Sualtı Hekimliği ve Hiperbarik Tıp Nedir?

Sualtı hekimliği ve hiperbarik tıp bölümü, hücreler ve dokulara yüksek oksijen ileterek tedavi sağlamaktan sorumlu tıp branşıdır. Temel prensibi dalgıçlar ve yüksek basınca maruz kalan kişilerin sağlığını korumak olsa da, ülkemizde daha çok yara tedavilerinde önemli bir rol oynar. 

Tedavi sırasında kapalı basınç odaları kullanılır ve hastaların saf oksijen soluması sağlanır. 

Hiperbarik oksijen tedavisi, kısaca HBOT olarak adlandırılır. Yanık vakaları, şeker hastalığına bağlı olarak ortaya çıkan diyabetik ayak sorunu, kemiklerde enfeksiyon oluşması, radyoterapi tedavileri nedeniyle oluşan yaralar, dalgıçlar için hayati risk yaratan vurgun hastalığı ve damar tıkanıklığı gibi sağlık sorunlarında etkili sonuçlar doğuran bir yöntemdir. 

Aynı zamanda ani görme ve işitme kayıplarında da başarılı sonuçlar elde edilmesini sağlamaktadır.

Sualtı hekimliği ve hiperbarik tıp bölümü, tedavi sırasında normal hava basıncının yaklaşık 2.5 katı kadar basınç uygulanmasını sağlar. Bu sırada saf oksijen solunması, kanda daha fazla miktarda oksijen çözünmesine imkan tanır. 

Böylece gaz ve hava kabarcıkları vücuttan atılır, yaralar çok daha hızlı ve etkili şekilde iyileşir, zararlı mikroorganizmalar vücut sistemlerinden uzaklaştırılarak savunma mekanizması güçlendirilir, ödem sorunu giderilir ve yeni kan damarlarının kısa sürede gelişmesi sağlanır. 

Hiperbarik oksijen tedavisi, etki gösterme şekli ve uygulama metodu açısından ozon tedavilerinden farklı bir işleyişe sahiptir. Ozon tedavisi doğrudan kan aracılığıyla, oksijen tedavisi ise solunum yoluyla uygulanır. 

Aynı zamanda HBOT ile hücre yenilenmesi çok daha etkili bir şekilde sağlanmaktadır. Hiperbarik oksijen tedavisi sonrasında kapalı alan korkusu (klostrofobi), kulaklarda ve sinüslerde yüksek basınca bağlı olarak görülen tıkanıklık gibi sorunlar, geçici olarak uzağı görememe ve oksijen zehirlenmesi gibi şikayetler ortaya çıkabilir. 

Bu şikayetlerin birçoğu kısa süre içerisinde kendiliğinden ortadan kaybolmaktadır. Bir diğer risk ise yüksek oksijen basınç nedeniyle yangın çıkma ihtimalidir. Bu nedenle seans sırasında yanıcı maddeler, cep telefonu gibi cihazlar ve yünlü kıyafetlerin kullanımı yasaktır. 

Sualtı Hekimliği Nedir? Sualtı Hekimliği Uzmanlarının Görev ve Sorumlulukları Nelerdir?

Sualtı hekimliği ve hiperbarik tıp uzmanları, amatör ya da profesyonel ayrımı yapmadan tüm dalgıçların genel sağlık durumlarından sorumlu doktorlardır. 

Yapılan çalışmalar, hiperbarik oksijen tedavisinin iyileşmeyi hızlandırdığını kanıtladıktan sonrasında ise yara tedavileri de bu branşın sorumlulukları arasına eklenmiştir. 

Sualtı hekimliği ve hiperbarik tıp uzmanı unvanı almak için öncelikle tıp fakültelerinde verilen 6 senelik temel tıp eğitiminin başarılı bir şekilde tamamlanması gerekir. Ardından Tıpta Uzmanlık Sınavı (TUS) ile 3 senelik Sualtı Hekimliği ve Hiperbarik Tıp Uzmanlık Eğitimi alınır. 

