Özofajit

Özofajit Nedir?

Yediğimiz yemeklerin mideye iletilmesinde görevli yapısında kas hücreleri bulunan organımıza yemek borusu denir. Yemek borusunun latince ismi özefagus olarak geçer. Herhangi bir sebebe bağlı olarak yemek borusunun iltihaplanmasına da özofajit denir. Yemek borusu şekil olarak hortum gibi olan bir organdır. İçerisinden her gün çok farklı ve çeşitte yiyecek içecek geçer.

Özofajit hastalığının bazı çeşitleri vardır. Bu çeşitlendirme yemek borusunun iltihaplanmasının sebebine yönelik yapılır.

• Eizonofilik Özofajit: Bazı yiyecekler, içecekler veya polen gibi vücut için alerjen olan maddeler sebebiyle gerçekleşen özofajit tipidir. En sık görülen alerjen maddeler: Yer fıstığı, süt ve polenler olabilir.
• Reflü Özofajiti: Bir diğer adı da peptik özofajittir. Bu özofajit tipinde sebep gastroözofageal reflü hastalığıdır. Tedavi edilmemiş reflü hastalarının yaklaşık olarak %30’unda reflü özofajiti görüldüğü bildirilmiştir. Bu hastalıkta midenin asitli ve yemekli içeriği yemek borusuna kaçar. Çok az miktarda reflü vücudumuz için olağan bir durumdur. Ancak bu hastalığa sahip kişilerde reflü (geriye kaçış) çok fazla sayıda ve miktarda olur.
  
• İlaçlara Bağlı Özofajit: Bazı ilaçların çok miktarda su ile yutulması gerekir. Eğer bu tarz ilaçları fazla su ile yutmazsak yemek borusunda tahrişe ve hatta özofajite yol açabilir. En çok  özofajit yapma riski bulunan ilaçlar: Ağrı kesiciler, tetrasiklin içeren antibiyotikler, bisfosfonatlardır.
• Enfeksiyöz Özofajiti: Mikroplara bağlı olarak gelişen özofajittir. Bu mikroplar bakteri, virüs, mantar veya parazitler olabilir. Bu tip özofajit genelde nadir olarak görülür. Normal sağlıklı insanlarda bu tip özofajit tipinin görülmesi genelde beklenmiyor. Bazı hastalıkları olup immun sistemi zayıf kişilerde görülebilir. Bu hastalıklara örnek olarak AIDS, diyabet, kanserler, lenfomalar verilebilir.

Eizonofilik özofajit, genelde yemek borusunun proksimalinde (üst kısmı) olur. Reflü özofajiti iste yemek borusunun genellikle distalinde (alt kısmı) olur. Enfeksiyöz özofajit ise yemek borusunun herhangi bir yerinde oluşabilir.

Özofajitin nerede oluştuğu tedavi planlamada veya hangi özofajit çeşidi olduğunu anlamada önemli bir göstergedir.

Özofajit Dereceleri

Yemek borusu iltihabının şiddetini değerlendirmek için bir çok derecelendirme sistemi kullanılıyor. Bunların en çok kullanılanı Los Angeles derecelendirme sistemidir.

Nadiren de olsa Savary-Miller sınıflamasını da kullanan bazı doktorlar vardır. Ülkemizde de genellikle Los Angeles derecelendirilmesi yapılır. Bu sistemde değerlendirme endoskopi cihazı ile yapılır.

Bu sınıflandırmaya göre:

• Grade A: Endoskopik olarak yapılan incelemede yemek borusunun mukozası değerlendirilir. Bu değerlendirmede 5 mm’den kısa olmak şartıyla bir veya birden fazla mukozal kayıp değerlendirilir.
• Grade B: Yine değerlendirilen yemek borusu mukozasında 5 mm’den daha uzun olmak şartıyla bir veya birden fazla mukozal kayıp değerlendirilir.
• Grade C: Endoskopik değerlendirme mukozanın kaybı mukozal katlara ulaşmıştır. Bu kayıp yemek borusu çevresinin %75’inden azı olmalıdır.
• Grade D: Artık mukoza kaybı yemek borusunun çevresinin %75’ini aşmıştır.

