Ultrason

Ultrason, vücudun içinden organların, yumuşak dokuların, kan damarlarının ve kan akışının görüntülerini üretmek için ultrason dalgaları adı verilen yüksek frekanslı ses dalgalarını kullanan bir araçtır.

Ultrason Nedir?

Ultrason, vücudun içinden organların, yumuşak dokuların, kan damarlarının ve kan akışının görüntülerini üretmek için ultrason dalgaları adı verilen yüksek frekanslı ses dalgalarını kullanan bir araçtır. Hekimlerin vücudun iç işleyişi hakkında fikir edinmesine yardımcı olur. Ultrason, non-invazif ve ağrısız bir işlemdir. Röntgen muayenelerinden sonra en yaygın kullanılan tanısal görüntüleme şeklidir. Ultrason, ultrason tipine ve vücudun hangi kısmının kontrol edildiğine bağlı olarak farklı şekillerde kullanılabilir.

USG Nedir?

Ultrasonografi (USG), tendonlar, kaslar, eklemler, damarlar ve iç organlar dahil olmak üzere iç vücut yapılarını, olası patoloji veya lezyonlar için görselleştirmekte kullanılan, ultrason tabanlı bir tanısal görüntüleme tekniğidir. Ultrason görüntüleri, vücuttaki organ ve yapıların hareketini gerçek zamanlı olarak gösterecek kadar hızlı alınır.

Ultrason Çeşitleri

Doppler Ultrason

Renkli ultrason olarak da bilinen doppler ultrason, genellikle boyna, kollara ve bacaklara kan sağlayan atardamarlar ve damarlardaki kan akışının miktarını ölçmek veya diğer hareketli yapıları tespit etmek ve yönlerini veya hareket hızlarını ölçmek için kullanılan tanısal ultrason uygulamasıdır. Doppler ultrasonografi, bir arter veya kan damarı içindeki anormal akışı, kan pıhtıları ve zayıf dolaşım gibi durumların teşhis ve tedavi edilmesine yardımcı olur. Doppler ultrason şunları kontrol etmek için kullanılır:

  • Kan damarı hasarı
  • Kalbin yapısındaki düzensizlikler
  • Derin ventrombozu (toplardamar içinde pıhtılaşma)
  • Ayaklara ve bacaklara kan akışını kesintiye uğrayabilecek kan damarlarının daralması veya sertleşmesi
  • Bacaklardaki vasküler tümörler
  • Bacak damarlarında iltihaplanma (tromboflebit)
  • Buerger hastalığı (ellerde ve ayaklarda kan damarlarının şişmesine neden olan bir hastalık)
  • Ameliyattan sonra kan akışını izleme
  • Kalp fonksiyonları kontrol etme
  • Hamilelik sırasında veya fetüste kan akışında herhangi bir değişiklik olup olmadığını inceleme

Ayrıntılı Ultrason

Ayrıntılı ultrason (detaylı ultrason), gebeliğin 18 ila 23 haftaları arasında, bebeğin anatomisinin ayrıntılı bir taramasının yapıldığı rutin bir testtir. Bebeğin vücudunun her bir bölümü detaylı olarak incelenir. Ayrıntılı ultrason taraması, bebeğin anormal bir organı veya vücut yapısı olup olmadığını anlamak için yapılır. 2. trimester ayrıntılı fetal ultrasonografi ile incelenecek yapılar şu şekildedir:

  • Beyin: Beynin içinde su toplaması (hidrosefali) olup olmadığı ve beynin arkasındaki serebellumun (beyincik) şekli değerlendirilir. Beyinde omurilik sıvısı üreten bir doku olan koroidpleksusta herhangi bir kist olup olmadığı kontrol edilir. Fetal kistler, kromozom anormalliği riski taşıyabilir ancak bu kistlerin çoğu 28. haftada bebeğe hiçbir etkisi olmadan kaybolur. 
  • Yüz: Bebeğin pozisyonuna bağlı olarak yarık dudaklı ve nadiren de damak yarığı olup olmadığı tespit edilebilir. 
  • Kalp:Kalbin ve midenin pozisyonu, kalp odacıkları ve kalp atış hızı, kalp fonksiyonu ve kalp kasının normal veya çalışıyor olup olmadığı incelenir.
  • Omurga: Bebeğin omurgası uzun görümünde ve enine kesitte değerlendirilir. Omurların hizada olduğundan ve derinin arkadaki omurgayı kapladığından emin olunmaya çalışılır.
  • Diğer Ana Organlar: Tarama ayrıca bebeğin midesini, karın duvarını ve diyaframını inceler. Bebeğin iki böbreği olup olmadığı ve mesanenin çalışıp çalışmadığı belirlenir.
  • Cinsel Organlar: Bebeğin cinsiyeti genellikle ayrıntılı ultrason taraması sırasında belirlenebilir. 
  • Annenin Anatomisi: Plasenta konumu ve göbek kordonu incelenir. Bebeğin serbestçe hareket etmesine izin verecek kadar amniyotik sıvı olup olmadığı kontrol edilir. 

