Hepatit C

Hepatit C Nedir?

Hepatit, karaciğerde gerçekleşen inflamasyon (iltihaplanma) ve enfeksiyon sonucu ortaya çıkan bir hastalıktır. Hepatite sebep bakteriler, virüsler hatta mantarlar bile olabilir. Hepatit C flavivirüs grubunda bulunan bir RNA virüsüdür. Hepatit C virüsü 1980'lerde keşfedilmiştir. Bu tarihten önce non A, non B hepatiti gibi genel bir ad altında anılıyordu. Bu kadar geç keşfedilmesine bağlı kan bağışı merkezlerinde taraması yapılamamıştır. Kan yoluyla da bulaşı olduğu için kan bağışı sonrası birçok hepatit C vakası olmuştur. Bu sebepten posttransfüzyon hepatiti de denir.

Hepatit C, siroz gibi karaciğere ciddi hasar verebilecek klinik tabloya sebep olabilir. Hepatit B ile karşılaştırıldığında hepatit C karaciğeri siroza ve kansere götürme de daha risklidir. Fakat dünya üzerinde hepatit B vakası hepatit C'ye göre çok daha fazla olduğu için, hepatit B daha ön plandadır.

Hepatit A ve B’nin aşısı bulunmaktadır. Fakat Hepatit C’de aşı yoktur.

Hepatit C Belirtileri

Hepatit C (HCV)’nin akut ve kronik olmak üzere iki farklı klinik tablosu vardır. Akut tabloda belirtiler hızlıca ortaya çıkar ve birkaç hafta bu belirtiler sürer. Akut Hepatit C, genelde belirti göstermeden ilerler. Akut hepatit C vakalarının yüzde 80’i kronikleşir. Vakaların yüzde 20’si kronikleşmeden kendiliğinden iyileşir. Akut tabloda ortaya çıkan belirtiler ise sarılık, halsizlik, ateş, bulantı, kusma, kas ağrıları gibi belirtileridir. Kronik hepatit C’de ise belirtiler daha hafif ve aylarca sürecek şekilde gerçekleşir. Karaciğer hasarı ciddi hale gelmeden belirtiler belirginleşmeyebilir.

Hepatit C hastalığı için belirtiler şu şekildedir:

• Sarılık (deride bilirubin birikmesine bağlı)
• Halsizlik (en sık rastlanılan semptomu)
• Ateş
• İdrarda koyulaşma
• Asit (karın boşluğunda sıvı birikmesi)
• Kaşıntı
• Yemek borusunda varisler buna bağlı kanamalar
• Kanama bozuklukları (karaciğerde kanama faktörlerinin üretiminin azalmasından dolayı)
• Akolik gayta (açık renkli dışkı)
• Kilo kaybı, iştahsızlık
• Bilinç bozuklukları, konfüzyon (hepatik ensefalopati)
• Karın bölgesinde huzursuzluk
• Deride Örümcek benzeri şekillerde damarlar (spider anjioma)

Hepatit C (HCV) kuluçka süresi 6 ila 8 hafta arasındadır. Kan bağışı ile bulaşan (post transfüzyon hepatiti) Hepatit C daha kısa süreli kuluçka süresine sahiptir. Yaklaşık 2-4 haftadır. Kuluçka evresinden sonra prodromal dönem denilen hastanın grip benzeri belirtileri yaşadığı döneme geçilir. Yaklaşık 1 hafta sürer. Daha sonra da bilirübin seviyesine bağlı gözlerin akından başlayıp bütün vücuda yayılacak şekilde sarılık evresine geçilir. Sarılık evresinden sonra da iyileşme evresi vardır. Bu evrede belirtiler düzelir, karaciğer enzimleri (ALT, AST) normale döner.

Hepatit C testi olarak AST, ALT, GGT, ALP, bilirubin, kanama zamanı gibi testlere bakılır.

Hepatit C Nedenleri Nelerdir?

Hepatit C çoğunlukla virüs bulaşmış kanın sağlıklı bir insana teması sonucunda oluşan bir karaciğer enfeksiyonudur. Hepatit C bulaşma yolları; parenteral, (kan bağışıyla, damar içi ilaç bağımlılığıyla, enjektör batmasıyla vs.) perinatal (gebe anneden bebeğine geçmesiyle) ve cinsel yollardır.

