Hepatit A

Hepatit A Hastalığı Nedir?

Hepatit A hastalığı, bir RNA virüsü olan hepatit A virüsünün neden olduğu karaciğer enfeksiyonudur. Hastalık hiçbir semptom vermeden atlatılabileceği gibi, nadir de olsa fulminan hepatit gibi ölümcül tablolara yol açabilir. 

Salgınlara neden olabilen, bulaşıcı bir hastalıktır. Kişisel hijyenin kötü olması sonucunda bulaşan bir hastalık olduğu için, dünyadaki yaygınlığı sosyo ekonomik durum ile yakından ilişkilidir. En düşük görülme sıklığı İskandinav ülkelerindedir. Gelişmemiş ve gelişmekte olan ülkelerde sıklığı daha fazladır. Gelişmekte olan ülkelerde çocukluk çağında yaygındır. Türkiye’de 20 yaş üstünde erişkinlerin yaklaşık %90’ı bu hastalığı geçirmiştir. Ülkemizde çocukluk dönemi rutin aşı takviminde hepatit A yer almaktadır. 

Hepatit B ‘den farklı olarak kronikleşmez.

Hepatit A Belirtileri Nelerdir? Nasıl anlaşılır? 

Hepatit A virüsü vücuda alındıktan sonra enfeksiyon belirtilerinin ortaya çıkması 2-8 hafta içinde olmaktadır. 

Hepatit A, 4 farklı seyir ile karşımıza çıkabilmektedir:

• Belirtisiz Hepatit
• Subklinik Hepatit
• Klinik Hepatit
• Atipik Enfeksiyon

Hastalığın seyri, yaşa göre farklılık göstermektedir. 

Çocuklukta selim seyirlidir. Çocuklar hepatit A enfeksiyonunu genellikle belirtisiz veya hafif belirtiler ile geçirirler. Çocuklarda hepatit A belirtileri görülmüyor olsa bile bulaştırabilecekleri unutulmamalıdır. 18 yaş ve üstünde ise genellikle klinik belirtiler ortaya çıkar, daha ağır görülür. 

Klinik Hepatit formunda, başlangıçta ortaya çıkan belirtiler aşağıdaki gibi sıralanabilir. Fakat bu belirtiler hepatit A hastalığına özgü değildir, birçok hastalıkta görülebilir:

• Ateş: Genellikle 36,5 – 38 °C arasında seyreder. 
• Bitkinlik
• İştahsızlık 
• Bulantı, kusma 
• Eklem ağrısı

Bu belirtiler 3-10 gün sürerler. Bu sürece preikterik dönem denir. 

Klinik hepatit görülen hastaların 2/3’ünde ikterik dönem (sarılık) görülür. 1-3 hafta sürebilir. Bu dönemde eklenen belirtiler şunlardır: 

• Skleralarda sarılık (Gözdeki beyaz kısmın sarı olması )
• Deride sarılık
• Açık renk dışkı (beyaz gibi)
• Koyu renk idrar (çay rengi gibi)

Atipik Hepatit A hastalığı da kendi içinde üçe ayrılır:

• Kolestatik Hepatit: Sarılık daha uzun sürer. Prognozu (seyri) iyidir. 
• Alevlenen Hepatit: Enfeksiyon bulguları normale döndükten sonra tekrarlar.
• Fulminan Hepatit: Çok çok nadir görülür. Ölüme kadar gidebilir.

Hepatit A Nasıl Bulaşır?

