Baş Dönmesi

Baş Dönmesi Nedir?

Baş dönmesi, sersemlemiş hissetme ve denge kaybı durumudur. Sersemleme genellikle beyne giden kanın azalmasından kaynaklanmaktadır. 

Baş dönmesi duyusal organlardan özellikle gözler ve kulakları etkiler, bu yüzden bazen bayılmalara sebep olabilir. Baş dönmesi, vertigo ile karıştırılabilir. Ancak vertigo’da kişi, baş dönmesindeki sersemlik hissinden ayrı olarak etrafındaki objelerin döndüğünü hisseder. 

Ani baş dönmesi, beyinden gelen sinyaller iç kulak ile uyuşmadığında ortaya çıkmaktadır. Baş dönmesi bazen beraberinde mide bulantısını da getirebilir. Ayrıca göz kararması da yaşanabilir. 

Kansızlıktan muzdarip kişiler de günlük hayatlarında baş dönmesi yaşayabilirler. Tansiyon ve kan basıncındaki değişimler baş dönmesine yol açabilir. 

Yemek yedikten sonra midenize doğru artan kan akışından dolayı baş dönmesi hissedebilirsiniz. Sabahları uykudan uyanınca yaşanan baş dönmesi vücut pozisyonun hızlı değişmesinden yani yataktan hızlı kalkmaktan kaynaklanabilir. 

Geçmeyen ve uzun süreli baş dönmesi durumunda doktora başvurulmalıdır. Baş dönmesi hastayı sersemlettiğinden dolayı halsiz hissettirebilir.

Baş dönmesi ve kulak çınlamasına özellikle Meniere hastalığında rastlanır. Bu hastalık iç kulağı etkileyerek vertigo’ya yol açar ve duyma kaybı, kulak çınlaması yaratır. 

Baş dönmesi ve terleme, panik atak sırasında görülebilir. Yaşlılarda baş dönmesi oldukça yaygın olarak görülür. 

Burun kanaması durumunda da baş dönmesi görülebilir. Sigaradaki tütün, sigarayı içtikten sonra baş dönmesine neden olabilir. 

Baş Dönmesi Belirtileri Nelerdir?

Baş dönmesi ve belirtileri kişi tarafından kolaylıkla fark edilebilir. Baş dönmesi kendi başına bir belirtidir. 

• Kişi özellikle Vertigo’da görülen yanıltıcı bir dönme hissinden etkilenir.
• Baş dönmesi sırasında denge kaybı sık sık görülür. Bunun yanı sıra kişi kendini sallanıyormuş gibi hissedebilir.
• Baş dönmesi kişiyi sersemlettiğinden bayılacak gibi hissettirebilir.
• Baş dönmesi kişiye yüzüyormuş hissi verebilir.

Bu belirtiler kişi yürürse, ayağa kalkarsa ya da başını hareket ettirirse tetiklenebilir ya da kötüye gidebilir. 

Bazen baş ağrısı ile birlikte mide bulantısı, kusma ve bayılma görülebilir. Bunlar uzun sürerse, lütfen doktorunuza görününüz. 

Baş Dönmesi Nedenleri Nelerdir?

Baş dönmesinin nedenleri geçici fiziksel değişiklerden ciddi sağlık sorunlarına kadar geniş bir aralıkta gözlenebilir. 

Baş ağrısının kişiyi nasıl hissettirdiği ve o kişinin tetikleyicileri olası baş dönmesi sebeplerini tespit etmede yardımcı olur.