Tüm eğitimleri başarılı şekilde tamamlayan adaylar, uzman unvanı ile görev yapmaya başlayabilirler. 

Uzmanların görev tanımları ise şu şekildedir:

• Dalış öncesinde adayların genel sağlık durumlarını kontrol etmek ve dalışa uygunluk kararını vermek,
• Profesyonel dalgıçlar için her 2 senede bir kez olmak üzere rutin dalış muayenelerini yapmak,
• 40 metre ya da daha derin mesafedeki dalışlar için alanda bulunmak ve gerekirse ilk yardım müdahaleleri yapmak,
• Dalgıçlarda ya da yüksek basınca maruz kalan kişilerde görülen sağlık sorunları için fiziki muayene uygulamak,
• Hastanın tetkik sonuçlarını değerlendirerek sağlık sorunlarını doğru şekilde teşhis etmek,
• Tanı konulan sağlık sorunları için hasta ve hasta yakınlarını bilgilendirmek,
• Hiperbarik oksijen tedavisi için hasta uygunluğu kontrol etmek,
• Uygun hastalar için tedavi planı hazırlayarak seans süresi ve sayısını belirlemek,
• Tedavi sırasında görülmesi muhtemel olan komplikasyonlara karşı önceden önlem almak ve bu riskler hakkında hastaları bilinçlendirmek,
• Gerekli durumlarda yara tedavileri için HBOT uygulamak,
• Uzmanlık adaylarına gereken yeterliliği kazandırmak için çalışmalar yürütmektir.

Sualtı hekimliği ve hiperbarik tıp uzmanları oksijen tedavi merkezlerinde, üniversite ve tıp fakültesi hastanelerinde, özel sağlık kuruluşlarında ya da eğitim ve araştırma hastanelerinde görev yapabilirler.  

Sualtı Hekimliği ve Hiperbarik Tıp Bölümü Hangi Hastalıklara Bakar?

Sualtı hekimliği ve hiperbarik tıp bölümü, yüksek basınç nedeniyle ortaya çıkan ya da HBOT ile tedavisi mümkün olan tüm sağlık sorunlarıyla ilgilenmektedir. 

En sık karşılaşılan hastalıklar ise şu şekilde sıralanabilir:

• Dekompresyon Hastalığı: Yüksek basınca maruz kalan kişiler için hayati risk yaratan ve halk arasında vurgun hastalığı olarak da bilinen tehlikeli bir sağlık sorunudur. Yüksek basınçlı bir ortam içerisindeyken aniden düşük basınca geçilmesi nedeniyle ortaya çıkar. Bu durum, vücutta gaz kabarcıklarının meydana gelmesine yol açarak felç, akciğerlerde kanama ve şiddetli kas ağrıları gibi şikayetlere neden olur. Müdahale edilmemesi halinde ölüm vakalarıyla sonuçlanabilir.
  
• Gaz Zehirlenmeleri: Karbonmonoksit, doğalgaz ve benzeri toksik gazların yoğun solunumu sonucunda ortaya çıkar. Acil müdahale edilmemesi halinde ölüm vakaları ile sonuçlanabilir. Gazların vücuttan atılması ve hücrelere oksijen iletilmesi ile kontrol altına alınabildiği için hiperbarik oksijen tedavisi uygulanmaktadır.
  
• Beyinde Apse Oluşumu: Geçirilen travmalar ya da altta yatan sağlık sorunlarına bağlı olarak beyinde bir apse oluşması anlamına gelir. İçerisinde iltihaplı bir sıvı bulunan bu oluşum, beyinde konumlandığı bölgeye bağlı olarak hareket kısıtlılığı, fonksiyon kayıpları ve ölüm gibi ciddi sonuçlar doğurabilir. HBOT ile apseye neden olan mikroorganizmalar vücuttan uzaklaştırılır ve dokuya yoğun oksijen iletimi sağlandığı için tedavisi mümkün hale gelir.
  