• Fekal oral yol ile (dışkı, su ve besinler aracılığı ile) bulaşmaktadır. 
• Hepatit A virüsü ile kontamine (kirlenmiş) yiyecek ve içeceklerin yenmesi,
• Virüs ile enfekte dışkı ile kirlenmiş suların içilmesi, 
• Virüs ile enfekte ellerin temas ettiği nesnelere temas eden eller aracılığıyla ağız yoluyla bulaşma olabilmektedir. Kalabalık yerlerde kullanılan tuvaletlerde kapı kolları ve musluklara temas etmek bulaş riskini arttırmaktadır. Bu nedenle toplu yaşanan yerlerde, kreşlerde, okullarda, hastanelerde hepatit A bulaşma riski daha fazladır. Kişisel hijyenin sağlanması önemlidir. ( Örneğin; Yemeklerden önce ve sonra, tuvaletten önce ve sonra ellerin bol su ve sabun ile 20 saniye kadar yıkanması )
• Annede aktif akut enfeksiyon varlığında, doğum sırasında bulaşma olabilir. 

Hepatit A Teşhisi

Öncelikle hastanın öyküsü dinlenilmeli ve fizik muayene yapılmalıdır.

Ateş, halsizlik, bulantı, kusma, eklem ağrısı, sarılık, dışkının beyaz olması, idrarın çay rengi olması ve fizik muayenede karaciğerin büyük saptanması ayırıcı tanıda Hepatit A’yı da değerlendirmeye yönlendirir. 

Hastada risk faktörleri sorgulanır. Yakın çevresinde aynı şikayetleri yaşayan başka insanların olup olmadığı sorulur. Hepatit A için yüksek riskli bölgelere seyahat sorgulanır.

Tam Kan Sayımı: 

• Viral enfeksiyonlarda beyaz küre genellikle normaldir, hafif lökosit düşüklüğü olabilir. (10.000-18.000 değeri normal değerdir)
• Hemoglobin ve hemotokrit normaldir.
• Karaciğer Fonksiyon Testleri yapılır. 
• AST ve ALT yükselir, akut viral hepatit seyrindeki karaciğer hasarının en erken göstergesidir. 3-10. günlerde tepe değere ulaşmış olurlar. Akut viral hepatitlerde ALT düzeyindeki yükseklik AST düzeyindeki yükseklikten daha fazladır. De Ritis oranı olarak adlandırılan AST/ALT oranı hepatit A enfeksiyonunda 1’den küçük bulunur.
• ALP orta düzeyde yükselir. 
• GGT orta düzeyde yükselir.
• Bilirubin artar. 

Tam İdrar Tetkiki:

• İdrarda bilirubin ve ürobilinojen saptanabilir.

Dışkıda HAV bakılır. Dışkıda HAV, hepatit A semptom vermeden 1-2 hafta önce pozitifleşir. Hijyen koşulları kötüyse kişi tanı almadan çevresine virüsü bulaştırmış olabilir. 

Spesifik tanı hepatit A’ya ilişkin antikorlar aracılığı ile konulur: 

Serum Anti-HAV IgM pozitiftir. 12 ay (+) kalması mümkündür. 

Serum Anti- HAV IgG ise geçirilmiş hepatit A’nın göstergesidir. Ömür boyu pozitif kalır.

Polimeraz Zincir Reaksiyonu (PCR) ile de tanı konulabilir.

Hepatit A Tedavisi

Hepatit A’nın özgül bir tedavisi yoktur. Genellikle kendi kendini sınırlar.

Destek tedavisi (bol sıvı alımı, istirahat, aktif şikayetlerin giderilmesi) uygulanır. Yeterli beslenmek ve dinlenmek esastır. İlaç tedavisi yoktur. Hastalık, çoğunlukla hastanede yatmayı gerektirmez. 

Ayakta kalmak karaciğer kan akımını arttırarak karaciğere binen yükün daha fazla olmasına neden olacağı için, hasta mümkün mertebe istirahat ettirilmelidir. 

Bulantı ve kusma şikayeti olan hastalara bulantılarını kesmek amacıyla metaclopromide verilebilir.

Hepatit A Tedavi Edilmezse

Hastalığı hafif belirtilerle geçiren bağışıklık sistemi sağlam bebekler ve çocukların tedavi edilmemesi herhangi bir probleme neden olmaz.