Ayrıntılı ultrason ayrıca aşağıdakiler hakkında da bilgi sağlayabilir:

  • Ultrason kağıdında bebeğin cinsiyeti (fetal pozisyona bağlıdır)
  • Ultrason kağıdında bebeğin kilosu
  • Ultrason bebek boyu hesaplama bilgisi
  • Fetüs sayısı

3 Boyutlu Ultrason

  • Hekimler, gebeliklerde fetüsü incelemek, amniyotik sıvıyı değerlendirmek ve diğer nedenlerin yanı sıra doğum kusurlarını araştırmak için 2D (düz, siyah-beyaz görüntü) ve doppler ultrason kullanırlar. 
  • 3 boyutlu ultrason normalde yalnızca yarık dudak, kalp kusurları ve omurilik sorunları gibi şüpheli fetal anomalileri yakından incelemek için tercih edilir. Genellikle rutin doğum öncesi muayenelerin bir parçası değildir.
  • Bebeğin çok daha keskin ve daha net görüntülerini oluşturduğu ve hatta çok gerçekçi fotoğraf kalitesi sağladığı için aileler gebeliğin 18-23 haftalarda yapılan kontrollerde veya 24. haftadan sonraki kontrollerde 3D ultrason taraması talep edilebilir.

4 Boyutlu Ultrason

  • 4 boyutlu ultrason, hareketli görüntüye çok benzer şekilde sürekli güncellenen bir görüntü oluşturur. 
  • 4D ultrasonlar bebeğin gülümsemesini veya esnemesini bile izlemeye imkan tanımaktadır.
  • Standart doğum öncesi testi olarak kabul edilmez. 
  • Bazı hastaneler veya klinikler 4D ultrason taramasının kaydını DVD olarak da aileye verebilmektedir.

Vajinal Ultrason

Vajinal ultrason veya pelvik ultrason, kadın pelvik bölgesindeki iç organları incelemek için kullanılan bir prosedürdür. Vajina yoluyla anlamına gelen transvajinal ultrason, kadının vajina, serviks, rahim ağzı, rahim, fallop tüpleri, yumurtalıklar ve idrar torbası gibi organlardaki anomalileri teşhis etmek için kullanılır. Vajinal ultrason taraması ile teşhis edilebilen durumlar şu şekilde sıralanabilir:

Hekimler ayrıca hamilelik sırasında aşağıdaki durumlar için de transvajinal ultrason önerebilir:

  • Fetüsün kalp atışını izlemek
  • Düşük veya erken doğum gibi komplikasyonlara neden olabilecek bir durumun varlığını kontrol etmek
  • Plasentanın durumunu değerlendirmek
  • Olası bir düşüklüğü teşhis etmek
  • Erken dönem hamileliği teyit etmek

Meme Ultrasonu

Meme ultrason, meme dokusunda veya yapısındaki sorunları taramak amacıyla kullanılır. Fizik muayene sırasında herhangi bir meme anormalliği tespit edilmesi halinde teşhisine yardımcı olur. Meme ultrason taramasının istenebileceği durumlar şu şekilde sıralanabilir:

  • Olağandışı meme başı akıntısının değerlendirilmesi
  • Meme dokularının iltihabı olan mastit teşhisi
  • Meme ağrısı, kızarıklık ve şişme gibi semptomları incelemek
  • Mevcut iyi huylu meme tümörlerinin izlenmesi
  • MRI veya mamogram gibi diğer görüntüleme testlerinin sonuçlarını doğrulama
  • Biyopsi sırasında iğneye tam olarak yerleştirileceği yere yönlendirme yani tümörün konumunu belirlemede

35 yaş altı kadınlarda ve hamilelik durumunda mamografinin yapılamaması, bunun yerine meme ultrason taramasına gerek duyulması, mamografi ve ultrason arasındaki farktır.

Endoskopik Ultrason

Endoskopik ultrasonografi (EUS), akciğerler de dahil olmak üzere sindirim sistemi ve çevredeki doku ve organları görüntülemeyi ve bilgi edinmeyi sağlayan bir prosedürdür.Prosedür sırasında, bir endoskobun ucuna küçük bir ultrason cihazı takılır. Endoskop; kamera takılı, küçük, ışıklı ve esnek bir tüptür. Endoskop ve kameranın üst veya alt sindirimin sistemine yerleştirilmesiyle, organların yüksek kaliteli ultrason görüntüleri elde edilir. Sedasyon altında yapılan endoskopik ultrason, işlemin karmaşıklığına bağlı olarak yaklaşık 15-45 dakika sürer. Endoskopik ultrason şu amaçlarla yapılabilmektedir:

  • Sindirim sistemindeki kanserlerin teşhisi (doku örneklemesi)
  • Pankreas hastalıklarının değerlendirilmesi
  • Safra kanalında ve safra kesesindeki sorunların teşhisi
  • Bağırsak duvarındaki lezyonları veya çıkıntıları karakterize edilmesi
  • Yemek borusu, mide veya pankreas tümörlerini değerlendirmek
  • Önceki testlerde gözden kaçmış olabilecek karın ağrısı nedenlerini, özellikle küçük safra kesesi taşları veya kronik pankreatiti araştırma
  • Dışkı inkontinansın (dışkı kaçırma) nedenlerini belirlemek 

Tüm Batın Ultrasonu

Tüm batın ultrason, karın bölgesindeki yapıların ve kan akışının görüntülerini oluşturan bir prosedürdür. Tüm karın ultrason aç karnına yapılır. Sindirim sisteminin üç organı olan karaciğer, pankreas ve safra kesesinin yanı sıra böbrekler, dalak, mesane ve abdominal kan damarları (inferior aorta gibi) gibi vücut kısımları incelenir. Batın ultrasonografi 2 şekilde incelenir. Bunlar; üst batın ultrason ve alt batın ultrasondur. Tüm batın ultrason ile tespit edilebilecek durumlar şu şekilde sıralanabilir:

Yalnızca alt batın ultrasonda yapılacak ise incelenecek organlar şunlardır:

  • Mesane (kadın ve erkekte)
  • Prostat (erkekte)
  • Rahim, yumurtalıklar, tubalar ve douglas boşluğu (kadında)

Sulu Ultrason

Sulu ultrason (sonohisterografi), rahim boşluğu içindeki herhangi bir lezyonunu varlığını görselleştirmek için kullanılan bir prosedürdür. Bunlar, vajina yoluyla anormal kanamaya neden olan lezyonların yanı sıra rahim içinin (untrauterin) anomaliliklerine neden olabileceği diğer sorunlar olabilir. Sulu ultrasona gerek duyulabilecek durumlar şu şekildedir:

  • Doğurganlık değerlendirmesi / tekrarlayan gebelik kaybı
  • Doğuştan rahim anomalileri
  • Endometriyal yapışıklıklar veya rahim içinde yara izi
  • Lezyonlar ve kitleler
  • Menopoz sonrası anormal vajina kanaması
  • Uterin (rahim içi) fibroid ve poliplerin ameliyat önce değerlendirilmesi
  • Pelvik inflamatuar hastalıklar

Sulu ultrason, kadının adet döngüsünden sonraki 4-7 gün içinde yapılmaktadır. Sulu ultrason, rahmin genişlemesi ve rahmin iç kısmı ile rahim zarını daha iyi görüntülemeyebilmek için sıvı enjekte edilmesini içerir. Hamile kadınlarda ve aktif bir pelvik veya vajinal enfeksiyonu olanlarda sulu ultrason taraması yapılmamaktadır.

Tiroid Ultrasonu (Guatr Ultrasonu)

  • Tiroid ultrason kistler, nodüller, tümörler dahil olmak üzere tiroid bezindeki anormalleri incelemek için kullanılır.
  • Tiroid fonksiyon testi anormalse veya doktor hastanın boynunu muayene ederken tiroid bezinde bir büyüme hissederse tiroid ultrasonu isteyebilir. 
  • Yetersiz veya aşırı aktif bir tiroid bezinin incelenmesi için ultrasona ihtiyaç duyulabilir. 
  • Ayrıca hastanın mevcut durumunu test etmek için tiroidin veya çevresindeki dokuların biyopsisi alınması gerekiyorsa tiroid ultrason kullanılabilir. 

Ultrason görüntülerinin daha kaliteli olması için bazı durumlarda hastanın kan dolaşımına kontrast maddeler enjekte edilebilir. Ultrason sayesinde tiroid bezi ile ilgili şu bilgilere erişilebilir:

  • Tiroid bezindeki bir büyümenin sıvı veya katı formda olduğu
  • Tiroidin büyüme sayısı
  • Büyümelerin bulunduğu yer
  • Büyümenin sınırlı olup olmadığı
  • Tiroiddeki büyümeye kan akışının olup olmadığı

Varikosel Ultrasonu

  • Varikosel hastalıklarında görece hızlı, ucuz ve non-invazif olduğu için ultrason önerilen ilk basamak aşamasıdır. 
  • Varikosel ultrason, bölgedeki akışı değerlendirmek için kullanılır, %97 duyarlılığa ve %94 özgüllüğe sahiptir. Fakat subklinik bir varikosel tedavisi için yeterli kanıt değildir. 
  • Fizik tedavinin aksine çoğu ultrason hasta sırtüstü pozisyondayken yapılır. 
  • Varikoselin ultrasonu, paratestiküler bölgede genişlemiş veya kıvrımlı tübüler yapıların görüntülenmesine olanak tanır.
  • Varikosel içindeki akış hızına bağlı olarak yankısız olabilir veya ekojenik malzeme içerebilir. 
  • Bir varikoseli tanımlamak için kullanılan damarların kalibresi literatürde 2 mm'den 3 mm'ye kadar değişmektedir. 
  • Hasta dinlendiğinde, damarlardaki akış renkli doppler ultrasonda tespit edilemeyecek kadar yavaş olabilir ve bu durumda "valsalva manevrası (nefes al-tut-ver tekniği)" kullanılır. Hastalardan ultrason muayenesi sırasında yatmaları ve ardından gevşemeleri istenir ve hem hasta istirahat halindeyken hem de valsalva manevrası sırasında görüntüler alınır. Bu görüntülerde varikosel varsa, damarlar genişler ve akışın tersine döner.

Varikosellerin ultrasonda sınıflandırılması için çeşitli sistemler vardır ve birçok merkez, hastanın sırtüstü pozisyonda tarandığı bulgulara dayanan Dubin sınıflandırmasını kullanır:

  • Derece 0 - Valsalva manevrası sırasında orta ve geçici venöz reflü.
  • Derece 1 - Valsalva manevrası tamamlanmadan önce sona eren kalıcı venöz reflü.
  • Derece 2 - Tüm Valsalva manevrası boyunca kalıcı venöz reflü.
  • Derece 3 - Dinlenme koşullarında mevcut olan ve valsalva manevrası sırasında değişmeyen venöz reflü.

