Böbrek Nakli Nedir?

Böbrekler, insanlar için hayati önem taşıyan organlardır. Kişinin böbreğinin işlevini yitirmesi ve artık görevlerini yerine getirememesi durumuna böbrek yetmezliği adı verilir.

Bu tip durumlarda hastaların iki seçeneği bulunur. Bu seçeneklerden en etkilisi böbrek naklidir. Böbrek nakli, işlevini yerine getiremeyen böbreğin, sağlıklı bir bireyden veya kadavradan alınan başka bir böbrek ile değiştirilme işlemine verilen isimdir.

Nakil işlemi yaptıramayan hastalar diyaliz cihazları ile tedavi görmeye devam ederler. Fakat diyaliz cihazları böbreğin tamamen sağlıklı bir şekilde çalışmasını sağlayamaz ve sadece belli fonksiyonların yerine getirilmesine yardımcı olabilir. Bu sebeple kalıcı bir çözüm olarak kabul edilemez ve böbrek nakline alternatif olarak düşünülmemelidir.

Böbrek Nakli Nasıl Yapılır?

Ülkemizde böbrek nakli, genellikle canlı ve aile bireyleri arasından verilen böbrekler ile yapılmaktadır. Fakat gerektiği takdirde sağlıklı ve uyumlu başka bir verici de kullanılabilir. Aynı zamanda böbreği sağlıklı bir kadavradan almak da mümkündür. Nakil işlemi şu şekilde gerçekleşir:

• Hasta muayenesi yapılır.
• Sağlıklı bir verici bulunur.
• Verici bulunamadığı takdirde kadavradan alım yapılır.
• Vericinin böbreğine gerekli testler uygulanır ve nakil için uygun olduğundan emin olunduğu takdirde her iki hasta ameliyathaneye alınır.
• Ameliyatı gerçekleştirecek cerrahın tercihine göre açık veya kapalı ameliyat tercihi yapılmaktadır. 
• Alıcının kasık kısmından bir kesi açılır, alıcının atar ve toplar damarları hazır hale getirilir.
• Alınan böbrek bu damarlara ve idrar yoluna uygun bir şekilde bağlanır.
• Kesi yapılan bölge kapatılır ve bu şekilde nakil işlemi tamamlanmış olur.

Birçok hastane son yıllarda canlı vericiler ile nakil işlemi gerçekleştirirken laparoskopi yöntemini tercih etmektedir. Bu işlem ameliyatın kapalı yapılmasıdır. Böylelikle hastalarda kalıcı ve büyük yara izleri oluşmaz ve ameliyat daha kısa sürede ve pratik bir şekilde tamamlanabilir.

Böbrek Nakli Sonrası Nelere Dikkat Edilmeli?

Böbrekler hayati önem taşıyan organlardır ve bazen kişinin yapısal özelliklerinden bazen de ihmalkarlık ve sağlıksız yaşam tarzından dolayı iflas edebilirler. Bu sebeple nakil işlemi sonrası hastanın sağlığına son derece dikkat etmesi ve nakil öncesi yaptığı hataları yapmaması gerekir. Böbrek nakli ameliyatı sonrası dikkat edilmesi gereken bazı önemli noktalar şu şekildedir:

• Kilo kontrolü sağlanmalı ve sağlıklı bir beslenme programı uygulanmalıdır.
• Tansiyona dikkat edilmeli ve düzenli olarak takibi yapılmalıdır.
• Şeker hastası olan bireylerin şekerlerine dikkat etmeleri ve kontrol altında tutmaları gerekmektedir.
• Egzersiz yapılmalı ve gün boyu bol su içilmelidir.
• Evcil hayvanlardan uzak durulmalıdır.
• Diş ve ağız bakımına dikkat edilmelidir.
• Sigara içilmemelidir ve alkol tüketilmemelidir.

Böbrek nakli olanlar özellikle nakil işleminden sonraki ilk 1 ay boyunca araç kullanmamalıdırlar. Düzenli olarak sağlık kontrollerine gidilmeli ve doktora danışılmadan hareket edilmemelidir. Ameliyat tamamlandıktan sonra kişisel hijyene dikkat edilmeli ve dikiş bölgeleri düzenli olarak temizlenmelidir.

Böbrek Nakli Riskleri Nelerdir?

Her ameliyatta olduğu gibi nakil ameliyatlarında da belli riskler bulunmaktadır. Fakat nakil ameliyatlarının özellikle diğer ameliyatlara göre daha ciddi ve büyük ameliyatlar olduğu unutulmamalıdır. Oluşabilecek bazı riskler şu şekildedir:

Enfeksiyonlar

Ameliyat sonrasında hastada ilk 2 ay içerisinde çeşitli enfeksiyonlar meydana gelebilir. Bu sık görülen bir durumdur ve takip altında tutulmalıdır.

