Genel Anestezi Nedir?

Genel anestezi, operasyon veya ameliyat olacak kişilerin müdahale yapılmadan önce uyutulması ve müdahaleden sonra ise uyandırılmasına denir. Özellikle ağrılı, sancılı ve zorlu olan operasyonlarda anestezi uygulanması tercih edilmektedir. 

Lokal veya genel olarak ikiye ayrılan anestezide lokal olarak yapılan anestezide hasta uyutulmazken daha zorlu olan ameliyatlarda hasta genel yapılan anestezi ile uyutulmaktadır. Ameliyat esnasında olan hiçbir şeyi hatırlamayan hasta, ameliyattan sonra yoğun bakımda veya serviste kendiliğinden uyanır.

Anesteziye alınmadan önce hastanın tıbbi olarak bir değerlendirmesi yapılmalıdır. Bu değerlendirmede;

• Hastanın sağlık durumu ve varsa geçmiş hastalıklarına veya ameliyatlarına yönelik bilgi,
• Hastanın alerjik durumu,
• Varsa hastanın ilaçlara karşı alerjisi,
• Hastanın rutin olarak kullandığı ilaçların listesi kontrol edilir.

Ayrıca bu değerlendirme esnasında hastaya şu testler de gerekli görüldüğü takdirde yapılabilir:

• Akciğer filmi,
• Elektrokardiyografi,
• Kan sayım testi,
• Karaciğer fonksiyonlarının kontrolü,
• Böbreklerin çalışma durumu yapılır.

Genellikle anestezi her insana karşı yapılabilmektedir. Ancak daha önce ciddi bir tıbbi vaka geçirmiş olan kişilerin durumu doktor tarafından iyice incelendikten sonra ameliyat esnasında nasıl bir yol izleneceğine karar verilir.

Anestezi yolu ile ameliyat olan hasta, uyandıktan sonra bir takım risk ve yan etki gibi semptomlara maruz kalabilir. Bu yan etkiler kişiden kişiye, ameliyatın türüne göre değişiklik gösterse de 2 – 3 gün içerisinde kendiliğinden geçmektedir. Genel anestezide kişinin durumunu net bir şekilde görebilmek için hastaya şu işlemler yapılır:

1. Kalbin operasyona nasıl tepki verdiğinin gözlemlenebilmesi için hastaya EKG elektrotları takılır.
2. Serum ve ilaç ile müdahalede bulunabilmek için hastaya damar yolu açılır.
3. Hastanın parmağına kandaki oksijen durumunu gösteren bir cihaz takılır.

Genel Anestezi Riskleri

Genel anestezi yapılması ameliyat için en önemli seçimler arasında yer alırken bazı riskleri de beraberinde getirir. Bu riskler insan sağlığını olumsuz etkileyecek ciddi tıbbi vakalara yol açabilir.

Kalp Problemleri

Anestezi yapılmasından sonra hastalarda ritim bozukluğu, tansiyon düşüklüğü ya da yüksekliği görülebilir. Ancak hastanın anestezi süresince monitöre bağlı bir biçimde bu değerleri kontrol altında tutulmaya çalışılır. 

Katater Uygulama Sorunları

Doktor ihtiyaç duyduğu zamanlarda hastaya santral katater uygulaması yapabilir. Bu uygulama ana toplardamar içerisine yerleştirilen bir kanül tarafından kan örneğinin alınması, ilaç uygulanması ve yaşamsal fonksiyonların takip edilmesi olarak tanımlanır.  Ancak özellikle büyük toplardamarlardan bir tanesine yapılacak olan bu uygulama esnasında aşağıdaki riskler görülebilir;

• Kalp durması,
• Kanama,
• Akciğerlerde fazla miktarda hava toplanması (pnömotoraks),
• Kalbin duvarında delinme,
• Solunumda tıkanıklık görülmesi.

