MR (Manyetik Rezonans Görüntüleme)

MR Nedir?

MR (emar) (Manyetik Rezonans Görüntüleme), canlı dokuların iç kısımlarını manyetik alan ve radyo dalgaları kullanılarak görüntüleme yöntemidir. Çeşitli hastalıklarda tarama veya tanı amacıyla kullanılmaktadır. Özellikle sinir sistemindeki sorunların görüntülenmesinde altın standart kabul edilen MR henüz 50 yıllık bir geçmişe sahip olmasına rağmen tomografi ve röntgen gibi yaygın görüntüleme yöntemlerinden farklı olarak radyasyon içermediğinden dolayı radyolojide yeni bir çağ başlatmıştır. 

MR Nasıl Çalışır?

MR cihazı tüp şeklinde dev bir mıknatıstan oluşmaktadır. Mr çekimi sırasında makine içerisinde çok güçlü bir manyetik alan oluşmaktadır. Bu manyetik alan doku içerisindeki hidrojen atomlarını uyarır. Hidrojen atomlarının dalgalanmaları sonucu oluşan sinyaller bilgisayar aracılığıyla anlamlandırarak görüntüye dönüştürülür. MR kesitler halinde görüntüler oluşturur. Bu görüntüler bilgisayar ortamında birleştirilerek 3 boyutlu model ortaya çıkarılır.

MR ve Tomografi Farkı

Tomografi X ışınları kullanılarak gerçekleştirilen görüntüleme yöntemidir. X ışınlar dokulardan farklı oranlarda soğurularak karşı plakaya ulaşır. Bu ekranda siyahtan beyaza farklı tonlarda görüntü oluşmasına sebep olur. Bir çeşit röntgen gibi düşünülebilir. Kişinin farklı yönlerden birçok röntgen filmi çekilerek elde edilen görüntüler birleştirilerek 3 boyutlu bir model oluşturulur.  

BT (Bilgisayarlı Tomografi) MR’dan daha sık kullanılmaktadır. BT maliyetinin daha düşük olması bu durumun en önemli sebeplerinden biridir. Ancak daha fazla detay gösterme noktasında MR’ın üstünlüğü bulunmaktadır.

BT görüntülemede kullanılan X ışınları radyasyon yaymaktadır. Bu özellikle anne karnındaki bebekler açısından risklidir. MR radyasyon yaymaz. Bu açıdan teorik olarak bir risk taşımamaktadır.

MR Çeşitleri Nelerdir?

Kapalı MR

Geleneksel olarak kullanılan tüp şeklinde MR makinesi kapalı emar olarak adlandırılmaktadır. Günümüzde birçok sağlık kuruluşunda standart olarak kullanılmaktadır. Kapalı sistem yüksek düzeyde manyetik alan oluşturmaya imkan sağladığından dolayı detaylı ve yüksek kaliteli görüntü elde edilmesini sağlar. Dar bir tünelden oluşan kapalı MR kapalı alan korkusu olanlar ve obez hastalar için sorun olabilmektedir. Bazı hastaları MR sesi rahatsız edebilmektedir.

Açık MR

Açık MR farklı bir teknik olmamakla birlikte geleneksel kapalı MR’dan cihaz şekli bakımından ayrılmaktadır. Açık MR cihazı tüp yerine 2 plakadan oluşmaktadır. Bu kişinin yan taraflarının açık kalmasına imkan sağlamaktadır. Özellikle klostrofobisi olan kişilerde, obezlerde ve çocuklarda avantaj sağlar. Ayrıca sessizdir. Ancak açık MR’da elde edilen görüntü detayı düşüktür. Her vücut bölgesine uygulamaya uygun olmayabilir ve klasik MR’dan daha uzun sürmektedir. 

Beyin MR Nedir?

Beyin MR kafa MR’ı veya kranial MR olarak da adlandırılmaktadır. Beyin, beyin sapı, beyincik, sinir dalları, beyin zarları ve vasküler yapıların detay şekilde incelenmesine imkan sağlar. Görüntüleme belirli beyin bölgeleri için ayrı ayrı da gerçekleştirilebilir. Çeşitli hormonal bozukluklarda kullanılan hipofiz MR bu duruma örnek olarak gösterilebilir.

