Tahlil

Tahlil Nedir?

Tahlil; kan, idrar veya diğer vücut dokularından örnek alınarak yapılan laboratuvar testleridir. Bu tahliller, insan sağlığındaki değişimleri kontrol etmek için rutin testler olabileceği gibi hastalığı veya hastanın durumunu teşhis etmeyi, tedavi planlamasını ve değerlendirmesini veya hastalıkların zaman içindeki seyrinin izlenmesini de sağlarlar.

Tahlil Ne İçin Alınır?

Kan tahlili, kandaki maddelerin seviyelerinin normal bir aralıkta olup olmadığını kontrol etmek amacıyla alınır. Normal aralık yaşa, cinsiyete, ırka, kullanılan ilaçlara ve öncesinde verilen talimatlara uyulup uyulmamasına göre farklılık gösterir. Pek çok hastalık veya tıbbi sorun tek başına kan tahlili ile teşhis edilemez. Bu durumda idrar veya dışkı tahlillerine yada görüntüleme tekniklerine de ihtiyaç duyulabilir. Dışkı tahlili, alt sindirim sistemi veya gastrointestinal sistemle (ağızdan anüse kadar tüm sindirim sistemi organları) ilgili sorunların anlaşılmasına ve tedavi edilmesine yardımcı olması amacıyla yapılır. İdrar tahlilleri ise idrarda bakteri üremesini kontrol eder. İdrar yolu enfeksiyonu veya böbrek fonksiyonu gibi hastalıkların teşhisi için alınır.

Tahlil Çeşitleri

Hekimlerin hastalarından isteyebileceği başlıca tahlil çeşitleri şu şekilde sıralanabilir:

Kan Tahlili

Kan tahlili, rutin ve koruyucu sağlık hizmetlerinin standart bir parçasıdır. Genellikle fizik muayeneden önce veya sonra hekim tarafından kan tahlili istenebilir. Ayrıca belirli koşulları değerlendirmek için de kan tahlili alınabilmektedir. Hekimin hastadan isteyebileceği kan tahlilleri şunlardır:

Tam Kan Sayımı (Hemogram Tahlili)

• Tam kan sayımı; doktorun anemi, pıhtılaşma, iltihaplanma, enfeksiyon veya bağışıklık sistemi bozuklukları gibi kan hastalıklarını tanımlamasına yardımcı olur.
• Tam kan sayımı kırmızı kan hücreleri, beyaz kan hücreleri, hemoglobin, trombositler gibi çeşitli kan bileşenlerinin incelenmesini konu alır. 
• Kişinin genel sağlığı hakkında bilgi verir.
• Tam kan sayımı ayrıca demir eksikliği anemisi veya B12 vitamini eksikliği anemisi gibi sorunların tespit edilmesinde de yardımcı olabilir.

Kan Enzim Tahlilleri

• Vücut, vücuttaki kimyasal reaksiyonları kontrol etmeye yardımcı olmak için enzimler üretir. 
• Kan enzim tahlilleri, vücuttaki belirli enzimlerin seviyelerini ölçer. Böylece kalp krizi de dahil olmak üzere sağlık sorunlarının belirlenmesine yardımcı olur. 
• Karaciğer fonksiyon testi, kan enzim testlerine örnek verilebilir. Karaciğer hasar gördüğünde enzim kana karışır ve karaciğer tarafından üretilen protein seviyeleri düşmeye başlar. 
• Kandaki enzim ve protein seviyeleri ölçülerek, karaciğerin ne kadar iyi çalıştığını anlamak mümkün olabilir. 
• Bu tür bir kan enzim testi; hepatit, siroz ve alkole bağlı karaciğer hastalığı gibi belirli karaciğer rahatsızlıkların teşhis edilmesine yardımcı olabilir.

Kan Pıhtılaşma Tahlili

• Hekim, kişinin kan pıhtılaşma sorunu olduğundan şüphelenmesi halinde kan pıhtılaşma tahlilleri isteyebilir.
• Bu tahlil, kanın pıhtılaşması uzun sürüyorsa, hemofili gibi kanama bozukluğunun tespit edilmesini sağlar. 