Apandisit Ultrasonu

Akut apandisit, en sık görülen abdominal hastalıklardan birisidir ve acil teşhis gerektirir. Akut apandisit tanısı, başlangıçta klinik tablolar ve spesifik olmayan laboratuvar testleri nedeniyle yanlış tanı konulabilen bir hastalıktır. Teşhiste gecikme, perforasyon riskini ve bunun sonucunda ölüm oranlarını artırır. Apandisitin değerlendirilmesinde acil doktorları tarafından yatak başı ultrason yapılabilir. Bilgisayarlı tomografi (CT), doğruluğu ve kullanılabilirliği nedeniyle sık olarak tercih edilse de diğer boyutlarda eksik kalmaktadır. Ayrıca bilgisayarlı tomografi pediatrik veya hamile hastalar için önerilmemektedir. Bu nedenle apandisit ultrason, apandisit tanısında önemlidir. Apandisit ultrason şu şekilde yapılır:

  • Hasta ilk olarak sırt üstü yatar. Sıkıştırılabilme kolaylığı sağlaması amacıyla karın duvarı kaslarını gevşetmek için hastanın dizlerini bükmesi gerekir. 
  • Apandisit ekinin saptanması için yüksek frekanslı lineer prob veya eğrisel prob kullanılır.
  • Prob göstergesi, hastanın sağ tarafında bakacak şekilde yerleştirilir. Bağırsağın görüntülenmesi için dereceli kompresyon uygulanabilir.

Apandisit ultrasonu ile apandisit teşhisi için sonografik kriterlerde çapı 6 mm'den büyük olan, sıkıştırılamayan ve peristalsisi (bağırsak hareketi) olmayan, boru şeklindeki bir yapının görülmesi gerekir. Posterior gölgeleme ile lümen içinde hiperekoik bir apandikolit (çevre dokulardan daha koyu bir görüntü) görülüyorsa, bu da ikincil bir apandisit belirtisidir. Ayrıca periapendiks sıvısında ödem veya perforasyon görülebilir.

Kalça Ultrasonu

Kalça ultrasonu; kalçanın kasları, tendonları, bağları, eklemleri, kemiği ve yumuşak dokularının görüntülerinin elde edilmesini sağlar. Bebeklerde kalça esas olarak kıkırdaktan oluşur ve ultrasonda kolayca tanınır.

Kalça ultrasonu tipik olarak şunları değerlendirmeye yardımcı olmak için kullanılır:

  • Yumuşak doku kitleleri gibi kas anormallikleri.
  • Yabancı cisimler, kanama, enfeksiyonlar vb. durumlar.
  • İyi huylu ve kötü huylu yumuşak doku tümörleri.
  • Artritin erken değişiklikleri.
  • Bebek ultrasonu, femur başının tamamen yuvanın dışına çıkması ile tam çıkığa kadar değişebilen gelişimsel kalça displazisinin teşhisi. 

Kalça ultrasonu şu şekilde yapılır:

  • Kalçanın ultrason muayenesi için hasta bir muayene masasına oturur. Sırt üstü veya yan tarafında doğru yatar. 
  • Bebek ve çocukların ultrason tetkiklerinin neredeyse tamamı, çocuğun muayene masasına sırt üstü yatarken yapılır. 
  • Radyolog veya sonografi uzmanı, vücut bölgesine su bazlı bir jel uygular.
  • Dönüştürücü veya prob, vücuda yerleştirilir ve istenen görüntüler elde edilinceye kadar bu bölgede ileri geri hareket ettirilir. 
  • Dönüştürücü incelenen alana bastırıldığında genellikle basınçtan rahatsızlık olmaz. Bununla birlikte, tarama hassas bir bölgede yapılırsa, dönüştürücü nedeniyle baskı veya hafif ağrı hissedilebilir.
  • Ultrason testi ortalama 20 dakikada tamamlanır. 

Fokus Ultrason

Fokuslu ultrason, yüksek yoğunluklu odaklanmış ultrason (HIFU) olarak da adlandırılır. Kesi veya radyasyon olmaksızın vücudun derinliklerindeki dokuları hedeflemek için ultrasonik enerji kullanan, birçok tıbbi bozukluğun tedavisi için önemli; erken aşamada, invaziv olmayan bir tedavi teknolojisidir.

Fokus ultrason (odaklanmış) iki yenilikçi görüntüleme teknolojisinin bir birleşimidir:

  • Odaklanmış ultrason: Vücudun derinliklerindeki dokuları hassas ve noninvaziv olarak tedavi etmek için enerji sağlar.
  • Manyetik rezonans veya ultrason görüntüleme: Tedavi edilecek dokuyu belirlemek ve hedeflemek, tedaviyi gerçek zamanlı olarak yönlendirmek, kontrol etmek ve tedavinin etkinliğini doğrulamak için kullanılır.