Beyin MR ile Hangi Hastalıklar Teşhis Edilir?

Nörolojik yapılardaki sorunlarla ilişkilendirilebilecek semptomların ileri incelemesinde beyin MR çekimi kullanılmaktadır. Kronik ve geçmeyen baş ağrıları, baş dönmesi, nöbetler, düşünce ve davranışsal değişiklikler, görme başta olmak üzere sebebi belirlenemeyen koku, işitme, tat ve duyu problemleri varlığında MR görüntüleme gerekebilir. Beyin MR sonuçları bu gibi sorunların kaynağının belirlenmesinde büyük öneme sahiptir.

Beyin MR’da tespit edilebilecek başlıca bozukluklar şu şekildedir:

• Beyin damarlarındaki anevrizma ve yapısal değişiklikler (detaylı inceleme ilaçlı beyin MR ile sağlanabilir)
• Demiyelinizasyon hastalıkları: MS (Multipl Skleroz), Guillain Barre Sendromu, Nöropatiler
• İnme
• Hidrosefali (beyin boşluklarında sıvı birikimi)
• Enfeksiyon
• Tümör
• Kist
• Cushing Sendromu ve Akromegali gibi hormonal bozukluklar
• Beyin Travmaları
• Gelişimsel bozukluklar

Servikal MR Nedir?

Servikal MR (boyun MR) kafa tabanından omuzlara kadar olan bölgenin kesitler halinde görüntüsünü çıkararak bu bölgenin 3 boyutlu modelini oluşturur. Boyun yumuşak dokusu, kemikler, kemikler arası diskler ve omuriliğin boyun bölgesindeki nörolojik yapıları (servikal spinal MR) incelenebilmektedir.

Boyun MR Neden Çekilir?

Boyun MR çekimi ile tespit edilebilecek başlıca durumlar şu şekildedir:

• Servikal omurlarda doğumsal anomaliler
• Omurga eğriliği veya skolyoz
• Boyun düzleşmesi
• Boyun fıtığı
• Boyun bölgesi tümörleri
• Boyun bölgesi şişlik ve enfeksiyonları
• Travmalar ve boyun yaralanmaları

Göğüs MR

Meme MR olarak da adlandırılan göğüs MR’ı meme dokusundaki patolojileri ortaya koymada etkili bir görüntüleme yöntemidir. Normal MR’dan farklı olarak yüzüstü, memeleri içerisine alan bir aparat kullanılarak gerçekleştirilir. Göğüs MR çekilmesi gereken durumlar şu şekildedir:

• Meme kanserini tanımlamak
• Meme kanseri hastalarında kanserin boyutlarını ve durumunu belirlemek
• Aile öyküsü ve risk faktörleri bakımından kanser riski yüksek olanlarda 
• Prekanseröz (kanserleşme riski olan) lezyon tespit edilenler
• Genetik incelemelerde meme kanseri açısından risk oluşturacak değişiklik tespit edilenlerde
• 30 yaşından önce göğüs bölgesine radyasyon tedavisi alanlarda

Kardiyak MR

MR farklı vücut bölgelerini görüntülemek amacıyla kullanılabilir. Kalp ve çevresindeki büyük damarları değerlendirmek amacıyla kardiyak MR kullanılmaktadır. Kardiyak MR radyasyon içermediğinde tomografi uygulanamayan kişilerde tercih edilebilir. Kalp MR:

• Doğumsal kalp anomalileri
• Koroner kalp hastalığı
• Kalp krizine bağlı doku hasarı
• Kalp yetmezliği
• Kalp kapakçık problemleri
• Perikardit (kalp zarı iltihaplanması) gibi durumları ortaya koymak ve ilerlemesini takip etmek amacıyla uygulanabilir.

Lomber MR Nedir?

