Lenfoma

Lenfoma (Lenf Kanseri) Nedir?

Lenf sistemi kalpten temiz kanı vücuda ulaştıran arteriyel (atardamar) dolaşım ve vücuttan kirli kanı kalbe taşıyan venöz dolaşım (toplar damar) ile beraber çalışan, kanın toksik maddelerden temizlenmesinde görevli dolaşım sistemidir.

Lenf sistemi lenf damarları ve lenf düğümlerinden oluşur. Lenf düğümleri (lenf bezleri) dalak, timus, mide bağırsak sisteminde bulunan lenfatik dokular (örneğin ince bağırsaktaki payer plakları), boyun bölgesindeki lenfatik dokulardan (örneğin bademcik) oluşur.

Lenf sistemin tek yönlü olarak vücuttaki hücrelerden artık maddeler toplanarak, lenf damarlarındaki sıvı ile venöz sisteme (toplardamar) iletilir.

Bu sistemle kaybedilen proteinler tekrar dolaşıma kazandırılır, bir kısım yağ asitleri ve vitaminler dolaşıma katılır, ölmüş ve yıpranmış hücreler uzaklaştırılır, yabancı madde ve mikroplar bu yolla taşınır ve vücudun bağışıklık sistemi ile bağlantılı olarak hastalık etkenlerine karşı çok önemli rol oynamaktadır.

Lenfoma beyaz kan hücrelerinden lenfositlerin kontrolsüz artışıyla lenf sisteminde meydana gelen kanserdir.

Beyaz kan hücreleri monosit, granülosit ve lenfositlerden oluşur. Lenfositler yabancı madde ve mikroplara karşı antikor oluştururlar. Lenfositlerin 3 çeşidi vardır.

• T lenfosit
• B lenfosit
• NK hücreleri

Lenfositlerin kontrolsüz çoğalıp lenf dokularına yerleşmeleriyle lenfoma oluşur. Lenfomalar her yaşta insanda çıkabilir. Bulaşıcı olmayan bir hastalıktır. Genellikle tedavi edilebilir. Lenfomalar temel olarak hodgkin ve hodgkin dışı olarak ikiye ayrılır.

Hodgkin Dışı Lenfoma (Lenf Kanseri)

En yaygın tip lenfomadır. lenf düğümü veya dokularında B ve T lenfositlerinden gelişir ve %90 oranında B lenfosit hücrelerinden kaynaklanır.

Yavaş seyirli (düşük dereceli) hodgkin dışı lenfomalar

• Foliküler lenfoma: 50 yaş üstü insanlarda erkek ve kadında eşit sıklıkta görülür. Temel bulgu ağrısız ve yaygın lenf düğümü tutulumudur. Yavaş büyür.
• Küçük lenfositik lenfoma: Uzun süre semptom(belirti) vermeden ilerler. Kemik iliği tutulumu en fazla olan alt tiptir. Sıklıkla lösemi ile beraberdir.
• MALT lenfoma(ekstranodal marjinal zon b hücreli lenfoma): En sık midede görülür.( göz, meme, bağırsak, akciğer, cilt, mesane, böbrek, beyin tutulabilir. Midede olan MALT lenfoma helicobakter pylori bakterisiyle ilişkilidir.
• Waldeström makroglobulinemi(lenfoplasmasitik lenfoma): Çoğunlukla yaşlılarda görülen bu tip nadir görülür. Anemi, halsizlik, kilo kaybı gibi bulgular olabilir.

Hızlı seyirli (yüksek dereceli) hodgkin dışı lenfomalar

• Diffüz büyük B hücreli lenfoma: En agresif hodgkin dışı lenfomadır. Erişkinde görülen en sık hodgkin dışı lenfoma alt tipidir. Anormal B lenfosit hücrelerinden oluşan bu tip tedavi edilirse iyileştirilebilir ancak tedavi edilmediğinde ölümcüldür.
• T hücreli lenfomalar: Hodgkin dışı lenfomaların %15’ini oluşturan bu tip anotmal t hücrelerinden oluşur. EBV ve HTLV-1 mikroorganizmalarıyla ilişkilidirler.
• Burkitt lenfoma: Çocuk ve genç erişkinlerde daha sık görülür. Çocukluk çağının hodgkin dışı lenfomalarının %30’unu oluşturur. En hızlı çoğalan alt tiptir.
• Mantle cell lenfoma: Erkeklerde ve ileri yaşta daha sık görülür. Özellikle gastrointestinal sistem tutulumu sık görülür.

