Boğaz Enfeksiyonu

Boğaz Enfeksiyonu Nedir?

Halk arasında boğaz enfeksiyonu olarak adlandırılan üst solunum yolu enfeksiyonları; tonsillofarenjit, larenjit, otitis media ve rinosinüziti içerir. 

Tonsillofarenjit: Yutak ya da bademciklerin iltihaplanması anlamına gelir. En sık etkeni virüs kaynaklı enfeksiyonlardır. Bunun dışında alerji, travma, toksinler veya tümörler de sebep olabilir. Ateş, boğaz ağrısı, bulantı, kusma, baş ağrısı, yutak ve bademciklerde kızarıklık ile iltihap görülür.

Larenjit: Gırtlak iltihabıdır. Virüs kaynaklı veya bakteriyel etkenler rol oynar. Ses kısıklığı, seste kalınlaşma, öksürük gibi semptomlar vardır. Bakteriyel kaynaklı larenjitte ateş, boğaz ağrısı, yutma güçlüğü ve nefes darlığı da görülür. Tedavisi için antibiyotik kullanımı önerilir. Virüs kaynaklı larenjitte ise daha çok şikayetlere yönelik tedavi ve istirahat önerilmektedir.

Otitis Media: Orta kulak iltihabıdır. Genellikle üst solunum yolu enfeksiyonunun, östaki borusu aracılığıyla orta kulağa ilerlemesi ile meydana gelir. Olguların tamamına yakını çocuklarda görülür. Çoğu zaman bakteriyel kaynaklıdır. Kulak ağrısı, işitme kaybı, kulakta uğultu, çınlama ve üst solunum yolu enfeksiyonuna bağlı boğaz ağrısı, baş ağrısı, öksürük vardır. İshal, halsizlik, üşüme ve titreme de görülebilir. 

Rinosinüzit: Burun çevresindeki sinüslerin iltihaplanmasıdır. Akut, subakut ve kronik olarak üçe ayrılır. En sık karşılaşılan etken virüslerdir. Baş ağrısı, yüz ağrısı, üst çene ağrısı, burun akıntısı ve tıkanıklığı, öksürük, göz çevresinde şişlik ve burundan konuşma gibi semptomlar görülür. Kendiliğinden iyileşebildiği gibi bakteriyel etkenler düşünülüyorsa antibiyotik tedavisi uygulanabilir.

Boğaz Enfeksiyonunun Belirtileri Nelerdir?

Boğaz enfeksiyonu olarak adlandırılan hastalık genellikle yutak ve bademcik iltihaplanmasıdır. Boğaz ağrısı yaptığı için sıklıkla boğaz enfeksiyonu olarak anılır. Virüs kaynaklı veya bakteriyel etkenler nedeniyle oluşur. Tetikleyen faktöre bağlı olarak farklı belirtiler gösterir. Bu belirtiler:

Viral tonsillofarenjit: Virüs kaynaklı ve yavaş gelişen enfeksiyondur. Yutak ve bademcikleri etkiler. Hafif boğaz ağrısı, ateş, kas ağrısı, eklem ağrısı, karın ağrısı, öksürük, rinit ve ses kısıklığı ile kendini gösterir.

Bakteriyel tonsillofarenjit: Bakteri kaynaklı yutak ve bademcik iltihaplanmasıdır Ani başlayan boğaz ağrısı ve ateş, baş ağrısı, karın ağrısı, bulantı, kusma, ağrılı ve büyük lenf bezleri, damakta kırmızı lekeler (palatal peteşi), büyümüş bademcikler, boğazda kızarıklık ve eksüda (iltihaplı sıvı) ile kendini gösterir.

Boğaz Enfeksiyonunun Nedenleri Nelerdir?

Yetişkinlerde boğaz enfeksiyonunun en sık etkeni virüslerdir (%30-60). Çocuklarda ise genellikle bakteri kaynaklı olarak meydana gelir.