(Grade = sınıflama, derece)

Bu sınıflandırmalara göre tedavi planlaması yapılır. Genel kabule göre grade A ve B’de medikal tedavi işe yarayabilir. Ama grade C ve D söz konusuysa cerrahi gerekebilir.

Özofajit Belirtileri Nelerdir?

Özofajit hastalığına sahip kişi, bir yemeği veya içeceği yuttuğu zaman çeşitli şikayetleri olabilir.

Bu şikayetler aşağıdaki gibi olabilir:

• Yemek borusunun hali hazırda gerçekleşmiş bir iltihabı yani özofajiti varsa yiyeceği yemek içeceği herhangi bir şey o bölgeye temas etmeden veya temas ettiğinde odinofaji (ağrılı yutma) ve disfaji (yutma güçlüğü) şikayetlerinde bulunabilir. Aynı zamanda bir yiyeceği yutma sırasında yapışma ve tıkanma hissi de olabilir.
• Yemek borusunun lokalizasyonu sebebiyle göğüs kemiğinin tam altında olan yanma, sızlama ve ağrı hissi olabilir.
• Mide bulantısı, mide ekşimesi, karın ağrısı ve kusma görülebilir. Bazen kusma içeriğinde kan da görülebilir.
• Hastalarda iştahsızlık ve buna bağlı olarak da kilo kaybı görülebilir.
• Bazı hastalar boğaz ağrısı  ve bunu takiben boğuk ses olabilir.
• Eğer reflü hastalığı sebebiyle özofajit meydana gelmişse hasta uzandığı zaman veya yemek yedikten sonra şikayetleri artar.
• Özofajit hastalığına sahip bazı kişiler ağızlarında kötü bir tat olduğundan şikayetçidir.
• Nefes darlığı ve öksürük de görülebilir.

Özofajit Nedenleri Nelerdir?

Özofajitin en sık görülen sebebi reflü hastalığıdır. Bu hastalıkta midenin asitli içeriği yemek borusuna kaçar. Buna bağlı olarak yemek borusunun dokuları tahrip olur ve iltihabi süreç başlar. Vücudumuzun savunma sistemi aktifleşir ve yemek borusunun asit tarafından hasar alan yerlerine birikir. Bu birikim sonucu iltihap dokusu oluşur.

Enfeksiyonlar yemek borusunda iltihap yapabilir. Bu enfeksiyonları sağlıklı kişilerde beklemeyiz. Ancak bazı hastalıkların sonucunda vücudumuzun bağışıklık sistemi zayıflamaktadır. Bu hastalıklar: AIDS, diyabet, kanser hastaları olabilir.

Bu hastalıklar dışında bağışıklık sisteminin zayıflaması için bazı sebepler vardır. Steroid gibi ilaçlar bazı otoimmun hastalıklarda (vücudun bağışıklık sisteminin kendi vücut hücrelerine saldırması) kullanılır. Bu ilaçlar bağışıklık sistemimizi kendi isteğimizle mevcut olan otoimmun hastalığı baskılamak için zayıflatır.

Çok uzun süre steroid ilaçlarını kullanan kişilerde bu enfeksiyonları kapıp özofajite yakalanabilir.

Organ nakli olan kişilerde de yaygın olarak özofajit görülebilir. Bunun sebebi organ nakli olurken kullanılan ilaçlardan kaynaklanır. Bu ilaçlar organı alan kişilerde organın vücudumuz tarafından reddedilmesi için yani bağışıklık hücrelerimizin organa saldırmaması için kullanılır. Kendi isteğimizle bağışıklık sistemimizi zayıflattığımız için enfeksiyonlara açık hale geliriz.

Bağışıklık sistemi zayıf olmasa bile herpes adı verilen bir virüs ağızda enfeksiyon yaptığı zaman ilerleyerek özofajitte yapabilir.

