CMV

CMV Hastalığı Nedir?

CMV kısaltması ile bilinen Cyto Megalo Virus (Türkçesi : Sitomegalovirüs) Herpes virüsler ailesinin bir alt dalına mensuptur. HHV5 (Human Herpes Virus 5) adıyla da anılmaktadır.

Herpes virüs ailesinin genel bir özellik olarak insan vücuduna alındıktan vücutta kendilerine uygun bir noktaya yerleşerek tetikleyici sebeplerle dönem dönem hastalığa sebep olabilmektedirler.

Bu virüsler hiçbir belirti vermeden de vücutta barınabilirler. Bunun en güzel örneği HHV tip1 herpes labialis uçuk virüsüdür. Uçuk kişinin vücudundaki virüse bağlı olarak dönem dönem genellikle aynı yerde küçük bir ağrılı kızarık sulu yara olarak kendini gösterir.

Sitomegalovirüsün sebep olduğu hastalığın tablosu uçuğa benzemese de virüsün vücuda alınma ve hastalık yapma süreci benzerlik göstermektedir.

CMV kişiden kişiye büyük çoğunlukla damlacık yoluyla yani aynı havanın solunması ile bulaşır.

Ancak CMV aynı zamanda vücut sıvılarıyla yakın temas sonucu kişiler arasında, yine aynı gerekçe ile bakım veren kişi ve çocuk arasında, cinsel ilişki yoluyla, kan ve kan ürünlerinin transferi ile, anneden bebeğe doğum esnasında ve/veya emzirme yoluyla bulaşabilmektedir.

CMV ender de olsa organ naklinde doku aracılığıyla bulaşır ve nakil sonrası belirtileri çeşitlilik gösteren bir hastalık tablosuna yol açar.

CMV virüsünün tek konağı insandır ve insandan hayvana ya da hayvandan insana bulaşma söz konusu değildir. Evcil hayvanlar CMV için risk faktörü değildir ve sizin CMV hastalığı geçiriyor olmanız evcil hayvanınız için bir risk oluşturmamaktadır.

Virüs vücuda alındıktan sonra hücre içinde saklı kalabilmekte ve kişi hayatına bir belirti göstermeden taşıyıcı olarak devam edebilmektedir. Virüse bağlı şikayetler/hastalık tablosu çeşitli durumlarda ortaya çıkabilmektedir. CMV virüsünün insan vücudundaki durumu da buna göre sınıflandırılır.

CMV virüsünün belirti gösterebilmesi için virüsün hücre içinde çoğalarak başka hücreleri, dokuları, organları, sistemleri etkilemesi sürecini tamamlaması gerekmektedir.

Bağışıklık sistemi normal olan kişilerde hastalık anlaşılmayacak hafif belirtilerle geçirse de bağışıklık baskılayıcı tedavi altındaki organ nakli alıcıları, bağışıklık baskılayıcı tedavi altındaki kök hücre/kan ürünü alıcıları, insan immun yetmezlik virüsü (HIV) ile enfekte olmuş ve/veya akut immun yetmezlik sendromu (AIDS) hastalığı geçirmekte olan kişilerde ve gelişimini tamamlayamadan doğan (prematüre) bebeklerde bu ciddi belirtilerle ilerleyen bir hastalık tablosu gösterir.

Çeşitli hastalıklar sebebiyle bağışıklık sistemi üzerinde etki eden ilaçlar (immünomodülatör) kullanan hastalarda da CMV virüsü ağır hastalık tablosuna sebep olmaktadır.

• CMV Enfeksiyonu: Hastalık göstermeden kişinin vücudunda CMV virüsünü taşımasına verilen isimdir.
• CMV Hastalığı: Vücutta bulunan virüsün çoğalması ile çeşitli şikayetlere ve hastalık tablosuna yol açmasıdır.

CMV Belirtileri Nelerdir?

CMV enfeksiyonu olan kişi sadece taşıyıcıdır ve bir belirti göstermeden yıllarca yaşayabilir. Virüs kişinin vücuduna girmesi ardından hücreden hücreye atlayarak çoğalır ve hücre içerisinde belirti vermeden bekler.

