Hipoglisemi

Hipoglisemi Nedir?

Hipoglisemi, düşük kan şekeri manasına gelmektedir. Kan şekeri seviyesinin 50 mg/dl altına düşmesine hipoglisemi denir. Lakin bir şeker hastası insülin veya ağızdan alınan antidiyabetik haplar ile tedavi ediliyor ise, bu kişinin takipleri esnasında kan şekeri seviyesinin 70 mg/dl seviyesinin altına düşmesi de hipoglisemi olarak tanımlanır. Kan şekerinin 70 mg/dl altına inmesi ilaç kullanan şeker hastalarında bu düşüşün hızlı bir şekilde devam edeceğinin bir göstergesidir. Bu kadar düşüş bizi hipoglisemiye karşı dikkatli olmak konusunda uyarmalıdır.

Hipogliseminin oluşumuna neden olacak bütün sebepler ortadan kaldırıldığında hipoglisemi riski de azaltılır ve uzaklaştırılır. Aksi takdirde bu sebepler uzaklaştırılmaz ise insülin ve şeker hastalığı ilaçları kullanan herkeste hipoglisemi görülebilmektedir. Ayrıca bazı durumlar yemekten sonra kan şekeri düşmesi sorunu yaşanabilir. Buna postprandial hipoglisemi denir. Hastaların açık ve tokluk kan şekerinde düşme görülebilir.

Kandaki glikoz yoğunluğu belirti verecek kadar düşer ise hemen müdahale gerektiren durum halini alır. Hipoglisemi, insülin ya da ağızdan alınan antidiyabetik ilaç kullanan şeker hastalarının %20'sinde hayatları boyunca en az bir defa karşılaşılan olumsuzluktur. Acil servislere bilinç değişikliği ile gelen hastaların ise %5-10'unda hipoglisemiye rastlanılmaktadır.

Basitçe hafif, orta ve şiddetli olarak 3 tipe ayırabileceğimiz hipogliseminin, özellikle karbonhidratlarca zengin besin tüketiminden 2-4 saat sonra ortaya çıkan ve glikoz uyarısına aşırı bir insülin yanıtı ile oluşan reaktif tipi de mevcuttur.

Hipoglisemi Belirtileri Nelerdir?

Otonom sinir sistemi dediğimiz sistemin aktive olması ve böbrek üstü bezlerinin aktivasyonu sonucunda hastada:

• Sersemlik hissi oluşabilir.
• Titremeler ve terlemeler görülebilir.
• Bulantı ve kusmalar görülebilir.
• Çarpıntı hissi oluşabilir.
• Acıkma ve açlık hissi meydana gelebilir.

Beyne glikoz sunumunun azalmasına bağlı olarak:

• Sersemlik hissi olabilir
• Baş ağrısı ve bulanık görme gibi olumsuzluklar olabilir.
• Konuşmada güçlük çekme problemleri görülebilir.
• Bayılmalar ve baygınlık halleri meydana gelebilir.
• Halsizlik, yorgunluk ve bitkinlik bulguları meydana gelebilir.
• Hiperaktif ve psikotik davranışlar görülebilir.

Hipoglisemi Neden Olur?

Hipoglisemi yani düşük kan şekeri birbirinden bağımsız birçok sebepten meydana gelebilir. 

Bunlardan sık görülenler şöyledir:

• Bazı ilaçların aşırı kullanılması
• Karaciğer yetmezliği, böbrek yetmezliği, sepsis gibi bazı ağır hastalıklar
• Kortizol ve büyüme hormonunun eksikliği
• Yetersiz ve düzensiz beslenme, karbonhidrat yönünden fakir besin tüketimi
• İnsülin hormonuna duyarlılığın artışı
• İnsülin hormonunun etkisindeki artış
• İnsülinoma: İnsülin hormonu salgılayan bir tümör tipinin oluşması
• Kontrolsüz, aşırı ve yoğun egzersiz
• Kısa sürede hızlı kilo alıp vermek
• Yoğun strese maruz kalmak
• Aşırı kafein ve nikotin kullanımı

Hipoglisemiye neden olabilecek başlıca sebeplerdendir.

Hipoglisemi Teşhisi Nasıl Koyulur?

Hipoglisemi tanısı konurken hastanın genel durumu değerlendirilir. Hastada aşağıdaki üç durumun olup olmadığına bakılır.

• Testler ile kan şekeri ölçümlerde 50 mg/dl altında bir değer bulunur.
• Kan şekeri düşüklüğüne eşlik eden belirti ve bulgular gözleniyordur.
• Bu belirti ve bulgular hastaya glikoz verince düzelmiştir.

Bu 3 madde tıp dilinde whipple triadı olarak da geçmektedir. Üçünün de gerçekleştiği durumlarda hastanın düşük kan şekeri sorunu var demektir.

Hipoglisemi Tedavisi

Tedavi temelde iki basamakta uygulanmaktadır:

1. Hastanın bilinci yerindeyse ve hasta yutma kabiliyetine sahipse;

• 15-20 g glikoz(3-4 glikoz tablet jel, 4-5 kesme şeker veya 150-200 mg meyve suyu ya da limonata gibi ürünler) hastaya ağızdan verilir.
• Çikolata gofret türevi besinlerden sakınılmalıdır.
• Eğer hasta hipoglisemi atağı geçirmişse ve 1 saat içerisinde yemek yedirilemeyecek durumda ise ek olarak 20-25 mg karbonhidrat daha takviye edilmelidir.