Hodgkin lenfomada prognoz, hızlı seyirlilerde kötüyken yavaş seyirlilerde iyidir.

Hodgkin Lenfoma (Lenf Kanseri)

Tarif eden Thomas Hodgkin’in soyadıyla anılan hastalık anormal derece büyük B lenfositleri ve reed-stenberg hücrelerinin görülmesiyle tanınır.

• Lenfositten fakir lenfoma: En az görülen hodhkin lenfoma tipidir. Çoğunlukla yaşlı erkeklerde ve HIV enfeksiyonu olan kişilerde görülür.
• Lenfositten zengin lenfoma: Erkeklerde sık izlenir. Çoğunlukla Yaşlılarda izlenir. Erken evrede yakalanır.
• Mikst ( karışık hücreli) lenfoma: 50 yaş üstünde en sık izlenen hodgkin lenfomadır. Tüm hodgkin lenfomaların %25’ini oluşturur. Hastaların %70’inde Ebv enfeksiyonu vardır. Hastalık saptandığında yarısından fazlası evre 3 veya 4’tür. Sıklıkla sistemik semptomlar(gece terlemesi ve kilo kaybı gibi) saptanır.
• Nodüler lenfosit baskın lenfoma: Hodgkin lenfomaların %5’ini oluşturur. Erkelerde daha sık görülür. Tanısı en zor konan hodgkin lenfoma tipidir.
• Nodüler skleroz lenfoma: En sık saptanan hodgkin lenfoma tipidir. Ergen ve genç erişkinlerde saptanır. Kadın ve erkeklerde eşit sıklıkla izlenir. Genellikle erken evrede yakalanır.

Hodgkin lenfoma prognozu (hastalığın nasıl ilerleyeceği ve iyileşme ihtimali) etkileyen parametreler:

• Yaş(>45)
• Erkek cinsiyet
• Albumin <4 gr/dl
• Hb <10.5 g/dl
• Evre IV
• Lökosit sayıs > 15.000/mm3
• Lenfosit sayısı < 600/mm3

0-3 parametre: 5 yıl hastalıksız yaşam: %70

4-7 parametre: 5 yıl hastalıksız yaşam: %47

Lenfoma (Lenf Kanseri) Belirtileri

Erken evrelerde belirtiye neden olmayabilir. Genellikle boyunda ağrısız bir şişliğin fark edilmesi ile olur. Ya da doktorun büyümüş lenf düğümlerini hissetmesidir.

Lenf düğümleri yerleşim yerleri şu şekildedir:

• Boyun
• Üst göğüs
• Koltuk altı
• Karın
• Kasık

Hodgkin lenfomada çoğunlukla şişlik köprücük kemiği üzerinde olur. Az sayıda hastada yaygın lenf bezi büyümesi görülür.

Karında veya göğüsteki lenf düğümlerinde meydana gelen büyüme etrafındaki organ ve dokulara bası yapması sonucu soluk borusuna basmasıyla nefes darlığı, vücudun üst kısmındaki damarlar bası yapmasıyla yüzde ve boyunda şişme yapabilir. Karın içi lenf düğümü büyümeleri karında şişlik, karında ele gelen kitle ve karın ağrısı yapabilir.

Doktorun yaptığı karın muayenesi ile karaciğer ve dalak büyümüş bulunabilir.

Hastaların bir kısmında hastalığa özgü olmayan belirtiler ortaya çıkabilir. Bunlar enfeksiyona bağlı olmayan ateş, gece terlemesi, son 6 ayda %10’dan fazla kilo kaybıdır. Bir kısım hastada kaşıntı olabilir. Normalde büyüyen lenf düğümlerinde ağrı beklenmezken alkol kullananlarda büyümüş lenf bezlerinde ağrı hissedilebilir. Bademciklerin tutulumu daha çok hodgkin dışı lenfomada görülmektedir.

Lenfoma (Lenf Kanseri) Nedenleri

Lenfoma lenfosit hücrelerinin kontrolsüz çoğalması ve normal sürelerinden uzun yaşamalarıyla olur. Tam nedeni bilinmemektedir. Ama hastalık için risk oluşturan sebepler vardır.