CMV hastalığı ise vücuda giren CMV virüsünün hücrelerde çoğalarak yayılması sonucu oluşan hastalıktır. Bu hastalık genellikle ateş, halsizlik, kırgınlık ve grip benzeri bir tablo olabileceği gibi, bağışıklık sistemi zayıf olan kişilerde ağır bir şekilde organ tutulumu yapan pek çok hastalığa kadar geniş bir tabloda seyreder.

CMV hastalığında;

• Ateşe bağlı geçirilen nöbet (febril sendrom) görülebilmektedir.
• Bulantı, kusma, karın ağrısı, sarılık, ishal ile kendini gösteren hepatit (karaciğer enfeksiyonu) tablosu görülebilmektedir.
• Ateş, kilo kaybı, öksürük ve nefes darlığı ile ilerleyen pnömoni/zatürre (akciğer enfeksiyonu) tablosu görülebilmektedir.
• Yutma güçlüğü, ağrılı yutma, karnın üst kısmında ağrı ve yanma ile seyreden yemek borusunda enfeksiyon (özofajit) görülebilmektedir.
• İshal/kabızlık, bulantı, kusma, karın ağrısı ile seyreden kalın bağırsak enfeksiyonu (kolit) tablosuna neden olabilmektedir.
• Organ nakilleri sonrasında CMV enfeksiyon varlığında gerçekleşen tıbbi durum nakil edilen organın vücut tarafından reddedilmesine sebep olabilir. (organ rejeksiyonu)

CMV virüsü yukarıda yazılan hastalıklara ilk bulaşmasından hemen sonra sebep olabileceği gibi vücutta taşıyıcı olan kişide enfeksiyonu açığa çıkaracak bir hastalık gelişmesi ya da bağışıklık sistemini baskılayıcı ilaç kullanımı sonrası da sebep olabilmektedir.

CMV Nedenleri Nelerdir?

CMV virüsünü vücudunuzda taşıma nedeniniz virüsü dışarıdan vücudunuza almış olmanızdır. Virüsü vücudunuza kişilerin vücut sıvılarıyla yakın temas sonucu almış olabilirsiniz.

CMV yine aynı gerekçe ile bakım veren kişi ve çocuk arasında da kolaylıkla bulaşır.

Virüsün partnerlerde cinsel ilişki yoluyla, hastanelerde kan ve kan ürünlerinin transferi ile, anneden bebeğe doğum esnasında ve/veya emzirme yoluyla bulaşabildiği bilinmektedir.

CMV virüsü organ nakli ile de vericiden alıcı kişiye bulaşabilir.

CMV Teşhisi

CMV enfeksiyonuna sahip olduğunuzu veya CMV hastalığı geçirdiğinizi düşünüyorsanız doktorunuz öncelikle sizi detaylıca muayene edecek ve tıbbi geçmişinizi sorgulayacaktır.

Eşlik eden hastalıklarınızı ve kullandığınız ilaçları doktorunuza bildirmeniz CMV enfeksiyonu ve CMV hastalığı sırasında risk durumunuzu belirlemek ve doğru tedaviye yönelmek açısından ekstra önem taşımaktadır.

CMV enfeksiyonunun tanısı için kullanılabilecek testler geniş bir yelpazededir genellikle sizden alınacak kan örneği sonucu uygulanacak laboratuvar testleri ile tanı konulacaktır.

Bu testlerin hangisinin uygulanacağına göre değişmekle birlikte damar yolunuzdan 3 ile 6 tüp arasında kan alınması gerekebilir.

Testler aynı zamanda idrar, tükürük, akciğerden alınan sıvı örneği, BOS (beyin-omurilik sıvısı), hamilelik sırasında anne karnında bulunan amniyon sıvısı, anne sütü, semen, organ nakli sırasında elde edilen dokular ile de uygulanabilir.

Size uygun yöntem mevcut klinik tablonuz doğrultusunda doktorunuz tarafından seçilecektir.

Laboratuvar testleri geçmişte geçirdiğiniz CMV enfeksiyonu ve CMV hastalığını ve şu anda geçirmekte olduğunuz hastalığı tanımlamaya yarar. Ayrıca mevcut durumda vücudunuzda bulunan virüs miktarını da (viral yük) belirlemekte yardımcıdır.