• Boğaz enfeksiyonuna neden olan bazı virüsler: Adenovirus, Enterovirus, Parainfluenza, Epstein-Barr (EBV), Herpes simplex virus (HSV), RSV, Influenza A ve B, Cytomegalovirus, Rhinovirus
• Yetişkinlerde boğaz enfeksiyonuna neden olan bakteriyel etkenler: Grup A beta hemolitik streptokoklar (GABHS), Grup C,G,F streptokoklar, N.gonorrhoeae, A. Haemolyticum, M. Pneumoniae, C. Pneumoniae, Corynebacterium diphteriae, Fusobacterium sp., Actinomyces sp., Provetella ve Porphyromonas sp.
• Enfeksiyon dışında tonsillofarenjit yapan etkenler: Alerji, travma, toksinler, kanserler.

Boğaz Enfeksiyonu Teşhisi

Boğaz enfeksiyonununun teşhisi için öncelikle hastanın şikayetleri dinlenir. Hastalığın türünü (virüs ya da bakteri kaynaklı) tespit etmek önemlidir. Bu nedenle fizik muayenenin ardından boğaz kültürü yapılması gerekebilir.

• Fizik muayene: Öncelikle yutak ve bademciklere bakılır. Orta kulak enfeksiyonu düşünülen durumlarda kulak muayenesi yapılır. Özellikle boyunda olmak üzere lenf bezleri ağrı, hassasiyet, kıvam ve büyüklük açısından muayene edilir. Vital bulgular (ateş, solunum sayısı, nabız, tansiyon) ölçülür. Solunum sesleri dinlenir.
• Boğaz sürüntüsü: Steril bir çubukla boğazdan örnek alınır ve laboratuvara gönderilir. Birçok laboratuvarda üst solunum yolu enfeksiyonlarını değerlendirmek için hızlı antijen testi uygulanır. Ancak bu testin güvenilirliği çok yüksek değildir. Şüpheli durumlarda boğaz kültürü yapılır. Boğaz kültürünün sonucu 24 - 48 saat içinde çıkar.

Boğaz Enfeksiyonu Tedavisi

Boğaz enfeksiyonlarının tedavisinde etkenin bakteriyel mi yoksa virüs kaynaklı mı olduğunu tespit etmek çok önemlidir. Bunun için hasta Centor kriterlerine göre değerlendirilir. Daha sonra uygun tedaviye geçilir.

Centor kriterleri:

• Bademciklerde eksuda (iltihabın vücut boşluklarına sızması),
• Ağrılı lenf bezi şişliği (boynun ön tarafında),
• Öksürük olmaması ve
• Yüksek ateştir.

Belirtilerden yalnızca biri görülüyorsa ileri tetkik ve antibiyotik tedavisi gerekmez. 2 kriter pozitifse hızlı antijen testi yapılır. Sonuca göre tedavi verilir. Hızlı antijen testi yapılamıyor ise diğer klinik özellikler dikkate alınarak tedaviye karar verilir. 3 belirti görülüyorsa, yine hızlı antijen testi yapılır. Sonuca göre tedavi uygulanır. Hızlı antijen testi yapılamıyorsa antibiyotik tedavisine başlanır. Tüm şikayetler varsa antibiyotik tedavisine başlanır.

Centor kriterlerine göre antibiyotik tedavisine karar verilen yetişkinlerde, önerilen antibiyotik penisilindir. Ağız veya kas içine enjeksiyon yolu ile kullanılır. Penisilin alerjisi olanlarda eritromisin veya klindamisin tercih edilir.

Boğaz enfeksiyonu virüs kaynaklı ise semptomlar birkaç gün içinde hafifler ve çoğu zaman tedaviye gerek kalmaz. Ateş düşürücü olarak asetaminofen (parasetamol) kullanılabilir.

Bu ilaçlar bilgilendirme için yazılmıştır. Doktorunuzdan habersiz hiçbir ilacı kullanmayınız.

Boğaz Enfeksiyonu Tedavi Edilmezse

Yetişkinlerde boğaz enfeksiyonlarının büyük bir kısmı virüslerden kaynaklandığı için tedavisiz iyileşmektedir. Çocuklarda ise daha çok bakteriyel etkenler rol oynar ve tedavi edilmediğinde bazı komplikasyonlara neden olabilmektedir.

