Trombositopeni

Trombositopeni Nedir?

Trombositler, kanda bulunan küçük şekilli kan hücreleridir. Kemiğin iç kısmındaki kemik iliğinden üretilirler ve görevleri bittikten sonra dalak organında yok edilirler. Bir trombosit 7-10 gün boyunca yaşar ve sonra dalakta yıkılır.

Kanda trombosit sayısının az olması trombositopeni olarak tanımlanır. Dolaşımdaki normal trombosit sayısı 150.000-450.000/mm3 arasındadır.

Trombositopeni 4 şekilde olabilir: Trombositlerin yapımında azalma, yıkımında artış, trombositlerin yaşam süresinde kısalma, kanda aşırı sıvı olmasına bağlı trombositlerin tetkiklerde az görülmesidir.

Trombositler kanamanın durmasında rol oynarlar. Vücudumuzun bir yerinde kanama olduğunda gelir oraya yapışırlar ve birikerek kanama olan yeri kapatırlar. Trombositopeni olduğunda kanama uzar ve istenmedik sonuçlara neden olabilir.

Trombositopeni Belirtileri Nelerdir?

Trombositopeni bir hastalık değil belirtidir. Kanamanın durmasını sağlayan trombositler, sayıca yetersiz olursa veya normal görevini yapacak durumda değilse gelip kanama yerine müdahale edemez. Herhangi bir nedenle vücudun bir yerinde kanama olduğunda kanama süresi uzar.

20.000-30.000 trombosit değeri kanama eğilimindeki sınır olarak kabul edilir. Fakat 5 000-10.000 gibi değerlerde bile kanama olmayabilir; 100.000 değerlerinde de kanama olabilir.

Trombosit düşüklüğü tehlikeli midir sorusuna verilecek yanıt, trombositopeni bazen hiç belirti vermeyeceği gibi büyük kanamalara da sebep olabilir. Durmayan kanamaların en belirgin sebebi trombositopenidir.

Trombosit düşüklüğü belirtileri genel olarak şunlardır:

• Noktasal tarza iğne ucu büyüklüğünde büyük, küçük kanamalar
• Cilt altında kan toplanması
• Burun kanamaları
• İdrarda kan görülmesi
• Mide kanamaları
• Kanlı tükürük gelmesi
• Beyin kanamaları
• Darbeler sonrası hemen kanama olması
• Ateş ve dalak büyümesi (Hemolitik üremik sendrom ve Trombositopenik purpurada görülür)
• Aşırı adet kanaması
• Diş eti kanamaları

Trombositopeni Nedenleri Nelerdir?

Trombositopeniye birçok hastalık sebep olabilir.

Trombositopeni düşüklüğü 4 şekilde meydana gelebilir:

• Trombositlerin yapımında azalma
• Trombositlerin yıkımında artış
• Trombositlerin yaşam süresinde kısalma
• Kanda aşırı sıvı olmasına bağlı trombositlerin az görülmesidir.

Her bir mekanizmaya ait farklı hastalıklar vardır.

1-) Trombositlerin yapımında azalma: Trombositlerin üretildiği yer kırmızı kök hücrelerden kemik içindeki kemik iliğidir. Dolayısıyla kemik iliğini etkileyen hastalıklar trombosit düşüklüğüne sebep olacaktır. Bazı kanser hastalarında trombosit düşüklüğü olabilir.

Trombosit yapımında azalmayla sebep olarak trombosit düşüklüğü yapan hastalıklar:

• Lösemi (Kan kanseri)
• Aplastik anemi (kemik iliğinin yeteri kadar veya hiç yeni hücre üretememesi durumu)
• Megaloblastik anemi (B12 vitamini ve folik asit eksikliği sonucu oluşan bir anemi)
• Myelom (Kemik iliği kanseri)
• Myelofibrozis
• Kanserlerin kemik iliğine yayılması
• İlaçlar (siklofosfamid, kloramfenikol, mitomisin vb.)
• Enfeksiyon hastalıkları: Tifo, Brusella, sıtma, AİDS, Kızamık
• Doğuştan kemik iliği yokluğu
• Tarr sendromu, wiskott aldrich sendromu, fanconi anemisi gibi genetik hastalıklar (Bebeklerde trombosit düşüklüğü sebepleri)
• Uzun süreli alkol kullanımı
• Trombopoetin sentezinde azalma
• Bazı kimyasal maddeler (benzen)
• Radyasyon tedavisi görmek
• B12 ve folik asit eksikliği