Uygulanabilecek laboratuvar testleri sırasıyla:

• Seroloji testleri: Bu test transplant hastalarında olabilecek CMV enfeksiyonu bulaşmasını ve CMV hastalığını önlemek adına hem organ vericisine hem de alıcısına uygulanır. Alınan kan örnekleri laboratuvarda incelenir. Hem alıcı ve verici için tarama testidir. Her ikisinden de uygun görülen yöntemle örnek alınması gereklidir. Testte CMV IgG ve CMV IgM düzeylerine bakılır. Kişide CMV IgM düzeyi şikayetlerin başlamasından sonra 2 hafta içinde tespit edilebilmektedir. Ayrıca aylarca testte pozitif kalabilmektedir. CMV IgG seviyesi ise şikayetlerin başlangıcından sonraki iki-üç haftaya kadar tespit edilemeyebilir. Bu iki durum yalancı pozitifliklere ve yalancı negatifliklere neden olabileceği akılda tutulmalıdır.
• Antijenemi - immünfloresan testi: Aynı gün sonuç vermesi ve daha özgül duyarlı bir test olmasıyla avantajlıdır. Kişinin vücudunda CMV enfeksiyonunun varlığı araştırılır.
• Nükleik asit amplifikasyon testleri (PCR, NAT): Bütün virüs hastalıklarında olduğu gibi PCR testleri CMV enfeksiyonlarında da verimli bir şekilde kullanılır. Virüsün kişinin vücudunda olup olmadığı bu test yardımıyla anlaşılır. Bu testin yapılması için kan, idrar, tükürük, akciğerden alınan sıvı örneği, BOS (beyin-omurilik sıvısı), hamilelik sırasında anne karnında bulunan amniyon sıvısı, anne sütü, semen, organ nakli sırasında elde edilen dokular kullanılabilir. Size en uygun örnek seçimi doktorunuz tarafından yapılacaktır.
• Histopatoloji (inklüzyonlar/IHS): Özellikle hastalığın tuttuğu organınızdan alınacak olan biyopsi veya otopsi ile elde edilen örneklerin incelenmesiyle dokularda var olan enfeksiyonun CMV ile ilgisi araştırılır.
• Hücre kültürü: Hücre kültürü testi kan, idrar, tükürük, akciğerden alınacak sıvı örneği, BOS (beyin-omurilik sıvısı), hamilelik sırasında anne karnında bulunan amniyon sıvısı, anne sütü, semen, organ nakli sırasında oluşan bulaş işse dokudan elde edilen materyal ile belirlenebilir. Yöntem oldukça yavaştır; sonucun negatif olarak rapor edilmesine kadar geçen süre 6 haftayı bulabilir.

CMV Tedavisi

CMV tedavisi önleyici tedaviler ve aktif hastalığa yönelik olan tedaviler olarak ikiye ayrılmaktadır:

• Önleyici tedavi (profilaksi): Özellikle organ nakli vb. gibi özel durumda olan risk grubundaki hastalara 3-6 ay süreli uygun görülen antiviral (virüs karşıtı) ilaçların verilmesi ile sağlanır. Kişi bu dönemde aktif enfeksiyon varlığını değerlendirme ve kontrol açısından tahlil için birkaç kez hastaneye çağırılabilmektedir.
• Henüz hastalık başlamadan yapılan (preemptif) tedavi: Kişiden alınacak kan örneğinden tahlil yapılarak vücutta var olan virüs miktarı hastalık yapacak miktara ulaştığı anda tedavi başlanılmaktadır. Genellikle özel durumları nedeniyle hem hastalığı geçirmesi istenmeyen hem de önleyici tedavideki ilacın yan etkilerinden çekinilen hastalarda zaman kazanmak amacıyla tercih edilir. Doğru miktarı saptamak zor olduğu için sık tercih edilmemektedir.
• Aktif CMV hastalığı tedavisi: Size reçete edilecek tablet formdaki virüs karşıtı (antiviral) ilaçlarla tedavi edilmektedir. Tedavi ve ilaç kullanma süresi tıbbi durumunuza göre 1 haftadan 21 güne kadar uzayabilmektedir. Bazı özel durumlarda ise (organ nakli vb.) tedavi 21 günden de uzun sürmekte ve arada tahlil ve kontrollerle virüsün vücut içindeki miktarı değerlendirilebilmektedir.