İltihaplanma Yapan Komplikasyonlar

• Erizipel: Genellikle bakterilerin deri altına girip enfeksiyon oluşturmasıdır. Üst solunum yolu enfeksiyonlarından sonra yüzde erizipel gelişebilir. Deride şişlik, kızarıklık, ısı artışı ve ağrı ile seyreder.
• Akut rinosinüzit: Burun çevresindeki sinüslerin iltihaplanmasına rinosinüzit denir. Klinik belirtilerin 4 haftadan kısa sürede kaybolması hastalığın akut olduğuna işaret eder. Akut rinosinüzitler, genellikle virüs kaynaklı üst solunum yolu enfeksiyonlarına bağlı olarak gelişirler. 
• Otitis media: Orta kulak iltihabıdır. Üst solunum yollarındaki enfeksiyonun östaki tüpü aracılığıyla orta kulağa ulaşıp burayı iltihaplandırmasıyla oluşur. Olguların tamamına yakını çocuklarda görülür ve enfeksiyon etkeni çoğu zaman bakterilerdir. Enfeksiyona bağlı üşüme, titreme, halsizlik ve iştahsızlığın yanı sıra kulak ağrısı, kulakta dolgunluk hissi, kulak çınlaması veya işitme kaybı olması otitis mediayı düşündürür.
• Mastoidit: Kulağın arkasında yer alan çıkıntılı kemiğe mastoid kemik denir. Mastoid kemik, havalı mastoid hücrelerden oluşmuştur. Bu havalı mastoid hücrelerinin iltihabına mastoidit denir. Genellikle yetersiz tedavi uygulanan orta kulak iltihabı komplikasyonu olarak gelişir. Çoğunlukla çocuklarda görülür. Ateş, kulak ağrısı, sinirlilik, kulak arkasında kızarıklık ve şişlik, kulaktan akıntı gelmesi gibi belirtileri vardır. 
• Peritonsiller apse: Bademcik zarı ile boğaz arasındaki yumuşak dokunun iltihapla dolmasına peritonsiller apse denir. Peritonsiller apseler tek taraflıdır. Boğaz ağrısı, üşüme, titreme ateş ve halsizlik klinik belirtileridir. Ağız içine bakıldığında, ortada olması gereken küçük dilin apsenin karşı tarafına doğru yer değiştirdiği görülür.
• Septik artrit: Eklem sıvısının iltihabıdır. Olguların %75’i beş yaşından önce görülür. Eklemde hareket kısıtlılığı, ağrı, ateş, kızarıklık, ödem gibi şikayetler vardır. Acil müdahale gerektiren bir tablodur.
• Osteomiyelit: Kemiğin bakteriyel iltihabı anlamına gelir. Yenidoğan çocuk veya yetişkinleri tutabilir. Osteomiyelit etkenleri yaşa göre değişiklik gösterir. Ağrı, ısı artışı, şişlik ve çocuklarda bunlara ek olarak ateş görülür.
• Kavernöz sinus trombozu: Kavernöz sinüs; kafa tabanında bulunan, içerisinde ve çevresinde sinirleri, damarları ve hipofiz bezini barındıran venöz kanın bulunduğu boşluklu yapıdır. Tromboz ise kanın pıhtılaşması anlamına gelir. Kavernöz sinüs trombozu, enfeksiyondan bağımsız olarak veya enfeksiyona bağlı olarak gelişebilir. Genellikle yüzdeki enfeksiyonlar sorumludur. Belirtiler arasında en sık görülen ateş, göz çevresinde ödem, oküler proptozis (gözün öne doğru yer değiştirmesi), göz kaslarında hareket kısıtlılığıdır. Bazen baş ağrısı, bulantı kusma, bilinç değişikliği, kalp çarpıntısı görülebilir.
• Bakteriyemi veya toksik şok sendromu: Kanda bakteri bulunmasına bakteriyemi denir. Bakteriyemi, enfeksiyonların nadir görülen bir komplikasyonudur. Bakteri toksinlerinin kana karışması sonucu toksik şok sendromu gelişir. Ani başlayan şok ve organ yetmezliği ile seyreder.

