Megaloblastik Anemi Hastalığı

Megaloblastik Anemi Nedir?

Vücutta B12 ve folik asit (B9) vitaminin eksikliğinin neticesinde gelişen anemi tipine megaloblastik anemi denir.  

DNA ve RNA sentezinde bozulma ile ilişkili büyük bir grup edinsel ve kalıtsal hastalıktır. DNA ve RNA hücrenin çekirdeğinde bulunur ve hücre yaşamında önemli katkı yaparak, hücrelerin çoğalmasında rol alır. Bu vitamin eksiklikleri kırmızı hücre çekirdeklerinin normalden fazla büyümesine sebep olur.  

B12 vitamini normal kan oluşumu, karaciğerin işleyişi, sinir sistemi için gereklidir. Yağların, karbonhidratların, kan pıhtılaşmasının metabolizmasını aktive eder.

Vücuttaki birçok işlem için folik asit gereklidir. Bu madde hücre büyümesinden ve DNA bütünlüğünden sorumludur. 

Folik asit bağışıklık sisteminin düzgün çalışması, kalbin ve kan damarlarının çalışması ve amino asitlerin sentezi için gereklidir. Son ve önemlisi, kan üretimi için folik asit gereklidir. Bu nedenle folik asit eksikliği anemiye neden olabilir.

Megaloblastik Anemi Belirtileri Nelerdir?

Hastalığının başlangıcında genellikle herhangi bir semptom görülmez.  

Bu tip anemiye sıklıkla beden dokularında oksijen oranının azalması gelişimi eşlik eder. 

Bunun sonucu olarak bu hastalar genel halsizlik, baş ağrısı, baş dönmesi, nefes darlığı gelişir. Nadiren de kanama bozuklukları tespit edilir. 

Megaloblastik aneminin klinik tablosunda üç grup belirtiye ayırt edilebilir:

• Anemi: Genel halsizlik, çarpıntı, çok az fiziksel aktivite ile nefes darlığı olarak gösterir. Kulak çınlaması, baş dönmesi ve bacaklarından rahatsızlık şikayet etmek mümkündür. Anemi klinik belirtilerinin şiddeti, aneminin gelişme derecesine ve hızına bağlıdır. Hızlı gelişen anemide genellikle koma, dolaşım yetmezliği ile beyne oksijen sağlanmasında bozukluk ortaya çıkar. Dolaşım yetmezliğinin bir sonucu olarak ödem gözlenir.
• Sindirim sistemi belirtileri: Dilde yanma hissi, tat kaybı, iştahsızlık, ağırlık hissi, ishal ile kendini gösterir. Dilin tipik bir lezyonu “Gunther'in dili” adlı görünüm sağlar. Başlangıçta parlak döküntülerin, uçta ve dilin yan yüzeylerinde çatlakların ortaya çıkması ile karakterizedir. Sonra dil pürüzsüz, parlak koyu kırmızı olur. Mide ve bağırsak zarında patolojik değişiklikler ile kendini gösterir. Karaciğer orta derecede büyür, ağrısızdır.
• Nörolojik bozukluk: Bu bozukluk sadece B12 vitamin eksikliğinde gelişir. B12 vitamini eksik olunca, sinirleri her tarafından bağlayan maddeler sentezlenemez ve nörolojik hasar ortaya çıkar. Karıncalanma, uyuşma, iğnelenme, yanma hissi ve derin hassasiyet bozukluğu ile karakterizedir. Derin duyarlılık bozuklukları daha erken ortaya çıkar ve bacaklarda daha belirgindir. Derin duyarlılık bozuklukları ile bağlantılı olarak dengesiz yürüme gelişir. Patolojik refleksler ortaya çıkar. Çok nadiren, halüsinasyonlar, manik salgınlar, paranoyak bir durum ile zihinsel değişiklikler meydana gelir.

Megaloblastik Anemi Nedenleri Nelerdir?

Megaloblastik aneminin nedenleri çok çeşitlidir, hem izole, hem de birleşik B12 vitamini ve folik asit eksikliğinden kaynaklanır. 

B12 vitamini eksikliğine vejetaryen beslenme neden olur. B12 vitamin eksikliği aneminin diğer adı “Pernisiyöz anemidir”. 

Kobalamin grubuna ait B12 vitamini, hayvansal kaynaklı gıdalarda bulunur: et, yumurta, peynir, süt, karaciğer. Bitkisel ürünler B12 vitamini içermez.