2-) Trombositlerin yıkımında artış: Kanda bulunan trombositler çoğunlukla dalakta yıkılır ve vücuttaki trombositlerin %30’u dalakta depolanır. Bu nedenle dalağı büyüten ve etkileyen hastalıklar trombosit düşüklüğü nedenidir. Trombositlerin yıkımı ayrıca direk kanda onlara karşı gelişen antikorlar aracılığıyla da olabilir.

Trombositlerin yıkımının arttığı hastalıklar:

• Otoimmun trombositopeni (bağışıklık sistemi trombositlere saldırır)
• Hemolitik üremik sendrom ( E. Coli enfeksiyonu sonrası trombositopeni)
• Trombositopenik trombositik purpura (böbreklerdeki damarın tıkanması sonucu böbrek yetmezliği, trombositopeni, ateş gibi bulgularla gider)
• Kan nakli sonrası alerji sonucu
• İlaçlar (kinin, kinidin, metil dopa)
• Karaciğer hastalıkları (Siroz, safra taşları gibi hastalıklar)
• Kanserler
• Dalak büyümesi
• Enfeksiyon hastalıkları (Dalağı büyüten bakteriler ve virüsler)
• Yaygın damar içi pıhtılaşma sendromu
• Anneden geçen antikorlara bağlı bebeklerde trombosit düşüklüğü (Allosterik trombositopeni)
• Gebelik Hipertansiyonu (eklampsi, preeklampsi)
• Lupus, antifosfolipid antikor sendromu, Helpp sendromu gibi immun trombositopenilere sebep olur.
• Yanıklar

3-) Dilüsyonel trombositopeni: Dilüsyonel trombosit düşüklüğünde, genellikle kalp durması ya da büyük bir cerrahi işlem sonrası hastaya aşırı sıvı yüklenmesi ve kan yüklenmesi sonucu gözlenir. Trombosit sayısı normal olmasına rağmen tetkiklerde düşük gözükür.

Trombositopeni Teşhisi

Kanamanın değerlendirilmesi; dikkatli bir hikâye, fizik muayene ve laboratuvar tetkiklerini gerektirir. Önemli olan trombositopeni teşhisi konulduktan sonra buna sebep olan nedenin bulunmasıdır. Anamnez, fizik muayene, tam kan, biyokimya, tam idrar tahlili, kanama zamanı gibi yöntemler kullanılır.

Anamnez

Hasta hikayesi, kanama şekli; burun kanaması, adet kanaması, deri altı morluk oluşumu gibi belirtiler, kanamanın hangi durumlarda oluştuğu cerrahi, diş ile ilgili girişimler, bir kan ve kanamayı durdurmak için herhangi bir kan ürününe ihtiyaç duyulup duyulmadığı hakkında bilgileri içermelidir.

Hekim, kanama ile ilişkili olabilecek aspirin gibi bir ilaç kullanımı ya da kanamaya yol açabilecek bir immun trombositopeni (bağışıklık ile ilgili) nedeni enfeksiyon hastalıkları yada karaciğer hastalığını sorgulamalıdır. Bazı kanser hastalarında trombosit düşüklüğü olabilir.

Son olarak ailede, kanama öyküsünün araştırılması önemlidir; hemofili düşünülen bir erkek çocukta hekim, dayısı amcası gibi ikinci kuşak akrabalar ve diğer jenerasyonları da incelemelidir. Bunlar sorgulandıktan sonra fizik muayeneye geçilir.

Fizik Muayene

Noktasal tarza iğne ucu büyüklüğünde büyük, küçük kırmızı lekeler, cilt altında kan toplanması, burun kanamaları, kanlı tükürük gelmesi, vücudun daha önce hafif darbe alınan yerlerinde morluklar olması gibi belirtiler gözlenir. Dalak muayenesinde dalağın büyümüş olması hekim bir sonraki tetkiki ister.