İltihaplanma Yapmayan Komplikasyonlar

• Akut romatizmal ateş (ARA): Enfeksiyonun geç komplikasyonlarından biridir. Boğaz enfeksiyonu veya kızıl hastalığı sonrası ortaya çıkar. Bağışıklık sisteminin enfeksiyona karşı verdiği aşırı cevaptan kaynaklanır. Boğaz enfeksiyonundan 1 - 5 hafta sonra başlar. Eklem, kalp, bağ doku, damar ve beyni tutar. Sıklıkla 5 - 15 yaş arasında görülür. 3 yaşından küçüklerde ve yetişkinlerde nadir görülen bir hastalıktır.
• Akut glomerülonefrit (AGN): Enfeksiyonun geç komplikasyonlarından biridir. Boğaz enfeksiyonu, kızıl hastalığı veya deri enfeksiyonu (impetigo) sonrası gelişebilir. Bağışıklık sisteminin enfeksiyona yanıtı sonucu böbrekleri tutan bir hastalıktır. Deri enfeksiyonundan 3 hafta sonra, boğaz enfeksiyonu ve kızıl hastalığından 10 gün sonra gelişir. Genellikle çocukları tutar. Koyu renkli idrar, özellikle yüzde, göz çevresinde, ellerde ve ayaklarda ödem, idrar miktarında azalma ve kan kaybına bağlı halsizlik görülür. Bazılarında hastalık hafif seyrettiği için bu semptomlardan hiçbiri görülmeyebilir.

Boğaz Enfeksiyonuna Ne İyi Gelir?

• Bol bol istirahat edin. Yeterince uyuduğunuzdan emin olun.
• Yeterli sıvı tüketimine özen gösterin. Ilık su, süt, meyve suyu gibi içecekler tüketin.
• Tuzlu su ile gargara yapın. 6 yaşından büyük çocuklar ve yetişkinlere önerilir.
• Nemli hava için buhar makinesi kullanabilirsiniz. Ancak makinenin düzenli temizlendiğinden emin olun.
• Boğaz pastili, boğaz ağrısını hafifletebilir. Ancak 4 yaşından küçük çocuklarda boğulma riski nedeniyle önerilmemektedir.

Boğaz Enfeksiyonuna Ne İyi Gelmez?

• Kafeinli içecekler ve alkol, vücutta sıvı kaybına neden olacağı için tüketilmemelidir.
• Boğazı irrite eden maddelerden uzak durulmalıdır. Sigara dumanı, temizlik ürünleri veya deodorant gibi etkenlerden kaçınılmalıdır.

Boğaz Enfeksiyonu İlaçları

Bakteriyel boğaz enfeksiyonunda ilk ilaç seçeneği penisilindir. Penisiline alternatif olarak amoksisilin de kullanılabilir.Penisiline alerjisi olan kişilerde eritromisin tercih edilir.

Penisilini ağız yoluyla alamayan çocuklarda 10 gün süreyle prokain penisilin veya tek doz benzatin penisilin kas içine enjeksiyon yoluyla uygulanır.

Hamilelikte Boğaz Enfeksiyonu

Hamilelikte boğaz enfeksiyonlarının en sık karşılaşılan nedeni, virüs kaynaklı etkenlerdir. Hastaneye yatışı gerektirmeyen enfeksiyonlara yönelik yeterli çalışma olmamakla beraber, doğumsal anomalilere rastlanmamıştır. Hastaneye yatış gerektirecek kadar şiddetli üst solunum yolu enfeksiyonlarının düşük doğum, erken doğum (37 haftadan önce) ve sezaryen doğum ile ilişkili olduğu görülmüştür.,

Genellikle virüs kaynaklı olduğu için tedavi gerektirmez. Bakteriyel etkenli boğaz enfeksiyonlarında ise antibiyotik kullanılır. Sefaleksin, amoksisilin ve penisilin bakteriyel boğaz enfeksiyonlarında kullanılan ilaçlardır ve hepsi B kategorisindedir. Yani hayvan deneylerinde ilacın fetusa etkisi gösterilmemiştir. Klinik deneyim yetersizdir veya deney hayvanlarında ilacın fetusa etkisi gösterilmiştir, ancak klinik deneyimler bunu doğrulamamıştır. B kategorisi ilaçlar hamilelikte kullanılabilen ilaçlardır.