Hodgkin Lenfoma (Lenf Kanseri) Risk Faktörleri

• Yaş: 20-30 yaş ve 55 yaş üstü kişilerde daha çok görülmektedir.
• Cinsiyet: Erkeklerde oluşma sıklığı kadınlardan fazladır.
• HIV enfeksiyonu: HIV enfeksiyonu geçirenlerde gelişme ihtimali daha yüksektir.
• Aile öyküsü: Ailede lenfoma hikayesi olanlarda lenfoma olma riski artmaktadır.
• Bulaşıcı mononükleoz: Ebv adı verilen virusun enfeksiyonu lenfoma riskini arttırmaktadır.
• Yüksek sosyokültürel durum: Sosyokültürel seviyesi yüksek kesimde daha sık görülmektedir.

Hodgkin Dışı Lenfoma (Lenf Kanseri) Risk Faktörleri

• Yaş: En sık 60 yaş üstü görülür.
• Cinsiyet: Bazı tipler hariç erkeklerde oluşma ihtimali daha yüksektir.
• Enfeksiyon: HTLV-1, helicobakter pilori, hepatit c veya Ebv enfeksiyonu olanlarda risk artmıştır.
• İmmün yetmezlik: HIV enfeksiyonu olan, AIDS hastaları veya organ nakli sonrası bağışıklığı baskılayan ilaç kullanılması gibi durumlarda lenfoma riski artmaktadır.
• Otoimmün hastalık: Romatoid artrit, çölyak hastalığı gibi hastalarda lenfoma riski artar.
• Kimyasallar ve radyasyona maruz kalma: Pestisit (tarım ilacı), herbisit (böcek ilacı), gübreler gibi kimyasal maddelere maruz kalan ve tedavi veya başka nedenli radyasyona maruz kalanlarda lenfoma riski artmaktadır.
• Vücut ölçüsü: Obezitenin lenfomaya risk oluşturabileceğini söyleyen çalışmalar var. Ancak daha çok araştırma yapılmalıdır.
• Enfeksiyonlar: Bazı enfeksiyonlar lenfoma gelişimine zemin hazırlamaktadır. EBV, HTLV-1, HIV, HCV, Helicobacter plori, HPV-8 enfeksiyonları daha çok hodgkin dışı olmak üzere lenfomaya risk oluşturmaktadır.

Lenfoma (Lenf Kanseri) Teşhisi

Lenfoma için yapılan bir tarama testi yoktur. Belirtiler ile doktora başvurulduğunda öncelikle doktor anamnez (hastanın öyküsü) ve fizik muayene yapacaktır. Anamnez kısmında şikayetlerinizi, ek hastalıklarınızı, ailenizde bulunan hastalıkları sorgulayacaktır.

Boyun, koltuk altı ve kasık bölgesinde lenf bezlerinin büyüklüğünü kontrol edecektir. Yine karaciğer ve dalakta bir büyüme var mı diye karın muayenesi dahil edilerek kapsamlı bir fizik muayene yapılır.

• Kan tahilili: Alyuvar, akyuvar ve trombositlerin sayısına ve şekline bakılır. Anemi, lökopeni, trombositopeni görülebilir.
• Biyopsi: Kanser olmasından şüphelenilen yerden parça alınmasına biyopsi denir. Lokal ya da genel anestezi altında alınan parça patolog tarafından değerlendirilir.
• Kemik iliği biyosisi: Kemik iliği akyuvar, alyuvar ve trombositlerin üretildiği yerdir. Lenfoma kemik iliğinde kaynaklandığında ya da kemik iliğine yayıldığında bir iğne ile kalça kemiğinden örnek alınarak incelenir.
• Görüntüleme testleri: Diğer bölgelerdeki lenf düğümlerini değerlendirmek için BT, MR, PET istenebilir.

Lenfoma (Lenf Kanseri) Tedavisi

Lenfoma tedavisi evrelerine göre değiştiğinden öncelikle evre belirlenmelidir. Evreleme için göğüs, batın, pelvis tomografileri çekilmeli ve biyopsi yapılmalıdır. Hangi tedavinin size uygun olduğu hastalığın tipi ve aşamasına, sizin genel sağlığınız ve tercihlerinize göre şekillenecektir.

Lenfoma (Lenf Kanseri) Evreleri

Evrelemede en sık kullanılan görüntüleme yöntemi PET( pozitron emisyon tomografisi) kullanılır.

• Evre 1: Tutulum tek taraflı lenf düğümü veya lenfatik doku (dalak, timus, waldeyer) tutulur.
• Evre 2: Diyaframın aynı tarafında tek taraflı fakat birden fazla lenf düğümünde tutulum vardır.
• Evre 3: Diyaframın iki tarafında birden fazla tutulum vardır.
• Evre 4: Bir veya daha fazla ekstra nodal tutulumu veya lenfatik tulum dışı organ tutulumu (kemik iliği, karaciğer, akciğer tutulumu) vardır.