Lomber MR (bel MR) bel bölgesindeki omurga (L1-5) dizilimini, omurlar içerisindeki sinir dokularını, diskleri, kan damarlarını, kas ve tendonları kuyruk sokumuna kadar inceleyen görüntüleme yöntemidir. MR gerektiren başlıca durumlar şu şekildedir:

• Ateşin eşlik ettiği sırt ve bel ağrısı
• Omurgaları etkileyen doğumsal anomaliler
• Sürekli ve şiddetli bel ağrısı
• MS
• Mesane problemleri
• Bölgesel tümörler
• Bacaklarda uyuşma, zayıflık ve duyu kaybı gibi nörolojik problemler

Toplumda sık görülen bel fıtığı MR görüntüleri ile tanımlanabilmektedir. Bundan dolayı lomber MR bel fıtığı MR olarak da adlandırılmaktadır.

MR Anjiografi

MR anjiografi tıkanma veya yırtılma tehlikesi taşıyan atar damarları incelemek amacıyla kullanılmaktadır. Boyun ve beyin arterleri, aortun göğüs ve karın içerisinde bulunan kısmı, böbrek damarları MR anjiografi aracılığıyla değerlendirilmektedir. Damarların daha detaylı incelenmesi amacıyla kontrast madde içeren karışımlar kullanılabilir. İlaçlı MR olarak da adlandırılan bu uygulama anjiografide sıklıkla tercih edilmektedir.

İlaçlı MR 

İlaçlı MR veya dinamik MR kan damarı gibi içi boş yapıların incelenmesini kolaylaştıran özel bir tekniktir. Farklı bir MR çeşidi olmamakla birlikte çeşitli MR türlerinde kontrast oluşturan ilaçların kullanılmasını ifade etmektedir. Kontrast madde görüntülemede parlaklık oluşturmaktadır. Bu maddenin yayıldığı bölgenin net görüntülenmesine imkan sağlar. Kontrast madde verilen damarlardaki genişlemeler, yırtılmalar veya tıkanıklıklar kolayca fark edilebilir. 

Pelvik MR

Pelvik MR pelvis bölgesinde bulunan yumuşak doku, kemik, kas, sinir ve üreme organlarına ait yapıları inceleme imkanı sunmaktadır. Pelvik MR taramasına

• Pelvis bölgesinde ağrı
• İdrar ve dışkılamada açıklanamayan sorunlar
• Üreme veya boşaltım sistemini ilgilendiren kanserler
• Erkeklerde inmemiş testis, testislerde şişlik
• Kadınlarda kısırlık, vajinal kanama ve açıklanamayan ağrı
• Pelvis bölgesi travmaları gibi durumlarda ihtiyaç duyulmaktadır.

Sakroiliak MR

Sakroiliak eklem leğen kemiğini oluşturan sakrum ve ilium kemikleri arasında yer almaktadır. Bu eklemi tutma eğilimi olan

• sakroileit
• ankilozan spondilit
• kitleler gibi durumlarda detaylı inceleme sağlamak amacıyla sakroiliak MR kullanılır.

Diğer MR prosedürlerinden farklı değildir. İlaçlı veya ilaçsız olarak gerçekleştirilebilmektedir. 

Difüzyon MR

Difüzyon MR fonksiyonel bir MR çeşididir. Beyinde kan akımının belirli bir düzeyin altına düşmesi atom hareketlerinde değişikliklere sebep olmaktadır. İnme gibi vasküler olayların erken dönemde ortaya konulmasında difüzyon MR normal MR ve BT’ye göre üstünlük sağlamaktadır. MS hastalığında avantaj sağlamaktadır.

Fonksiyonel MR

Fonksiyonel MR (fMR - İşlevsel MR Görüntüleme) son yıllarda yaygınlaşan sinirsel görüntülemede kullanılan MR çeşididir. Klinik kullanımı günümüzde yaygın olmamakla birlikte temel olarak ileri araştırmalarda kullanılmaktadır. FMR beyindeki fonksiyonel süreci kan oksijenlenme düzeyini temel alarak ölçer. Kan oksijenlenme düzeyi nöronal aktivite ile yakından ilişkili olmakla birlikte doğrudan yansıtmaz. Fonksiyonel MR beyin metabolizmasını ortaya koyma noktasında fayda sağlar.

