararlı bir test türüdür.
Vajinal ultrason testi kimler yaptıramaz?
Bu testi yaptıramamanın veya elde edilen sonuçların yetersiz olduğu nedenler arasında; bağırsaklarda veya rektumda dışkı, hava, başka gazlar veya X-ışını kontrast maddesi (baryum gibi) bulunması, test sırasında hareketsiz kalamama, obezite ve karında açık bir yara olması sayılabilir. Transabdominal ultrason için mesanenin dolu olması gerekir, böylelikle pelvik ve organlar net bir şekilde görüntülenebilir.
Vajinal ultrason kanseri teşhis edebilir mi?
Vajinal ultrason çok değerli bir tanı türüdür çünkü vajinal organlarındaki büyüklük, konum ve olası sorunlar hakkında yararlı bilgiler sağlamaktadır. Ancak ultrasonlar, kanseri veya diğer hastalıkları teşhis etmek için kendi başlarına kullanılamamaktadır. Çünkü kanser veya diğer belirli hastalıkları teşhis etmek için daha fazla teste ihtiyaç duyulmaktadır.