Çocuklarda Boğaz Enfeksiyonu

Çocuklarda boğaz enfeksiyonu genellikle bakteri kaynaklıdır. 3 yaşın altındaki çocuklarda ise virüs kaynaklı etkenler daha baskındır. 

Boğaz enfeksiyonunun belirtileri ani başlayan boğaz ağrısı, bademciklerde kızarıklık ve iltihap, ağrılı ve büyümüş lenf bezleri ile ateştir. Virüs kaynaklı enfeksiyonlarda ek olarak hafif yüksek ateş, burun akıntısı ve göz yaşarması görülebilir. Semptomlar 3-5 gün içinde kendiliğinden iyileşir. Virüs kaynaklı enfeksiyonlarda şikayetlere yönelik tedavi verilir.

Bakteriyel etken düşünülüyorsa laboratuvar sonucu çıkana kadar antibiyotik tedavisi başlatılır. Laboratuvar sonucu bakteriyel enfeksiyonu desteklemiyorsa antibiyotik kullanımı kesilir. Tedavide ilk tercih penisilindir. Ağız yolu ile 10 gün veya kas içi enjeksiyon ile tek doz tedavi uygulanır.

Bebeklerde Boğaz Enfeksiyonu

Boğaz enfeksiyonu,1 yaşın altındaki bebeklerde nadiren görülür. 3 yaşın altındaki çocuklarda etken genellikle virüslerdir. Ateş, halsizlik, boğaz ağrısı, iştahsızlık ve öksürük vardır. Boyun lenf nodları ağrılı ve şiş olabilir. Bebeğin semptomlarını rahatlatmak için, uyuduğu odayı nemli tutmak (buhar makinesi gibi) ve yeterli sıvı tüketimini sağlamak oldukça önemlidir.

4 yaşından küçük çocuklara boğaz pastili, naneli şeker gibi solunum yolu tıkanıklığına neden olabilecek maddeler verilmemelidir. 1 yaşından küçük çocuklara ise bal verilmemelidir.

3 aylıktan küçük bebekler için aşağıdakilerden biri veya birkaçı varsa doktorunuza danışınız:

• 38 °C’den yüksek ateş,
• Dirençli öksürük,
• Anormal ağlama krizleri,
• Normalden az idrar yapma,
• Kulak ağrısına işaret eden hareketler ile
• Ellerde, ayaklarda, gövdede ve kalçada kırmızı lekeler.

Boğaz Ağrısı için Hangi Doktora Gidilmeli?

Boğaz enfeksiyonları, pratisyen hekimlerin tanıyıp tedavi edebileceği türden hastalıklardır. Uzmanlık olarak ise kulak burun boğaz uzmanlarını ilgilendirir.

Boğaz enfeksiyonları çoğu zaman kendi kendini sınırlayan, iyi seyirli enfeksiyonlardır. Ancak bazı hastalar riskli gruptadırlar. Doktora başvurması önerilen riskli gruplar şunlardır:

• 5-15 yaş aralığındaki çocuklar,
• Alerjisi olan hastalar,
• Bağışıklık sistemi baskılanmış olan hastalar (kortikosteroid kullananlar, organ nakli olanlar, kanser hastaları, kemo/radyoterapi görenler),
• Hamileler,
• Obezler,
• KOAH, astım veya diyabet gibi hastalığı olanlar solunum sıkıntısı riski nedeniyle doktora başvurmalıdır.

Doktora başvurulması önerilen durumlar ise şunlardır:

• Semptomlar şiddetli ve bir haftadan uzun sürdüyse,
• 2 haftadan uzun süren ses kısıklığı ve boğaz ağrısı görülüyorsa,
• Yutma güçlüğü veya solunum güçlüğü varsa,
• Ateş yüksekliği (38.3°C’den yüksek) varsa,
• Eklem ağrısı şikayeti varsa,
• Ciltte döküntüler görülüyorsa,
• Kulak ağrısı varsa,
• Balgam veya tükürükte kan görülüyorsa,
• Sık tekrarlayan boğaz enfeksiyonları mevcutsa ve
• Boyun ya da yüzde şişlik varsa bir uzmana başvurmak gerekir.