Yemek Borusu Yanması

Yemek Borusu Yanması Nedir?

Yemek borusunda yanma hissi, yemeklerden sonra özellikle asitli içeceklerin tüketiminden sonra göğüste, göğüs kemiğinin alt kısmında hissedilen yanmadır. Yanma hissine bazen yutkunma güçlüğü, ağrı, yemeklerin ağza gelmesi, ağza acı su gelmesi gibi semptomlar eşlik edebilir. Yemek borusunda yanma hissi, pek çok hastalığın habercisi olabilir, eşlik eden diğer semptomlar ve yapılan tetkiklerde elde edilen bulgulara bakılarak tanı konur.

Reflü, yemek borusu yanmalarının büyük çoğunluğunun nedenidir. Yemek borusu hastalıklarının %75ini oluşturur fakat reflünün kesin tanısı zor olduğu için gerçek oran bilinmemektedir. Reflü, tüm sağlıklı insanlarda görülebilir. Midedeki içeriğin yemek borusuna geri doğru çıkışıdır. Mide içeriğindeki asit yemek borusunda tahrişe ve yanmaya neden olduğu için hastalar bu bölgede yanma hissederler. Bununls birlikte hastada midede yanma şikayetleriyle birlikte boğazda yanma hissi de oluşabilir. Mide asidine fazla maruziyet sonucu özefajit denilen yemek borusu enflamasyonu gelişir ki bu hastalarda reflü belirtileri daha şiddetli hissedilir.

Yemek borusunda divertikül oluşumu, akalazya, bazı yemek borusu kanseri tiplerinde de yemek borusunda yanma şikayetleri görülür.

Yemek Borusu Yanması Nedenleri

Yemek borusunda yanma hissi birçok nedene bağlı olarak ortaya çıkmaktadır. En sık görülen neden reflü hastalığıdır. Yemek borusunun mideyle bağlandığı noktada yemek borusu sfinkteri bulunmaktadır.  Bu sfinkter besinlerin mideye girişi sonlandıktan sonra kapanır ve midedeki içeriğin yemek borusuna çıkmasını engeller. Sfinkterin fonksiyonunda meydana gelen bozukluklar sonucu midedeki içerik sızmaya başlar ve içerikte bulunan asit, hücreleri tahriş ederek yemek borusunda yanma hissine neden olur. Mide, yemek borusu ve boğazda yanma hissi oluşur.

Yemek borusu sfinkteri pozisyon değişiklikleri, uzanma, spor gibi faaliyetler sırasında gevşeyebilir ve bir miktar kaçak olabilir, bu durum hastayı rahatsız etmediği sürece normaldir. Gebelik sürecinde karın içi basınç arttığından ve ileri dönemlerde iç organlara bası arttığından dolayı bir miktar reflü olması ve gebelerde midede ve yemek borusunda yanma fizyolojiktir. Şikayetler çok şiddetli olmadığı sürece tedavi gerektirmez.

Yemek borusu sifnkterindeki gevşeme sonucu, reflü denen durum ortaya çıkar. Reflü gelişiminde sağlıksız diyet, yağlı ve asitli gıdaların sık tüketimi, sigara ve alkol kullanımı gibi çeşitli faktörler de rol oynar. Yemek borusu sfinkterinde bozukluğa neden olarak mide içeriğinin yukarı doğru kaçışı olur ve yemek borusunda yanma hissi oluşur.

Yemek borusu divertikülleri, yemek borusunun bir bölümünde dokunun dışarı doğru fıtıklaşma tarzında çıkış göstermesidir. 50 yaş üzerinde daha sık görülür. Başlangıçta yiyecekler üst yemek borusunda takılma hissi verir, yutkunma güçlüğü olur. Divertikül büyüdükçe yemek sırasında besin parçaları buradaki cepte birikir ve aspirasyon, akciğer komplikasyonları, kötü kokulu nefes, su içme esnasında çalkantı sesi, boyunda şişlik ve gıdaların ağza gelmesi gibi durumlar görülmeye başlanır.