Gıdalarla gelen B12 vitamini, emilimi birkaç aşamayı geçer. Emilimi midede başlayıp, ince bağırsaklara kadar devam eder. Emilen B12 vitamini dolaşımla vücudun her yerine ulaşır, karaciğerde depolanır  ve en önemlisi kemik iliğinde kan üretimi için katkısını sağlar. 

Birleşik B12 vitamini ve folik asit eksikliği, sindirim sistemi hastalıklarında ortaya çıkabilir. 

Folik asit eksikliği, demir eksikliği anemisinden sonra, en fazla anemi yapan nedendir. Kadınlarda erkeklerden fazla gorulur, özellikle hamile ve emziren kadınlarda. 

B12 Vitamin Eksikliği Nedenleri

• Beslenme: Sadece bitkisel kökenli ürünlerin uzun süreli kullanımı. Anneleri B12 eksikliği anemisi olan emzirilen bebeklerde
• B12 vitamini emilim bozukluğu: Gastrit, midenin kısmı veya tamamı cerrahi olarak çıkarılması, pankreas yetmezlik, midenin normalden fazla asit üretimine bağlı hastalık, ince bağırsak hastalıkları, lenfoma, tüberküloz
• Kalıtsal  B12 vitamini bağlayıcı bileşenlerin eksikliği
• Taşıma bozuklukları: Transkobalamin II adlı madde B12 vitaminin dolaşımda taşır. Yokluğunda ya da bozukluğunda, yaşamın erken dönemlerinde belirtileri ortaya çıkar.
• Diphyllobothrium latum: Çiğ balık yenmesi sonucu gelen bir parazit hastalığıdır. Sindirim sisteminde, özellikle ince bağırsakta parazitleşir. Yaşamının bir sonucu olarak, bağırsak hasarı ve B12 eksikliği olan anemi gelişir
  

Folik Asit Eksikliği Nedenleri

• Gıda ile yetersiz alımı: Emek hazırlarken uzun süre kaynatma, keçi sütü ile beslenme
• Emilim bozuklukları: Konjenital emilim bozukluğu, mide ve ince bağırsağın cerrahi olarak çıkarılması, ince bağırsak lenfoması, crohn hastalığı, bağırsak amiloidozu
• Gereksinimin artması: Gebelik ve emzirme dönemi, hızlı büyüme, enfeksiyon, kan hücrelerinin büyük boyutlarda yıkımı
• Alkolizm ve uyuşturucu bağımlılığı
• Bazı ilaçlar: Antidepresanlar, metotreksat, antiviral, antitüberküloz ilaçları
• Folik asit metabolizma bozuklukları
  
• Artmış atılım: Karaciğer, kalp hastalıkları, uzun süreli diyalizde olan insanlarda folik asit gereksinimi arttığı için eksiklik görülür.

Megaloblastik Anemi Teşhisi

Megaloblastik anemi teşhisin, bir öykü ile fizik muayene, megaloblastik aneminin nedenini belirleyebilir.

Hastalığı teşhis etmek yeterli değildir, nedenini belirlemek önemlidir. Sonuçta, daha ileri tedavi stratejisi buna bağlı olacaktır. 

Hastalar, zayıf beslenme, alkolizm, hamilelik, bağırsak, karaciğer, kalp patolojisi açısından dikkatli incelenmelidir.

• Tam kan sayımı: Tam kan sayımında eritrositler, lökositler ve trombositler sayısı az. Eritrositler içerisinde fazla demir birikimi görülür. Lökositlerin bir çeşitli olan nötrofil hücrelerinin  çekirdeklerinin parçalandığı görülür.
• İdrar tahlili: Formiminoglutamik asit (FIGLU) idrarda artar. Bu tespit folik asit yapımında bozukluk varlığını düşündürür.
• İmmünolojik araştırma: Mide duvar hücrelerinin, antijenlerine karşı spesifik IgA antikorları tespit edilir
• Dışkı tahlili: Bireysel hastalarda, diphyllobothrium latum yumurtaları ve parçaları tespit edilir.
• Kemik iliği analizi: Tüm hücreleri normalden büyüktür. Megaloblastik aneminin kesin tanısıdır.
• Mide endoskopisi: Atrofik gastrit belirtileri. Mide  biyopsi örneklerinin  çalışması sırasında, normal  mide hücrelerinin yerine patolojik hücrelerinin birikimi tespit edilebilir. Bazı durumlarda klinik olarak belirti vermeyen  gizli mide kanseri teşhisi konur.
• Midenin röntgeni: Mide duvarının pürüzsüzlüğü, kıvrımlarının düzleşmesi, midenin bozulmuş motor fonksiyonu vardır. 
• EKG: Taşikardi belirtileri gözükür. Kalbin normalden daha hızlı atması sonucunda oluşan yaygın bir kalp ritim bozukluğudur. Genel olarak, bir insanın kalbi dakikada ortalama 60 ile 100 arasında atım yapar. Bu durum, gelişen anemi ile açıklanabilir. Yetersiz kırmızı hücreleri vücut dokularına gereken miktarda oksijen taşıyamadığı için, kalp vücudu oksijenle karşılamak için, kalp hızını artırır.
• Ekokardiyografi: Kalp boşlukları genişler, kalp atım hacmi artar.  Vücudun oksijen miktarın yeterli olarak  karşılamak için, bu değişiklikler ortaya çıkar.