Lipoprotein Tahlili (Kan Kolesterol Testi)

• Kişinin koroner kalp hastalığı veya yüksek düzeyde kolesterole bağlı felç, kalp krizi gibi sorunların teşhisinde kullanılan bir kan testidir. 
• Kolesterol testlerinden önce hasta, 8 ila 12 saat aç olarak hastaneye gelmelidir.

Kapsamlı Metabolik Panel (Metabolizma Testleri)

• Kanın plazma kısmında bulunan farklı kimyasalların seviyelerini ölçer.
• Kemikler, kaslar ve organlar hakkında bilgi sağlar. 
• Kapsamlı metabolik panel; kan şekeri, kalsiyum, böbrek ve elektrolitleri ölçen çeşitli kan testlerini içerisinde barındırır.
• Kan Şekeri: Glikoz seviyesini ölçen testler ile kişinin diyabetli veya diyabet geliştirme riski altında olup olmadığını kontrol eder. Kan şekeri tahlili aç karna yapılmaktadır. 
• Kalsiyum: Kalsiyum testleri ile böbrekler veya kemiklerde problemler, kanser, paratiroid bezi hastalığı, yetersiz beslenme veya diğer hastalıklarla ilgili altta yatan rahatsızlıkların olup olmadığı hakkında bilgi alınmaya çalışılır.
• Böbrekler: Böbrek fonksiyonu için kan testleri, kreatinin veya kan üre nitrojeni seviyelerini ölçer. Bunların her ikisi de böbreklerin vücutta filtrelediği atık ürünlerdir. Böbreklerle ilgili bir sorun varsa teşhis etmeye yardımcı olurlar.
• Elektrolitler: Vücuttaki sıvı seviyelerini ve asit baz dengesini korumaya yardımcı minerallerdir. Sodyum, potasyum, bikarbonat ve klorür içerirler.
• Kanda anormal elektrolit seviyelerinin varlığı; dehidratasyon, karaciğer hastalığı, kalp yetmezliği, yüksek tansiyon veya diğer bozukluklara işaret edebilir.

Diğer Kan Tahlili Testleri

• C-reaktif Protein (CRP): Vücuttaki enfeksiyonu veya iltihabı kontrol eden bir kan testidir. 
• HbA1c: Diyabetli kişilerin teşhisine ve izlenmesine yardımcı olmak için kullanılan bir kan testidir. HbA1c, birleştirilmiş glikoz ve hemoglobine karşılık gelir.
• D-dimer Testi: Kanın pıhtılaşma sorunlarını kontrol etmeye veya hastalığı izlemeye yardımcı olmak için kullanılır.
• Folat Testi: Folat yani folik asit, normal kırmızı kan hücreleri yapmak için önemli bir besindir. Test, kanda yeterli folat olup olmadığını kontrol eder.
• Demir Testi (Ferritin): Kanda ve diğer hücrelerde ne kadar demir bulunduğuna yani demir depolarına  bakar. 
• Magnezyum Kan Testi: Vücutta yeterli magnezyum olup olmadığını görmek için yapılır.
• Östrojen Kan Testi: Adet döngüsünü kontrol etmek veya başka nedenlerle çoğu kadın tarafından yaptırılan bir kan testidir. Hamilelik sırasında da hekim tarafından istenebilir.
• Testosteron Kan Testi: Vücutta testosteron hormonunun ne kadar bulunduğunu gösterir.
• Tiroid Fonksiyon Testleri: Tiroid problemini kontrol etmek için istenir.
• B12 Vitamini Testi: Kandaki kobalamin olarak bilinin B12 vitamini miktarını ölçer.
• D Vitamini Testi: Vücuttaki D vitamini eksikliğini kontrol eder.

İdrar Tahlili

İdrar tahlili, hastanın henüz semptomları hissetmeden önce birçok hastalığı tespit etmeye yardımcı olabilir. İdrar tahlili; ameliyattan önce, hamilelik muayenesi sırasında ve rutin tıbbi veya fiziksel muayenenin bir parçası olarak istenebilir. Böbrek hastalığı, diyabet veya karaciğer hastalığı gibi erken evrelerde ciddi hastalıkların teşhis edilmesine yardımcı olabilir. İdrar tahlili yöntemleri şu şekildedir:

Mikroskobik İnceleme  

• Mikroskobik muayenede, mikroskop altında idrar damlaları incelenir. 
• Enfeksiyon, böbrek hastalığı, mesane kanseri veya kan bozukluğu belirtileri gibi anomalilikleri teşhis etmeye yardımcı olur.
• Böbrek taşları, bulaşıcı bakteriler ve tümöre işaret eden epitel hücrelerin varlığı kontrol edilir.

