Yer Tutucu

Yer Tutucu Nedir?

Yer tutucu, pediatrik diş hekimliğinde kullanılan ortodontik bir cihazdır. Bu cihazın temel işlevi, erken süt dişi kaybını yönetmektir. Çocuklarda süt dişlerinin bazı sorumlulukları vardır. Çocuklarda süt dişler yalnızca ısırmaya ve çiğnemeye yani doğru beslenmeye ve doğru konuşmaya yardımcı olmakla kalmaz aynı zamanda altlarındaki daimi dişleri uygun pozisyonlarına yönlendirmeye de yardımcı olurlar. Bazen süt dişleri gerekenden çok daha erken kaybedilebilir. Yer tutucuların amacı erken kaybedilen süt dişinin işlevini üstlenme ve dişler arasındaki boşluğu koruyarak kalıcı dişlerin büyümesi için yeterli alan bırakmaktır. Böylece dişlerin yanlış hizalanması ve çapraşığı gibi durumlar önlenmeye çalışılır.

Yer Tutucu Çeşitleri

Yer tutucular, çocukların süt dişlerinden herhangi biri kalıcı diş çıkmaya hazır olmadan önce kaybedilirse veya kalıcı bir diş tamamen eksikse uygulanan bir tedavi seçeneğidir. Hareketli ve sabit olmak üzere temelde iki tip yer tutucu çeşidi vardır. Diş hekimi eksik diş sayısını ve yerini hesaba katarak duruma en uygun yer tutucu çeşidini önerecektir.

Sabit Yer Tutucu

• Sabit yer tutucu, yarı kalıcı bir diş fikstürüdür. Kalıcı diş büyüdükten sonra çıkarılabilir.
• Sabit yer tutucu cihazlar bitişik dişlere yapıştırılır.
• Sabit cihazlarda, hareketli cihazlara göre kıpırdama veya kırılma gibi durumlara daha az rastlandığından genellikle küçük çocuklarda tercih edilirler.
• Sabit yer tutucuların kullanıldıkları alana ve ihtiyaca göre farklı tipleri vardır. Bunlar;
• Band-Loop Yer Tutucu: Diş arkında bebek azı dişlerinin kaybı durumunda kullanılır.
• Lingual Ark: Alt çenenin her iki yanında arka dişlerde eksiklik varsa, lingual ark en iyi seçenektir. Tel görünmez bir şekilde tutturulur. Genellikle bu cihazlar çocuğun doğuştan diş kusuru olması halinde tercih edilirler.
• Nance Cihazı: Bu sabit yer tutucu, çift taraflı azı dişlerin kaybı veya maksiler arkın bir tarafında birden fazla diş kaybı söz konusu olduğunda kullanılır.
• Transpalatal Ark: Üst azı dişleri her iki tarafta da kaybolduğunda kullanılan yer tutucudur. Çocuğun dişleri incelenerek kişiye özel olarak üretilir. Dişlerin öne doğru ilerlemesi önlenmeye çalışılır.

Hareketli Yer Tutucu

• Hareketli yer tutucu, açık kalması gereken boşluk veya boşlukları doldurmak için kullanılan çelik bloklardır.
• Çıkarılabilen bir cihazdır. Üzerinde sahte diş olabilir veya olmayabilir.
• Hareketli yer tutucular, çocuklarda kalıcı dişler büyümeye neredeyse hazırsa iyi bir seçenek olabilirler.
• Cihazın bakımı ile ilgili talimatların uygulanması önemlidir bu nedenle talimatları güvenilir bir şekilde takip edebilen daha büyük çocuklarda tercih edilir.

Diş Yer Tutucu Endikasyonları

Çocuklarda diş gelişimi sürecinde süt dişleri, genellikle alttaki daimi dişlerin, süt dişleri dışarı itip onların yerini alana kadar yerinde kalırlar. Kalıcı dişler, süt dişlerine kademeli olarak mekanik baskı uygular ve süt dişlerinin köklerinin erimesini (emilimi) uyarırlar. Bu süreçte kalıcı dişler çene içindeki doğru pozisyonlarına yönlendirilmiş olurlar. Bu doğal süreç, çenede süt dişlerinin varlığına bağlıdır çünkü bunlar arkta stabilite sağlar ve çocuklarda ısırığın dengeli kalmasına olanak tanırlar.