İlaç Kullanımına Bağlı Böbreklerde İşlev Bozuklukları

Hastada oluşabilecek enfeksiyon durumlarında veya ameliyat sonrasında kullanılan ilaçların böbreğe etki etmesi durumunda hastalarda böbrekte işlev bozuklukları görülebilir. Bu durum zaman zaman böbreğin tekrar işlevini yitirmesine kadar ulaşabilir. Bu sebeple doktor kontrolü olmadan herhangi bir ilaç kullanmak zararlı olabilir.

Red Krizleri

Ameliyat öncesi gerekli tetkiklerin yeterince iyi yapılmaması ve detayların gözden kaçırılması durumunda hastanın vücudu ameliyat sonrasında böbreği kabul etmeyebilir. Bu durum ciddi hayati risklere sebebiyet verebilir.

Böbrek Nakli İçin Gerekli Şartlar

Böbrek nakli için hastanın böbrek yetmezliği yaşıyor olması yeterli bir sebeptir. Ciddi başka bir durum olmadığı sürece hastaya böbrek nakli yapılabilir. Nakil işlemi için gereken şartlar şu şekildedir:

• Hastanın teşhis edilmiş böbrek yetmezliği olması gereklidir.
• Nakil yapılacak hasta için gerekli tüm testler eksiksiz tamamlanmalıdır.
• Alıcı ile verici arasında kan grubu uyumunun olup olmadığına bakılmış olmalıdır.
• Vericinin bu işlemi bilinçli şekilde yaptığını gösteren belge hazırlanıp imzalanmalıdır.

Tüm şartların uygun olduğundan emin olunduktan sonra nakil işlemi için herhangi bir engel kalmaz ve işlem gerçekleştirilebilir.

Böbrek Nakli Sonrası Beslenme

Nakil sonrası doktor, hastaya özel bir beslenme programı uygulamaktadır. Her hasta için bu besin programları farklılık gösterebilir. Dikkat edilmesi gereken belirli durumlar şunlardır:

• Hasta, bol miktarda su tüketmelidir.
• Alkol ve sigara kullanımı kesinlikle yasaktır.
• Yağlı ve tuzlu besinler tüketilmemelidir.

Nakil işlemi sonrasında hastanın beslenme listesini düzenli uygulamaması böbreğin zarar görmesine sebebiyet verebilir. Bu sebeple doktorun uyguladığı beslenme listesi harfiyen uygulanmalıdır. Şeker hastası olan hastalar için farklı bir beslenme programı oluşturulur. Hastaların şeker ve tansiyon seviyelerini belli bir düzeyde tutmaları büyük önem taşımaktadır. Nakil sonrası vericinin durumu yakından gözlenmeli ve aynı beslenme programı verici için de uygulanmalıdır. Böbrek nakli sonrası enfeksiyon oluşmaması için ilaç kullanımına da dikkat edilmelidir.

Böbrek Nakli Kimler Verebilir?

Böbrek nakli öncesinde verici hastaların fiziksel ve psikolojik olarak tamamen sağlıklı olduklarından emin olmak büyük önem taşımaktadır. Böbreğini veremeyecek bireyler için belirli özellikler şu şekildedir:

• Kilolu bireyler,
• Daha önce böbrek taşı olan ve tekrarını yaşayan bireyler,
• Psikolojik rahatsızlıkları olan kişiler,
• Ailede daha önce hipertansiyon olan bireyler,
• Ailede böbrek sorunu olan kişiler,
• Diyabet hastalığı olanlar,
• 18 yaş altı bireyler,
• Kanser hastaları,
• Kronik rahatsızlıkları bulunanlar,
• Akciğer hastaları böbreklerini verememektedir.

Yukarıda belirtilen rahatsızlıklara sahip olmayan tüm bireyler böbrek nakli işlemini gerçekleştirebilirler. 18 yaşından küçük bireylerin nakil yapmaları yasal değildir. 65 yaşından büyük bireylerin organ nakli yapmaları mümkün değildir. Fakat hastanın sağlık durumu iyi bir şekilde test edilirse nakil işlemi gerçekleştirilebilir. Nakil işlemi yapabilecek kişilerin başlıca özellikleri aşağıdaki şekilde sıralanabilir:

• Birinci, ikinci, üçüncü veya dördüncü derece akraba olunması,
• Herhangi ciddi bir hastalığa sahip olunmaması,
• Vericinin 18 yaşından büyük olması,
• Tüm tetkiklerin gerçekleştirilmiş olması.

Tüm şartların gerçekleştirilmesi durumunda nakil sağlıklı bir şekilde gerçekleştirilebilir. Kadavradan böbrek nakli yapılabilmesi için hastanın nakil sırasının gelmesi şarttır.