Karaciğer Yağlanması

Karaciğer Yağlanması Nedir?

Karaciğer yiyecek ve içeceklerden elde edilen besinleri işlemeye yardımcı olur ve zararlı maddeleri filtreler. Yağ metabolizmasında (işlenmesi) ve yıkımında önemli yere sahip karaciğerde bu işlemler sırasında aksaklıklar olması sonucu karaciğerde yağ birikebilir. Günümüzde hareketsiz yaşamın artışı ve beslenme alışkanlıklarımızın değişmesiyle beraber karaciğer yağlanması ciddi bir sorun haline gelmiştir. Toplumda dört insandan birinde bulunmaktadır. Erkek ve kadında görülme sıklığı eşittir.

Karaciğer yağlanması zamanla karaciğer işlevlerini etkileyebilecek, yaygın görülen, karaciğer hücrelerinde normalin üstünde yağ birikmesidir (hepatosteatoz). Yağlanmanın artmasıyla beraber karaciğerde yapısal ve fonksiyonel değişiklikler ortaya çıkar. Bu değişikliklerle birlikte sık olmamakla beraber (%8-20) karaciğer iltihaplanmasına (yangı) neden olabilir (steatohepatit).

Karaciğerin iltihaplanması karaciğer hücrelerinde hasara ve fibrozise neden olabilmektedir. Karaciğer hücre hasarlanması ve ölümü siroz ile sonuçlanabilir. Böylece bir dizi olayın tetiğini çekebilen bir hastalık önemle değerlendirilip, takip edilmelidir.

Karaciğer yağlanması alkol sebepli ve alkol dışı sebepli olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.

Alkole bağlı karaciğer yağlanması

Aşırı alkol tüketimi ile erken dönemde oluşan geri dönüşümlü karaciğer yağlanmasıdır. Günde erkekler için 60 gram üstünde, kadınlarda 20-40 gram üstü alanlarda karaciğer yağlanması görülmektedir. Alkolün sık alınmasıyla karaciğerde yağların atılımı bozulmakta ve karaciğer yağlanmaktadır.

Alkol dışı karaciğer yağlanması

Alkol dışı sebeplerle (obezite,şeker hastalığı,ilaçlar vs.) oluşan karaciğer yağlanmasıdır. Karaciğer yağlanması en sık diğer hastalıkların seyri sırasında ortaya çıkar. Özellikle de fazla kilolu ve obez olan kişilerde sıklıkla izlenmektedir.

Karaciğer Yağlanması Belirtileri Nelerdir?

Çoğunlukla hastada fark edilebilen belirtileri yoktur. Doktorun şüphelenmesi veya tesadüfi olarak saptanır.

Temel enerji kaynaklarımız olan karbonhidrat ve yağın vücudumuzun kullanabileceği şekle dönüşmesini sağlayan karaciğerin yağlanmasıyla fonksiyonlarında azalma ile halsizlik ve çabuk yorulma görülmektedir.

Karaciğerde yağ birikimine bağlı büyümesiyle çevre dokulara ve organları bası sonucu olarak karnın sağ üst kısmında ağrı ve dolgunluk hissi olabilmektedir.

İlerleyen evrelerde karaciğerde olan iltihaplanma ve hasarlanmalara bağlı safraya ait maddelerin kana geçmesiyle sarılık, uzun süren kaşıntı görülmektedir.

Karaciğer damarlarında meydana gelen değişikliklerle karaciğer içinde dolaşan kanın akımında bozulmalarla, deride örümcek benzer kan damarı genişlemesi, bacaklarda ödem (şişme), şuurda bulanıklık olabilmektedir.

Genelde muayene esnasında da çoğu zaman fark edilmez. Tesadüfi olarak yapılan kan tahlillerinde karaciğer enzimlerinin (ALT,AST,GGT) yüksekliğinin saptanmasıyla karaciğer yağlanması olduğu anlaşılır. Karaciğer enzimleri de daha çok basit karaciğer yağlanmasında karaciğer iltihaplanmasına dönmüş kişilerde yükselmektedir. Ya da başka bir hastalık araştırılırken yapılan ultrason tetkikinde rastlantısal olarak saptanır.

Karaciğer Yağlanması Nedenleri Nelerdir?