Bunun dışında candida adı verilen bir maya mantarı da özofajit yapabilir. Sitomegalovirüs (CMV) de bağışıklık sistemi zayıf olduğu zamanlarda özofajit yapabilir.

Kanser tedavisi için kemoterapi ilaçları ve radyasyon tedavisi alan kişilerde ilaçları alan kişilerde özofajit olabilir.

İlaçlar özofajit yapabilir. Bazı ilaçların yapısı gereği çok fazla su ile tüketilmezse yemek borusunda tahrişe sebep olabilir. Bu tahriş ilacın kimyasal yapısından kaynaklanır.

Özafajit yapma risk yüksek olan ilaçlar: Doksisiklin ve tetrasiklin içeren antibiyotikler, aspirin, demir ilaçları, steroid olmayan anti-iltihabik ilaçlar olabilir. Bununla birlikte bazı kemik erimesini önlemek için kullanılan ilaçlarında (risedronat gibi) özofajit riski vardır.

Nadiren de olsa bazı bulimia nervoza gibi psikolojik yeme rahatsızlıkları olan kişiler kendini sürekli bilinçli olarak kusturduğu için özofajit geliştirebilir.

Bazı reflü hastalarını tedavi etmek amacıyla vagotomi adı verilen ameliyat yapılır. Bu ameliyat sonucu yemek borusuyla mide arasında olan sfinkter (kas halkası) zarar görebilir. Bu zarar sonucu distal (yemek borusunun mideye yakın olan kısmı) özofajit gelişebilir.

Özofajit Teşhisi

Doktorun hastanın detaylı olarak öyküsünü dinlemesi gereklidir. Hasta bu öyküde özofajit yapabilecek ilaçları kullandığından bahsedebilir.

Enfeksiyon sebepli özofajitlere sebep olabilecek organ nakli, kanser tedavisi, diyabet gibi bazı özel durumlardan bahsedebilir. Reflü hastalığına sahip olduğunu ve bu sebepten ameliyat olduğunu belirtebilir. Blumia nevroza gibi yemek yedikten sonra kendini bilinçli olarak kusturan psikolojik yemek bozukluklarından bahsedebilir.

Bu ve bunun gibi ipuçları hastanın detaylı öyküsü dinlenerek özofajit düşündürebilir. Bununla birlikte hastanın detaylı bir fizik muayenesi yapılmalıdır.

Bunların ardından aşağıdaki testler yapılabilir:

• Üst GİS endoskopi (gastroskopi) tekniği ile ağızdan yemek borusuna doğru boru şeklinde bir kamera yerleştirilir. Bu yöntem ile yemek borusundaki kamera yardımı ile iltihap dokusu direkt olarak görülebilir.
• Biyopsi: Endoskopi sırasında endoskopta bulunan bir araç aracılığıyla yemek borusundan çok küçük bir doku parçası kesilip çıkartılır.
• Baryum grafisi: Çok sık olarak kullanılan bu yöntemde hasta yatırılır ve sıvı baryum içeren bir çözelti yutar. Hem tek görüntü çekilebilirken hem de video şeklinde bir kayıt ile yemek borusu incelenebilir. Bu teknik yutma güçlüğü olan kişilerde, inatçı kusması olan kişilerde, yemek borusu kanseri düşünülen kişilerde, yemek borusu darlıkları düşünülen kişilerde, boğazda kitle hissi olan kişilerde, reflü hastalığı olan kişilerde de yapılmaktadır.
• Özefagus manometrisi: Bu testin amacında yemek borusunun alt kısımlarındaki basıncın ölçülmesi vardır. Basınca çok duyarlı olan ince bir boru ağız ya da burun yoluyla mideye yollanır, sonra yavaş yavaş yemek borusuna doğru geri çekilir. Aynı anda hastalardan yutkunmaları istenir ve yemek borusunun kas kasılmalarının basıncı borunun bazı bölümlerinde ölçülür.
• Laboratuvar testleri endoskopi sırasında çıkarılan biyopsi dokusunun incelenmesini içerir. Yemek borusundan alınan bu örnekte viral, bakteriyel veya mantarlara bağlı olan enfeksiyonun varlığı araştırılır. Bununla birlikte eğer alerji varsa bununla görevli olan kan hücrelerimiz yani eozinofiller de biyopside teşhis edilebilir. Aynı zaman biyopsi dokusu ile yemek borusu kanserleri öncesi hücrelerdeki anormal değişimler saptanabilir.
• Alerji testleri: Hastaların herhangi bir alerjene duyarlı olup olmadığını araştırmak için testler yapmak gerekebilir. Bu testler içerisinde deri alerji testi, kan testleri olabilir.

