DNA Testi Nedir?

DNA (deoksiribonükleik asit), yaşam kodunu içeren genetik bir materyaldir. İnsan hücrelerinin her birinde, kendilerini ve çocuklarını tanımlamak için kullanılabilecek benzersiz bir DNA kodu vardır. Her birey eşsiz DNA kodunu biyolojik ebeveynlerinden eşit miktarda alır.

DNA'nın yapı taşları nükleotidler (A, T, C ve G) olarak bilinir ve harf çiftleri olarak görünür. DNA kodlarında yaklaşık 3 milyar harf çifti vardır.

İnsanlarda DNA'nın çoğu, hücre çekirdeğinde bulunan, kromozom adı verilen sıkıca sarılmış iplikler şeklindedir. 22 otozomal (cinsiyet dışı kromozom) çifti ve iki cinsiyet kromozomu (erkekler için XY ve kadınlar için XX) şeklinde düzenlenmiş bir insan hücresinde 46 kromozom vardır. DNA dizisi adı verilen moleküllerin dizilişi, fiziksel özelliklerimiz ve vücut işlevlerimiz için talimatlar verir. Bu talimatlar, gen adı verilen birimlerde bulunur.

İnsan genlerinin incelenmesi ve analiz edilmesi temeline dayanan DNA testi, yalnızca tükürük veya kan örneği ile dahi gerçekleştirilebilir. Taşıdığı özellikleri bakımından kişisel bir kimlik olarak da ifade edilebilecek DNA, içeriğinde kişilerin tüm genetik özelliklerini barındırmaktadır. Bu genetik özellikler baz alınarak yapılan DNA testi, parmak izi ile kimlik tespit etme işlemi gibi, her insanda şifrelenmiş şekilde yer alan DNA diziliminin incelenmesi uygulamasıdır.

Genetik testler kapsamına giren DNA testleri, birçok varyasyonda, birçok farklı amaç doğrultusunda yapılabilmektedir. Mahkeme dosyalarında, soy ağacı belirlemede, babalık, kardeşlik ve annelik tespitinde, bazı genetik ve kanser hastalıklarının teşhisinde, kişisel merak doğrultusunda, vb. çeşitli nedenlerle DNA testine ihtiyaç duyulabilmektedir. DNA testi ücreti testin türüne, test yapılacağı laboratuvar ve sağlık merkezinin teknolojik donanımı gibi kriterlere bağlı olarak değişkenlik gösterebilir.

DNA Testi Türleri

Hücrelerin kromozomlarında bulunan, insanın kalıtsal özelliklerini belirleyen ve bu özelliklerin sonraki nesillere aktarılmasını sağlayan gen, DNA zincirinin yegane parçasıdır. Canlıya ilişkin bilgilerin saklanmasını sağlayan her bir genin işlevi vardır. Göz rengi, boy uzunluğu, kan grubu, genetik hastalıklar, saç rengi gibi çeşitli özellikler; genlerde mevcut olan bilgiler ile meydana gelir. DNA testleri bu bilgilerin içeriğine erişebilmek için gerçekleştirilen çeşitli testleri içerir. Yaygın olarak kullanılan testler: Y-DNA (Y-Kromozom) testi, HPV DNA testi, babalık testi, annelik testi, kardeşlik testi, fetal DNA testi ve soy ağacı testidir.

Babalık Testi

Çocuğun DNA profiliyle, teste tabi olan "olası baba"nın DNA profilinin karşılaştırılmasına babalık DNA testi denir. Her bireyin DNA profilinin yarısı biyolojik ebeveynlerinden gelen DNA kodu ile şekillenir. Babalık DNA testinin sonucunda, çocuğun DNA kodlarında "olası baba"nın DNA kodlarının bulunup bulunmadığı belirlenir. Şayet çocuk ile "olası baba" arasında bir biyolojik bağ varsa, DNA testi ile bu bağ belirgin şekilde ortaya çıkar.

• Özel genetik tanı merkezlerinde uygulanan bu testlerin sonuçları yalnızca kişileri bilgilendirme mahiyetindedir. Bu sonuçlar mahkemelerde delil niteliği taşımamaktadır. 
• Adli tıp kurumlarınca yapılan babalık testi sonuçları mahkemelerde delil niteliği taşır.
• Ağız mukozasına sürülen bir pamuklu çubukla ya da hem babadan hem de çocuktan alınacak kan örneği ile babalık testi yapılabilir. 
• Alınan örneklerde DNA parçaları, elektroforetik (elektrik alan etkisi ile parçacıkların çeşitli çözelti içerisinde yönlendirilmesi) teknik kullanılarak analiz edilir. 
• Bu test yapılmadan önce analiz yapılacak olan kişilerin onayı alınmalıdır. 
• Eğer çocuk 18 yaşından küçükse, çocuğun kimliğindeki anne veya babanın izninin alınması gerekmektedir. 
• Babalık testi yapan özel tıp merkezlerinde sonuçların çıkması 7 ila 10 günü bulabilmektedir.
• Yalnızca kan grubundan babalık testi yapılamaz. Doğruluk oranı yüksek, gerçekçi bir test için hem çocuktan hem de babadan hücre örneği alınmalıdır. 

Soy Ağacı Testi (DNA Testi ile Irk Tespiti)

Genetik ata testi veya aile geçmişi olarak da ifade edilebilen soy ağacı testi ile kişilerin DNA varyasyonları incelenir. Bireyin atalarının nereden gelmiş olabileceğine ilişkin ipuçları verir. Diğer DNA testlerinden farklı olarak soy ağacı tespitinde bazı sınırlamalar vardır. Soy ağacı tespiti yapan test sağlayıcıları, kişilerin test sonuçlarını daha önceden yapılmış olan test sonuçlarıyla (veri tabanı) kıyaslar. Bu sebeple etnik köken tahminleri, farklı sağlayıcılarda farklı sonuçlar verebilir. Bu da testin tutarsız olabileceği anlamını taşır.