Karaciğer yağların metabolizma ve atılımında görevlidir. Yağ metabolizması sırasında aksaklıklar olması sonucu karaciğerde yağ birikebilir. Diyetle aşırı karbonhidrat alımı sonucu fazla karbonhidrat karaciğerde yağa çevrilir ve bu da karaciğer yağlanmasına sebep olur.

Aşırı alkol alanlarda karaciğerin yağ metabolizması bozularak azalan yağ asidi oksidasyonu ve artan yağ asidi ve trigliserit düzeyi ile karaciğerde yağlanmaya ve karaciğerde işlenen alkolden oluşan toksik yan ürünler nedeniyle karaciğer iltihaplanmasına sebep olur.

Karaciğer yağlanmasının diğer bir sebebi de metabolik sendromdur. Metabolik sendromda yağ asidinin sentezinin ve karaciğer hücrelerine alımın artması sonucu yağlanma olur. Metabolik sendrom hastalarında özellikle şeker hastalığı ve obezite olması hastalığın ilerleyici olduğunun göstergesidir.

Metabolik sendrom aşağıdaki risk faktörlerin bulunmasıdır.

• Obez veya aşırı kilolu olmak
• Şeker hastalığı
• Hipertrigliseridemi (kanda yüksek yağ seviyesi)
• Yüksek tansiyon

Daha nadir görülen sebepler ise şu şekildedir:

• Hızlı kilo kaybı
• Uzun süre A vitamini kullanımı
• Kortikosteroid, metotreksat, amiadarone, tamoksifen gibi ilaçların uzun süre kullanımı
• Gebelik
• Hepatit C gibi enfeksiyonlar
• Belirli toksinlere maruz kalmak

Fazla kilolu ve obez olmakta önemli olan ve sık kullanılan iki ölçüt vardır. Bunlar bel çevresi ve vücut kitle indeksidir.

Bel Çevresi

Karın çevresinin artışı karaciğer yağlanması ve şeker hastalığı ile yakından ilişkilidir. İki hastalık için de risk oluşturur. Cinsiyete göre değerler farklılık gösterir. Erkeklerde 102 cm üzerinde, kadınlarda ise 88 cm üzerinde bel çevresinin olması karaciğer yağlanması ve şeker hastalığı için risk teşkil eder.

Vücut Kitle İndeksi

Vücut ağırlığı ve boy kullanılarak aşırı kilolu ve obez tanımlarını açıklamak için kullanılan sayısal bir hesaplamadır.

Vücut ağırlığının/(boy)2 formülü ile hesaplanır.

Örneğin 1.65 boyunda 75 kilogram ağırlığımdaki bir insanın vücut kitle indeksi: 75/(1.65x1.65)=27.5’ dir.

Sınıflandırma şu şekildedir:

• 18.5-25 arası: Normal
• 25-30 arası: Fazla kilolu
• 30-40 arası: Obez
• 40-50 arası: Morbid obez
• 50 üzeri: süper Morbid obez

Karaciğer Yağlanması Teşhisi

Karaciğer yağlanmasının teşhisi doktorun size yönelttiği sorular, yaptığı fizik muayene ve isteyeceği görüntüleme yöntemleriyle koyulacaktır.

Karaciğer yağlanması teşhisinde doktorunuz sorular şu şekildedir:

• Karaciğer hastalığı öykünüz var mı?
• Şeker hastalığınız, yüksek trigliserit (kanda yüksek yağ düzeyi) ve yüksek tansiyonunuz var mı?
• Ailenizde karaciğer rahatsızlığı, şeker hastalığı, tansiyon yüksekliği var mı?
• Alkol tüketiyor musunuz?
• Kullandığınız ilaçlar neler?

Daha sonra yapılan karın muayenesinde karaciğerin büyüdüğü veya bastırmakla hassasiyet olduğu saptanabilir.

Kan tahlili ile karaciğer enzimleri kontrol edebilir (ALT,AST,GGT). Bunların yüksek oluşu karaciğerde iltihap olduğunu gösterir.

Karaciğerindeki yağlanmayı görüntülemek için ;

Ultrason, bilgisayarlı tomografi, MR ve özel durumlarda biyopsi istenebilir.