• Vertigo en büyük baş dönmesi sebeplerinden biridir. Vertigo’ya sahip bir kişi iç kulak problemleri yaşar. Bu problemler de denge sorununa yol açar.
• Yol tutması olarak tanımlayabileceğimiz ‘motion sickness’, herhangi bir taşıttayken iç kulağın yapısını bozup baş dönmesi, mide bulantısı ve kusmaya neden olabilir.
• Migren, baş dönmesine sebep olabilir. Migren hastalarının %30-%50’si migren atağı sırasında baş dönmesi yaşamaktadır.
• Kan basıncındaki ani değişimler baş dönmesine sebebiyet verebilir. Kan basıncı değişimleri çok hızlı oturup kalkma esnasında yaşanabilir. Ayrıca; susuz kalma, kan kaybı, ciddi bir alerjik reaksiyon ve hamilelik de kan basıncında değişikliklere neden olabilir.
• Kalp hastalıklarına sahip kişiler baş dönmesi yaşayabilirler. Kişi kalp krizinden önce baş dönmesi hissedebilir.
• Kansızlık (anemi) ve kansızlığın yarattığı düşük demir seviyesi baş dönmesine sebep olabilir.
• Düşük kan şekeri (hypoglycemia), kandaki glikoz (şeker) normal seviyenin altına düştüğünde görülür. Bu durumda baş dönmesi, denge kaybı yaşanabilir.
• Bağışıklık sisteminden kaynaklanan iç kulak hastalığında bağışıklık sistemi istemsizce iç kulağa saldırır. Bu hastalık iki kulakta da duyma kaybına yol açabileceği gibi baş dönmesine de neden olur.
• Uzun süreli ya da kronik stres ve anksiyete (kaygı bozukluğu) kişiye baş dönmesi yaşatabilir.
• Aşırı egzersiz yapmak, egzersiz yaparken kendinizi zorlamak baş dönmesine neden olabilir.
• Sıcak çarpması ve susuz kalmak baş dönmesine neden olabilir.
• Çoklu skolyoz, inme, kötü huylu tümör gibi durumlarda nadiren de olsa baş dönmesi görülebilir.

Baş Dönmesi Teşhisi

Baş dönmesi şikayetiyle doktora başvurulduğunda doktorunuz size birtakım sorular soracaktır. Olası sorular bunlardır: 

• Baş ağrınız hangi zamanlarda ya da ortamlarda ortaya çıkıyor? 
• Yaşadığınız belirtilerin derecesi nedir? 
• Baş dönmesinin yanında başka belirtilere de sahip misiniz?

Doktorunuz bu sorulardan sonra fiziki bir muayene uygulayacaktır. Muayene sırasında doktorunuz sizin nasıl yürüdüğünüzü, dengenizi nasıl sağladığınızı ve merkezi sinir sisteminizin nasıl çalıştığını kontrol edecektir. 

Doktorunuz ayrıca göz ve kulak muayenesi de isteyebilir. 

Eğer hasta kafasına darbe aldıysa doktor ilk aşamada bilgisayarlı tomografi (BT) olan görüntüleme yöntemi taramasını isteyebilir. Daha sonra gerekli görülürse MR taramasına başvurulur.

Doktorunuzun yapabileceği bazı denge testleri aşağıdaki gibidir:

• Göz Hareketi Testi: Siz hareket eden bir objeyi gözünüzle takip ederken doktorunuz göz hareketinizi inceler. Bazen göz kanalınıza su ya da hava verilerek bir göz testi yapılabilir. 
• Kafa Hareketi Testi: Eğer doktorunuz vertigo olduğunuzdan şüphelenirse bu teste başvurabilir. 
• Posturography (Postürografi): Bu test ile doktorunuz denge sisteminizde nerede problem olduğunu belirleyebilir. Test sırasında çıplak ayak ile bir platformda çeşitli şartlar altında ayakta kalmaya çalışılır. 
• Döner Sandalye Testi: Bu testte bilgisayar tarafından kontrol edilen ve yavaşça tam bir daire şeklinde hareket eden bir sandalye kullanılır. Sandalye hızlandıkça, küçük açılarla ileri ve geri hareket eder. 

Baş Dönmesi Tedavisi

Baş dönmesi genellikle bir tedavi almadan iyileşir. Birkaç hafta içerisinde vücut, baş dönmesi nedenine adapte olur. 

Eğer tedavi alırsanız, doktorunuz ilk olarak belirtilerinize bakarak ve baş dönmenizin nedenlerini belirler. Daha sonra tedavi yönteminize karar verir. Tedavi yöntemi ilaçlar ya da denge egzersizleri içerebilir. 

• İç kulak hastalıkları ilaçlarla ve evde yapılacak denge egzersizleri ile tedavi edilebilir.
• Eğer Meniere hastalığına sahipseniz doktorunuz size hap şeklinde idrar söktürücü verir. Bu ilaçla beraber düşük tuz diyeti yapıldığında baş dönmesi atakları azalır.
• Doktorunuz vertigo, baş dönmesi ve bulantıyı hızlı rahatlatabilecek ilaçlar verebilir. Bu tarz ilaçlar hastada rehavete sebep olabilir.
• Anksiyete (kaygı bozukluğu) ilaçlar da doktorunuz tarafından önerilebilir. Bu ilaçlar bağımlılık yapıcı etkiye sahiptir. Ayrıca, bu ilaçlar da rehavete sebep olabilir.
• Anksiyeteden kaynaklı baş dönmesinin tedavisinde psikoterapi kullanılabilir.
• İç kulak hastalığının olduğu durumlarda doktorunuz, iç kulağa antibiyotik enjekte ederek onun denge görevini durdurur. Denge görevini diğer sağlıklı kulak üstlenir.
• Çok seyrek olarak iç kulaktaki duyu organları ameliyatla alınabilir. Bu prosedüre labyrinthectomy denir. Enfeksiyonlu kulaktaki denge sağlayıcı olan vestibular labirent ameliyatla alınır. Sağlıklı kulak denge görevini devam ettirir. Bu teknik ciddi bir duyma kaybınız varsa ya da baş dönmeniz diğer tedavilere yanıt vermiyorsa kullanılır.
• Denge terapisi ile hasta belirli egzersizleri yaparak denge sistemini harekete daha az duyarlı hale getirir.

