Mezotelyoma

Mezotelyoma Nedir?

Mezotelyoma vücutta organları saran zar dokunun kanseridir. En çok akciğer ve karın zarından gelişir. Kanser, hücrelerin kontrolsüzce çoğalması demektir. Nerdeyse tüm vücut dokularından kanser gelişebilir.

Mezotelyoma oldukça nadir görülen bir kanserdir. Gençlerden çok yaşlılarda görülür. Ortalama görülme yaşı 72'dir. Batı toplumlarında milyonda 1 görülür.

Türkiye’de bu sayı daha fazladır. Yılda 500 kişide mezotelyoma görülür. Bu asbestin (mineral) Anadolu’da fazlaca bulunması ve halk tarafından bilinçsizce kullanımından kaynaklanır.

Mezotelyum

Özelleşmiş mezotelyal hücrelerden oluşmuş bir tabakadır. Akciğerleri, kalbi ve karnı sarar. Ayrıca birçok iç organların dışa bakan yüzünü örter. Mezotelyum kayganlaştırıcı bir sıvı salgılayarak organların rahatça birbirlerinin üzerinden kaymasını sağlar.

Bu şekilde onları korur. Örneğin akciğerlerin göğüs kafesi içinde rahatça genişlemesine ve büzülmesine yardımcı olur. Mezotelyum bulunduğu organa göre farklı adlandırılır.

• Plevra: Akciğerleri ve göğüs kafesinin içini sarar.
• Periton: Karın duvarının içini ve birçok iç organı sarar.
• Perikard: Kalbi ve kalbin göğüs kafesi içindeki boşluğunu sarar.
• Tunika vajinalis: Testislerin iç yüzeyini sarar.

Mezotelyoma Tipleri Nelerdir?

Mezotelyal tümörler bu zarlardan herhangi birinden başlayabilirler. Tüm tümörler kanser olmaz. Sadece kötü huylu olanlara kanser denir. Mezotelyumdan gelişen kanserlere malign mezotelyoma denir. Ama kısaca mezotelyoma olarak adlandırılırlar.

Vücuttan geliştikleri yerlere göre 4’e ayrılırlar:

• Plevral mezotelyoma: Akciğer zarı kanseri olarak da adlandırılabilir. Göğüste başlar. Mezotelyomaların %75’ini oluştururlar.
• Peritoneal mezotelyomalar: Karında başlar. Geri kalan %25’in büyük çoğunluğunu oluşturur.
• Perikardiyal mezotelyoma: Kalbi saran zardan (perikarttan) gelişirler. Oldukça nadirdir görülür.
• Tunika vajinalis mezotelyoması: Testislerin iç tabakasından köken alan oldukça nadir görülen bir kanser türüdür.

Ayrıca kanser hücrelerinin mikroskobik olarak görünüşlerine göre de 3’e ayrılırlar:

• Epitelioid: Mezotelyomaların yarısından fazlası bu tiptedir. Hastalığın gidişatı (prognozu) diğer tiplere göre daha iyidir.
• Sarkomatoid: Mezotelyomaların %10-20’si bu tiptedir.
• Miks (karışık): Hem epitelioid hem de sarkomatoid alanlar içeren mezotelyomalar bu tiptedir. %20–30 arası değerde görülür.

Mezotelyoma Belirtileri Nelerdir?

Belirtiler diğer hastalıklara oldukça benzer. Bu yüzden kişiler bu yaygın belirtileri ihmal edip ve erteler. Çoğu hastada belirtiler, mezotelyoma teşhisi konmadan en az birkaç ay önce başlar.

Plevral Mezotelyoma Belirtileri

• Göğsün yan tarafında ağrı
  
• Nefesin kesilmesi
  
• Öksürük
  
• Yemekleri yutamama
  
• Horlama
  
• Yüzün ve kolların şişmesi
  

Peritoneal Mezotelyoma Belirtileri

• Karın ağrısı
• Karnın şişmesi
• Bulantı ve kusma
• Kabızlık

Perikardiyal Mezotelyoma Belirtileri

• Göğüs ağrısı
• Düzensiz kalp ritmi
• Nefes darlığı
• Kalpte üfürüm

Genel Mezotelyoma Belirtileri

• Ateş
• Aşırı terleme
• Bayılma
• Kilo kaybı
• İştah kaybı

Mezotelyoma için Risk Faktörleri Nelerdir?

Risk faktörü bir hastalığa yakalanma şansını artıran herhangi bir şeydir. Farklı hastalıklar, farklı risk faktörlerine sahiptir. Bazı risk faktörleri, sigara içmek gibi, değiştirilebilirken; aile öyküsü gibi faktörler değiştirilemez. Ayrıca bu faktörlerin olması o hastalığa kesin olarak yakalanılacağı anlamına gelmez.