• Diyabetik Ayak Sorunu: Şeker hastalığının en ciddi komplikasyonları arasında yer alan bu sorun, hastaların ayak dokularında çürüme görülmesi anlamına gelir. Açık yara şeklinde olduğu için enfeksiyon oluşma riski çok yüksektir. Aynı zamanda tedavi edilmezse kangrene yol açarak uzuv kaybına neden olabilir. HBOT ile dokulara daha fazla oksijen iletilir ve yaralar iyileşme gösterir.
  
• Radyasyon Komplikasyonları: Radyoterapi tedavisi görmüş ya da yoğun radyasyona maruz kalmış kişilerde görülen bir durumdur. Radyasyonun etkilediği bölgedeki dokular canlılıklarını yitirir ve bu durum sonucunda organ fonksiyon kayıpları meydana gelebilir. Özellikle hayati organları oluşturan dokuları ölümü, hastanın hayatını kaybetmesine yol açmaktadır. Oksijen tedavisi ile dokuların iyileşmesi ve yeniden sağlıklı bir hale dönmeleri mümkün olur. Aynı zamanda sağlıklı hücreler daha hızlı şekilde çoğalarak ölü dokuların yerini doldurabilmektedir.
  
• Yanık Vakaları: 3. derece termal yanıklar, insan vücudunun maruz kalabileceği en kuvvetli travmalar arasında yer alır. Genellikle ısıyla temas eden alandaki yumuşak dokular canlılıklarını tamamen yitirir. Bu durumlarda sağlıklı dokuların kurtarılması ve yanıkların iyileştirilmesi için oksijen tedavilerinden yardım alınır.
  

Sualtı hekimliği ve hiperbarik tıp bölümü ani işitme kaybı, kemik iliği hücrelerinin ölümü, gazlı kangren sorunu, yumuşak doku enfeksiyonlarına bağlı olarak görülen hücre ölümleri ve oksijen yetersizliği nedeniyle görülen beyin deformasyonları gibi sağlık sorunlarıyla da ilgilenmektedir. 

Gerekli görülmesi halinde ilgili branş hekimleri ile işbirliği kurularak daha etkili bir tedavi planı hazırlanmaktadır. 

Hiperbarik Oksijen Tedavisi Nedir? HBOT Nasıl Uygulanır?

Sualtı hekimliği ve hiperbarik tıp bölümü tarafından uygulanan oksijen tedavilerine, Hiperbarik Oksijen Tedavisi (HBOT) adı verilir. Bu tedavinin amacı, hücre ve dokulara iletilen saf oksijen miktarının arttırılmasıdır. 

Bunun için bir ya da birkaç kişilik özedl basınç kabinlerinden yardım alınır. Kabin içerisindeki hava basıncı, normal hava basıncının yaklaşık 2.5 katı olacak şekilde ayarlanır. 

Ardından hastalara maske yardımıyla saf oksijen verilir ve doğrudan solumaları istenir. Kimi durumlarda ise maske yerine endotrakeal tüpler ya da başlıklar kullanılmaktadır.

Yüksek basınç nedeniyle seans sırasında kulaklarda ve sinüslerde tıkanıklık oluşması beklenen bir etkidir. Bu durumun vücuda hasar vermemesi için basınç odasında yer alan sağlık görevlisi, çiğneme ve esneme hareketleriyle iç basıncın azaltılmasına rehberlik eder. 

Hastanın genel sağlık durumuna bağlı olarak oturarak ya da sedyede yatarak tedavi uygulanabilir. Seanstan 1 saat öncesinde muayeneye alınan hastalara öncelikle pansuman yapılmaktadır. 

Tedavi öncesinde hastalara basınç tedavisi hakkında kapsamlı bir bilgi verilir. Aynı zamanda tüm kıyafetler ve aksesuarlar çıkarılarak hasta önlüğü giyilir. Çünkü yüksek basınç ve saf oksijen yüksek yangın riski taşımaktadır. 

Seans süresi, hastanın ihtiyacına bağlı olarak 2 saate kadar devam edebilir. Seans sıklığı ise aciliyete bağlı olarak günde 1 ila 4 kez tekrarlanabilir. Seanstan 24 saat sonrasında uçuş, 7 gün sonrasında ise dalış yapılması mümkün olur.