Tam Kan, Biyokimya, Tam İdrar Tahlili

Tam kan trombosit düşüklüğü tanısında kullanılan esas tetkiktir. Diğer yöntemler aslında trombosit düşüklüğünün nedenini anlamaya yöneliktir. Tam kan testinde trombosit sayısının 100.000 den az olması kanda trombosit düşüklüğü tanısına yönlendirir. Tam idrar tahlilinde kan da kan hücreleri olan eritrositlerin görülmesi tanıyı destekler.

Periferik Yayma

Periferik yaymada trombositlerin hem sayısına hem de şekline bakılır. Küçük bir damla kan, bir cama damlatılır ve mikroskop altında incelenir. Trombositlerin hem sayısını hem de şekline bakılır.

Kanama Zamanı

Kanama zamanı 9-12 dakikaya kadar uzamıştır. Normalde 8 dakikadan daha azdır. Kanamanın trombosit ile ilgili olduğunu gösteren önemli testlerden biridir. Trombositopeniyi diğer bir kanama yapan trombosit fonksiyon bozukluğundan ayırır. Trombosit fonksiyon bozukluğunda, trombosit sayısı normaldir ama işlev göremez.

Kemik İliğinden Parça Alma

Trombositopeni nedenine yönelik yapılan uzun testlerden sonra uygulanacak bir yöntemdir. Kemik iliğinde bulunan trombositlerin sentezlenmesini sağlayan megakaryositlerin azaldığının gösterilmesi, Trombosit düşüklüğü sebebinin yapım azlığına ait olduğunu gösterir.

Kanda trombosit düşüklüğü sebebini bulmaya yönelik testler: Karaciğer fonksiyon testleri, pıhtılaşma süreleri, kanda bulunan immun trombositopeniye yönelik serolojik testler, cooms testi vs.

Trombositopeni Tedavisi

Trombositopeni tedavisi, trombosit nedenine ve ağırlığına göre yapılır. Mümkünse sebep hızla araştırılmalı, belirlenmeli ve düzeltilmelidir.

Kan sulandırıcı ilaçlara (Heparin, varfarin) bağlı trombositopenide ilaçların kesilmesi örnek olarak verilebilir.

Trombosit süspansiyonu dışarıdan hastaya trombosit verilmesi işlemidir. Trombosit süspansiyonu trombosit tüketiminin artmasından kaynaklanan trombositopenilerde, kemik iliği yetersizliğinden kaynaklanan kanda trombosit düşüklüğünde ve yalnız aktif kanama ya da ağır trombosit düşüklüğü, (trombosit sayısı 10,000 altında ise) tedavisinde kullanılmalıdır.

İlaca bağlı gelişen kanda trombosit düşüklüğü, çoğunlukla 1 haftada düzelir ve tedavi gerektirmez. İlaçla başlatılan trombosit düşüklüğü, düzelen hastaya gelecekte trombosit düşüklüğü yapan sorumlu ilaçtan kaçınılması anlatılır.

İmmun trombositopeni (bağışıklık ile ilgili) hastalıklarının tedavisinde de steroidler, bağışıklığı düzenleyen ilaçlar kullanılır.

Dalak sebepli trombositopenilerde cerrahi işlem ile dalağın alınması kâr-zarar hesaplanarak düşünülecek yöntemlerdendir.

Trombositopeni Tedavi Edilmezse

Trombositopeni bazen hiç belirti vermeyeceği gibi büyük kanamalara da sebep olabilir.

Kandaki trombosit düşüklüğü genellikle tehlikeli değildir ama altında yatan ciddi bir hastalığınız varsa aşırı kanamalara sebep olup kan kaybı yapabilir.

Trombosit düşüklüğü kanserlerle ilişkili de görülebilir.

 Kendinizde ve çocuğunuzla trombositopeni düşünüyorsanız vakit kaybetmeden doktorunuz başvurunuz !!

Trombositopeni Ne İyi Gelir?

Ateşli hastalıklara ve immun trombositopenilere koruyucu olarak bağışıklık sistemini güçlendirmek önemlidir.

• Düzenli uyku uyumak
• Aşırı olmayan düzenli egzersizler
• Meyve ve sebzeden zengin yiyecekler yemek
• Sigara ve alkol kullanımının bırakılması
• Omega 3 yağları ve bol c vitamini tüketmek

Asıl trombositopeni yapan sebebin tedavi edilmesi gerekir.