Bütün bu tedavi süreçlerinde ek olarak doktorunuzun uygun göreceği destek tedavileri ve diğer hastalıklarınıza yönelik kullandığınız ilaçlarınızın düzenlenmesi gerekebilir.

CMV Tedavi Edilmezse

CMV virüsünün neden olduğu hastalık tedavi edilmezse hafif bir şekilde geçirebileceği gibi bazı durumlarda tutulduğu organa yönelik organ yetmezliği görülebilmektedir.

Kişiler mevcut tıbbi durumlarına göre (sahip oldukları hastalıklar, bağışıklık sistemlerinin durumu ve kullandıkları ilaçlar) risk açısından değerlendirilmektedir ve tedavi ihtiyacı doktorunuz tarafından belirlenmektedir.

CMV organ ve kemik iliği nakillerinden sonra doku ve organ reddine neden olabilmektedir.

CMV’ye Ne İyi Gelir?

• CMV için ilk ve en önemli önlem ve tedavi bu virüsle hiç karşılaşmamaktır. CMV enfeksiyonuna sahip veya CMV hastalığı geçirmekte olan bir yakınınız varsa dikkat etmeniz gereken en önemli şey hastalığı hiç kapmamak ve yaymamak olmalıdır. Ellerin sık sık su ve sabunla en az 30 saniye ovarak yıkanması ve hijyen kurallarına dikkat edilmesi gerekir.
• CMV enfeksiyonuna sahipseniz veya CMV hastalığı geçiriyorsanız doktorunuzun önerdiği tedaviyi uygulamanız önerilmektedir.
• Vücut direncinizi yüksek tutmak ve bağışıklık sisteminizi güçlendirmek adına beslenme düzeninizde çeşitliliğe ve besin değeri yüksek gıdalara yer vermeniz tavsiye edilmektedir. Doktorunuz gerekli gördüğü takdirde size ek destekleyici vitamin tabletleri reçete edebilir. Bağışıklık sisteminizi güçlü tutacak destekleyici vitamin ve temel element takviyeleri hakkında aile hekiminizden de düzenli olarak yardım alabilirsiniz.
• Vücudun virüsle olan savaşı sırasında destek sağlamak adına bol bol (günde en az 2 litre) su içilmelidir.

CMV’ye Ne İyi Gelmez?

• CMV enfeksiyonuna sahipseniz veya CMV hastalığı geçirmekte iseniz dikkat etmeniz gereken en önemli şey hastalığı çevrenizdeki insanlara yaymamak olmalıdır. Ellerin sık sık su ve sabunla en az 30 saniye ovarak yıkanması ve hijyen kurallarına dikkat edilmesi gerekir. Bu dönemde fazla temas gerektiren sosyal aktivitelerde bulunmanız önerilmez.
• Vücudunuzu yoracak fiziksel aktiviteler ve ağır sporlar hastalığınız sırasında önerilmemektedir. Yine bulaştırıcılık açısından hamam, sauna, havuz ve spa gibi ortak kullanım alanlarından uzak durmanız önerilmektedir.
• Yeni bir beslenme şekline geçmek veya sağlık bakanlığı onayı olmayan bitkisel ürünleri doktorunuz tavsiyesi dışında kullanmanız kesinlikle önerilmemektedir. Bu tip ilaçların bilinçsiz kullanımının özellikle virüs sebebiyle yorgun düşen vücutta organ yetmezliğine neden olabileceği unutulmamalıdır.

CMV İlaçları

CMV virüsü tedavisinde aynı bakteriyel enfeksiyonda kullanılan antibiyotik tedavileri gibi antiviral etkinlik gösteren ilaçlar mevcuttur. Antiviral ilaçlar uygun dozlarda alınmadığında özellikle karaciğer ve böbrek üzerinde zararlı etkilere sahip olabilir.