Ultrason (USG):

Karaciğer yağlanmasında ultrasonunda ekojenite artışı görülür. (ses yansımasının artması, dokunun daha beyaz görülmesi)

• Normal: Normal karaciğer ekojenitesi böbrekten düşük
• Grade 1 karaciğer yağlanması: Karaciğer ekojenitesinde hafif artış
• Grade 2 karaciğer yağlanması: Karaciğer ekojenitesinde orta derecede artış
• Grade 3 karaciğer yağlanması: Karaciğer ekojenitesinde belirgin derecede artış

Bilgisayarlı tomografi (BT):

Karaciğer yağlanmasında BT tetkikinde karaciğer dansitesi (yoğunluğu) artmış bulunur.

Manyetik Rezonans(MR):

Karaciğer yağlanmasında MR tetkiki ultrason ve BT tetkikinden daha hassas bulgular verir.

Biyopsi:

Özel durumlarda karaciğer yağlanmasının kesin tanısı için karaciğerden biyopsi (karaciğerden inceleme için parça alınması) istenebilir.

Karaciğer Yağlanması Tedavisi

Karaciğer yağlanması için tedavi etmek için onaylanmış bir ilaç yoktur. O yüzden sebep olan maddenin kullanılmaması veya yağlanmaya sebep olan hastalığın tedavisi veya yaşam tarzının değiştirilmesi ile tedavi planlanır. Genelde de altta yatan sebepler kaldırıldığında gerileyip düzelebilen bir hastalıktır.

Alkole bağlı karaciğer yağlanmasının yapılabilecek en etkili şey alkol almayı bırakmaktır. Bırakmakta zorlanıyorsanız bir psikiyatri kliniğine ve hastanelere bağlı alkol ve madde bağımlılığı tedavi merkezlerine (AMATEM) başvurarak tedavi olabilirsiniz.

Doktorunuz kullandığınız bir ilacın karaciğer yağlanmasına neden olduğunu düşünüyorsa bu ilaç bırakılmalıdır. Doktorunuz ilacı kademeli bir şekilde bırakmanız ve başka bir ilaca geçmeniz gerekebilir.

Yüksek kilolu kişilerin yüksek kalorili, doymuş yağ ve trans yağ oranı yüksek besinlerden sakınmalıdır. Esas enerji kaynaklarımızdan olan karbonhidratlarla aşırı beslenmekten kaçınmalıdır. Düzgün bir beslenmeyi egzersizle destekleyerek kilo vermelidir.

Şeker hastalığı bulunan kişilerin yaşam tarzı değişikliği yapmaları çok yararlı olacaktır. Kilo vermeleri insülin direncini azaltır. Düzenli yürüyüş yapmaları hem kilo vermelerine hem de insülin yanıtının artmasını sağlar. Doktorun şeker hastalığı için verdiği ilaçları düzenli kullanmalıdır.

Yüksek tansiyonu ve yüksek trigliserid (yüksek kan yağ düzeyi) bulunan kişiler doktora başvurmalı ve ilaçları kullanıp tansiyon ve trigliseridi kontrol altında tutmalıdır.

Karaciğer Yağlanması Tedavi Edilmezse

Karaciğer yağlanması altta yatan sebepler kaldırılmadığı sürece ilerleyecektir. Karaciğer yağlanması karaciğerin iltihaplanmasına ve ilerleyen dönemde karaciğer hücrelerinin hasarı ve ölümü ile siroza zemin hazırlamaktadır.

Hastalığın sebeplerinde biri insülin hormonuna direnç olmakla beraber, ilerleyen dönemlerde karaciğer yağlanması insülin direncini arttırarak bir çığ misali hastalığı kısır bir döngüye sokmaktadır.

Karaciğer Yağlanması Ne İyi Gelir?

• Alkolü bırakmak,
• Kilo varsa düzenli bir şekilde diyet ve egzersizle kilo vermek,
• Günlük egzersiz yapmak,
• Doymuş yağ ve trans yağ oranı düşük bir diyetle beslenmek,
• Beslenmede tuz ve şekeri kısıp, meyve ve sebzeyi arttırmak,
• Tatlı, pirinç, beyaz ekmek, meyve suyu gibi karbonhidrat tüketimini sınırlandırmak.

Karaciğer Yağlanması Ne İyi Gelmez?

Karaciğerdeki yağların atılımını bozarak yağ birikimine neden olan alkol kullanımı hastalığı ilerletecektir.