Fokus ultrason, şu hastalıkların tedavisinde kullanılır:

  • Esansiyel titreme (en sık görülen hareket bozukluğu)
  • Rahim fibroidleri (miyom)
  • Parkinson hastalığı
  • Memenin fibroadenomları (iyi huylu tümör) ve bazı kanser türleri

Fokus ultrasonun temel ilkesi, yapraktaki bir noktayı yakmak amacıyla güneş ışınlarını tek bir noktaya odaklamak için bir büyüteç kullanmaya benzer. Fokus ultrason ile vücudun derinliklerinde bir hedef üzerinde çok sayıda kesişen ultrason ışınını aşırı hassasiyet ve doğrulukla yoğunlaştırmak için bir akustik lens kullanılır. Lensin tasarımına ve ultrason parametrelerine bağlı olarak, hedefin çapı 1x1,5 mm kadar küçük veya 10x16 mm kadar büyük olabilir.

Tek tek ışınların her birinin dokudan geçtiği yerde hiçbir etkisi yoktur. Ancak odak noktasında, fokus ultrason enerjisinin çoklu ışınının yakınsaması, birçok önemli biyolojik etkiye neden olur ve çeşitli tıbbi rahatsızlıkları tedavi etme olanağı tanır.

Fizik Tedavide Ultrason

Fizik tedavide ultrason, kronik ağrıyı tedavi etmek ve iyileşme sürecini hızlandırmak için kullanılan bir tür mekanik enerjidir. Fizik tedavide ultrason, çeşitli kas, kemik ve bağ durumlarını tedavi etmek için ses dalgalarını kullanır. Ses dalgaları, ısı üreten titreşimlere neden olur. Vücuttaki dokular titreşirken, üretilen sürtünme moleküler düzeyde gerçekleşir ve dokulardaki sıcaklığın yükselmesine neden olur. Sıcak bir ısı paketinin ulaşamayacağı dokuların derinliklerine nüfuz edebilir. Fizik tedavide ultrason ile tedavi edilebilen durumlardan bazıları şunlardır:

  • Tendinit
  • Kas spazmları
  • Romatoidartrit
  • Osteoartrit (eklem hastalığı)
  • Kemik kırıklarının iyileşmesinden sonra
  • Burkulma ve bağ yaralanmaları
  • Bel ağrısı, boyun ağrısı 
  • Diz menisküs yırtıkları

Fizik tedavide ultrason kan akışını arttırır, şişliği ve enfeksiyonu azaltır ve doku iyileşmesine yardımcı olur.

Obstetrik Ultrason

Obstetrik ultrason; doğum öncesi ultrason taramalarının tamamını içeren, doğum kusurlarını veya kalıtsal koşulları tarayan ve teşhis eden, anne ve bebeği izlemeye yarayan bir araçtır. Obstetrik ultrason, hamileliğin tüm aşamalarında önemli bilgiler sağlar. Ultrason yaptırmanın en yaygın nedenleri şunlardır:

  • Fetüsün gebelik yaşının belirlenmesi (hamileliğin ne kadar ilerlediği)
  • Bebeğin rahimdeki pozisyonunun kontrol edilmesi
  • Hamilelik sırasında kanama olursa nedenini bulmak
  • Fetüsün anatomisini ve büyümesini değerlendirme
  • İkiz bebek ultrason kontrolü (çoğul gebelik olup olmadığını belirlemek)
  • Kromozomal anomalilikleri için ilk üç aylık dönem taraması
  • Amniyo sentez veya koryon villüs örnekleme (CVS) prosedürleri (kromozomal anormallikleri tanımlamaya yardımcı olan testler)
  • Servikste herhangi bir açıklık veya kısalma varlığı
  • Fetal büyümenin yeterliliği
  • Fetal sağlık

İlk ultrason taraması genellikle 10-13 hafta arasında yapılır. Amacı şunlardır:

  • Gebelik yaşını doğru bir şekilde belirleme
  • Canlılığı belirleme (ilk kalp atışının varlığını doğrulamak)
  • Büyük fetal anormallikleri tespit etme
  • Down sendromu riski için ense kalınlığı taramaları (en iyi 10-14 hafta arasında yapılır)
  • Bebeğin baş-popo uzunluğunun ölçülmesi (13 haftadan önce yapılırsa gebelik yaşı doğru bir şekilde ölçer.)
  • Down sendromu ultrason görüntüleri, kan testleriyle birlikte değerlendirilmektedir.
  • Bazen vajinal tarama gerekli olsa da genellikle abdominal (karından) olarak yapılır.

Yapısal anormalliklerin taranması ideal olarak gebeliğin 18-23. haftaları arasında yapılmaktadır. Yapılmasındaki asıl amaçlar şu şekilde sıralanabilir:

  • Bebeğin yapısal anormallikleri olup olmadığı tespit edilmeye çalışılır. 
  • Baş ve karın çevresi ile femur uzunluğu (kalça ile diz arası) değerlendirilir.
  • Baş şekline ve iç yapılarına bakılır.
  • Omurga, mide seviyesi, böbrekler ve göbek seviyesi, renal pelvis, dört odacıklı kardiyak görüntülerine bakılır.
  • Kollar, kemikler ve el sayımı yapılır.
  • Bacaklar, kemikler ve ayakların yönüne bakılır.
  • Kardiyak çıkış yolları, yüz, burun ve dudaklar kontrol edilir.
  • 13. ayda ense kalınlığı taramasında problem görülmesi halinde yapısal anormalliklerin taramasında da şüpheli bir belirteç görülürse (Down sendromu veya Trizomi 18 gibi) daha fazla test istenir.

Üçüncü trimester dönemi ultrason görüntülerinde ise şunlar incelenir:

  • Bebeğin boyutu, büyümesi veya konumu
  • Bebeğin etrafındaki amniyotik sıvı miktarı
  • Plasentanın konumu
  • Serviksin uzunluğu

Ultrason Nasıl Çekilir?