Hepatit C bulaşma risk altında olanlar şu şekildedir:

• 1992 öncesinde kan bağışı alanlar. (1992’den önce kan merkezlerinde hepatit C taraması yapılmıyordu.)
• Organ bağışı almış olanlar.
• Annesi Hepatit C pozitif olan bebek.
• Tıraş bıçağı gibi kişisel eşyaları ortak kullananlar.
• Uzun süre boyunca hemodiyalize bağlı olanlar.
• Hepatit C pozitif bir partnerle cinsel ilişkiye girenler.
• Hepatit C pozitif hastalardan kan alan sağlık personelleri.
• Daha önce kullanılmış enjektörü kendine batıranlar.
• Damar içi uyuşturucu kullanan bağımlılar.
• Hijyenik olmayan ortamlarda dövme, piercing yaptıranlar.
• Hijyenik olmayan ameliyathanelerde, diş hekimi muayenelerinde operasyon geçirenler.

Kısacası enfekte olmuş kanın sağlıklı insanla temasının olduğu her yol ve yöntem hastalığın bulaşma riskine neden olabilir. 1992 öncesinde kan bağışı hepatit C bulaşı için en riskli bulaş yoluydu. Kan ürünlerinde Hepatit C taraması yapılmaya başlandığından beri bulaşın en sık sebebi artık damar içi uyuşturucu kullanması olmuştur. Hepatit C cinsel ilişkiyle de bulaşır. Fakat çok sık görülmez. Menstruasyon sırasında yapılan cinsel ilişki riski artırır. Öpüşmekle hepatit C bulaşmaz. Tükürükle eğer tükürük kan içermiyorsa hepatit C bulaşmaz.

Hepatit C Teşhisi

Hastalığın karaciğer hasarı olmadığı dönemde çok belirgin belirtileri olmamasından dolayı teşhisini zordur. Kronikleşmeyen olgularda hastalığı gribal belirtilere benzer belirtilerle geçirip iyileşen vakalar mevcuttur. Bu vakaların aksine hızla karaciğer yetmezliğine giden, siroza doğru ilerleyen ya da kanserleşen vakalar da mevcuttur. Kronik Hepatit C hastalarının karaciğer hasarları ciddi olmayıp, semptomatik olmayanlarda rutin kan testleri sırasında tesadüfen tanı konulan vakaları da mevcuttur.

Anti HCV antikorları, vücudun virüse karşı vücudu savunmak için oluşturduğu proteinlerdir. Anti HCV pozitifliği, HCV RNA pozitifliğinden yaklaşık 2-3 ay sonrasında olur. Anti HCV pozitifliği hastalığın akut ya da kronik olduğunu göstermez. HCV RNA’ya da bakılması gerekir.

HCV RNA, virüsün genetik materyalini kanda ölçerek hastadaki viral yük ölçülür. HCV RNA pozitifliği virüsün kanda olduğunu gösterir. Hepatit C enfeksiyonunda kana ilk çıkan parametredir. Anti HCV pozitifliğinden önce pozitif olur.

Karaciğer fonksiyon testleri: AST, ALT, GGT, ALP, bilirubin, albumin, kanama zamanı, PTT, aPTT testleri yapılır. AST, ALT (transaminazlar) akut tabloda 500-1000 civarlarında olur. Kronik tabloda transaminazlar daha düşük olur. Transaminazların normal seviyede olması Hepatit C hastalığı dışlamaz. Karaciğer hücreleri hepatositler yıkıldıkça transaminaz seviyesi kanda artar. Bilirubin yükseldikçe hastanın sarılığı ilerler. Karaciğer hasarıyla birlikte albumin düşer, kanama zamanı PPT, aPPT uzar.

Teşhis sonrası yapılacak bazı testler de mevcuttur. Bunlardan biri Hepatit C virüsünün genotipini belirlemektir. Türkiye’de en sık rastlanılan Hepatit C genotipi 1b’dir. Genotip 1b siroz ve HCC için en riskli genotiptir.

Diğer testler ise karaciğerdeki hasarı belirlemek için ultrason, bilgisayarlı tomografi, MRI gibi görüntüleme cihazlarını kullanmaktır.

Karaciğer biyopsisi ile de karaciğerin sirotik olup olmadığı anlaşılabilir.

Tedavi sırasında karaciğer fonksiyon testleriyle, karaciğer hasarı hakkında bilgi sahibi olunur.

Alfa feto protein takibiyle de karaciğer de hepatoselüler kanser varlığı araştırılır.

Hepatit C Tedavisi

Hepatit A ve hepatit B aşısı olmasına rağmen Hepatit C için aşı yoktur. Hepatit C aşısı olmadığı için hastalığın bulaşma ihtimali olan durumlardan kaçınmak akıllıca olur. Tıraş bıçağı gibi kişisel eşyaları paylaşmamak, sağlık personelinin hepatit C hastalarına yapılan işlemlerde enjektörü güvenli bir şekilde kullanıp doğru atık kutularına atmak, güvenli bir cinsel hayata sahip olmak, dövme yapılacaksa hijyenik yerlerde şahsa özel aletlerle yaptırmak gibi Hepatit C bulaşma riski olan her durumdan kaçınmak gerekir.