Mezotelyoma için risk faktörleri şunlardır:

Asbest: Mezotelyoma vakalarının %80’i asbest ile ilişkilidir. Asbest ince liflerden oluşan doğal bir mineraldir. Kansere neden olduğu kesinleşmiştir. Solunduğunda akciğerlere geçer. Oradan da göğüs kafesini saran zara bağlanıp mezotelyum hücrelerine zarar verir.

Asbest lifleri akciğer hücrelerine zarar verip asbestozise de neden olur. Bazı sindirim sistemi kanserleri, plevra hastalıkları ve kor pulmonale asbestin neden olduğu bilinen diğer hastalıklardır.

Eskiden özelliklerinden dolayı sihirli mineral olarak adlandırılırken 1950’lerde zehirli bir toz olduğu anlaşılmıştır. Asbest havada da çok düşük miktarda bulunur.

Bu özellikle asbest içeren kaya ve topraklara yakın yerlerde yaşayanlar için risktir. Bazı ülkelerde kullanımı yasaklanmıştır. Türkiye’de 2010 yılından beridir üretimi ve kullanımı yasaktır.

Ülkemizde bazı yörelerde evlerin damlarında ısı ve su yalıtımı için kullanılır. Ayrıca bazı fabrikalarda da işçilerin asbeste maruziyeti söz konusu olabilmektedir.

Diyarbakır, Eskişehir, Kütahya, Denizli, Konya, Karaman, Sivas, Kahramanmaraş, Şanlıurfa ve Elazığ’da asbeste bağlı gelişen hastalıklar sık görülür.

Zeolit: Asbest ile ilişkili bir mineraldir. Kristal yapıdaki alüminyum silikatlarıdır. Türkiye’de bazı bölgelerde, kaya ve toprakta yaygın olarak bulunur. Bu bölgelerde mezotelyoma sıklığı fazladır.

Radyasyon: Başka bir kanser türü tedavisi için alınan yüksek dozdaki radyasyon mezotelyoma riskini artırır.

SV40 Virüs: Bazı çalışmalar simian virüs 40’ın mezotelyoma gelişme riskini artırdığını göstermiştir.

Yaş: Mezotelyomaya yakalanma riski yaşla birlikte artar. Genç bireylerde hatta çocuklarda bile gelişebilir. Ancak 45 yaş altı oldukça nadir görülür. Hastaların üçte ikisi 65 yaş üstü bireylerdir.

Cinsiyet: Erkeklerde kadınlardan daha yaygın biçimde görülür. Bu muhtemelen erkeklerin asbest maruziyetinin olduğu iş yerlerinde daha çok çalışmasının sonucudur.

Genetik: BAP1 olarak adlandırılan gende meydana gelen mutasyon genetik geçiş gösterebilir. Bu mutasyon mezotelyoma ile ilişkili bulunmuştur. Ama oldukça nadirdir.

Mezotelyoma Teşhisi

Mezotelyoma nadir görülen bir kanser türü olduğundan risk faktörü olmayan kişilerde rutin olarak test yapılmaz.

Birçok kişi görülen belirtiler üzerine doktora başvurur. Belirtiler, mezotelyomayı düşündürüyorsa bazı testler yapılacaktır.

Öykü ve Fizik Muayene

Daha detaylı bilgi almak için doktor bazı sorular sorar. Örneğin görülen belirtilerin süresi, şiddeti, artırıp azaltan şeyler sorabilir. Kilit nokta asbest maruziyeti olup olmadığıdır. Doktorun bunu mutlaka sorgulaması gerekir.

Plevral Mezotelyoma akciğerler etrafında, peritoneal mezotelyoma karın etrafında, perikardial mezotelyoma ise kalp etrafında sıvı birikimine yol açar. Stetoskop ile dinlenerek veya parmakla vurularak bu sıvı dolu alanlar tespit edilebilir.

Görüntüleme Testleri

Belirli teknikler ile yapılan testler şüpheli dokunun kanser olup olmadığını, kanserin ne kadar yayıldığını, tedavinin işe yarayıp yaramadığını ve kanserin tekrar edip etmediğini anlamak için yapılır.

• Direkt göğüs grafisi: Akciğerlerdeki problemler için bakılan ilk testtir. Mezotelyoma düşünülen hastalarda akciğer zarının kalınlığı, akciğer zarında kalsiyum plaklarının olması, göğüs kafesi ile akciğerler arasında sıvı birikmesi veya asbest maruziyetine bağlı akciğerde değişikler görülebilir.
  
• Bilgisayarlı tomografi (BT,CT): Bilgisayarlı tomografi çok sayıda kesit alarak bilgisayar yardımıyla daha detaylı görüntüler oluşturur. Tümörün tam olarak nerede olduğu görülebilir. Bazı durumlarda kanserin evrelendirilmesinde de yardımcı olur. Kanserin diğer organlara yayılıp yayılmadığını gösterebilir.
  