Trombositopeni Ne İyi Gelmez?

Çok fazla alkol alınması trombositlerin sentezlendikleri, kemik iliğinde bulunan megakaryositler azaltır. Trombositopeni yapan ilaçlar varsa ilgili doktor bilgilendirilmeli (doğum kontrol hakları, tiazid grubu idrar söktürücüler, bazı kemoterapi ilaçları) kan sulandırıcı ilaçlar kullanıyorsanız, doktorunuz daha az trombositopeni yan etkisi yapan enoxaparin gibi ilaçlara geçebilir.

Trombositopeni ilaçları

Trombosit süspansiyonu: Dışarıdan takviye olarak hastaya trombosit verilmesidir. Trombosit süspansiyonunda 1 ünitede 10.000 trombosit bulunur. Yani trombositi 20.000 olan hastaya 3 ünite trombosit verilmesi, hastanın trombosit sayısını 50.000 gibi değerlere çıkarır.

Trombosit süspansiyonu verilecek hastalar: Ağır kanama hastalarında, cerrahi işlem yapılacak hastalar, kanser hastaları vs.

İmmun trombositopeni (bağışıklık ile ilgili) hastalıklarının tedavisinde de steroidler, bağışıklığı düzenleyen ilaçlar kullanılır.

Hastalığın sebebine özel ilaçlar trombositopeni ve immun trombositopeni tedavisinde kullanılabilir.

Trombositopeni Ameliyatı

Splenektomi

Trombositlerin biriktiği ve yıkıldığı dalak organının alınması işlemidir. Vücuttaki trombositlerin yaklaşık %30’u dalakta depolanmaktadır. Dalak alınması sonrası, kişi bazı bakteriyel enfeksiyonlara karşı savunmasız hale gelir. Bunlara yönelik koruyucu tedavi uygulamalıdır.

Dalak alınması, çok özel bir durum yoksa 7 yaşından küçük hastalara yapılmaz.

Kemik İliğini Nakli

Trombositopeninin nedeni kemik iliğinden kaynaklanıyorsa tedavi seçeneği olarak kemik iliği nakli düşünülebilir.

Karaciğer Transplantasyonu

Trombositopeni nedeni siroz, hepatitler, portal hipertansiyon gibi karaciğer ile ilgili nedenlerse ve ileri karaciğer harabiyeti varsa karaciğer transplantasyonu yapılabilir.

Histerektomi

Trombositopeninin nedeni adet dönemindeki aşırı kanamalarsa nedenine göre rahim aldırma işlemi gerçekleştirilebilir.

Trombositopenili hastaya herhangi bir cerrahi işlem yapılacaksa; trombosit sayısı 50.000 ile 100.000 arasındaysa cerrahi işlem, dikkatli olmak şartıyla yapılabilir. (Göz, Beyin, büyük damar ameliyatları tehlikeli olabilir!)

50.000 altındakilerde tüm cerrahi işlemler tehlikelidir. 20.000 altındakiler kendiliğinden kanarlar bunlara kesinlikle cerrahi işlem yapılmaz.

Hamilelikte Trombositopeni

Hamilelikte trombosit düşüklüğü; Gebe kadınlarda, kan artışına bağlı olarak ve gebeliğin fizyolojik durumu ile ilişkili olarak, trombosit sayısı sıklıkla 100.000-150.000 /ml aralarında olur, bu değerler anne ya da bebek için anormal durumlar ile ilişkili değildir.

Gebelik bağlı hipertansiyon durumların da trombosit sayısı 100.000 altına inerek gebelikte trombosit düşüklüğü çıkarır.

Gebelik bağımlı hipertansiyon belirtileri: Hipertansiyon ile protein kaybı ve böbreğin işlev bozukluğu (preeklampsi) ya da beyinde sıvı birikmesi ve bayılmalar arasında değişen geniş bir yelpazedir. Kanda trombosit düşüklüğünün, sıklıkla doğum sırasında kanamaya bağlı olarak ya da 6-9 aylar arasında görülür. Bu bozukluklar, bebeğin doğumu ile geri dönüşlüdür.

Hamilelikte trombosit düşüklüğü genelde bulgu vermez. Normal bir fizyolojik durumdur.