Yemek borusu sfinkterinin sinirsel bir bozukluğu sonucunda sfinkter kasılamaz ve gevşek kalır. Bu durumda akalazya denilen klinik bir durum ortaya çıkar. Midedeki içeriğin istemsiz bir şekilde geriye kaçışı söz konusudur. Yemek borusunda yanma hissiyle birlikte mide yanması, boğazda yanma, ağza acı su gelmesi, göğüs ağrısı, yutkunma güçlüğü gibi belirtiler de eşlik eder. 30-50 yaş arasında sıklıkla görülür. Kadın ve erkeklerde eşit sıklıktadır.

Yemek borusunun mideyle birleştiği kısım diyaframın hemen alt kısmıdır. Yemek borusu hernilerinde yemek borusunun diyaframı delip karın bölgesine geldiği kısımda, yemek borusunun mideyle birleştiği nokta geriye doğru fıtıklaşır. Diyaframın üzerine çıkar. Bazı durumlarda midenin bir kısmı da diyaframda bulunan yemek borusu deliğinden yukarı doğru fıtıklaşabilir. Yemek borusu hernilerinde yemek borusunda yanma hissi, yutkunma güçlüğü ve yenilen gıdaların yukarı doğru çıkması ağza gelmesi gibi durumlar görülür. Yemek borusu hernilerinde semptom göstermeyen hastalarda tedaviye gerek yoktur fakat şiddetli semptom gösteren hastaların tedavisi cerrahidir.

• Reflü
• Yemek borusu divertikülü
• Akalazya
• Yemek borusu hernisi

Yemek Borusu Yanması için Yapılacak Tetkikler

  Yemek borusunda yanma hissi birçok hastalığın ortak belirtisidir. Bu nedenle bu yanma şikayetiyle başvuran hastalarda detaylı inceleme yapılmalı ve yanmanın kaynağı bulunmalıdır. Ardından hastaya ve hastalığa en uygun şekilde tedavi rejimi belirlenip tedaviye başlanmalıdır.

• Hastanın öyküsü: Hastadan alınan öyküde yanmanın şiddeti, sıklığı, eşlik eden belirtiler, hastanın yaşam tarzı, beslenme düzeni, ilaç kullanımı, geçirilmiş hastalıklar, ailede var olan hastalıklar gibi sorular sorularak hastalığa yol gösterecek bilgiler toplanmalıdır.
• Fizik muayene: hastanın şikayetleri dinlendikten sonra şikayete yönelik fizik muayene yapılır. Bazı durumlarda akciğer komplikasyonları gelişebileceği için akciğer sesleri dinlenebilir, batın muayenesi yapılabilir.
• Radyolojik tetkikler: hastaya uygun pozisyon verilerek göğüs tomografisi çekilebilir, yemek borusunun durumu hakkında yorum yapılabilir.
• Endoskopi: yemek borusu yakınmaları olan hastalarda yanmaya karşı yapılan tedavide yanıt alınamıyorsa endoskopi mutlaka yapılmalıdır. Ağızdan ucunda kamera olan bir boru yemek borusuna ve mideye kadar ilerletilir ve burada elde edilen görüntüler incelenir.
• Yemek borusu ve mide sintigrafisi: teknesyum ile işaretli yumurta hastaya ağızdan verilir ve yemek borusu ile mide içerisinden görüntüler elde edilir. Reflü miktarı ve şiddeti saptanır.
• 24 saat pH monitörizasyonu: hastada reflü belirtileri varsa, kesin tanıyı koymak için bu yönteme başvurulur. Hastanın burnundan geçirilen ve ucunda pH ölçüm cihazları olan bir boru yemek borusuna gönderilir ve 24 saat takılı kalır. Cihaz, yemek sırasında, yemekten sonra, açken, hasta yatar ve uyur pozisyondayken yemek borusunun pH’sını ölçer. Yemek borusu pHsı 4ten düşükse hastada reflü var demektir.