Megaloblastik Anemi Tedavisi

B12 ve folik asit eksikliği anemisinin tedavisi, megaloblastik anemi gelişmesinin nedenini ortadan kaldırmayı amaçlamaktadır. 

Her şeyden önce, beslenme düzeltmesi, ilaç iptali, megaloblastik anemi gelişiminde neden olan parazitin tedavisi, megaloblastik anemiye neden olan diğer hastalıkların tedavisi gerekir.

B12 eksikliği olan aneminin tedavisi, ancak kemik iliği incelenmesi ile tanının doğrulamasından sonra başlatılabilir. 

Tedavi, 4-6 hafta boyunca B12 vitaminin intramüsküler enjeksiyonu ile gerçekleştirilir. 

Megaloblastik kök hücre üretiminin normoblastige geçişinin kanıtı, genellikle 4-6 günlük tedaviden sonra gelişen retikülositik krizdir (kanda çok sayıda genç normal kırmızı kan hücresinin ortaya çıkması). Bu ilaç tam hematolojik remisyon gelişene kadar her gün uygulanmaya devam eder. 

Böylece vitaminin depo etmesine yardımcı olunur. Aneminin B12 vitamini ile tedaviye direnci durumunda, mide hücrelerine yüksek otoantikor titrelerinin saptanmasında, orta dozlarda glukokortikoid hormonlar kullanılır. 

B12 vitamin seviyesinin düzelmesinden önce, verilen folik asit vitamini, nörolojik hasarı daha da belirginleştirir. 

Bu nedenle, megaloblastik aneminin belirsiz nedeni durumunda, yani B12 vitamin ya da folik asit eksikliğinin sonucu olduğunu ayırt edilmediği durumda, folik asit tedavisine başlanmamalıdır. Kırmızı kan hücresi nakli, derin anemi ve dolasım bozukluklarında kullanılır. 

Folik asit eksikliği tedavisi, 3-4 hafta boyunca 1-5 mg/gün dozunda folik asit uygulanır. 

Emilim bozukluğu varsa doz artırılabilir. Verimlilik kriterleri: 2-4. günde retikülosit sayısında artış, 7. günde maksimum artış, 2-6 hafta sonra eritrosit seviyesinin normalleşmesi. 

Kemik iliğinde kan üretimi normalleşmesi ve normoblastik tipe geçiş, tedavinin başlamasından 24-48 saat sonra ortaya çıkar. 

Megaloblastik Anemi Tedavi Edilmezse

Megaloblastik anemi tedavi edilmezse ciddi sorunlara yol açabilir.

Komplikasyon olarak beyinin dolaşım bozukluğu, bilinç kaybı, refleks kaybı, vücut ısısında düşüş, kan basıncında azalma, kusma ve istemsiz idrara çıkma ile ortaya çıkan koma gelişebilir. 

Eğer folik asit eksikliği var olan kadın hamile kalırsa, bebeğin beyin oluşumunda defektler gelişebilir.

Megaloblastik Anemiye Ne İyi Gelir?

B12 vitamin eksikligi anemisi olan bir hastanın diyetinde et ürünleri, süt, yumurta, karaciğer, deniz balığı ve diğer hayvansal ürünler bulunmalı. Bitkisel ürünler B12 vitamini içermez.

Folik asit eksikliğinde diyetinde sebzeler, meyveler, salata, ıspanak, lahana, fasulye,kepekli ekmek,avokado,yumurta, bal, bazı peynirler,  karaciğeri bulunmalıdır. 

Megaloblastik Anemiye Ne İyi Gelmez?