Her Hepatit C hastası için tedavi vermek gerekmeyebilir. Bazı hastaların bağışıklık sistemi, virüsü vücuttan atmak ve karaciğer herhangi bir hasar almadan iyileşmesi görülebilir. Bu hastalar için tedavi verilmez ve hekimi tarafından karaciğer fonksiyon testleriyle durum takibi yapılması yeterli gelebilir. Akut Hepatit C hastası olanlarda genelde takip edilen yol budur. Eğer tablo kronikleşirse o zaman hekim tedavi vermek isteyebilir.

Hepatit C tedavisi genotipe göre değişir. Tedavi endikasyonu için HCV RNA pozitifliği yeterlidir. Hepatit C tedavisi için ilaçlar kullanılır. Hepatit C’nin tedavisinde peginterferon (polietilen glikol ve interferon) haftada bir verildiği için sık kullanılır. Ribavirinle birlikte kombine edilerek verilen tedavi standart tedavidir. Ribavirin eski bir ilaçtır. Günümüzde kullanılan direkt etkili antiviraller ile kür şansı yüzde 100’lere yaklaşmıştır. Bu ilaçlar NS5A ve NS5B RNA polimeraz enzim inhibitörü olarak geçer.

Karaciğer hasarı çok ilerlemiş hepatit C hastalarında tek tedavi seçeneği olarak karaciğer nakli kalır. Karaciğer naklinde sonra ise organ reddi olmaması için hastanın birtakım ilaçlar kullanması gerekir. Hepatit C hastalarında kanser riski yüksek olduğu için alfa fetoprotein ve ultrason ile belli aralıklarda kontrolü gerekir. Kanser saptanan hastalarda tedavi ona göre şekillendirilir. Ayrıca alkol, hastalığın daha da kötüleşmesine sebep olacağı için alkolden de kaçınmak gerekir.

Hepatit C Tedavi Edilmezse

Hastalığın kendiliğinden iyileşen vakaların haricinde Hepatit C tedavi edilmezse karaciğer hasarı geri dönüşü olmayan bir hale gelebilir. Karaciğer siroza gidebilir ya da kansere dönüşebilir. Fulminan karaciğer yetmezliği denilen hızla karaciğer yetmezliğine giden tabloya dönüşebilir. Böyle durumlarda tek tedavi seçeneği olarak karaciğer nakli kalır. Uygun donör bulunamazsa hastayı kaybedilir.

Tedavi edilmediği taktirde oluşabilecek komplikasyonlar şunlardır:

• Venlerde genişlemeler oluşur. Özefagus (yemek borusu) varisler olur ve iç kanamalar görülebilir.
• Karın boşluğunda sıvı birikerek asit oluşur.
• Dalakta büyüme görülür.
• Karaciğer ilaçları filtreleyemez.
• Akciğerde (hepatopulmoner sendrom) ve böbreklerde (hepatorenal sendrom) yetmezlik olabilir.
• Bilinçte bulanıklık, kafa karışıklığı görülür. (hepatik ensefalopati)

Hepatit C'ye Ne İyi Gelir?

Dengeli ve düzenli bir beslenme çok önemlidir. Tam tahıl ekmekler ve protein zengin şekilde diyet önerilir.

Hasta kendini çok yormamalı. İstirahat etmelidir.

İlaç reçete edilmişse zamanında hekiminin önerdiği şekilde kullanmalıdır.

Hepatit C'ye Ne İyi Gelmez?

Alkol karaciğer hasarını ve hastalığın ilerleyişini daha da artıracağı için hasta, alkolden kaçınmalı.

Ödemi ve asiti olan hastalar beslenmesine dikkat etmeli ve tuz kullanımını azaltmalıdır.

Hepatit C İlaçları

Ribavirin, peginterferon beraber kullanılan standart tedavidir.

Direkt etkili antiviraller:

• Sofosbuvir
• Ledipasvir
• Simeprevir
• Daclatasvir
• Veombitasvir
• Paritaprevir
• Ritonavir

Tedavi için belirtilen ilaç türevleri sadece bilgilendirme amaçlıdır. Doktor tavsiyesi olmadan hiçbir ilaç kullanılmamalıdır.