Çocuklarda Trombositopeni

Çocukluk cağında birçok hastalık trombositopeni yapabilir. Bunlarda en sık görülenler immun trombositopeni purpura ve hemolitik üremik sendromdur.

İmmun Trombositopenik Purpura (ITP)

Çocuklarda kanda trombosit düşüklüğünün en sık nedenidir. Immun trombositopeni nedenidir. Su çiçeği, üst solunum yolu enfeksiyonu gibi viral enfeksiyon sonrasında ortaya çıkar 2-6 yaş arasındaki çocuklarda gözükür.

ITP hastalarda aniden gelişen noktasal kanamalar, burun ve kanamaları ve 20 .000 altında trombosit sayısında kanda belirgin trombositopeni görülür.

İmmün trombositopenili hastada trombosit dışında bütün kan testleri pozitiftir. Ani gelişen ITP hastalarında 6 ay içinde kendiliğinden iyileşir.

İmmun trombositopeni hastalığından farklı olarak, çocukluk çağında birçok hastalığın belirtisi olarak ortaya çıkabilir.

Trombosit düşüklüğü immun trombositopeni dışında kanserlerle ilişkili görülebilir.

Bunlara örnek verecek olursak: Nöroblastom, wilms tümörü, doğuştan gelen genetik hastalıklar, vitamin eksiklikleri kanda trombosit düşüklüğü yapar.

ITP tanısı diğer hastalıklar dışlandıktan sonra konulmalıdır.

Hemolitik Üremik Sendrom

Bu hastalıkta kanda trombosit düşüklüğü tablosuyla çocuklarda görülen hastalıklardan biridir. İmmün trombositopeni (bağışıklık ile ilgili) nedenidir. Çoğunlukla bir E. coli bakterisinin, mide ve bağırsak enfeksiyonu sonrası ortaya çıkar. Böbrek yetmezliği, ateş, kanda trombosit düşüklüğü gibi klinik bulgular verir.

Bebeklerde Trombositopeni

Bebeklerde de birçok hastalık trombositopeni yapabilir. Bunlardan en sık görülenler genetik hastalıklar ve allosterik trombositopenidir.

Allosterik Trombositopeni

Annede trombosit hücrelerine karşı gelişmiş antikorlar varsa bunlara kan yoluyla bebeğe geçebilir. Bebekteki, anneye ait antikorlar bebeğin trombosit hücrelerine saldırarak kanda trombosit düşüklüğü yapar. Bebeklerde trombosit düşüklüğünün önemli sebeplerinden biridir

Wiskott Aldrich Sendromu

Bebeklik çağında görülen genetik hastalıklardandır. Belirti olarak trombositopeni, egzama ve sık enfeksiyon geçirme kliniği vardır.

Bernard Soulier Sendromu, Fanconi Aplastik Anemisi

Bu hastalıklar gibi birçok genetik hastalık bebeklerde trombosit düşüklüğünün nedeni olabilir. Kavernöz hemanjioma da bebeklerde yüz bölgesinde görülen iyi huylu bir kitle olarak kanda trombosit düşüklüğüne neden olabilir.

Trombositopeni için Hangi Doktora Gidilir?

Yetişkin trombositopeni için “Dahili Bilimler ve Hematoloji" bölümüne, bebeklerde trombosit düşüklüğü için “Pediatrik Hematoloji" bölümüne, doktor olarak da bir “Dahiliye Uzmanına veya Dahili Bilimler Yan Dal Uzmanı Bir Hematologa", bebeklerde trombosit düşüklüğü için de bir “Pediatrik Hematologa” başvurulmalıdır.

Noktasal tarza iğne ucu büyüklüğünde büyük, küçük kanamalar, cilt altında kan toplanması, burun kanamaları, idrarda kan olması, kanlı tükürük gelmesi, darbeler, çarpmalar, düşmeler sonrası hemen kanama olması, aşırı adet kanaması gibi semptomlarınız varsa vakit kaybetmeden doktora başvurunuz. Trombositopeni olduğunuzu öğrendikten sonra farklı belirtilerde ortaya çıkmışsa vakit kaybetmeden doktorunuza başvurun.

Kendinizde veya çocuğunuza trombositopeni olduğunu düşünüyorsanız vakit kaybetmeden doktora başvurunuz !!