2. Hastanın şuuru kapalı ise ve çiğneme - yutma fonksiyonları bozulmuşsa;

• Damar yolu ile tedavi veya kas içerisine iğne tedavisi uygulaması gerektirir.
• Hastanede hastaya damar yolundan 10-25 mg kadar glikoz verilmelidir.
• Eğer hastanın hipoglisemisinin damar yolu tedavisine rağmen kontrol altına alınamaz ise insülin salınımını yok eden diazoksid grubu ilaçlar tedaviye eklene bilir.

Tüm bunlara rağmen düzelme sağlanamayan hastalar, hastaneye yatışları yapılarak takip ve tedavi edilmeye çalışılırlar.

Hipoglisemi Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Tedavi gerektiren en önemli acillerden olan hipoglisemi ölümle ve sakatlıklar ile sonuçlana bilecek çok büyük olumsuzluklara sebebiyet verebilmektedir. Hızlı ve sağlam bir ekip çalışması ile kısa süre içerisinde hemen tedavi edilmelidir. Tedavi edilmeyen hipoglisemi de beyine glikoz gidişi azalacağından beyin ölümü gerçekleşecektir. Vücudun bazı sistemlerinin enerji ihtiyaçları karşılanmayacağından kalp problemleri görülecektir. Hipoglisemi ölümle sonuçlanabilecek en önemli acillerin başını çektiğinden dolayı seri bir şekilde tedavi edilmelidir.

Hipoglisemiye Ne İyi Gelir?

Hipoglisemiden bazı önlemler alarak korunmak mümkün olur.

Bunlar:

• Karbonhidrat yönünden zengin bir kahvaltı yapılması
• Uzmanlar tarafından hazırlanan diyet listesine düzenli bir şekilde uyulması
• Omega 3 yönünden zengin besinlerin tüketimleri
• Kuşburnu, zencefil gibi bitki çayları
• Domates, elma gibi sebze meyve tüketmeleri
• Sporun düzenli ve kontrollü seviyelerde yapılması

Hipoglisemiye iyi gelebilecek önerilerdir.

Hipoglisemiye Ne İyi Gelmez?

Düşük kan şekeri sorununu tetikleyebilecek bazı faktörler vardır:

• Karbonhidrat yönünden fakir besin ve diyetler 
• Aşırı ve yoğun egzersiz yapmak
• Hazırlanmış diyet listelerine uymamak
• İnsülin ve oral antidiyabetik ilaçların düzensiz ve bilinçsiz kullanımları

Hipoglisemi İlaçları

Hipoglisemi hastaları genellikle üç tip ilaçlar kullanır. Bunlar hastanın durumuna ve ihtiyaçlarına göre belirlenir. Glikoz tablet jel, doğal olarak alınan şeker, damar yolu ile kullanılan glikoz tedavi için tercih edilebilir. Amaç hastanın kan şekeri düzeyini normale yükseltmektir.

Hamilelikte Hipoglisemi

Gebelik dönemin de yeterli, düzenli beslenmek ve yeterli ağırlığa ulaşmak gerekmektedir. Bu dönem de yeterli ve düzenli beslenmek, kısa ve uzun dönemde hem annenin hem de bebeğin sağlığı açısından olumsuzluk teşkil edecek durumları engellemektedir.

Gebelik döneminde insülin, etanol, ace inhibitörleri gibi bazı ilaçların aşırı kullanımı düşük kan şekerine sebep olabilmektedir. Yetersiz ve düzensiz beslenme karbonhidrat alımı azlığı, insülin hormonuna duyarlılığın artışı, insülin hormonunun etkisindeki artış, insülinoma, aşırı ve yoğun egzersiz gibi faktörler hipoglisemiye neden olabilmektedir.

Bebeğin ve annenin sağlığı için gebelik sürecinde düzenli kontrol ve takip gerekmektedir. Gebelik süresince takiplerinizi kadın hastalıkları ve doğum uzmanları ile dâhiliye uzmanlarına düzenli şekilde yaptırmanız önerilir.

Çocuklarda Hipoglisemi

Büyüme ve gelişme çağındaki çocuklarda büyüme ve gelişim geriliği gibi, beyin ölümleri, kalp problemleri gibi problemlere sebep olabilecek hipoglisemi hemen tedavi edilmelidir.

Özellikle büyüme ve gelişme çağındaki çocuklarda karbonhidrat ve diğer besin ürünlerinden zengin besinlerin tüketimine özen gösterilmesi önem arz etmektedir. Bu yaşlardaki çocuklarda kas, iskelet sistemleri ve nörolojik gelişimleri için karbonhidrat yağ protein ve vitamin düzeyleri yeterli seviyelerde olmalıdır. Aksi takdirde büyüme ve gelişme çağındaki çocukların sistem gelişimleri yeterince tamamlanamayabilir.

Bebeklerde Hipoglisemi

Yeni doğan grubu olan bebeklerde büyüme ve gelişim geriliği, beyin ölümleri, kalp problemleri gibi sonuçlar düşük kan şekeri nedeniyle oluşabilir. Özellikle bebeklerde karbonhidrat, yağ ve protein dengesini korumak gelişimleri için önemlidir. Aksi takdirde bebeklerin sistem gelişimleri yeterince tamamlanamayabilir.

Hipoglisemi için Hangi Doktora Gidilir?

Hipoglisemi belirtilerinde bahsettiğimiz durumlar eğer sizde de zaman zaman mevcut hale geliyorsa Dahiliye (İç hastalıkları) uzmanına belirtiler çıktığında hemen başvurunuz. Lakin bayılma halleri bilinç değişiklikleri durumlarında acil servislere ulaştırılan hastalara ise acil servis doktorları ve uzmanları müdahale etmektedirler. Kan şekeri düşmesi çabuk müdahale etmek gereken bir hal alabilir.

Hipoglisemi önemli bir durum olduğundan teşhisi erken yapılıp müdahalesi hızlı bir şekilde uygulanmalıdır.