Özofajit Tedavisi

Özofajit tedavisindeki amaçlar hastanın şikayetlerini azaltmak, komplikasyonların (bir hastalığa bağlı oluşan yan etkiler) oluşmasını engellemek ve hastalığın altında yatan sorunu tedavi etmektir.

Tedavi planlamaları özofajit çeşidine göre değişir.

Reflü Özofajit Tedavisi

İlaç tedavisi: Reflü hastalığının şiddetini azaltmak için bazı ilaç tedavileri verilebilir. Bu tedaviler sonucunda hastanın yemek borusunun iyileşebilmesi için reflü hastalığının geriletilmesi önemlidir. Reflü hastalarında asit salgısını azaltmak için bazı ilaç grupları kullanılır.

Bu ilaç grupları: H-2-reseptör blokerleri, proton pompası inhibitörleri olabilir. Midenin daha hızlı boşalmasını sağlayacak ilaçlar da verilebilir.

Cerrahi: Fundoplikasyon yöntemi ilaçlar işe yaramadığı zaman distal yemek borusunun durumunu iyileştirmek için kullanılabilir. Midenin üst tarafının bir kısmı yemek borusu etrafına sarılır. Bu sarılma sonucu yemek borusunun sfinkteri güçlendirir ve asidin yemek borusuna geçişini azaltır.

Son zamanlarda yapılan yeni bir tedavi yöntemi vardır. Bu tedavi yönteminde mide ile yemek borusunun birleşim yerindeki sfinkterin etrafına küçük boyutlarda özel olarak hazırlanmış manyetik titanyum maddesinden yapılmış boncuklardan oluşan bir halka yerleştirilir.

Bu halka sayesinde yemek borusunun alt sfinkteri güçlenir ve mideden yemek borusuna olan asit kaçağı azaltılır.

Bu tedavi yöntemi sayesinde diğer cerrahi yöntemlere oranla daha az cerrahi girişim yapılır. Hem hastanın hayata geri dönüş süresi kısalır. Hem de ameliyat komplikasyonları minimal seviyeye indirir.

Eozinofilik özofajit Tedavisi

Öncelikle eğer biliniyorsa alerjenden maddelerden ve yiyeceklerden kaçınılmalıdır.

Steroid gibi bazı ilaçlarla da alerjik reaksiyon azaltılabilir.

İlaçlara Bağlı Özofajit Tedavisi

Bazı ilaçların özofajit yapma riski bulunur. Tedavide bu ilaçların yerine kullanılabilecek alternatif bir ilaç varsa doktor tarafında onlar tercih edilmeli veya kullanılan ilacın sıvı hali varsa onlar kullanılabilir.

Bunun dışında haplar bol su ile alınmalı ve hap aldıktan sonra en az 30 dakika boyunca dik bir şekilde oturmak veya ayakta durmak istenir.

Enfeksiyöz Özofajit

Altta yatan bakteri, mantar, paraziter veya viral enfeksiyonun teşhis edilmesinden sonra onu yok etmeye yönelik tedaviler verilir.

Özofajit Tedavi Edilmezse

Uzun süre tedavi edilmemiş yemek borusu iltihapları yemek borusunun yapısında ciddi değişikliklere ve kalıcı hasarlara yol açabilir.

Yemek borusu yaralanması veya daralmasına bağlı olarak yemek borusunun yüzeyini kaplayan dokunun bir yiyecek yendiğinde sıkışmasına bağlı olarak şiddetli bir öksürük ile veya endoskopi sırasında cihazın en ufak bir teması sonucunda perfore (delinme) olma riski vardır.

