Tıbbi Farmakoloji Nedir?

Tıbbi farmakoloji bölümü, ilaçların insanlar üzerinde nasıl etki gösterdiği ve bu etkinin sonuçlarını inceleyen bilim dalıdır.

Hastalıkların tedavisi için yeni ilaç tedavilerinin geliştirilmesi, bu ilaçların hayvanlar ve insanlar üzerindeki etkileri, doğru ve verimli ilaçların hastalara ulaşması, ilaçların canlı sağlığı üzerindeki zararlarının en aza indirgenmesi, ilaçların yol açtığı kimyasal tepkimelerin incelenmesi ve moleküllerin biyolojik açıdan incelenmesi gibi sorumlulukları kapsar. 

Hücre biyolojisi, biyokimya, fizyoloji ve moleküler biyoloji bilimlerini yakından takip eden tıbbi farmakoloji bölümü, sonuçlarını bu çalışmaları inceleyerek elde eder. 

Aynı zamanda oldukça geniş çaplı bir eğitim aldıkları için uzman farmakologlar kimyasal madde, uyuşturucu madde ve hormon sorunlarının giderilmesinde de etkili sonuçlar üretebilirler. 

Tıbbi farmakoloji bölümü devlet hastanelerinde, eğitim ve araştırma hastanelerinde ya da çeşitli özel sağlık kuruluşlarında bulunur. Çoğu hastanede doğrudan hasta kabulü yapmadıkları için birçok kişi tarafından bilinmemektedir. 

Ancak emzirme süreci ya da hamilelik döneminde kullanılan etkilerin araştırılması için Teratojenite Bilgilendirme Servisi, meslek hastalıklarına bağlı olarak gelişen toksik etkilerin araştırılması içinse İş Sağlığı ve Meslek Hastalıkları Konsültasyon Servisi hasta kabulü yapmaktadır.

Farmakolog Nedir? Farmakologların Görev Tanımları Nelerdir?

Tıbbi farmakolog olarak görev yapabilmek için 6 senelik temel tıp eğitiminin ardından Tıpta Uzmanlık Sınavına girilmesi ve Tıbbi Farmakoloji bölümünün tercih edilmesi gerekir. 

Uzmanlık unvanı alındıktan sonrasında il sağlık müdürlüklerinde, özel hastanelerde, devlet hastanelerinde, araştırma kuruluşlarında, ilaç firmalarında ya da diğer sağlık kurumlarında uzman farmakolog olarak görev yapılabilir. 

Aynı zamanda tıp fakültelerinde araştırma görevlisi olmak da mümkündür. 

Farmakologların görev tanımları şu şekilde sıralanabilir:

• İlaçların hayvan ve  insan sağlığı üzerindeki yarar/ zararlarının araştırılması,
• İlaçların hastalıklar üzerinde nasıl etki gösterdiğinin incelenmesi,
• İlaç maddelerinin vücutta hangi kimyasal ve biyolojik etkileşimleri gösterdiğinin araştırılması,
• Hastalıklar karşısında kullanılacak olan ilaçların belirlenmesi,
• Eczacılar ve doktorlarla işbirliği kurarak gerekli deneylerin yapılması,
• Kana karışacak ilaç dozlarının belirlenmesi,
• Yeni ve daha etkili ilaçların üretiminin sağlanması,
• Mesleki alanlarda gelişim için gerekli çalışmaların sürdürülmesidir.

Tıbbi farmakolog olarak hizmet vermek isteyen adayların hafızaları kuvvetli, akademik alanda başarılı, fen bilimlerine ilgili, araştırmaktan sıkılmayan, ilgili, meraklı, sabırlı ve yaratıcı olmaları beklenir. 

Bu sayede yeni ilaçların geliştirilmesi için uygun ve etkili çalışmalar sunulabilir. 

Tıbbi Farmakoloji Bölümü İlaç Tedavilerini Nasıl Belirler?

Tıbbi farmakoloji bölümünün kullandığı tedavi yöntemleri, hastalara ilaçlar aracılığıyla uygulanır. Yani doğrudan hasta kabulü yapılmasa da, ilgili tıp branşları tarafından reçete edilen ilaçlar tıbbi farmakoloji bölümü tarafından uygulanan tedaviler olarak değerlendirilebilir. 

