Ventilasyon Nedir?
Ventilasyon yada havalandırma işlemi akut solunum sıkıntıları çeken ve dolayısıyla kendileri nefes alamayan hastalara uygulanan işlemin adıdır.
Mekanik Ventilasyon, yani Türkçe adı ile havalandırma işlemi akut solunum sıkıntıları çeken ve dolayısıyla kendileri nefes alamayan hastalara uygulanan işlemin adıdır. Solunum sistemindeki ciddi çalışma bozuklukları sonrası solunum yetmezliği yaşayan hastaların solunumu ventilasyon cihazı ile sağlanır. Ventilasyon işleminde başrol ventilatör ve ona bağlı sisteme aittir. Kontrollü mekanik ventilasyon ve yarı mekanik ventilasyon şeklinde iki tip, yani kesisiz ventilasyon vardır. Mekanik ventilasyon için boğaza ya da boyun bölgesine herhangi bir delik açma söz konusu değildir. Türkçesi ise “kansız” ventilasyon işlemidir.
Mekanik ventilasyon işleminde hastanın bilinci kapalıdır. Dolayısıyla solunum sisteminin kontrolü tamamen mekanik ventilasyon cihazı tarafından sağlanır. Yarı mekanik ventilasyon süreci ise hastaya yine solunum desteği sağlar ancak bunu tek başına yapmaz. Hastanın bilinci açıktır ve dolayısıyla hastanın soluk alıp vermesi sırasında ek bir destek sağlar.
Ventilasyon işlemi vücutta iki ana görevin yerine getirilmesini sağlar. Bu görevler:
- Oksijen-Karbondioksit değişimi: Vücudun oksijen alarak solunum sisteminin işlerliğinin sürdürülmesi ve yerine biriken karbondioksitin salınımı.
- Solunumu sağlayan kasların işlem yükünü azaltmak: Kaslarda solunum yetmezliği kaynaklı meydana gelen stresin azaltılmasında önemli bir rol oynar. Solunum sisteminde görev alan kasların, herhangi bir yetmezlik durumunda çok daha fazla kasılması gerekir. Bu kasların anormal düzeylerde güç harcayarak kasılması zaten zorluk yaşayan solunum sisteminin daha da yorulmasına neden olur. Dolayısıyla mekanik ventilasyon aracılığıyla solunum sisteminin üzerine binecek olan aşırı yük bir ölçüde devralınmış olur. Mekanik ventilasyon solunumda görev alan kasların kasılmaları için ihtiyaç duydukları gücü geri kazanmalarını ve korumalarını sağlar. Bu sayede kaslarda meydana gelecek hasarın da önüne geçilmiş olur.
Kontrollü Mekanik Ventilasyon
Kontrollü mekanik ventilasyon sırasında hasta tamamen yatıştırılmış, bilinçsiz bir haldedir. Bu işlemde hava, nefes borusuna yerleştirilen ventilasyon tüpü aracılığıyla verilir. Kontrollü mekanik ventilasyon sırasında hasta nefes almak için herhangi bir enerji harcamaz. Hasta solunum için herhangi bir çaba sarf etmediği için solunum sistemini harekete geçiren kasların tüm yükü ventilatörün kontrolündedir. Ağır solunum yetmezliklerinde kullanılan bu yönteme, hastanın hiçbir şekilde nefes alamadığı durumlarda başvurulur.
Yarı Mekanik Ventilasyon
Yarı mekanik ventilasyonda ise solunum sisteminin kontrolü hastadadır. Makine kontrolü sağlamak yerine hastanın solunumuna yardımcı olmaktadır. Bu süreçte hasta nefes alıp verişini solunum sisteminin etkinliğini sağlayan kaslar ile gerçekleştirmektedir. Ancak kasların oksijen alışverişinin yapılmasında oynadığı görev yükünü hafifletme işini ventilatör üstlenir. Bu sayede hasta solunum sisteminin işlerliğini tam olarak kendisi gerçekleştirebileceği ana kadar ventilasyon prosedürü uygulanır. Hem hasta normal nefes alıp verişini sağlar hem de ventilasyon işlemi ile kendisine destek verilir.