Bu uygulamanın dışında ayrıca hastaya Arter kanülü (kan basıncı ölçümü) uygulaması da yapılabilir. Bunun en büyük riski ise bir pıhtı oluşumu meydana gelerek atardamarı tıkama ihtimalidir.

Alerjik Tepkiler

Anestezi işlemi için kullanılan ilaçlardan sonra hastada;

• Tansiyonun yükselmesi veya düşmesi durumu,
• Nabızda artma veya azalma görülmesi,
• Kusma,
• Bulantı,
• İdrar yapamama,
• Dışkı yapamama,
• Solunumun yavaşlaması veya durması gibi etkiler görülebilmektedir.

Yüksek Ateş

Ameliyat esnasında bazen hasta enfeksiyon kapabilir. Anestezik nedenlerden dolayı kişilerde on binde bir ihtimal ile hastada yüksek ateş görülebilir. 

Bazı durumlarda hastanın ameliyat anında uzun süre hareketsiz kalması vb. durumlardan dolayı da birtakım rahatsızlıklar ve riskler meydana gelebilmektedir.

Bunlar anestezinin genel olarak alınan riskleri arasındadır. Tüm bu risklere rağmen tıbbi olarak bir gereklilik olduğu için risklerin bazıları görmezden gelinebilir. Ancak yine de hastanın genel ve geçmiş tıbbi vakaları anestezi uygulanıp uygulanamayacağı konusunda doktora gerekli bilgileri verir.

Genel Anestezi Sonrası

Anestezi esnasında hastanın nefes borusuna bir tüp monte edilir. Bu tüp içerisinden hem oksijen hem de anestezik etkiye sahip hava verilir. Bu tüm ameliyat boyunca bu şekilde devam eder. En tabi operasyon bittikten sonra bu tüp çıkartılır ve hasta bir müddet sonra vücuttaki anestezi etkili ilaçların azalması ile uyanmaya başlar. Genel anestezi sonrasında yan etki görülebilir ve bu ihtimal düşünülerek hasta gözetimde tutulur.

Genel anestezi sonrası uyanma sonrasında doktor hastanın sağlık durumu için yanına gelir ve çeşitli muayeneler yapar, sorular sorar. Sonrasında ameliyatın hastaya olan etkisini kontrol ederek hastayı istirahate bırakır. 

Bazen doğum esnasında da hasta anestezi ile uyutulur. Yeni anne olmuş kişinin uyandıktan sonra ilk isteği çocuğunu görmek olsa da onu emzirmesi tehlikelidir. Bu nedenle anestezi altında iken kadının aldığı ilaçların etkisinin geçmesi için 8 saat beklemesi ve sonrasında emzirmesi istenir. Bu süreç ameliyattan sonraki 8 saat değil, hastanın uyandığından sonraki 8 saat için geçerlidir. Bazı durumlarda ise anne adayına verilen ilaçların etkisi ile bu saat dilimi artabilmektedir. 

Genel Anestezi Yan Etkileri

Genel anestezi komplikasyonları kişinin vücut sağlamlığına ve tıbbi geçmişine bağlı olarak ortaya çıkar. En çok görülen baş dönmesi ve kusma isteği olsa da bazı hastalarda çok daha farklı yan etkilerde gözlemlenebilir.