Kolestatik hepatit: AST ve ALT düzeyleri normale döner, bilirubin düzeyi yükselir. Sarılık, kaşıntı, ateş görülür ve 8 haftadan uzun süre devam eder. İyi seyirlidir. Ursodeoksikolik asit tedavisi verilebilir. 

Akut karaciğer yetmezliği: Bu komplikasyon (bir hastalığın üstüne yeni bir hastalığın veya sorunun eklenmesi) yaşlılarda ve mevcut kronik karaciğer yetmezliği olanlarda görülebilir. Nadiren karaciğer nakli gerektirir. 

Fulminan Hepatit: En ciddi komplikasyonudur. Nadir görülür. Hastanede yatırılmayı gerektirir. Karaciğerin işlevlerinde bozulma olur ve karaciğer hücreleri nekroza (hücre ölümü) uğrar. Ölüme neden olabilir. 

Hepatit A’ya Ne İyi Gelir? 

• Bol sıvı tüketilmeli,
• İstirahat edilmeli ve
• Ağır fiziksel aktivitelerden kaçınılmalıdır. 

Hepatit A’ya Ne İyi Gelmez?

Hasta alkol almamalıdır. Karaciğer için toksik olan ilaçları kullanmamalıdır. Herhangi bir ilaç kullanılmadan önce mutlaka doktora danışılmalıdır. 

Bitki çayları bilinçsizce tüketilmemelidir. Doktora danışılmalıdır. 

Hepatit A hastasının istirahat etmemesi de yanlıştır. 

Hepatit A Aşısı (Aktif Bağışıklama)

Hepatit A hastalığı, aşı ile önlenebilir bir hastalıktır. Türkiye’de hepatit A aşısı 2012 yılında TC Sağlık Bakanlığı Çocukluk Dönemi Aşı Takvimi’ne alınmıştır. Hepatit A aşısı 2 dozdur. 18. ay sonunda ve 24. ay sonunda yapılmaktadır. Koruyuculuk süresi 10 – 30 yıldır. Bu nedenle yetişkinlikte rapel doz gerekir. 

Çocukluk dönemi aşı takvimi çerçevesinde yapılan 2 doz hepatit A aşısı ücretsizdir. Bunun yanı sıra risk grubundaki hastalara da ücretsiz olarak uygulanmaktadır. 

2 yaş ve üzerinde olup daha önce hepatit A aşısı olmamış olanlar da, bağışıklık istiyorlarsa aşı olabilir. Yetişkinler de aşı olabilir. Hepatit A aşısına ihtiyaç olup olmadığını değerlendirmek amacıyla Anti HAV IgG bakılır. Anti HAV IgGsi pozitif olan kişi daha önce belirtisiz olarak ya da hafif belirtiler ile hepatit A geçirmiştir veya hepatit A aşısı olmuştur, hepatit A aşısı olmasına gerek yoktur. Hastalık daha önce geçirilmemişse ve aşı olunmamışsa 2 doz hepatit A aşısı 6 ay ara ile yapılır. Tek dozu aşı kısa dönem koruma sağlar. Aşıya yanıt iyi olduğu için aşılama sonrasında test yapılması önerilmez. 

Çeşitleri

• VAQTA 
• HAVRİX
• AVAXİM
• EPAXAL
• TWİNRİX kombine Hepatit A ve B aşısı)

Kas içine (intramusculer) uygulanır. Kanama bozukluğu olan hastalara subkutan (deri altı) uygulanabilir.

<2 yaşta uyluğun ön yan dış tarafına, 

>2 yaşta deltoid kasa (kolun üst dış tarafı) uygulanır.

Kalçadan uygulanmamalıdır.

Hepatit A Aşısı Sık Görülen Yan Etkileri:

Hepatit A aşısının istenmeyen etkileri genellikle hafiftir, birkaç gün sürer ve kendiliğinden düzelir. 