Bununla birlikte yemek borusunun yüzeyini kaplayan hücrelerinin mideden gelen ve özofajite neden olan asitle uzun süreler boyunca teması sonucu Barret özefagusu adı verilen bir değişim olabilir.

Barret özefagusu gelişmiş kişilerin normal kişilere göre yemek borusu kanseri olma ihtimali ciddi oranda artmıştır. Eğer bir hastaya barret özefagus tanısı konulmuşsa yapılması gerek ilk şey yemek borusu hücrelerinde displazi (mikroskopta anormal hücre görünümü olması) olup olmadığının araştırılmasıdır. Bu hücreler kanser hücreleri değildir. Ancak displastik hücreler kanser hücrelerine dönüşebilir.

Uzun süre tedavi edilmeyen özofajitlere bağlı olarak kronik özofajit adı verilen ve yemek borusunda kalıcı darlıklar ve yara izleri kalabilir. Bunun sonucu olarak yaşam kalitesi düşer. Bununla birlikte bazı yemek borusu ve mide arasındaki sfinkterde bazı sorunlar görülebilir.

Özofajite Ne İyi Gelir?

Bazı yaşam tarzı değişiklikleri reflü özofajit hastalığı olanlar için iyi gelebilir:

• Fazla kilolu insanlarda fazla kiloya bağlı olarak karın mideye daha fazla baskı yapar ve mide yukarı itilir. Buna bağlı olarak asit yukarı çıkar ve reflüye bağlı olarak reflü özofajit şikayetleri artabilir. Bu sebeplerden dolayı kilo vermek reflü özofajit için iyi olabilir.
• Yatak başının kaldırılması ile uyku esnasında meydana gelen reflü şikayetleri azaltılabilir. Bu sayede mide içeriği yemek borusuna daha az gelir ve şikayetler azalabilir.
• Yiyecekleri yavaş yavaş yemek ve iyi çiğnemek özofajit şikayetlerini azaltabilir.
  

Özofajite Ne İyi Gelmez?

Bazı yiyecekler reflü hastalığını arttırdığı için özofajit belirtilerini de daha kötü hale getirir. Bunları tüketmeyerek reflü hastalığının şiddetlenmesinin önüne geçilir ve özofajit şikayetleri de artmamış olur.

Bu yiyecekler aşağıdaki gibidir:

• Süt içtikten sonra reflü şikayetleri artabilir. Buna bağlı olarak reflü özofajit şikayetleri de artar. Sütün reflü şikayetleri arttırmasının sebebi ise mide de alkali bir ortam yapması sebebiyle mide hücrelerinin daha fazla asit salgılamaya çalışmasıdır.
• Kolesterol ve yağ asidi bakımından zengin olan besinler yemek borusunun mide ile arasındaki sfinkteri gevşeteceğinden mide içeriğinin yemek borusuna geçişini arttırabilir. Bu besinler: Ceviz, mayonez, krema, çikolata, her türlü kızartmalar, margarin olabilir.
• Asitli içecekler tüketilmemelidir.
• Sigara içmek yemek borusunun alt sfinkterini gevşetir ve buna bağlı olarak reflü şikayetleri artar.
• Dar kıyafetlerde mideye baskı yapacağından özofajit şikayetlerini arttırabilir.
  

Özofajit İlaçları

Özofajit tedavisinde kullanılan ilaçlar kesinlikle doktor tavsiyesi ve takibiyle alınmalıdır. Tedavi planı doz yükseltme veya doz azaltarak yapılabilir. Bunun planlamasını sadece doktorlar yapabilir.

H-2 reseptör blokerleri: Bu ilaçlar reflü özofajit olan kişilerde kullanılarak mide asidinin salgılanmasını engelleyebilir. Engellenmiş mide asidi ile özofajitin iyileşmesine zaman tanınır.