Antiviral ilaca ihtiyacınız varsa gereksinim halinde doktorunuz size ilacınızı uygun dozlarda reçete edecektir. CMV enfeksiyonu ve CMV hastalığının tedavisinde kullanılan antiviral ilaçların süresi 7 gün ile 3 ay arasında değişebilir.

Bu süre tamamen doktorunuzun sağlık durumunuza ve tedavi ihtiyacınıza göre belirlenmelidir.

Ek hastalıklarınız için kullanmakta olduğunuz ilaçlar bu dönemde düzenlenebilir, kesilebilir. Bu konuda o ilacı size reçete etmiş olan hekimin görüşü muhakkak alınmalıdır.

CMV hastalığı sırasında gerektiren ek durumlarınız oluştuysa doktorunuz bu durumlara yönelik ağrı kesici, ateş düşürücü, öksürük vb. belirtilere yönelik ilaçlar reçete edebilir. Lütfen size reçete edilen tedavinize dikkatle uyum sağlayınız.

Hamilelikte CMV

Gebelik sırasında CMV’ye maruz kalınarak CMV enfeksiyonu ve CMV hastalığı geçirilebilmektedir. Gebeliğin ilk iki üç aylık döneminde (20. Haftaya kadar) olan bulaşlarda bebekte hastalık ortaya çıkma riski daha yüksektir.

Bu dönemde CMV’ye maruz kalan annelerde bu virüs büyük oranda bebeğe de geçecektir ve düşük ihtimalle de olsa çeşitli tablolarla seyredebilmektedir.

Gebelikte CMV varlığından şüphelenilmesi durumunda doktorunuz sizden size uygun örnekleme yöntemiyle tahlil yapmak isteyebilir.

Bu kan, idrar, balgam testi olabileceği gibi karından ultrasonografi eşliğiyle iğne yardımıyla sıvı çekilmesi (amniyosentez) yolu da olabilir. Testin hangi materyal ile yapılmasının sizin için uygun olduğuna hekiminiz karar verir.

CMV enfeksiyonu veya CMV hastalığı geçiren annelerde %4 oranında bebekte de problem görülürken çoğu bebek bu enfeksiyonla ilgili bir sorun yaşanmaz.

Bebeklerde CMV nedeni ile gelişme geriliği, beyinde hasar ile zeka geriliği ya da kafanın küçük olması (mikrosefali), karaciğerde büyüme, dalakta büyüme, göz ve görme sorunları, işitme kaybı/işitme sorunları görülebilir. CMV diğer organ ve sistemleri de ender olarak tutarak o organa özgü çeşitli tablolar yol açabilmektedir.

Bu hastalıklar tutulumun seyrine bağlı olarak kısa sürede iyileşebileceği gibi hayatın kalanını etkileyen veya uzun dönem sürecek formda da olabilirler.

Hamilelikte geçmişten vücuda alınan virüsün tekrar aktifleşmesi de söz konusu olabilmektedir. Bu durum yeni bulaşan virüse göre daha az oranda bebekte sorunlara yol açar.

Yeni bulaş sonrası bebekte sayılan hastalıkların olma riskine %4 derken bu şekilde sonradan aktifleşen annenin bebeğinde bu oran %1’lere kadar düşmektedir.

Hamileliğiniz sırasında geçirdiğiniz enfeksiyona yönelik tedavide antiviral ilaçların kullanımının uygunluğu tartışmalıdır. Bu konuda size en uygun tedavi kararını doktorunuz ve düzenli takibinde olduğunuz bir kadın hastalıkları ve doğum uzmanınız varsa birlikte vermelidir.

Çocuklarda CMV

Çocukluklarda yeni bulaşla olan (anneden doğumla geçmeyen) CMV enfeksiyonu erişkinlere göre daha az belirtiyle hastalık tablosu yapar ve bu belirtiler hafiftir.

Çocuklarda CMV hastalığı özellikle bulaştırıcılıklarının fazla olması açısından önem taşır. Bakım veren kişinin çocuğun dokunduğu yerlerde hijyene dikkat etmesi, çocuğun aktif hastalık sırasında yaşıtlarıyla aynı ortamda bulunmaması, çocuğun öpülmemesi ve aynı tabak/havlu/bardak kullanımına dikkat edilmesi gerekmektedir.