Baş Dönmesi Tedavi Edilmezse 

Baş dönmesi tedavi edilmediğinde kişinin günlük hayatını ele geçirebilir. 

Hasta denge kaybına bağlı olarak düşebilir ve kendini sakatlayabilir. 

Araba kullanmak hastalar için sakıncalı olabilir. 

Dikkat ve beceri gereken işlerde çalışırken kendilerini sakatlama olasılıkları artar. 

Baş Dönmesine Ne İyi Gelir?

• Başınızın döndüğünü hissettiğinizde hemen oturun ya da bir yere uzanın. Baş dönmeniz geçene kadar yerinizden kalkmayın. Daha sonra yavaşça kalkabilirsiniz.
• Yoga gibi dengenizi geliştirecek egzersizler yapın.
• Günde en az sekiz bardak su için.
• Günde yedi saat veya daha fazla uyuyun.
• Meyve, sebze ve yağ içermeyen proteinli besinler tüketin.
• Eğer ihtiyacınız varsa yürürken baston kullanın.
• Merdivenlerden inerken daime korkuluklara tutunun.

Baş Dönmesine Ne İyi Gelmez?

• Susuz kalmak ve çok sıcak bir ortamda bulunmak baş dönmesini tetikleyebilir ya da artırabilir.
• Kafein, alkol ve tütünden uzak durulmalıdır. Bunlar belirtilerinizi daha da kötüleştirebilirler.
• Hızlı hareket etmek ya da pozisyon değiştirmek baş dönmesine sebep olabilir ya da baş dönmenizi artırabilir.
• Stresli durumlardan uzak durulmalıdır.

Baş Dönmesi İlaçları

İlk aşamada baş dönmesinin nedeni saptanır ve nedene yönelik tedavi uygulanır. Yukarıda da belirtildiği gibi baş dönmesi ilaç almadan da düzelebilir. 

Baş dönmesi ilaçlarının çoğunda ‘betahistin dihidroklorür’ etken maddesi bulunur. Bu madde iç kulakta kan akışını düzenlemede kullanılır. 

Baş dönmesi ilaçlarındaki bir diğer yaygın etken madde ‘ginkgo biloba yaprak kuru ekstresi’dir. Bu madde, beyindeki kan akışını etkiler. 

İç kulak nedeniyle oluşan baş dönmesi hariç makale içerisinde bahsedilen baş dönmesine neden olan diğer hastalıklar için ilaç tedavileri değişkenlik göstermektedir.

Herhangi bir ilaç kullanmadan önce mutlaka doktorunuza danışınız. 

Baş Dönmesi Ameliyatı

Yukarıda belirtildiği gibi baş dönmesinde genellikle ameliyata gerek yoktur. Ancak çok seyrek olarak görülebilir. 

Labyrinthectomy (Labirentektomi)

Ciddi bir duyma kaybı varsa ya da hasta baş dönmesinin diğer tedavilerine cevap vermiyorsa ‘labirentektomi’ denen bir iç kulak ameliyatı olur. Bu operasyonda iç kulaktaki denge sağlayıcılar (vestibular labirent) ameliyatla alınır. 

Ameliyat iki şekilde yapılabilir:

• Transkanal Yaklaşım
• Transmastoid Yaklaşım

Operasyonlarda genel olarak Transkanal yaklaşım kullanılır. Ancak hastanın dar bir kulak girişi ve kanalı varsa Transmastoid yaklaşım kullanılır. 

Transkanal yaklaşımı orta ve iç kulağa erişmek için tympanomeatal flap (kulak kanalını genişletmek) yapmakla başlar. Tympanal flap kullanılarak kulak zarının arkasında operasyon yapılır. 