Yemek Borusu Yanması Tedavisi

Yemek borusunda yanma ile başvuran hastada gerekli tetkik ve incelemeler yapıldıktan sonra konulan tanıya en uygun tedavi yöntemi seçilir. Tedaviye alınan yanıtın en iyi düzeyde olması için hastanın tedaviye uyum sağlaması ve aksatmaması önemlidir.

Reflüsü olan hastalarda uygulanacak yöntemler:

• Mekanik önlemler: reflüyü azaltmak için mekanik önlemler arasında yatak başını düzeltmek ve yatmadan 3 saat öncesine kadar oral alımı kesmek gerekir. Böylece midenin boş olması sağlandığı için reflü bir miktar azaltılmış olur.
• Beslenme düzeninin ve yaşam tarzının değiştirilmesi: sigara ve alkol kullanımından kaçınmak gerekir. Reflüyü arttıran çikolata, asitli içecekler, yağlı ve tuzlu gıdaların alımı kısıtlanmalıdır.
• Medikal tedavi: Gastrik asiti azaltan/ nötrleyen ajanlar verilir. Antiasit ilaçlar olarak da bilinen bu ilaçlarla asit bağlanır ve yanma hissi ortadan kalkar. H2 reseptör blokerleri, proton pompa inhibitörleri gibi ilaçlar bu gruptadır. Bununla birlikte yemek borusu sfinkterini kasan ürokolin, metoklopramid, domperidon gibi ajanlar da verilerek midedeki kaçağın önlenmesi sağlanmış olur.
• Cerrahi tedavi: cerrahi tedavinin amacı yeniden yemek borusu ile mide arasında bir bariyer oluşturmaktır. Medikal tedaviye yanıt alınamayan durumlarda, yapısal yemek borusu sfinkterin bozukluğunda, yemek borusunda darlık gelişiminde, yemek borusu dokusunun bozulması durumunda ve yemek borusunda enflamasyon gelişimi durumunda cerrahi tedavi yapılması gerekmektedir.

Yemek borusu hernisi olan hastalarda tek tedavi cerrahidir. Ameliyatla diyaframın üzerinden yukarı doğru fırlayan kısım yerine itilir ve sağlamlaştırılır. Yemek borusu hernisi olup da semptom ve şikayet oluşturmayan hastalarda cerrahiye gerek yoktur. Belirtiler ortaya çıkarsa cerrahiyle düzeltilmesi gerekir.

Akalazya hastalığına sahip hastalarda tedavi cerrahidir. Sinirsel iletimde bozukluk olduğundan dolayı bu hastalık tam olarak iyileştirilemez. Tedavinin amacı palyatiftir. Cerrahi ile yemek borusu sfinkter basıncı azaltılır ve yemek borusu boşaltılır, besinlerin burada birikimi önlenir. Akalazya, yemek borusu kanseri için 7 kat fazla risk oluşturan bir faktördür ve mutlaka tedavi edilmesi gerekir.

Yemek borusunda oluşan divertiküller için de tedavi divertiküllerin ameliyat ile çıkarılmasıdır. Divertikül ile birlikte divertikülün çıkış gösterdiği kas kısmı da çıkarılır. Eğer divertikül küçük ve semptom vermiyorsa sadece kas kısmı çıkarılabilir.

Yemek Borusu Yanması Tedavi Edilmezse Ne Olur? 

Yemek borusu yanması, birçok hastalığın ortak belirtisidir, bazen yemek sonrası oluşan veya gebelikte fizyolojik olarak oluşan basit yanmalar olabilir, bazense ciddi bir duruma işaret edebilir. Önemli olan kısım, yemek borusu yanmasına eşlik eden diğer şikayetlerdir. Tedaviye rağmen veya hastanın yaşamına yediklerine hareketlerine dikkat etmesine rağmen geçmeyen yanma durumlarında, eşlik eden diğer şikayetlerin varlığında doktora başvurulmalı ve tanı konulmalıdır.