Y-DNA (Y-Kromozom veya Y-STR) Testi

En çok yapılan genetik testlerden birisi Y-DNA testidir. Tüm erkek bireyler, Y kromozomunu babadan alır. Babadan erkek çocuğuna geçen Y kromozomu, sırasıyla onun oğluna ve sonrasında oğlunun oğluna geçer. Y kromozomunun çok düşük bir mutasyon oranı vardır. Bu nedenle doğruluk oranı çok yüksektir.

• Aynı soya sahip erkek bireyler arasında mevcut bir bağ olup olmadığının belirlenmesi amacıyla uygulanır. 
• Babalık testine benzer bir test olan Y-Kromozom testi, bireylerin biyolojik babalarının tespitinde kullanılır. 
• Test sonucunda bireyin ya da bireylerin aynı biyolojik babaya sahip olup olmadıkları %99,99 oranında anlaşılmaktadır. 
• Göçmenlik vaklarında Y-DNA testi, ilişki belgesi olarak da kullanılabilmektedir.
• Y-Kromozom testi yapan laboratuvarlar, test analiz sonuçlarını 7-9 gün içerisinde sonuçlandırır.
• Y-DNA testi yalnızca kardeşler için aynı babaya sahip olup olmadıklarının tespitinde değil; erkek kuzenlerin ortak bir dede veya ataya sahip olup olmadıklarının tespitinde de kullanılabilir.
• Y-Kromozomlar yalnızca babadan erkek çocuğuna geçtiği için; bayanlarda Y-Kromozom testi yapılmaz.

Kardeşlik DNA Testi

Kardeşlik DNA testi ile teste tabi olan kişilerin biyolojik ilişkileri olup olmadığı %99.,99 doğruluk oranıyla anlaşılmaktadır.

• Kardeşlik testini yaptırmak isteyenlerin erkek ve kız olması halinde, kardeşlik DNA testi önerilir. Bu test, teste tabi olan bireyler arasında ortak DNA miktarlarını belirler. 
• Kardeşlik DNA testi, istatistiksel bir olasılık üzerinde şekillenir. Babalık DNA testinden farklı olarak bu testte her genetik materyalin, diğer genetik profillerle tamamen eşleşmesine gerek yoktur.
• Kardeşlik testi, test yaptıran kişilerin ortak bir ebeveyni (sadece anne veya sadece baba) ya da ebeveynleri (anne ve baba) paylaşıp paylaşmadığının tespit edilmesi amacıyla yapılır.  
• Bu testte kardeşlik endeksi hesaplanır ve bu değer 0,5'ten küçükse ilgisiz olunduğu, 0,5'ten büyükse ilgili olunduğu (gerçek kardeş) anlamına gelir.
• Test iki kız kardeş arasında yapılacaksa ve bu iki kardeş aynı anneye sahipse, anneden de örnek alınması gerekir. 

HPV DNA Testi

İnsan papilloma virüsü (HPV), 150'den fazla virüsten oluşan gruptur. Bazı HPV türleri kansere neden olabildikleri için yüksek riskli kabul edilir. HPV DNA testi, öncelikle rahim ağzı kanserini taramak veya rahim ağzı kanseri riski altında olup olunmadığını belirlemek için yüksek riskli HPV'nin (hrHPV) genetik materyalini (DNA veya haberci RNA) tespit etmek amacıyla yapılır.

• Muayene sırasında bir pamuklu çubuk veya küçük bir fırça kullanılarak vajinal bölgeden bir hücre örneği alınır. 
• Numune daha sonra özel bir sıvı koruyucu içeren bir şişeye yerleştirilir. Bu numunenin DNA'sı analiz edilerek test sonucuna yansıtılır.
• Test yapılmadan önceki son 24 saat cinsel ilişkiye girmek, duş almak, krem, deodorant veya ilaç kullanmak testin doğruluğu için risklidir. 
• Testten önce mesanenin boşaltılması gerekir. 
• 30-65 yaş arasındaki kadınların her 5 yılda bir HPV DNA testi yaptırması önerilmektedir.
• Bağışıklık sistemi zayıf olan kadınların daha sık test yaptırması önerilmektedir.
• HPV DNA testi sonuçları genel olarak negatif veya pozitif olarak rapor edilir.
• Çeşitli durumlarda aile hekimi HPV DNA testi yapılmasını önerebilir. 

Fetal DNA Testi

Henüz anne karnında olan bebeğin, çeşitli kromozomal anormallikleri olup olmadığının tespiti için uygulanan testlere Fetal DNA Testi denir. Bu test, bebeğe ait hücrelerden örnekler alınması ve incelenmesi mantığına dayanır.

• Bebekte genetik bir bozukluk olup olmadığı tespit edilebilir.
• Her türlü gebelikte uygulanmaz. Doktor önerisi ve annenin rızası ile Fetal DNA testi uygulanır.
• Yaş ilerledikçe genetik bozuklukların görülme ihtimali arttığından, daha çok 35 yaş ve üstü anne adaylarında uygulanır. 
• Burun nazal kemiğinin tespit edilememesi durumunda, böbrekte veya kalpte beyaz leke görülmesi durumunda, ölçülen ense kalınlığı değerlerinin riskli olduğu durumda doktor tarafından Fetal DNA testi önerilebilir.
• Anne ve babanın ya da yakın akrabalarının genetik sorunlarının bulunması durumunda önerilebilir.
• Ayrıca hamileliğin ikinci trimesterında yapılan testlerde bazı bulguların görülmesi durumunda bu teste başvurulabilir.