Daha sonra stapedius kasındaki tendon kesilerek örs ve üzengi çıkarılır. Son parça çıkarılmadan önce oval pencere, yuvarlak pencereye bağlanmak için delinir. Son olarak kesecikler kazınır ve yarı dairesel kanallar sondalanır. 

Bu işlemler bittikten sonra, kulak boşluğunu doldurmak için antibiyotikle dolu jelatin bir sünger kullanılır.  

Transmastoid yaklaşımda kulak arkasındaki mastoid kası kesilerek orta ve iç kulak yapıları ortaya çıkarılır. Yarı dairesel kanallar delinir ve açılır, yüz sinirleri korunur. Denge sağlayıcı parçalar çıkarılır. Mastoid açıklığı kapatılır. 

Operasyon sadece enfeksiyonlu kulakta aynı zamanda duyma kaybı da yaşayan hastalara yapılmalıdır. Bu ameliyat genellikle Meniere hastalığına sahip kişilere uygulanmaktadır.

Ameliyattan sonra Vertigo %95 oranla kontrol altına alınır. Operasyonlar büyük oranda başarılı olur, komplikasyonlar çok az görülür. Ameliyat sonrası sağlıklı kulak denge görevini devam ettirir. 

Hamilelikte Baş Dönmesi

Hamilelikte baş dönmesi son derece normaldir. Sabah bulantısı ile beraber baş dönmesi de görülebilir. Değişen hormonlar ve düşük kan basıncı hamilelikte baş dönmesine sebebiyet verebilir. 

Hamilelikte baş dönmesiyle başa çıkmak için:

• Uzun süre ayakta kalmaktan kaçının.
• Ayağa kalkarken yavaşça hareket edin.
• Düşük kan şekerinden kaçınmak için sık sık sağlıklı yemekler yemeyi ihmal etmeyin.
• Bol bol su için.
• Rahat, nefes alan kıyafetler tercih edin.

Eğer baş dönmesi ile birlikte karın ağrısı, ciddi derecede şişkinlik, göğüs ağrısı, bayılma ve kanama gibi belirtiler görüyorsanız hiç vakit kaybetmeden doktorunuza danışın.

Çocuklarda Baş Dönmesi

Baş dönmesi orta yaşlı ve yaşlı insanlarda sık görülürken, çocuklarda seyrek olarak görülür.  

Çocuklar soğuk algınlığı olduğunda kulak enfeksiyonu yaşayabilirler. Bu da vertigo’ya yol açabilir. Çocuklarda vertigo’nun sebepleri; orta ve iç kulak iltihabı, kafa travması ya da migren olabilir.

Çocuklar bu hastalığın belirtilerinde ailelerine baş dönmesinden şikayet edip, neden eşyaların döndüğünü sorabilirler. Gözlenebilir bir sakarlık ve denge kaybı gösterirler. Kulak çınlamasından şikayet edebilirler. Duyma kaybı ve yüksek ateş görülebilir. Bulantı ve kusma da çocuklarda Vertigo belirtileri arasındadır. 

Çocuklarda Vertigo, baş dönmesi ilaçları, antibiyotikler, günlük yaşayışın değiştirilmesi ya da fiziksel terapi yöntemleriyle tedavi edilebilir. 

Bebeklerde Baş Dönmesi 

Bebeklerde baş dönmesini gözlemlemek zordur. Bebeklerin yürümesini, duruşunu incelemek mümkün olmadığından denge bozukluklarını anlamak güçtür. 

Bunun yanı sıra bebeğin göz hareketleri incelenebilir. Baş dönmesi yaşayan bebekler bazen dairesel göz hareketleri sergilerler. Bu hareketi fark ederseniz doktorunuza danışın. Ayrıca bebeğiniz baş dönmesi yaşasa bile bu hareketi göstermeyebilir. 

Bebekte herhangi bir beyin hasarı varda baş dönmesinin yanı sıra bulantı ve kusma da görülebilir. 

Baş Dönmesi için Hangi Doktora Gidilmeli?

Baş dönmesinin en sık görülen nedenlerinden biri iç kulak problemleri olduğu için hasta öncelikli olarak bir Kulak Burun Boğaz doktoruna görünebilir. 

Hastanın daha sonra Nöroloji, Göz Hastalıkları, İç Hastalıkları, Kardiyoloji hatta Psikoloji uzmanlarını görmesi gerekebilir. 

Hasta baş dönmesiyle beraber çifte görüş, kusma, ateş, hareket ederken zorlanma, baş ağrısı, göğüs ağrısı ve bilinç kaybı yaşıyorsa zaman kaybetmeden bir doktora görünmelidir.