A evresi: B belirtilerinin olmaması

B evresi: Aşağıdakilerden en az birinin olması

• Son 6 ay içerisinde %10 kilo kaybı
• Tekrarlayan ateş
• Gece terlemeleri

Lenfoma (Lenf Kanseri) Tedavi Yöntemleri

• Aktif gözetim: Lenfoma türlerinden bazıları çok yavaş büyür. Bu süre zarfında müdahale gerekmeyebilir. Belirli zamanlarda testler yaptırarak ve siz de belirti ve şikayetlere neden olduğunda tedavi başlanır.
• Kemoterapi: İlaç tedavisidir. Kanser hücrelerini öldürerek veya büyümelerini durdurarak etki eder. Belirli dozda ve belli bir süre verilir. Ama bu etkileri normal hücrelere de yapacaktır. Bu yüzden tedavi sonrası saç dökülmesi, mide bağırsak sorunları, ağız içi yaralar, iştahın azalması, kilo kaybı, halsizlik gibi yan etkileri olabilmektedir. Hodgkin lenfomada hastalığın her evresinde ABVD (doksorubisin, bleomisin, vinblastin, dekarbazin) tedavisi verilir. Evre 1A-2A'da 4 kür ABVD, Evre 1B-2B'de 6 kür ABVD verilir. Hodgkin dışı lenfomada en çok tercih edilen rejim CHOP (siklofosfamid, doksorubisin, vinkristin, prednison) ve rituksimab verilmesidir.
• Radyoterapi: Büyümüş lenf düğümlerine bölgesel radyasyon ışını uygulanması ile hücreleri öldürür. Radyasyon ışını verme işlemi ağrısızdır. Yorgunluk, iştah kaybı, deri döküntüleri, ağız kuruluğu gibi yan etkiler görülebilir.
• Biyolojik tedaviler: Kanser hücrelerinin antijenine yönelik üretilirler. Kanser hücrelerinin antijenlerine yönelik oluşturulmuş monoklonal antikorlar kapı anahtar benzerliğiyle birbirine uyum ile kanser hücreleri işaretlenir. İşaretlenen kanser hücreleri bağışıklık sistemimizin savunma hücreleri tarafından öldürülür.
• Kemik iliği nakli: Kemik iliğinizde kontrol edilemez düzeye gelen lenfosit üretimi varsa kemik iliğini bastırmak için yüksek doz kemoterapi ve radyasyon uygulanır. Donörden (verici) gelen kemik iliği hücreleri yerleştirilerek onların kemik iliğini yeniden oluşturmaları sağlanır.

Lenfoma (Lenf Kanseri) Tedavi Edilmezse

Lenfomanın bir çok alt tipi vardır. Aralarında yavaş seyirli ve hızlı seyirli olanlara göre ayrılmaktadır. Uzun süre tedavi vermeyip gözlem altında takip edilen alt tiplerde bulunsa da, lenfoma en kısa sürede yakalanıp tedavi edilmesi gereken bir hastalıktır. Tedavi edilmedi takdirde mutlaka ilerleyecek ve ölümcüldür.

Lenfomaya (Lenf Kanseri) Ne İyi Gelir?

15 eylül günü tüm dünyada lenfoma farkındalık günü olarak kabul edilmektedir. Lenfoma erken teşhis edilip tedaviye başlanıldığında çoğu zaman tamamen iyileşme sağlayarak yüz güldürücü olabilmektedir. O yüzden lenfoma hastalarına en iyi gelecek şey erken teşhis edilip tedavisine başlamak olacaktır.

Lenfoma hastalarında diğer kanser hastalarında olduğu gibi psikolojik destek çok önemli ve faydalıdır. Psikolojik destek alındığında hastaların yaşama daha umutlu bakmalarıyla hem tedaviye uyum daha iyi olmakta hem de bağışıklık sisteminin güçlenmesiyle tedaviye yanıt daha iyi olmaktadır.

Lenfomaya (Lenf Kanseri) Ne İyi Gelmez?

Lenfoma için risk oluşturan etmenler vardır. Uzun süre radyasyona maruz kalmak, daha önce radyoterapi almış olmak gibi kimyasallar lenfoma için zemin hazırlar.