Diyette aşırı karbonhidratlı beslenilmesi fazlasının depolanmak üzere yağa dönüştürülmesiyle karaciğer yağlanması arttıracaktır.

Aşırı kalorili, doymuş yağ asidi ve trans yağ oranı yüksek besinlerle beslenmek karaciğer hücrelerine fazla yağ girişiyle beraber fazlasının birikimine neden olacaktır.

Hareketsiz bir yaşam sürmek alınan kalorilerin harcanamamasıyla fazlasının yağ şeklinde depolanmasına neden olacaktır.

Eğer şeker hastalığınız, yüksek tansiyonunuz ve yüksek trigliserit (yüksek kan yağ düzeyi) düzeyiniz varsa karaciğer yağlanmanız zamanla artacaktır.

Karaciğer Yağlanması İlaçları

Karaciğer yağlanmasında onaylanmış bir ilaç yoktur. Altta yatan başka bir hastalık varsa, bu hastalığın tedavisi için ilaçlar kullanılabilir.

E vitamini ve diğer antioksidanlar karaciğerdeki inflamasyonu (iltihap) azaltabilir. Bu yüzden vitamin E takviyesinin yararlı olabileceğine dair çalışmalar vardır. Ancak yüksek miktarda E vitamini kullanımı ölüm riski ve prostat kanserini arttırmaktır.

Bir çalışmaya göre kahve içenlerde basit karaciğer yağlanmasının daha az olduğu gösterilmiştir. Ancak bunu nasıl yaptığı ve bunu yapması için ne kadar içilmesi hakkında bilgi yoktur.

E vitamini ve kahve için bilgiler kesin değildir. Daha üzerine çalışılması gerekmektedir.

Karaciğer Yağlanması Ameliyatı

Karaciğer yağlanmasında çoğu zaman ameliyat gerekmeyecektir.

Egzersiz ve diyetle zayıflayamayan morbid obez hastalarda zayıflatıcı mide ameliyatları yapılabilir.

Karaciğerin yağlanmasının ilerleyen döneminde siroz olması durumunda karaciğer nakli söz konusu olabilmektedir.

Hamilelikte Karaciğer Yağlanması

Karaciğer yağlanması gebelikte nadir görülür ancak görüldüğünde ciddiye alınmalıdır. Çoğul gebelikte ve zayıf kadınlarda daha sık görülmektedir. En sık belirtileri bulantı, kusma, karın ağrısı ve sarılıktır. Karaciğer fonksiyon testleri (ALP, ALT, GGT) bozulur.

Genellikle 28-42 haftalar arası görülür. Anne ve bebek için risk oluşturur. Erken tanı ve erken doğum olabilecek kötü sonuçları ciddi azaltmaktadır.

Doğum yaptıktan sonra da bir süre takip gerekebilir.

Çocuklarda Karaciğer Yağlanması

Karaciğer yağlanması erişkinlerde görülebildiği gibi çocuklarda da görülmektedir. Sıklığı az değildir. Karaciğer yağlanması çocuklarda en sık görülen karaciğer hastalığıdır. Çocuklarda karaciğer yağlanmasının en sık sebebi obezitedir. Obez çocukların sayısı arttıkça karaciğer yağlanma sıklığı da artmaktadır.

Bebeklerde Karaciğer Yağlanması

Karaciğer yağlanması bebeklerde beklenen bir hastalık değildir. Karaciğer yağlanması daha çok 4 yaş üzeri görülür. Karaciğer yağlanma riski yaşla beraber artar.

Karaciğer Yağlanması için Hangi Doktora Gidilir?

Karaciğer yağlanması için öncelikle İç Hastalıkları (Dahiliye) bölümüne başvurulmalıdır. Karaciğer yağlanması teşhisiyle dahiliyenin içinde yan dal olan Gastroenteroji bölümüne yönlendirilebilirsiniz.

Aşırı yorgunluk, halsizlik, ciltte ve gözde sararma ve de karnın sağ üstünde ağrınız varsa doktora başvurmalısınız. Ayrıca başka nedenlerden dolayı yapılan tetkiklerde karaciğer enzimleriniz (ALT,AST,GGT) yüksek saptanmışsa veya yine başka sebeple yapılan ultrason tetkikinde karaciğerinizde yağ saptandıysa doktora başvurmalısınız.