Ultrason iki farklı şekilde çekilmektedir. Bunlar;

Dış Ultrason

  • Hastanın cildine kayganlaştırıcı bir ultrason jeli uygulanır ve üzerine çubuğa benzer bir prob yerleştirilir.
  • Prob incelenmesi gereken vücut kısmı üzerinde hareket ettirilir. 
  • İşlem sırasında hasta rahatsızlık veya ağrı hissetmez. Yalnızca deri üzerinde probun varlığı hissedilir.
  • Hamilelik sırasında mesanenin dolu olması gerektiği durumlarda ise hafif bir rahatsızlık olabilir.
  • Ultrason taramasından sonra çoğu kişi normal aktivitelerine hemen devam edebilir.

Dahili Ultrason

  • İç üreme organlarının veya üriner sistemin değerlendirilmesi gerekiyorsa prob, erkekte rektuma kadında vajinaya yerleştirilebilir.
  • Sindirim sisteminin bir kısmını veya mideyi değerlendirmek için bir endoskop kullanılabilir. 
  • Ağız yoluyla da hastaya ultrason çekme yöntemi uygulanabilir. 
  • İşlemden önce hastaya ağrıyı azaltmak için anestezik ilaçlar verilebilir.
  • Dahili ultrason taramaları, dış ultrason taramalara göre daha ağrılı olabilir ve hafif bir iç kanama riski bulunur.

Ultrason Yapılamayacak Kişiler

Fizik tedavide ultrason tedavisinin kullanılmaması gereken durumlar ise şöyledir:

  • Açık yaralarda
  • Azalan duyu alanları üzerinde
  • Kalp pili yakınında veya üzerinde
  • Gebelik
  • Göz çevresi, memeler veya cinsel organlar
  • Kırık kemiklerin üzerinde
  • Akut enfeksiyon alanı üzerinde
Makaleyi faydalı buldun mu?
0
0
Makeleyi Paylaşın

Ultrason ile İlgili Sıkça Sorulan Sorular

Ayrıntılı ultrason ne zaman yapılır?

Ayrıntılı ultrason yapılması için ideal dönem, gebeliğin 18 ila 22. haftaları arasıdır. Doğum öncesi bakımın rutin bir parçasıdır ve ilk trimester dönemde ultrason yapılmış olsa bile ayrıntılı ultrason önemlidir. Bu süreçteki ultrason, gelişmelerin beklenilen düzeyde olduğundan emin olunmak için uygulanmaktadır. Tüm önemli fetal organlar ve yapılar ölçülür ve değerlendirilir.

Dr. Hande Erölmez

Ayrıntılı ultrason nasıl yapılır?

Ayrıntılı ultrason yapmanın 2 yolu vardır. Bunlar; abdominal ultrason ve vajinal ultrasondur. Abdominal ultrason, probun karın bölgesi üzerinde hareket ettirilmesiyle yapılır. Vajinal ultrasonda ise prob cihazı vajinaya yerleştirilerek görüntüleme yapılmaktadır. Bu ultrason, rahmin alt kısmının daha iyi görüntülenmesini sağlar. Çoğu zaman tıbbi ultrasonlar 2 boyutludur. Ayrıntılı ultrasonda karşılaşılan bir anomaliye karşı 3 boyutlu ultrasona da başvurulabilir.

Dr. Hande Erölmez

Ayrıntılı ultrason karından mı yapılır?

Evet, ayrıntılı ultrason genellikle karından yapılır. Tarama yaklaşık olarak 45 dakika sürer. Bebeğin vücudunu incelemek için annenin karnına bir jel sürülür. Jel, prob ile cildin arasında bir temas olmasını sağlar. Ultrason ekranında bebeğin siyah beyaz görüntüsü belirir.

Dr. Hande Erölmez

Renkli ultrason ne zaman yapılır, gebelikte renkli ultrason kaçıncı haftada yapılır?

Renkli ultrason testleri, hastanın kan akışını azaltan veya engelleyen bir durumu olup olmadığını anlama amacıyla yapılır. Hekim, hastada periferik arter hastalığı, kalp problemleri, karotis arter hastalığı (boyundaki arterlerin daralması) gibi hastalıklardan şüphelendiğinde renkli ultrason çekilmesini isteyebilir. Ayrıca hamile kadınlarda da rutin olarak hem annenin hem de bebeğin kan akışını kontrol etmek için tercih edilmektedir. Gebelikte renkli ultrason ise 11-13 ve 18-21 haftalarda yapılmaktadır.

Dr. Hande Erölmez

Ultrason ölçümleri ne kadar doğru?

Ultrason ölçümleri, günümüzde belirli hastalıkların ve belirli sağlık durumlarının kontrolü için en etkin testler arasında değerlendirilmektedir. Ayrıca gebelik döneminde, annenin sağlığı ve bebeğin gelişimi için ultrason görüntüleri önemli bir kaynaktır. Fakat görüntülerin incelenmesindeki ve değerlendirilmesindeki başarı, doktorun deneyimine bağlıdır.  

Dr. Hande Erölmez

Ultrason zararlı mı?