Çocukta ağır seyreden CMV hastalığı varlığında tanı koymak için kan, idrar, balgam tahlillerine ya da biyopsiye ihtiyaç duyulabilmektedir. Tahlilin gerekli olup olmadığına ve hangi tahlilin çocuğunuz için uygun olduğuna çocuk doktorunuz karar verecektir.

Çocuklarda da uygun görüldüğü takdirde aynı bakteriyel enfeksiyonda kullanılan antibiyotik tedavileri gibi antiviral etkinlik gösteren ilaçlar mevcuttur.

Antiviral ilaçlar uygun dozlarda alınmadığında özellikle karaciğer ve böbrek üzerinde zararlı etkilere sahip olabilir ve/veya çocuğunuzun hastalığı ilaçsız geçirmesi ile ilacı kullanması durumundaki etki-yan etkiler doktorunuz tarafından göz önünde bulundurularak ilaç kullanımına karar verilecektir.

Çocuğunuzun antiviral ilaca ihtiyacı varsa gereksinim halinde doktorunuz ilacınızı uygun dozlarda ve çocuğa uygun kullanım şekliyle reçete edecektir. CMV enfeksiyonu ve CMV hastalığının tedavisinde kullanılan antiviral ilaçların süresi 7 gün ile 3 ay arasında değişebilir. Bu süre tamamen doktorunuzun çocuğunuzun sağlık durumuna ve tedavi ihtiyacına göre belirlenmektedir.

Ek hastalıkları olan çocuklarda için kullanmakta olduğunuz ilaçlar bu dönemde düzenlenebilir, kesilebilir. Bu konuda o ilacı çocuğa reçete etmiş olan hekimin görüşü muhakkak alınmalıdır.

CMV hastalığı sırasında çocuğunuzda tedavi gerektiren ek durumlar oluştuysa doktorunuz bu durumlara yönelik ağrı kesici, ateş düşürücü, öksürük vb. belirtilere yönelik ilaçlar reçete edebilir. Lütfen çocuğunuza reçete edilen tedaviye uyarak dikkatle uygulayınız.

Bebeklerde CMV

Bebeklerde özellikle gelişimini tamamlamadan erken doğan (prematür) yenidoğan döneminde CMV enfeksiyonu ağır hastalık tablosuysa seyredebilmektedir.

Enfeksiyonun yenidoğan dönemde şüphelenmesi ve tahlil ile saptanması halinde 3 aya varan antiviral (virüse karşı) tedavi uygun görülürse başlanabilmektedir.

CMV nedeni ile gelişme geriliği, beyinde hasar ile zeka geriliği ya da kafanın küçük olması (mikrosefali), karaciğerde büyüme, dalakta büyüme, göz ve görme sorunları, işitme kaybı/işitme sorunları görülebilir.

CMV diğer organ ve sistemleri de ender olarak tutarak o organa özgü çeşitli tablolar yol açabilmektedir.

Bu hastalıklar tutulumun seyrine bağlı olarak kısa sürede iyileşebileceği gibi hayatın kalanını etkileyen veya uzun dönem sürecek formda da olabilirler.

Bu hastalıkların oluşturduğu hastalıklara yönelik takipler ilgili uzmanlarca yapılmalıdır. (örneğin CMV sonrası oluşan görme kaybı için göz hastalıkları uzmanı takibi gibi)

CMV için Hangi Doktora Gidilir?

CMV enfeksiyonu kaptığınızı veya CMV hastalığı geçirdiğinizi düşünüyorsanız; ateş, halsizlik, vücut ağrıları, bulantı, kusma, karın ağrısı, öksürük veya gribe benzer şikayetleriniz varsa hastanelerin ilgili Dahiliye (İç Hastalıkları) bölümüne başvurabilirsiniz.

Sebebi açıklanamayan: karaciğer enfeksiyonu (hepatit), akciğer enfeksiyonu (zatürre), bağırsak enfeksiyonu tanınız varsa Enfeksiyon Hastalıkları polikliniğine başvurarak enfeksiyon hastalıkları uzmanına muayene olabilirsiniz.