Yemek borusu, kanser gelişebilecek dokulardan biridir ve ne yazık ki kanser, belirtilerini gösterdiğinde yemek borusundan çevre dokulara sıçramıştır ve bu noktada yapılan tedavi palyatiftir. Akalazya gibi mide asidine uzun süre maruz kalan yemek borusunda bir süre sonra hücresel atipi meydana gelir ve bu atipi büyüyerek tümöral bir doku oluşturur. Bu nedenle mide/ yemek borusu şikayetleri ciddiye alınmalı ve ertelenmemelidir. Akalazyada yemek borusu kanseri gelişme riski, sağlıklı kişilere göre 7 kat daha fazladır.

Yemek Borusu Yanmasına Ne İyi Gelir?

Yemek borusu yanması, göğüs kemiği hizasına, kaburgaların ön birleşim yerlerinde ve bazen boğazda hissedilen yanma hissidir. Bu yanma hissi genellikle sağlıklı kişilerde ağır ve yağlı yemeklerden sonra, yemekten sonra uyuyan veya uzanan kişilerde zaman zaman ortaya çıkabilir. Bu durum patolojik değildir fakat kişinin yemek sonrası hemen uzanması, spor yapması, sürekli yağlı ve asitli besinlerle beslenmesi, sigara ve alkol kullanımı gibi nedenle patolojik bir hal alabilir.

Sigara, direkt olarak yemek borusu sfinkterin tonusunu azaltan bir faktördür. Bu nedenle sfinkter kasılması azalacağı için mideden yemek borusuna mide içeriğinin kaçması kaçınılmaz olur ve reflü gelişir. Yemek borusu yanmasından şikayetçi olan ve sigara kullanan kişilerin sigarayı bırakması gözle görülür bir fark yaratacaktır.

Alkol kullanımı, asitli içecekler, tuzlu ve yağlı gıdaların tüketimi gibi nedenlerle de sfinkter çalışma mekanizması etkilenerek mide içeriği yemek borusuna gidebilir.

Yemekten sonra yapılan kestirmeler, uzanmalar ya da hemen sonrasında yapılan egzersiz ve sporlar da pozisyondan dolayı yemeklerin mideden geriye doğru sızmasına neden olabilir. Yatmadan en az 3 saat önce yemek alımını durdurmak ve sporu da yemekten en az 2 saat sonra yapmak en doğrusudur.

Sıkı giyinme, ağırlık kaldırma, eğilme ve karın içi basıncını arttıran her türlü hareket, obezite reflüyü oluşturan mekanizmaları tetikler. Bu nedenle yemek borusunda yanma şikayeti olan hastaların buna özen göstermesi, fazla kiloluysa uygun bir diyetle ideal kilosuna ulaşması gerekir.

Hamilelikte Yemek Borusu Yanması

Gebelik döneminde, hacmi artan rahim, etrafında bulunan organlara başlangıçta bası yapar. İlerleyen dönemlerde karın içi basıncı arttırır. Gebelerde buna bağlı olarak mide şikayetleri, bağırsak problemleri, reflü görülebilir ve bu durum fizyolojiktir, endişe edilecek bir durum söz konusu değildir. Gebelik süreci sonlandıktan sonra hasta normale döner, şikayetler ortadan kalkar. Fakat şikayetler çok şiddetliyse, eşlik eden başka şikayetler varsa gebe hasta doktoruna bu durumu bildirmelidir. Altta yatan patolojik durum saptanır ve uygun tedavi ile çözüme kavuşturulur.

Yemek Borusu Yanması için Hangi Doktora Gidilir?

Yemek borusunda yanma şikayetleri olduğu zaman dahiliye uzmanına veya genel cerrahi uzmanına başvurulmalıdır. Hastalar genelde basit yanma şikayetlerinde farklı yöntemlerle kendilerini rahatlatmaktadırlar. Yanma bazen tek başınayken bile ciddi bir durumun habercisi olabilir. Bu nedenle sık görülen yanma şikayetlerinde veya yanmaya eşlik eden diğer belirtiler görüldüğü zaman mutlaka uzman hekime başvurulması gerekir.