2 yaş altında aşılamadan sonra birkaç gün;

• Enfeksiyon bölgesinde ağrı, hassasiyet ve kızarıklık
• Enjeksiyon yapılan yerde morarma, şişme, sıcaklık 
• Ateş ( yaygın)
• İshal ( yaygın) görülebilir.

2 yaş üstünde ise, 2 yaş altında görülen yan etkilere ek olarak baş ağrısına neden olabilmektedir.

Ciddi bir sorun veya alerjik reaksiyon olduğu düşünülürse mutlaka doktora başvurulmalıdır. (Aşılamadan sonra birkaç saat içinde başlayan yüzün şişmesi, dilin şişmesi, nefes darlığı, hızlı kalp atışı, çarpıntı, baş dönmesi, tansiyonun düşmesi, morarma, bayılma vb belirtiler.)

Hepatit A Aşısı Önerilen Risk Grupları

• Kronik karaciğer hastalığı olanlar 
• Kronik hepatit B enfeksiyonu
• Kronik hepatit C enfeksiyonu
• Pıhtılaşma bozukluğu olanlar
• Solid organ ve kemik iliği nakil adayları
• Çok eşli olanlar veya erkeklerle ilişkisi olan erkekler (MSM)
• Uyuşturucu bağımlıları 
• HIV / AIDS
• Hepatit A’nın az görüldüğü bir yerden çok görüldüğü bir yere seyahat edecek olanlar 
• Virüsle direkt olarak çalışan sağlık personeli
• Kanalizasyon işçileri
• Kreş çalışanları
• Özel bakım gerektiren hastalara bakılan yerde çalışanlar

Hepatit A Aşısı Kimlere Yapılmamalı?

• Hepatit A aşılarından herhangi birine karşı orta ve/veya ciddi alerjik veya hipersensitivite reaksiyonu (anaflaksi gibi) olanlara Hepatit aşısı uygulanmaz.
• Anaflakstik reaksiyonu olanlara aşı uygulanmaz.

Hafif bir hastalık geçirmekteyseniz Hepatit A aşısı olmanız için engel değildir ama doktorunuza danışmalısınız. 

Pasif Bağışıklama

Standart insan serum immunoglobulini intramusculer (kas içi) yoldan uygulanarak yapılır. 

Temastan iki hafta önce ve iki hafta sonrasına kadar uygulanabilir. Hepatit A ile temas sonrası ilk 2 hafta içinde uygulandığı takdirde belirtilerin hafif seyretmesini sağlar.

Koruyuculuk süresi immunglobulin dozuna bağlı olarak değişmekle birlikte 3-6 aydır.

Gebelikte Hepatit A

Hastalığın gidişatı gebelerde de aynıdır. Gebelikte akut hepatit A geçirilmesi, gebeliğin sonlandırılmasını gerektiren bir durum değildir. 

Doğum sırasında ve sonrasında anneden bebeğe bulaşma olabilir. Doğumdan önce mutlaka doktor ve sağlık personeli gebenin hepatit A ile enfekte olduğu konusunda bilgilendirilmelidir. Gebeliğin 6.-9. Ayları arasında hepatit A ile enfekte olunduysa bebeğe standart insan serum immunglobulin verilmelidir. Annenin bebeğini emzirmesinde sakınca yoktur.

Çocuklarda Hepatit A

İyi seyirlidir. Çocuklar hepatit A enfeksiyonunu genellikle belirtisiz veya hafif belirtiler ile geçirirler. Ateş, halsizlik, bulantı ve kusma gibi birçok enfeksiyonda görülebilen şikayetler görülür. Bu nedenle çocukluk döneminde tanınması güçtür. 

5 yaş altı çocuklarda yaklaşık %90 ihtimalle belirti vermemektedir.

Hepatit A için Hangi Doktora Gidilir? 

Enfeksiyon Hastalıkları Bölümüne gidilmelidir. Çocuklarda da görülen bir hastalık olduğu için Pediatri Bölümüne de gidilebilir.