• Ekokardiyografi: Ultrason dalgalarıyla kalbin görüntülenmesidir. Kalbin etrafında sıvı olup olmadığına bakmak için yapılır. Kalp fonksiyonlarının değerlendirilmesinde de kullanılır.
  
• Pozitron emisyon tomografisi (PET): Düşük dozdaki radyoaktif şeker kişinin kanına verilir. Kanser hücreleri daha hızlı çoğaldıklarından diğer hücrelerden daha fazla şeker emerler. Özel bir kamera yardımıyla radyoaktif alanlar tespit edilebilir. PET daha çok kanserin nereye yayıldığını öğrenmek için yapılır.
  
• PET CT: Bazı cihazlar PET ve CT’yi aynı anda yapabilir. Bu doktora daha iyi karşılaştırma yapma imkânı sağlar.
• Manyetik rezonans görüntüleme (MRI): MRI yumuşak doku çözünürlüğü yüksek olan bir tekniktir. Radyasyon olmaması bir avantajıdır. Tümörlerin konumunu ve büyüklüğünü çok iyi tespit eder.
  

Kan Testleri

Mezotelyoma hastalarının kanında bazı maddeler yüksek bulunmuştur. Bunlar fibulin-3 ve çözünebilir mezotelin ilişkili peptid (SMRPs)'tir.

Diğer organların fonksiyonları değerlendirmek için de testler yapılabilir.

Sıvıdan Örnek Alma

Mezotelyomadan şüphelenilen hastaların organlarında sıvı birikmiş ise iğne yardımıyla örnek alınabilir. Daha sonra mikroskop altında kanser hücreleri içerip içermediğine bakılır.

Bu işlem sıvı alınan yere göre farklı adlandırılır:

• Torasentez: Göğüsten sıvı alınır.
• Parasentez: Karından sıvı alınır.
• Perikardiyosentez: Kalbi içine alan keseden sıvı alınır.

Biyopsi

Tespit edilmiş tümör kitlesinden küçük parçalar halinde örnek alma işlemidir. İğne yardımıyla, endoskopik olarak veya cerrahi ile doku örneği alınabilir. Bazen lenf nodlarına yayılım olup olmadığına bakmak için oradan da örnek alınabilir.

Endoskopik biyopsi mezotelyoma tanısında yaygın biçimde kullanılır. Endoskop ince tüp benzeri bir yapıdır. Vücut içini görüntülemek için kullanılır. Kullanıldığı organlar için farklı adlandırılır.

• Torakoskopi: Akciğerler içine gönderilen kameralı bir tüp yardımıyla anormal oluşumlara bakılır ve gerekirse örnek alınır.
• Laparoskopi: Bir endoskop yardımıyla karın içindeki tümöre bakılır ve örnek alınır.
• Mediastinoskopi: Görüntüleme testlerinde kanserin lenf nodlarına yayıldığı şüphesi var ise göğüste mediastinum diye adlandırılan alandan örnek alınabilir.

Bazen endoskopik biyopsiler tanı koymada yetersiz olabilir. Göğüsten veya karından açılan kesilerle cerrahi olarak büyük parçalar alınabilir. Bu cerrahi biyopsi olarak adlandırılır.

Mezotelyoma Evreleri

• Evre 1: Tümör mezotelyal tabakada sınırlı olup yayılım göstermemiştir. Agresif tedaviler bir seçenektir. Ortalama yaşam beklentisi 21 ay ve üzeridir.
• Evre 2: Kanser, akciğer ve diyafram gibi yakındaki organlara yayılım göstermiştir. Agresif tedaviler halen uygulanabilir. Yaşam beklentisi ortalama 19 ay veya daha azdır.
• Evre 3: Kanser hücreleri yakındaki organlara, lenf nodlarına ve dokulara yayılmıştır. Tedavi sınırlıdır.
• Evre 4: Kanser yakın ve uzaktaki organlara yayılmıştır. Tedavi sınırlıdır son evre beklenen mezotelyoma yaşam süresi ortalama 1 yıldır.

Mezotelyoma Tedavisi

Tedavide önemli olan tümörün geliştiği yer ve büyüklüğüdür. Lenf nodlarına ve diğer organlara yılıp yayılmadığı, kişinin genel sağlık durumu tedaviye yön veren ölçütlerdir.

Radyoterapi

Yüksek enerjili X-ray ışınları kanser hücrelerini öldürmek için kullanılabilir. Mezotelyoma radyasyon tedavisi için bazı riskler içerir. Kanserin geliştiği dokun çevre organları hasar görebilir.