Kimyasal İnceleme

• Numuneye, üzerinde kimyasal şeritler bulunan ince, plastik bir çubuk yerleştirilir ve çubuk normalin üzerinde bir seviyede bir maddenin varlığına göre renk değiştirir.
• Kimyasal inceleme ile kırmızı kan hücresi ölümü, kan, protein, PH asidik seviyesi ve şeker gibi durumlar anlaşılmaya çalışılır. 
• Asitlik: Normalin üzerinde bir PH değeri; böbrek taşları, idrar yolu enfeksiyonları, böbrek sorunları gibi bozukları işaret ediyor olabilir.
• Protein: Herkesin kanında protein vardır ancak idrarda protein bulunmaz. Böbrekler zarar gördüğünde atık ürünleri ve fazla suyu kandan uzaklaştırırken, proteinin de idrara sızmasına neden olabilir. İdrarda proteine rastlanması böbrek rahatsızlığının bir göstergesidir.
• Glikoz: Genellikle diyabet belirtisidir.
• Beyaz Kan Hücreleri: Enfeksiyon belirtisidir.
• Kan: Böbrek problemi, enfeksiyon belirtisi, ağır egzersiz veya bazı ilaçların etkisi neden olabilir. İdrarda kana rastlanması daha ileri testlerin yapılmasını gerektirebilir ancak kesin olarak ciddi bir sorun olduğu anlamını taşımaz.

Görsel Muayene

• Anormal kokular, bulanık görünüm veya idrarda kan olduğunu gösteren kırmızımsı ve kahverengimsi görünüm açısından numune görsel olarak incelenebilir. 
• İdrarın bulanık olmasına enfeksiyon neden olabilir. Ayrıca köpüklü idrar böbrek sorunlarına işaret edebilir.

Gaita(Dışkı) Tahlili

• Bağırsak alışkanlıklarını ve sindirim sağlığını test eden bir tahlil türüdür. 
• Dışkının rengi, şekli ve dokusundaki değişiklikler; enfeksiyon belirtisi, sindirim sorunları veya kanser gibi daha ciddi sorunların habercisi olabilir. 
• Dışkı tahliline; birkaç günden fazla süren ishal, kan veya mukus içeren dışkı, mide ağrısı veya kramp, mide bulantısı, ateş ve kusma gibi semptomlar olması halinde başvurulabilir. 
• Dışkı tahlilinde gizli kan, yağ, safra, beyaz kan hücreleri ve indirgeyici maddeler olarak bilinen şekerler açısından da incelenebilir.
• Dışkı testleri, bir bakteri veya başka bir organizmanın bağırsakları enfekte edip etmediğini belirlemede yardımcı olurlar. 

Dışkı Tahlili Test Türleri

• Rota Virüs Testi: Bağırsakları etkileyen ve ishale neden olan bir virüstür. Genellikle çocuklarda daha yaygındır. Rota virüs enfeksiyonu, viral gastroenterit (bağırsak enfeksiyonu) adı verilen bir duruma neden olur.
• Antijen Testi: İnce bağırsak enfeksiyonlarına neden olan giardia intestinalis isimli parazitin varlığını kontrol eder. Parazitin belirtileri arasında ishal, bulantı, kusma, karın krampları, dehidratasyon ve belirsiz rahatsızlık hisleri vardır. 
• Salmonella Testi: Salmonella isimli bakteri için yapılan bir testtir. Hayvan dışkısı bulaşmış bir besin veya çiğ et yenilmesi gibi durumlarda oluşan bir durumdur. Bakteri tifoya neden olabilir. 
• Beyaz Kan Hücresi Testi: Bağırsakta tedavi veya ileri testler gerektirebilecek iltihap olup olmadığını belirlemeye yardımcı olmak amacıyla, dışkıda beyaz kan hücrelerini arayan bir testtir. 
• FOBT- Dışkıda Gizli Kan Testi: Dışkıda çıplak gözle görülemeyen kanı kontrol eder. Dışkıdaki kan, sindirim sistemindeki kanamanın bir işaretidir. Bu durum; kanser, hemoroid ve iltihaplı bağırsak hastalığına işaret edebilir.
• Tripsin/Kimotripsin Testi: Pankreas tarafından üretilen iki enzim olan tripsin ve kimotripsin kontrolünü sağlar. Kistik fibrozisli hastalarda pankreasın ne kadar iyi çalıştığını ölçer.
• Yumurta ve Parazit Testi: Dışkıda bulunan parazitleri ve bu parazitlerin lavları veya yumurtalarının olup olmadığını kontrol eder. 