PET MR

PET (Pozisyon Emisyon Tomografisi) vücuttaki organ ve dokuların fonksiyonlarının ölçülmesinde kullanılan görüntüleme yöntemidir. MR cihazı içerisine PET sisteminin yerleştirilmesi sonucundan ortaya çıkmış olan PET MR özellikle kanser tespitinde ileri teknoloji tekniklerden biridir. Henüz yayın kullanılmayan PET MR kanser türünü ve evresini belirlemede önemli bir avantaj sunmaktadır. Bu sayede kanserin tedavi süreci hızlı bir şekilde planlanabilir.

MR Tarama

MR Tarama tüm vücut MR olarak da adlandırılmaktadır. Belirli bir hastalığı ortaya koymak yerine tüm vücudu baştan sona tarayarak olası kanserlerin, damar ve sinirsel problemlerin erken dönemde ortaya konmasına yardımcı olur.

MR (Emar) Nasıl Çekilir?

Hazırlık

Emar çekimi öncesi var olan hastalıklar, kullanılan ilaçlar, alerjiler ve gebelik gibi bilgiler sağlık ekiplerine bildirilmelidir. Metaller MR görüntülemesini bozmakta ve ciddi sorunlara sebep olabilmektedir. Bundan dolayı vücutta bulunan tüm metaller (yüzük, küpe, saat, gözlük, iğne, saç tokası vb.) çıkarılmalıdır. Tıbbi bir müdahaleye bağlı olarak hasta vücuduna yerleştirilen ve çıkarılması mümkün olmayan metaller (kulak implantı, kalp pili, insülin pompası, rahim içi cihazlar, eklem protezleri, vidalar, plakalar ve tüm metal aksamlar) MR çekilmesine engeldir. 

Bazı MR türleri öncesinde kişinin 6-8 saat kadar yemek yememesi gerekebilir. Bunun dışında 70 yaş üzeri, diyabetli veya böbrek yetmezliği bulunan hastalarda bazı kan testlerinin yapılması gerekebilir.

MR Çekimi

Tüp şeklindeki MR cihazının orta kısmında hareketli bir yatak bulunmaktadır. Görüntülenmek istenilen bölgeye göre kişi yatağa yatırılır. Hareket elde edilen görüntüde bozulmalara sebep olmaktadır. Bu amaçla görüntülenecek bölge kemerlerle sabitlenebilir. İşlem sırasında sağlık ekipler cam bir ekran arkasındadır ancak mikrofonlar aracılığıyla kişiyle konuşabilir ve sesini duyabilir. 

MR çekimi sırasında hareketsiz kalmak son derece önemlidir. Ağrılı veya klostrofobik hastalarda hafif sakinleştirici ilaçlar kullanılarak olası sorunların önüne geçilebilir. İşlem sırasında şiddetli çarpma ve sürtünme seslerinin duyulması normaldir. Ses konusunda sorun yaşayan hastalarda sağlık ekibi tarafından verilen kulak tıkacı kullanılabilir.

MR Zararlı Mı?

Manyetik alan kullanılarak görüntüleme yapan MR tomografi ve röntgenden farklı olarak radyasyon içermemektedir. MR’ın sağlık üzerine bilinen bir zararı bulunmamaktadır. Bunun dışında hasta konforu ve kullanışlılık açısından ele alındığında MR zararları şu şekilde sıralanabilir:

• Tüp şeklinde bir yapıya sahip olan MR cihazı özellikle kapalı alan korkusu olanlar açısından korkutucudur.
• MR çekimi sırasında hareket eden büyük çaplı mıknatıslar rahatsız edici bir ses çıkarmaktadır. Kapalı alan içerisinde bu ses kulak sağlığına zararlı olabilir.
• Vücut içerisinde bulunan implant ve diğer metaller manyetik alan etkisi ile hareket edebilir.
• Kontrastlı MR sırasında kullanılan ilaçlar nadir olarak alerjik reaksiyonlara sebep olabilmektedir. Bu ilaçlı MR yan etkileri arasında gösterilebilecek durumlardan biridir.