Radyoterapi ameliyat sonrası geride kalan kanser hücrelerini öldürmek için kullanılabilir. Bazı hastalarda ise tümör kitlesini küçülterek ağrı ve diğer belirtileri hafifletme için kullanılır.

Kemoterapi

Kansere karşı olan ilaçlar kemoterapi ilaçları olarak adlandırılır. Kemoterapi bazen cerrahi öncesi kanserin diğer organlara yayılımını önlemek için de uygulanabilir veya cerrahi sonrası geride kalan kanser hücrelerini öldürmek için de kullanılabilir.

• Pemetreksed
• Sisplatin
• Karboplatin
• Gemsitabin
• Vinorelbin

Genelde ikili kombinasyon şeklinde verilirler. İkili kombinasyonda en çok pemetreksed ve sisplatin kullanılır.

İmmunterapi

İmmunterapi kişinin bağışıklık sistemini kanser hücrelerine karşı destekleyerek uygulanır.

Bağışıklık sisteminde kendi hücrelerimizi tanıyıp onlara saldırmayı engelleyen kontrol noktaları vardır. Kanser hücreleri bunu kendileri için kullanıp bağışıklık sisteminden kaçarlar.

Yeni geliştirilen ilaçlar bu kontrol noktalarını baskılayıp kanser hücrelerine karşı yanıtı artırırlar. Bu ilaçlar kemoterapiye rağmen devam eden hastalıklarda tercih edilir.

Mezotelyomaya Ne İyi Gelir?

• Asbest mezotelyoma için en önemli risk faktörü olduğundan, en önemli korunma yolu evlerdeki, toplu yerlerdeki ve iş yerlerindeki asbeste maruziyeti sınırlandırmaktır.
• Riskli bazı meslek grupları şunlardır: maden işçileri, fabrika çalışanları, yalıtım malzemeleri üreticileri, tersane işçileri, gaz maskesi üreticileri, tesisatçılar ve inşaat işçileri. Bu meslek grupları çalışırken uygun ekipmanları kullanmalıdır.
• Bazı eski evler asbest veya diğer toksik maddeleri içeriyor olabilir. Bir uzman tarafından kontrol edilebilir. Asbest bazı maddelerin içinde uzun yıllar çevreye yayılmadan kalabilir. Bu yüzden sadece işin uzmanı tarafından kontroller yapılmalıdır.

Mezotelyoma İlaçları

Kanser tedavisinde kullanılan ilaçlar genellikle vücutta hızlı bölünen hücreleri hedefler.

• Pemetreksed: Yapı olarak folik asite benzer. Hücre DNA ve RNA sentezini engelleyerek çoğalmalarını önler.
• Sisplatin: Diğer kemoterapi ilaçları gibi hızlı bölünen hücrelerin DNA sentezini bloklar. Birçok kanser tedavisinde kombine şekilde kullanılır.
• Karboplatin: Sisplatine benzer şekilde etki eder. DNA’ya çapraz bağlanarak sentezini engeller.
• Gemsitabin: Hücre içine geçtikten sonra aktif olur ve DNA'nın sentezlenmesini engeller. Sisplatin ve karboplatin gibi damar yoluyla verilir.
• Vinorelbin: Tübülin proteinlerini etkileyerek mitozu engeller ve hücre bölünmesini önler.

Mezotelyoma Ameliyatı

Ameliyat iki amaçla yapılabilir. Hastalığı tamamen ortadan kaldırmak veya hastanın ağrısının ve diğer belirtilerini azaltmak için.

Genel sağlık durumu iyi ve tümör cerrahi olarak alınabilecek özellikte ise ameliyat, hastalığı ortadan kaldırmak için yapılır. Bazen cerrah tümörü ortadan kaldırmasına rağmen geride kanser hücreleri kalabilir.

Bunlar yeniden çoğalıp kitle haline gelir. Bir çok doktor bu yüzden cerrahinin tam olarak işe yaramadığını sadece hastanın yaşam süresini uzattığını belirtmektedir.

Tümör başka dokulara yayılmış ise tamamen çıkarmak zor olabilir. Bazen de hastanın genel sağlık durumu büyük bir ameliyatı kaldıramayabilir. Böyle durumlarda ağrıyı ve diğer belirtileri azaltmak için cerrahi tedavi kararı alınır.

Mezotelyoma için Hangi Doktora Gidilir?

Mezotelyomaya yol açan belirtiler spesifik değildir. Mezotelyoma tiplerine göre hastalığın belirtileri değişkenlik göstermektedir. Diğer hastalıkların belirtileriyle karışabilir.

Bu belirtileri görüyorsanız ve asbest maruziyet hikâyeniz var ise Göğüs Hastalıkları, Kardiyoloji veya İç Hastalıkları bölümüne başvurmanız önemlidir.