Diğer Tahlil Çeşitleri

Mikrobiyoloji Tahlilleri

• Algler, bakteriler, mantarlar ve virüsler dahil olmak üzere mikroorganizmaların incelenmesidir.
• Herhangi bir vücut sıvısı veya dokusu, bulaşıcı hastalık için kültür incelemesi gerekebilir.
• Bakteriler kültürde büyüdükten sonra, antibiyotik direnci kontrol edilerek enfeksiyonla savaşmada en etkili olanı bulmak için test edilirler.

İmmünoloji Tahlilleri

• Hastanın yabancı maddeye tepki olarak vücut tarafından üretilen antikorlar gibi bağışıklık ürünlerinin incelenmesini sağlar.
• Hastalarda alerji öyküsü olup olmadığını test etmek içinde immünolojik tahlil  istenir.

Patoloji Tahlilleri

• Hastalığın esas niteliğini, özellikle de vücudun doku ve organlarındaki hastalığa neden olan veya bunların neden olduğu fonksiyonel değişiklikleri tedavi etmek amacıyla yapılan tahlillerdir.

Radyolojik Tahliller

• En güncel teknolojiyi kullanarak gerçekleştirilen tahlil türleridir. Bunlar arasında; ultrason, bilgisayarlı tomografi (BT), manyetik rezonans (MR), direkt grafiler veya PET gibi uygulamalar bulunur.

Tahlil Nasıl Yapılır?

• Kan tahlili için gerekli kan oranı, kolun damarlarından enjeksiyon yardımıyla alınır. Damarların görünür olmasına yardımcı olmak için kolun üst kısmına bir lastik bant yani bir turnike bağlanır. Enjektör iğnesi ile  damara ulaşılır ve kan alımı tamamlandıktan sonra iğne deriden çıkarılır. Kan alınan bölge temiz pamuk veya tıbbi bant ile kapatılır.
• İdrar ve dışkı analizi için hasta temiz bir kaba  örneği alır ve numune teknisyenler tarafından laboratuvara gönderilir. 
• Dışkı numunesi alınırken kabın aşırı doldurulmasına gerek yoktur. Ceviz büyüklüğünde numune yeterlidir ancak kanlı, sümüksü veya sulu parçalar varsa kaba eklendiğinden emin olunmalıdır.

Tahlil Sonuçları Öğrenme

• Tahlil sonucu e-nabız, e-devlet, MHRS ve T.C kimlik no ile internet üzerinden kolaylıkla öğrenilebilir.
• E-nabız tahlil sonuçları için sisteme e-devlet şifresi veya e-nabız şifresi ile giriş yapılabilmektedir. Giriş yaptıktan sonra ana sayfada yer alan “Tahlillerim” menüsü tıklanarak sonuçlara ulaşılabilir. E-nabız üzerinden sağlık ocağı tahlil sonuçları veya devlet hastanesi tahlil sonuçları görüntülenebilmektedir.
• MHRS tahlil sonuçları ise tahlil yapılan hastanenin internet sayfasından alınabilmektedir. Menülerde yer alan tetkik sonuçları veya laboratuvar sonuçları gibi ilgili menü tıklanarak tahlil sonuç sorgulama yapılabilir. 
• Hastanenin ilgili sayfasından yapılacak olan sorgulamalarda TC kimlik no ile tahlil sonucu öğrenmek mümkündür. Bazı hastaneler ise hastadan hasta protokol numarası, örnek numarası, barkot numarası veya doğum tarihi gibi ek bilgiler talep edebilmektedir.