• Yaygın olarak görülen en büyük yan etkisi mide bulanması ve kusmadır. Bu durum kimi zamanlarda 48 saat boyunca görülebilir. Hastanın yürümesi ve yavaş yavaş hareket etmesi şiddeti azaltacak bir durumdur.
• Hastalarda bir diğer yaygın olarak görülen yan etki ise ağız kuruluğudur. Ancak bu kuruluğu gidermek için aşırı su içilmemelidir. Mide bulantısı ve kusma olmadığı müddetçe yavaş yavaş su içmek bir çözüm olabilir.
• Anestezi durumunu devam ettirmek ve hastanın nefes alışverişini sağlamak için nefes borusuna yerleştirilen tüp boğazda ağrı yapabilir. Bazı durumlarda ses kısıklığı da görülebilir.
• Ameliyat ortamının soğuk olmasından dolayı hasta kendine geldiğinde üşüme ve titreme ile karşı karşıya kalabilir. Bu durum son derece normal olarak kabul edilmektedir.
• Anestezinin etkisi olarak hastalarda sağlıklı bir şekilde düşünememe durumu görülebilir. Bu durum özellikle yaşlılar için haftalarca sürebilir.
• Ameliyat esnasında verilen ve kasların gevşemesini sağlamak için kullanılan ilaçlar kaslarda ağrı yapabilir.
• Ameliyatta kullanılan bazı narkotik ilaçlar hastada kaşıntıya sebebiyet verebilir.
• Bazı durumlarda hasta bir süre tuvalete çıkamayabilir.
• Yaygın olarak görülen bir diğer durumda baş dönmesidir. Özellikle hasta yataktan ilk defa kalkarken baş dönmesi büyük ihtimalle görülecektir.

Bu yan etkilerin şiddeti, geçme süresi ve oluşma durumu her kişide değişiklik gösterebilir. Ancak bunların yanında şu durumlar yan etkinin riskini ve süresini arttırılabilir.

• Hastada uyku apnesinin görülmesi,
• Hastanın sara veya epilepsi gibi nöbetler geçirmesi/geçiriyor olması,
• Aşırı kilolu olma,
• Yüksek tansiyona sahip olma,
• Kalp hastalıkları,
• Diyabet,
• İlaçlara karşı alerji,
• Aşırı miktarda sigara ve alkol kullanımı,
• Hastanın akciğer hastalığı olan KOAH’a sahip olması,

Bu rahatsızlıklara sahip olan kişilerin ameliyata karşı çok daha dikkatli olması gerekir. Özellikle de ameliyatı yapacak olan doktora gerekli bilgilerin iletilmesi, onun bilgilendirilmesi daha önemlidir. 

Genel Anestezi ile Sezaryen

Genel anestezi ile doğum yapanlar arasında sezaryen doğumda önemli bir yere sahiptir. Bu doğum için özellikle hastanın tansiyona bağlı sendromları olup olmadığı araştırılır. Hastada tansiyon sorunu varsa eğer o zaman genel anestezi tercih edilir. Çünkü bölgesel anesteziye göre genel olarak yapılan anestezi de tansiyon düşmesi daha az olarak görülmektedir.

Genel anestezi ile verilen ilaçlar bazı durumlarda bebeğe geçebilmektedir. Ancak bu riski ortadan kaldıracak yöntemler de vardır. Özellikle anesteziye alınan gebenin ilk 10 dakika içerisinde doğumunun gerçekleşmiş olması önemlidir. Bu sayede bebeğe zarar verecek olan etken maddeler henüz ona ulaşmadan bebeğin anneden alınması sağlanır.

Kolonoskopi Genel Anestezi

Kolonoskopi, bağırsak ile ilgili şüpheye düşülen durumlarda yapılmaktadır. Bu operasyonda aranan şey genellikle kolon veya rektum kanseridir. Kalın bağırsağın taranması için ucunda kamera olan bir cihaz insanların makatından içeriye girmekte ve buradan itibaren doktor tarafından gözlem yapılmaktadır. 

Bu operasyon insanlar için oldukça zorludur. Bunun için hastaya, derin uykuya dalabilmesi için genel anestezi adı altında yüzeysel bir anestezi verilmektedir. Burada hastanın tam olarak uyuması ve sonrasında doktorun gereken müdahaleyi yapması önemlidir.