İlaçların üretilmesi ve belirlenmesi için uygulanan adımlar ise şu şekildedir:

• Rasyonel Farmakoterapi: Akılcı ilaç uygulaması olarak da bilinir. Hastalık teşhis edildikten sonrasında başlayan tüm süreci kapsar. İlaç türevleri arasından en uygun olanın belirlenmesi, vücutta görülen etkileşimlerin değerlendirilmesi, en güvenli tedavi seçeneğinin uygulanması, hastaya ilaç kullanımı hakkında açık ve net talimatların anlatılması, tedavi süreci ve sonrasında yaşanan kayıtların tutulması gibi basamakları içerir. Tıp fakültesi eğitimi sırasında rasyonel farmakoterapi stajı yapılması gerekmektedir.
  
• Özel Hastalarda İlaç Tedavisi: Yaşlılar, kronik hastalığı bulunan kişiler, gebeler, emzirme döneminde bulunan anneler ya da çocuklar üzerindeki ilaç etkilerinin araştırılması anlamına gelir. Klinik farmakologlar bu alanda danışmanlık sunarak en güvenilir tedavinin belirlenmesinde rol oynar.
  
• Farmakovijilans: İlaç yan etkilerinin araştırılması anlamına gelir. İlaçların üretim aşamasından satışa sunulduktan sonrasına kadar geçen tüm süreci kapsar. Beklenmeyen yan etkiler, Dünya Sağlık Örgütü’ne bildirilerek gerekli çalışmaların sürdürülmesi sağlanır. Bu yan etkilerin araştırılması, kayıt altına alınması ve uluslararası bildirimlerinin yapılması aşamaları tıbbi farmakologların görevleri arasında yer alır.
  
• Klinik Araştırmalar: İlaçların üretim aşamalarında gönüllü kişiler üzerinde yapılacak deneyler tıbbi farmakoloji bölümü tarafından yürütülür. Çalışmalar sırasında en az 1 tıbbi farmakolog görev almazsa ilaçların Sağlık Bakanlığı tarafından ruhsat alması olanaksızdır.
  
• Etkileşim Çalışmaları: Özellikle birden fazla ilaç kullanımının gerektiği dönemlerde etken maddelerin birbirleri ile olumsuz etki göstermemesi için yürütülen araştırmalardır. Aynı zamanda etken maddelerin besinlerle, alkolle, sigara kullanımıyla, bitkisel ürünlerle, çevrede bulunan kimyasal maddelerle ve diğer kronik hastalıklarla nasıl etkileşim gösterdiği hayati önem taşımaktadır.
  
• Terapötik İlaç Monitörizasyonu: Vücuda alınan ilaç etken maddelerinin biyolojik sıvalarla olan ilişkisinin incelenmesi anlamına gelir. Kanda bulunması gereken ilaç dozu ve diğer vücut sıvılarında görülen değişimlerin analiz edilmesi amacıyla yürütülmesi gereken bir adımdır.
  
• Farmakogenetik Çalışmalar: Üretilen ilaçların farklı genetik özelliklere bağlı olarak nasıl etkileşim gösterdiğinin incelenmesidir. Gelişmeye devam eden bir süreç olsa da ilerleyen yıllarda çok daha etkili sonuçların alınması beklenmektedir.
  
• Farmakoekonomi Çalışmaları: Üretilen ilaçların ve tedavi seçeneklerinin bütçe çalışmaları dahilinde değerlendirilmesi anlamına gelir. Sağlık bakanlığı dahilinde görev yapan tıbbi farmakologlar, ilaç tedavilerinin hasta kişilere ulaşabilmesi için gereken maliyetleri araştırmak ve en uygun hale getirmek için çalışmalar yürütmektedir.
  
• Farmakoepidemiyoloji: Epidemiyolojik yöntemlerden yardım alınarak ilaçların güvenilirliği, etkinliği ve topluma sunulması için yeterliliği gibi noktaların araştırılmasıdır. İlaç üretim aşamaları arasında en önemli adımlar arasında yer almaktadır.
  

Tıbbi farmakoloji bölümü tarafından ilaç tedavilerinin belirlenmesi için gereken adımlar tamamlandıktan sonrasında Sağlık Bakanlığı’na başvuru yapılması ve ruhsat alınması gerekir. Ardından ilaçların kullanımına başlanır ve etkileri izlenmeye devam eder.