• Bu ilaçlar: Simetidin, ranitidin, famotidin

Anti-asitler: Yüksek asit salgısı olan midede alkali ortam oluşturmak için anti-asitler kullanılabilir.

• Bu ilaçlar: Alüminyum hidroksit, Sodyum bikarbonat, Kalsiyum karbonat, Magnezyum hidroksit, hidrotalsit olabilir.

Proton Pompa inhibitörleri: Mide asit salgısını en etkili engelleyen ilaçlardır. Bu ilaçlar sayesinde reflü şikayetleri ve buna bağlı olarak özofajit şikayetleri geriler.

• Bu ilaçlar: esomeprazol, lansoprazol, omeprazol, pantoprazol,

Mide boşalmasını hızlandıran ilaçlar: Bu ilaçlar mide boşalması uzamış kişilerin reflü belirtilerini azaltmak için mide boşalması hızını arttırır.

• Bu ilaçlar: Betanekol, metoklopramid

Steroidler: Bu ilaçlar iltihabi reaksiyonların baskılanması için kullanılır. Özellikle alerjik sebeple oluşan eozinofilik özofajitlerde kullanılırlar. 

• Bu ilaçlar: Flutikazon, budesonit

Hamilelikte Özofajit

Hamilelik sırasında genelde en sık görülen normal yetişkinlerde olduğu gibi reflü özofajit tipidir. Bebeğin anne karnında büyümesiyle birlikte mideye olan baskı artar ve yukarı yönde hareket eder. Bu da reflü özofajit gelişimine sebep olabilir.

Bu hastalığı tedavi etmek için yetişkinlerdeki gibi ilaçlar kullanmak hamilelik ve bebek gelişimi için sorunlar doğurabilir. Bu sebeple kullanılması gereken ilaçların mutlaka doktor kontrolünde ve takibinde alınması gerekir.

Çocuklarda Özofajit

Yetişkinlerde olduğu gibi çocuklarda da

• Reflüye bağlı olarak,
  
• Alerjik maddelere bağlı olarak (eozinofilik özofajit)
  
• Temizlik maddeleri gibi yemek borusunu aşındırıcı veya tahriş edici
  
• Maddelerin yutulması sonucunda
  

özofajit çocuklarda da oluşabilir.

Çocuklarda bu sorunlarla oluşmuş özofajit tedavi edilmezse eğer ileride yemek borusunun daralmasına bağlı olarak yeme problemlerine veya kansere dönüşebilecek olan Barret özefagusuna yol açabilir.

Bebeklerde Özofajit

0-3 yaş aralığında genellikle bir temizlik malzemesi veya yemek borusunu aşındıracak bir maddenin yanlışlıkla içilmesi sonucunda özofajitler meydana gelebilir.

Bununla birlikte yer fıstığı veya polen tarzı alerjenler sebebiyle eozinofilik özofajit görülebilir.

Özofajit için Hangi Doktora Gidilir?

Aşağıda yazan belirtiler:

• Yemek sırasında yutmada güçlük ve ağrılı yutma şikayetleriniz varsa ve bu şikayetler yemek yeme kalitenizi günler boyunca düşürüyorsa,
  
• Bir yemek yediğiniz sırada yiyecek yemek borunuzda sıkışmış gibi hissediyorsanız,
  
• Baş ağrısı, karın ağrıları ve ateş gibi enfeksiyon şikayetler görülüyorsa,
  
• nefes darlığı veya göğüs ağrısı şikayetleriniz varsa,
  
• Yukarıda yazan şikayetlere ek olarak tansiyon hastalığı, diyabet hastalığı varsa ve ani gelen ve birkaç dakika boyunca devam eden göğüs ağrısı, sıkışması gibi şikayetleriniz varsa,
  

Bir Gastroenteroloji uzmanına danışmanız gereklidir. Gerektiği zaman gastroenteroloji uzmanı, Genel Cerrahi uzmandan yardım edebilir.

Eğer yemek borusunun proksimalinde (üst kısmı) oluşan bir problem varsa Kulak Burun Boğaz doktorunun görüşü gerekebilir.