Bebeklerde Genel Anestezi

Bebeklere anestezi genel olarak istenmeyen bir olay olsa da bazı ciddi ameliyatlar, acil durumlar ve kaza durumlarında gerekebilmektedir. Bu durumda bebeğin anestezi altına alınmadan önce bazı şeyleri yapması gerekir. Özellikle midesinin boş olması bebeklerde genel anestezi riskleri gerçekleşmemesi için tercih edilir. Çünkü bebeğin midesi dolu olduğunda burada biriken yiyecek, içecek ve besinlerin akciğerlere kaçma riski bulunur. Bu da ölümcül sonuçlara sebep olabilir. Buna durumun yaşanmaması adına;

• Katı gıdaların operasyondan en az 8 saat öncesinde yenilmemesi,
• Sıvı gıdaların (şeffaf olmayan) operasyondan en az 6 saat önce tüketilmemesi,
• Anne sütünün operasyondan en az 4 saat önce bırakılması,
• Diğer sıvı ve ilaçların ise operasyondan 2 saat öncesinde bırakılması gerekir.

Bu durumda çocuğun midesi boşalır ve anesteziye hazır hale gelir. Operasyondan önce doktor bebek hakkında birtakım verileri de elde etmek isteyecektir. Bunlar:

• Bebekte herhangi bir hastalık olup olmadığı,
• Bebekte alerji tespit edilip edilmediği,
• Bebeğin daha önce anestezi alıp almadığı,
• Ailede genetik olarak bir hastalığın olup olmadığı bilgisi doktor tarafından aileden istenebilir.

Genel Anestezi Kimlere Uygulanmaz?

• Solunum yolu hastalıklarına sahip olan,
• İleriki seviyede kalp rahatsızlığı bulunan,
• Akciğerlerinde bilinen bir rahatsızlığı olan,
• Önemli bir sağlık sorunu olan kişilere genel anestezi uygulanmaz. 

Bu rahatsızlıklara sahip olan kişilerin doktora gereken bilgiyi doğru bir şekilde vermeleri gerekir.

Genel Anestezi ile Diş Çekimi Nasıl Yapılır?

Diş çekimi sırasında genel anestezi de sıklıkla uygulanmaktadır. Çocuklar, engelli kişiler ve lokal anestezinin yeterli olmayacağı bazı 20’lik diş çekimlerinde genel anestezi yapılabilmektedir. Bu tedavide amaç;

• Ağrı oluşumunun bir müddet önüne geçebilmek,
• Kişide oluşabilecek stres ve endişeye son vermek,
• Kişinin çok heyecan yaptığı durumlarda kendini sıkması sonucunda meydana gelen kas sıkılaşmasını ortadan kaldırarak kasların gevşemesini sağlamak,
• Kişide operasyon anında refleks oluşumunu engellemek.

Doktor, bu operasyonu ortalama 2 saat sürede tamamlar.  Genel anesteziye alınan hastanın ağzına yerleştirilecek bir aparat ile kişinin ağzının operasyon süresince açık kalması sağlanır. Ağızda oluşabilecek sıvı birikimleri ise doktor tarafından takip edilerek boşaltılır.

Sezaryende/Doğumda Genel Anestezi Mi, Epidural Mi?

Sezaryen doğum, günümüzde özellikle Epidural yöntemi ile yapılan bir uygulamadır. Epiduralin tercih edilmesindeki en önemli etken ise annenin uyanık olması ve çocuğa ilk sütü verebilmesidir. Diğer yandan bazen zorunlu olarak sezaryende tercih edilebilir. Ancak bu çoğu zaman hasta tarafından karar verilen bir durum olsa da tıbbi olarak doktor tarafından da yönlendirme yapılabilir. Bunların dışında doğum anında hasta;

• Anestezinin yan etkisinin daha fazla olması,
• Anestezi anında hiçbir şeyin hatırlanmaması gibi nedenlerden dolayı sezaryen doğumda Epidural tercih etmektedir.

Genel anestezinin ve epidural yöntemin kendisine göre bazı riskleri vardır. Ancak gebelerin genel tercihi epidural yapılması yönünde olmaktadır. Çünkü anne bu sırada doğum anında uyanık kalmakta ve çocuğuna ilk sütü verebilmektedir.