Ultrason görüntüleme, vücuda ses dalgalarının gönderilmesi ile görüntü elde edilmesi esasına dayanır. Çok az miktarda vücut dokularının ısınmasına ve bu dokularda kısmi gaz cepleri oluşturma potansiyeline sahiptir. Bu etkinin vücuda zarar verdiğiyle ilgili herhangi bir bilimsel açıklama bulunmamaktadır.

Dr. Hande Erölmez

4 Boyutlu ultrason kaçıncı haftada yapılır?

Annenin ve anne karnındaki bebeğin gelişimi ile ilgili herhangi bir sorun yoksa rutin olarak 4 boyutlu ultrason genellikle gebeliğin 28-32 haftaları arasında tavsiye edilmektedir. İkiz gebelik ultrason görüntüleri için en uygun zaman ise 22-27 hafta arasıdır.

Dr. Hande Erölmez

Ultrason sonucu ne zaman çıkar?

Ultrasonun yapıldığı hastanenin donanımına ve işleyiş hızına göre ultrason sonuçlarının doktorun veya hastanın eline geçeceği süre değişmektedir. Genellikle görüntüleme yapılan birimde elde edilen dijital materyaller eş zamanlı olarak sisteme yüklense de farklı bir materyal şeklinde hastaya teslim edilmesi belirli bir süreç gerektirebilir. Ortalama 15 dakika içerisinde standart ultrason görüntüleme teknikleri hastaya teslim edilmektedir. Ultrason sonuçlarında ultrason terimleri ve normal değerleri görülmektedir.

Dr. Hande Erölmez

Ultrason nerelerde kullanılır?

Ultrason, çok çeşitli iç organların (safra kesesi, böbrekler, karaciğer, mesane, vb.), yumuşak dokuların (tiroid, tendon, göz, tükürük bezi, kas, vb.), genital organların (tenis, prostat, yumurtalık, uterus, penis, vb.) ve bazı damarsal yapılanmaların incelenmesi için kullanılan bir görüntüleme tekniğidir.

Dr. Hande Erölmez

Ultrason aç karnına mı çekilir?

Ultrasonun hangi bölgeye uygulanacağı, hastanın bu süreçte aç veya tok olması gerektiğini etkiler. Eğer karın bölgesindeki içer organlar için ultrason görüntülemeye ihtiyaç duyuluyorsa, bu durumda hastanın testten en az 8 saat kadar önce yeme-içme aktivitelerini bırakması gerekir. 1 aylıktan daha küçük bebeklerin testten önce emzirme süresi kadar aç olması, 0-5 yaş aralığındaki çocukların testten önce 4 saattir aç olması ve 5-10 yaş aralığında çocukların ise testten önce 6 saattir aç olması gerekir.  

Dr. Hande Erölmez

Memede ultrason nasıl çekilir?

Hasta muayene masasına sırt üstü yatırılır ve kolunu başının üzerine kaldırması istenebilir. Meme üzerine ultrason jeli sürülür ve prob, istenilen görüntüler yakalanana kadar ilgili alan üzerinde ileri geri hareket ettirilir. Meme tarandıktan sonra koltuk altı bölgesinde şişmiş veya sert lenf bezleri ile düğümleri olup olmadığı kontrol edilir. İşlem sırasında hasta baskıdan rahatsızlık duymaz ancak tarama hassas bir bölgede yapılırsa hafif bir ağrı hissedilebilir. Genellikle 30 dakika içinde tamamlanır.

Dr. Hande Erölmez

Adetliyken ultrason çekilir mi?

Adetliyken vajinal ultrason çekilebilir. Hatta bazı jinekolojik sorunlar değerlendirilirken hasta özellikle adet döneminde muayeneye çağrılabilir. Ultrasondan önce tampon veya pedin çıkarılması gerekir. Sulu ultrason taraması ise adetliyken yapılamamaktadır.

Dr. Hande Erölmez

Yumurtalık ultrason nasıl çekilir?

Yumurtalık ultrasonu, kimi zaman rahatsız edici olabilen güvenli bir prosedürdür. Her yaştan kadın ve erkek üzerinde yapılabilir. Test sırasında eğitimli bir tıp teknisyeni, pelvik bölgenin üzerindeki cilde az miktarda ılık jel sürer. Teknisyen görüntülerin oluşturulmasında kullanılan cihazı jeli sürdüğü bölgeye uygular. Cihaz, pelvik bölgesinde hareket ederken yüksek frekanslı ses dalgaları üretir. Bu ses dalgaları, pelvik içinin gerçek zamanlı fotoğraflarını ve videolarını oluşturur.

Dr. Hande Erölmez

Testis ultrason nasıl çekilir?

Testis ultrasonunda hasta ilk olarak muayene masasına yüzüstü uzanır. Hastadan işlem esnasında çeşitli yönlere doğru hareket etmesi istenebilir. Doktor, vücut derisi ile prob arasında daha iyi bir temas oluşması için skrotuma su bazlı jel uygular. Ardından prob, bu bölgede ileri ve geri hareket ettirilerek çeşitli alanlarda görüntüler elde edilir. Eğer bölgede ağrı ve şişlik varsa, bir miktar rahatsızlık hissedilebilir. Görüntülemenin ardından bölgedeki jel silinir.

Dr. Hande Erölmez

Gebelikte ayrıntılı ultrason gerekli mi, gebelikte renkli ultrason gerekli mi?