Fenitoin, metotreksat kemoterapide kullanılan ilaçlar, kendileri hastalıklarda ve kanserde kullanılan ilaçlar olmalarına rağmen lenfoma oluşturma riski taşımaktadır.

Saç boyası ve tarım ilaçlarına maruz kalınan mesleklerle uğraşılması bu kimyasallarla maruz kalmaya neden olduğundan lenfoma riski oluşturmaktadır.

Ultraviyale ışınlara maruziyet gibi çevresel etmenler lenfoma riski oluşturabilmektedir.

Lenfoma (Lenf Kanseri) İlaçları

Kemoterapi ilaçla tedavi anlamına gelir ve lenfomanın tedavisinde önemi büyüktür.

• Doksorubisin: Kanser hücrelerini öldürücü etkiye sahiptirler.
• Bleomisin: Kanser hücrelerin bölünme safhasına etki eden bir antibiyotiktir.
• Vinblastin: Karser hücrelerinin çoğalmasını engeller.
• Dekarbazin: Kanser hücreleri üzerine öldürücü etkidedir.
• Siklofosfamid: İmmünsüpresif bir ilaçtır.
• Vinkristin: Kanser hücrelerinin çoğalmasını engeller.
• Prednison: Kortikosteroid türevi bir ilaçtır. Lenfoma immünsüpresif etkisi kullanılmaktadır.
• Rituksimab: Patojen ve kanser hücreleri gibi antijenik yapılardan korunmak için vücudumuzda antikorlar üretilmektedir. Kanser hücrelerine karşı spesifik antikorlar laboratuvar ortamında üretilebilmektedir. Bunlara monoklonal antikor denir. Rituksimab da lenfoma kanser hücrelerinin CD20 proteinine karşı oluşturulmuş bir monoklonal antikordur.

Tedavi için belirtilen ilaç türevleri sadece bilgilendirme amaçlıdır. Doktor tavsiyesi olmadan hiçbir ilaç kullanılmamalıdır.

Lenfoma (Lenf Kanseri) Ameliyatı

Lenfoma tedavisinde sıklıkla kullanılan yöntemler kemoterapi ve radyoterapidir. Ameliyat lenfoma tedavisinde kullanılan bir yöntem değildir. Hastalığın teşhisinde cerrahi yöntemlere başvurulabilir. Lenfomanın tanı aşamasında evreleme amacıyla laparatomi (karın bölgesine tanı amaçlı kesi yapılması) yapılabilir. Bazen nüks etmiş kişilerde kemik iliği nakli yapılması gerekebilmektedir.

Gebelikte Lenfoma (Lenf Kanseri)

Lenfoma kadında, erkekte, yaşlıda, çocukta görüldüğü gibi gebelikte de görülmektedir. Gebelikte lenfomanın teşhis ve tedavisinde fetüs açısından dikkatli olmak gerekmektedir. Radyasyon, kullanılan görüntüleme yöntemleri ve girişimsel yöntemler fetüs sağlık riski açısından değerlendirilmelidir. Radyasyon için bir sınır değer vardır ve röntgen bunun altında olduğundan gebelikte rahatlıkla kullanılabilir. Evre 1 ve 2 lenfomalarda fetüs koruma ile radyoterapi uygulanabilir. Kemoterapi ilk 8 hafta süresince risk taşır.

Çocuklarda Lenfoma (Lenf Kanseri)

Yetişkinler için risk teşkil eden faktörler çocuklar için de risk barındırır. Ancak bazı lenfoma türleri çocuklarda daha sık görülmektedir.

Hodgkin lenfoma 15 yaş altındaki çocuklarda daha sık görülmektedir. Hodgkindışı lenfoma görüldüğünde daha kötü seyirli olabilmektedir.

Erişkinlere benzer şekilde kemoterapi ve radyoterapi almış kişilerde lenfoma riski yüksektir.

Lenfoma (Lenf Kanseri) için Hangi Doktora Gidilir?

Boyun, koltuk altı, kasık gibi yerlerde lenf düğümlerinin büyümesi enfeksiyon, diş apsesi, kedi tırmalaması gibi farklı sebeplerle olabilse de görüldüğü zaman lenfomadan şüphelenilmelidir. Bunlara ek ateş, gece terlemesi, son 6 ayda %10’dan fazla kilo kaybı olması kanseri düşündürmelidir. Bu hastalıktan şüphelendiğinizde Onkoloji veya Hematoloji bölümüne başvurabilirsiniz.