Bir süt dişinin erken kaybı, arkta yer kaybına neden olabilir ve bu da çarpık veya gömülü kalıcı diş gelişimine neden olabilir.

Süt dişlerinin erken kaybına neden olan ve diş yer tutucu tedavisini gerektiren durumlar şu şekilde sıralanabilir:

• Düşme veya travma gibi kazalarla diş kaybı
• Ciddi çürüme nedeniyle pediatrik diş hekimi tarafından çıkarılmaları
• Doğumsal eksiklik
• Bazı hastalıklar veya durumlar

Yer Tutucu Nasıl Takılır?

Yer tutucu takılması işleminden önce diş hekimi çocuğun diş röntgenini çekerek kalıcı dişlerin seviyesi hakkında bilgi edinir. Üst ve alt olmak üzere her çenenin diş yapısının kalıbı alınır. Diş laboratuvarına gönderilerek alçı kalıpları oluşturulur ve üretilecek model ortaya çıkarılır.

Üretim süreci sonrasında yer tutucu takılma işlemi şu şekilde ilerler:

• En yaygın kullanılan yer tutucu band-loop yer tutucudur. Boşluğa bitişik bir dişin taç kısmına ortodontik bantlarla paslanmaz çeliğin tutturulmasını konu alır.
• Lingual ark uygulamasında ortodontik bantlar, aşağı tutturulduğu taban dişlerin iç kısmından geçecek şekilde takılır.
• Transpalatal ark işleminde damak boyunca iki metal bant birleştirilerek, sert bir tel ile dişlere tutturulur.
• Genel olarak yer tutucu aparey, biri bir dişin etrafını saran bir banttan ve alanı tutmak için banttan dışarı uzanan bir tel halkadan, diğeri ise paslanmaz bir taç üzerine tutturulmuş ve yakındaki bir dişin üzerinden geçen bir halkadan oluşur.
• Yer tutucu apareyi yerleştirme süreci oldukça hızlı ve kolaydır. Anesteziye ihtiyaç duyulmaz. Diş hekimi,  diş tutucu apareyde düzeltme yaparak işlemi tamamlar.
• Bu prosedür ilgili alanı korur ve yeni kalıcı dişin uygun yerinde büyümesini sağlar.

Diş Yer Tutucu Bakımı

Pediatrik diş hekimi, yer tutucu üzerinde ve çevresinde oluşabilecek plak oluşumunu engellemenin yolları konusunda hastaya ve ebeveynlere talimat verir. Yer tutucu dişe yerleştirildikten sonra uyulması gereken bazı kurallar vardır.

Bunlar şu şekilde sıralanabilir:

• Yer tutucunun yerleştirildiği ilk günler kişiye alışılmadık hissettirebilir ancak birkaç gün sonra muhtemelen varlığına alışılacaktır.
• Hareketli yer tutucuya alışılana kadar konuşma etkilenebilir.
• Diş eti dokusunun sağlıklı kalması için düzenli olarak dişlerin fırçalanması önemlidir. Yiyecekler cihazda kolayca sıkışabilir.
• Şeker ve sakız gibi yapışkan özelliği bulunanlar bandı gevşetebileceğinden ve tele kolaylıkla yapışabileceğinden tüketimi ve kullanımından kaçınılmalıdır.
• Dil veya parmaklarla yer tutucu itilmemelidir aksi halde bükülebilir veya gevşeyebilir. Gevşemesi halinde cihazı yutma riski vardır.
• Sert veya gevrek yiyecekler yerken dikkatli olunmalıdır. Yer tutucunun üzerine baskı uygulamak yerinden çıkmasına neden olabilir.
• Yer tutucu kullananlar en az 4-6 ayda bir diş hekimi kontrolüne gitmelidir.
• Hareketli yer tutucuların çıkarılmaları halinde suda bekletilmeleri önemlidir.

Cihaz gevşerse veya kırılırsa hasta hemen diş hekimliği kliniğine getirilmelidir. Aksi halde 48 saatten sonra dişlerin kaymaya başlayabilme olasılığı olduğundan mevcut cihazı takmak zorlaşabilir veya imkansız hale gelebilir.