Hepatit C Ameliyatı

Hepatit C’ye bağlı karaciğer yetmezliği sık görülen bir durumdur. Tedavi edilmeyen hepatit C olguları kronikleşebilir ve kronikleşen hepatit C enfeksiyonlarında karaciğerdeki iltihaplanmaya bağlı sağlıklı karaciğer dokusunda yaralar oluşmaya başlar. Bu yaralar iyileşirken karaciğeri siroza götürür. Siroza giden karaciğerde ise karaciğer nakli gerekir.

Hepatit C için sadece karaciğer hasarı ciddi olan hastalarda karaciğer nakli ameliyatı mevcuttur.

Hamilelikte Hepatit C

Gebelik döneminde görülen hepatit C, vertikal bulaş yolu ile bebekte kronik hepatit C enfeksiyonuna, siroza ya da hepatoselüler kansere sebep olabilir. Eğer annede HIV enfeksiyonu da varsa ya da viral yük yüksekse, bebeğe hepatit C virüs geçme ihtimali de artar. Gebelik sürecinde yapılan invaziv işlemler de bebeğe virüsün bulaşma ihtimalini arttırır. Sezaryen ile doğum da virüsün vertikal geçişini engelleme konusunda hiçbir avantajı olmadığı için tavsiye edilmez. Annenin memesinde çatlak ya da kanama yoksa emziren annelerde Hepatit C virüsü bebeğe bulaşmaz.

Hastalığın tedavisinde kullanılan ribavirin + peginterferon kombinasyonu bebekte teratojenik (zarar verici) olduğu için kullanılması tavsiye edilmez. Hepatit C aşısı bulunmadığı için önlem de alınamaz. Fakat bulunan en yeni direkt etkili antivirallerin HCV RNA’yı bastırma potansiyelleri tedavide umut vaat ediyor. Bu ilaçların gebe ve çocukta etkisi için daha çok çalışma yapılması gerekir.

Çocuklarda Hepatit C

Çocuklarda Hepatit C enfeksiyonu genelde çocuk 2 yaşına basmadan iyileşir. Fakat iyileşmeyen vakalarda görülür ve artık kronik enfeksiyon olarak sayılır. Bazı çocuklarda da 7 yaşında enfeksiyondan kurtulur. Bu sürece kadar dörtte bir çocukta karaciğer sirotik hale gelir. Çoğu vakada karaciğerin siroza dönüşmesi için yetişkinlik çağına kadar beklemesi gerekir.

12 yaşından küçük çocuklarda doktor tedavi planlarsa, ribavirin ve interferon reçete edilir. Bu reçete hastaların yarısından fazlasının iyileşmesini sağlar. Bunun yanında çocuğun diğer hepatit aşıları ve grip aşısını da yaptırmak gerekir. Asetaminofen gibi karaciğerden süzülen ilaçların kullanılmasından kaçınmak gerekir.

Çocuğun beslenmesi tam tahıllı ekmek, proteinden zengin diyet, sebze ve meyvelerle çeşitlenmiş ve dengelenmesi tavsiye edilir. Hastalık temasla bulaşmadığı için çocuğun günlük hayatını engellemez. Hastalık kan yoluyla bulaştığı için çocuğun tırnak makası gibi kişisel eşyalarını şahsi kullanması gerekir. 12-17 yaş arası çocuklarda ise bulaş yolu artık anneden değil, kullanılan uyuşturucu enjektörlerinden, güvensiz cinsel yolla olmasıdır. Bu yaşta çocuklarda tedavi olmazsa karaciğer siroza gider.

Bebeklerde Hepatit C

Bebekte hepatit C anneden doğum şekli vajinal ya da sezaryen olmasından bağımsız vertikal yolla bulaşır. Hepatit C için bebeklerde belirtiler; koyu renkli idrar, açık renkli kaka, sarılık, ateş gibi belirtilerdir.

Fizik muayenede büyümüş karaciğer ve dalak saptanabilir ve takip edilmesi gerekir. 2 yaştan küçük bebeklerde tedavi vermek uygun görülmez. Anti HCV, genotip belirleme gibi testler yapılabilir. Nadir olsa da karaciğer kanseri araştırılması için ultrasonla takip edilir.

Hepatit C için Hangi Doktora Gidilir?

Belirtileri çok ciddi olmayan hastalar için genellikle İç Hastalıkları (Dahiliye) uzmanı takibi yeterli olabilir. Fakat belirtileri ciddi bir şekilde ilerlemiş ve tedavi ihtiyacı olan hastalarda bir gastroenterolog, bir Hepatolog veya bir Enfeksiyon Hastalıkları uzmanına danışılması gerekir. Ciddi karaciğer hasarı olan hastalarda ise karaciğer nakli ihtiyacı oluşacağı için bir transplantasyon cerrahına gerek vardır.