Yenidoğan Mekanik Ventilasyon
Akut solunum yetmezliği yenidoğan mekanik ventilasyon prosedürü ile de sürdürülebilmektedir. Yenidoğan bebeklerde morbidite ve mortalitenin en yüksek oranda olduğu hastalıklardan biri de solunum yetmezliğidir. Dolayısıyla yenidoğan mekanik ventilasyon uygulaması bu oranlar göz önüne alındığında büyük önem teşkil etmektedir.
Ergenliğe girmemiş çocuklarda ya da yenidoğan yoğun bakım birimlerinde sıklıkla uygulanan mekanik ventilasyon, solunum yetmezliği çeken küçük yaştaki hastalar için de yaygın olarak kullanılmaktadır. Solunum desteğine ihtiyaç duyan küçük yaştakilerin mekanik ventilasyon süreci, özellikle organ gelişimi henüz tamamlanmayan yenidoğanlarda karakterize işlemler gerektirir.
Ventilasyon ile İlgili Sıkça Sorulan Sorular
Pozitif basınçlı ventilasyon nedir?
Pozitif basınçlı ventilasyon hastaya ventilatör eşliğinde solunum desteği sunulması sürecinin bir türüdür. Bu işlem sırasında hastaya endotrakeal entübasyon (trakea içerisine tüp yerleştirilme işlemi) ya da trekeostomi (gırtlaktan nefes alma uygulaması) uygulanmaktadır.
Alveolar ventilasyon nedir?
Alveolar ventilasyon, akciğerlerin içindeki gaz değişiminin meydana geldiği bölgelere yeni havanın ulaşma hızıdır. Solunum sırasında havanın bir kısmı gaz değişimi bölgesine ulaşamaz. Bu bölgelere ulaşamayan havanın gaz değişimine katılmaması ile bu hava ölü boşluk havası adı ile tanımlanmaktadır. Alveolar ventilasyon hızı, 60 saniyelik zaman diliminde alveollere ve gaz değişim bölgelerine giren yeni havanın birim hacmidir. Bu öğe, solunum sisteminin işlerliği açısından önemli bir durum belirleyicisidir.
Akciğer ventilasyon sintigrafisi nedir?
Akciğer ventilasyon sintigrafisi, özellikle pulmoner emboli teşhisi sürecinde sıklıkla kullanılan bir akciğer görüntüleme tekniğidir. Nükleer tıp görüntüleme yöntemleri arasında yer alan akciğer ventilasyon sintigrafisi SPECT, yani tek fotonlu tomografi ve planar tanı tekniğinin yetersiz kaldığı durumlar için önemli bir alternatif oluşturmuştur. Akciğer ventilasyon sintigrafisi tekniği ile akciğer görüntüleme süreci önemli bir yol almıştır.
Pozitif basınçlı ventilasyon nasıl uygulanır?
Trakeostomi, soluk borusuna dışarıdan solunum desteği sunulması için boğazda ya da boyunda delik açma işlemidir.
Adından da anlaşılacağı üzere pozitif basınçlı ventilasyon işleminde hastanın akciğerlerine gönderilen havanın değeri ağız içinde pozitiftir. Alveollere yani akciğerlerin tamamen içine nüfuz ettiğinde ise havanın basınç değeri sıfırdır. Klinik süreçlerde solunum sistemi desteği sağlamak amacı ile sıklıkla pozitif basınçlı ventilasyon işlemi kullanılmaktadır.
Negatif basınçlı ventilasyon nedir?
Negatif basınçlı ventilasyon sürecinde ise solunum sisteminin aktivitesi sırasında çalışan kasların fonksiyonları taklit edilir. Hasta sadece toraks (göğüs boşluğu) ya da bütün vücudu atmosfer basıncından daha düşük düzeyde bir basınç ortamı yaratılmak üzere hava almayan bir kabinle kapatılır. Toraks bölgesinde ventilatör ile oluşturulan negatif basınç göğüs duvarını aşabilir. Dolayısıyla bu sayede alveolar boşluğa ulaşır. Buradaki basınç ağızdaki basınca göre negatif duruma geçer ve solunum için gerekli hava akciğerlere ulaştırılmış olur. Negatif basıncın ortadan kaldırılması sonucu da akciğerler olağan büzüşme eylemini gerçekleştirir ve havanın dışarı verilmesi sağlanır.