Rutin olarak gebelik kontrollerinde ayrıntılı ve renkli ultrason gerekli bir uygulama değildir. Fakat bebeğin gelişimi ve annenin sağlığı ile ilgili herhangi bir endişe bulunuyorsa gereklilik arz edebilir. Özellikle gelişme geriliğinde, bebeğin dolaşım sistemindeki sorunlarda, bebeğin hareketinin azalması durumunda, bebeğin kalp fonksiyonlarının incelenmesine ihtiyaç duyulan durumlarda, hamilelikte ayrıntılı ultrason oldukça önemlidir.  

Dr. Hande Erölmez

Devlet hastanelerinde renkli ultrason var mı, devlet hastanesinde ayrıntılı ultrason yapılıyor mu?

Evet, devlet hastanelerinde renkli ultrason vardır. Fakat her hastanenin donanımı aynı değildir. Bu konuyla ilgili, muayene olunacak devlet hastanesiyle iletişime geçilerek bilgi alınabilir. Devlet hastanelerinde renkli ultrason yaptırabilmek için çok önceden randevu almak gerekebilir. Aynı şekilde ayrıntılı ultrason da birçok devlet hastanesinde bulunmaktadır. Ultrason fiyatları ve diğer konularda detaylı bilgi hastaneyle iletişime geçilerek alınabilir.

Dr. Hande Erölmez

Ultrason öncesi su içilir mi?

Abdominal ultrason görüntüleme yöntemlerinde hastanın su içmesi gerekmez. Fakat pelvik ultrasonda ve diğer çoğu ultrason görüntüleme yöntemlerinde hastanın en az 2 bardak su içmesi gerekir. Su tüketimi bu tür ultrasonlarda 10'ar dakika aralıklarla yapılabilir. Mesanenin dolu olması, çoğu durumda ultrason görüntülemenin daha başarılı olması için önemlidir.

Dr. Hande Erölmez

Sağlık ocağında ultrason var mı?

Çoğu sağlık ocağında ultrason bulunmamaktadır. Bazı sağlık ocakları ise hastane şartlarını aratmayan donanımlara sahip olabilmektedir. Fakat burada önemli olan sadece ultrasonun olup olmaması değil; görüntülemenin bir uzman doktor tarafından gerçekleştirilmesi gerektiğidir. Sağlık ocaklarında genellikle pratisyen hekimler görev alır ve görüntülerin iyi analiz edilebilmesi için alanında uzman bir hekime görünmek gerekir.

Dr. Hande Erölmez

Ultrason radyasyon yayar mı, ultrason bebeğe zarar verir mi?

Yumuşak dokunun görüntülenmesi için sıklıkla ultrason tercih edilirken, radyasyon; diş ve kemik gibi daha yoğun kısımların görüntülenmesi için kullanılan bir görüntüleme yöntemidir. Ultrason görüntülemeyi hamilelik ve tıbbi durumlar için ideal kılan şey iyonize olmamasıdır. Bu, ultrasonun radyasyon yaymadığı anlamına gelir. Ultrason herhangi bir risk taşımadığından, bebeğin gelişimini izlemenin güvenli bir yoludur ve bebeğe zarar vermez.

Dr. Hande Erölmez

Vajinal ultrason acı verir mi?

Hayır, vajinal ultrason sırasında ağrı hissedilmez. Probun yerleştirilmesi sırasında biraz baskı hissedilebilir ve hafif derecede rahatsız edici olabilir ancak işlem sona erdiğinde bu his azalmaktadır. Gebelik döneminde vajinal ultrasona ihtiyaç duyulması halinde ise uygulama herhangi bir risk taşımaz.

Dr. Hande Erölmez

Ultrason neden çekilir?

Ultrason çok çeşitli hastalıkların teşhis ve tedavisinde kullanılan önemli bir teknolojidir. Vücuttaki iç organların görüntülenmesini sağlar. Vücudun herhangi bir bölgesindeki ağrı, şişkinlik, ödem, tümör, enfeksiyon gibi bulguların nedenleri ultrason sonuçları ile teşhis edilebilir. Kalp ve kan damarları, böbrekler, yumuşak doku bölgeleri, rahim, prostat, pankreas gibi vücut bölümlerindeki sorunlar teşhis edilebilir.

Dr. Hande Erölmez

Ultrason görüntüsü ile cinsiyet ne zaman belli olur?

Ultrason görüntüsü ile cinsiyet 18-22 haftalık yani ikinci trimester taraması sırasında belli olmaktadır. Bebeğin pozisyonu, cinsel organın açıkça görülmesine izin veriyorsa ultrason cihazı ile inceleme yapıldıktan sonra rapor listelenecektir. Görüntünün yanlış olma ihtimali çok düşüktür.

Dr. Hande Erölmez

Ultrason görüntüsü ile down sendromu belli olur mu?

Ultrason görüntülerinde anne karnındaki bebekte down sendromu ile ilgili çeşitli bulgulara rastlanmaktadır. Özellikle kısa humerus (kolun üst kemiğinin kısa olması), kısa femur (üst bacak kemiğinin kısa olması), kulağın kısa olması, böbreğin normalden fazla gelişmesi, ayak baş parmaklarının ayrık olması, burun kemiğinin olmaması ve kalpte parlaklık, down sendromlu bebek ultrason görüntüsü bulgularındandır.  

Dr. Hande Erölmez