Megaloblastik anemiye vejetaryen diyet önerilmez.

Alkol bağımlılığı varsa, alkolü bırakmalılar.

Bazı ilaçların alınması, bağırsaktaki folik asit emilimini büyük ölçüde azaltabilir veya vücut tarafından tüketimini artırabilir. Bu  aşırı doz kullanımında ya da normal dozlarda bile ortaya çıkabilir. 

Tüberküloz, malign tümörlere karşı kullanılan ilaçlar, folik asit eksikliğin yapabilirler. Bu ilaçların geri çekilmesi hastanın durumunda keskin bir bozulmaya yol açacaktır. 

Tüm bu hastalıklar, folik asit eksikliği anemisinden çok daha kötü bir prognoza sahiptir. Bu gibi durumlarda tek doğru çözüm, aneminin önlenmesi için folik asit preparatlarının paralel uygulanmasıdır.

Megaloblastik Anemi İlaçları

Megaloblastik anemide eksik olan maddeyi yerine koymaktır. Bu amaçla megaloblastik anemide B12 vitamini ve folik asit vitaminleri kullanılır. 

Folik asidin B12 vitamini ile aynı zamanda reçete edilmesi önerilmez, çünkü bu nörolojik semptomlarını ağırlaştırılabilir. 

Ama eğer megaloblastik aneminin nedeni iki vitaminin kombinesi ise, B12 vitamin folik asit ile birlikte başlanabilir. 

Demir ve B12 vitamini eksikliği anemisi varsa, önce demir hapları reçete edilir ve daha sonra B12 vitamini eklenir.

Hamilelikte Megaloblastik Anemi

Megaloblastik anemi hamilelerde özellikle, folik asit eksikliği sonucu gelişir. Anemisi en sık hamileliğin üçüncü trimesterinde, genellikle doğumdan önce ve doğum sonrası dönemin ilk haftasında gelişir. 

Anemi nadiren şiddetlidir (80-100 g / l aralığında hemoglobin) ve demir haplarıyla  tedavi edilemez.

Hamile bir kadında folik asit eksikliği sadece megaloblastik anemi gelişimine yol açmakla kalmaz, aynı zamanda hamilelik komplikasyonlarına da eşlik eder. 

Spontan düşükler, fetüsün gelişimindeki anormallikler, yüksek sıklıkta geç toksikoz ve doğumda komplikasyonlar gözlenir. Folik asit eksikliği megaloblastik anemisinin tedavisi ve önlenmesi, öncelikle taze yeşillik, çiğ sebzeler ve meyveler dahil olmak üzere bir diyetten oluşur. 

Folik asit 5-15 mg / gün dozunda reçete edilir. 

Hamile kalmayı planlarken, en az 1 ay önce folik asit vitaminin her gün kullanarak, hamile kalınması gerekir. Bu bebeğin beyin dokusunun doğru şekilde yapılmasına yardımcı olur.  

Bebeklerde Megaloblastik Anemi

Bebeklik çağının en sık megaloblastık anemi nedeni, folik asit eksikliğidir. Karaciğerde folik asit deposu 2-3 aya yeterlidir. 

Anemi görülme yaşı 4-7 aylarda pik yapar. Bebek huzursuz, kilo alamaz, cilt kanamaları ve enfeksiyonlara yatkınlık  görülebilir. 

Eğer annede B12 vitamin eksikliği varsa ya da vejetaryen diyet yapıyorsa, bebekte B12 vitamin eksikliği gelişir.

Çocuklarda Megaloblastik Anemi

Her iki vitamin eksikliği görülebilir. Vitamin B12 deposu 4-5 yaşa kadar yeter. Sonrasında yeterli alımı olmazsa anemi gelişir. 

Çocuklarda eksikliğinin en sık nedeni, alım yetersizliği, vejetaryenlik. Çocuklarda 'Juvenil B12 vitamin eksiklik' adlı hastalık vardır. 

Bu hastalık otoimmun hastalık olup, midenin kendi hücrelerine üreten antikorlar için, B12 vitamin emilimi bozulur. 

Imerslund-Grasbeck adlı hastalıkta, B12 vitaminin emilimine yardımcı olan, ince bağırsak hücresinin yokluğu neticesinde megaloblastik anemi gelişir. 

Bu hastalığın diğer megaloblastik hastalıklardan özelliği, anemi, nörolojik belirtiler ile birlikte idrarda protein çıkışı artar. 

Bu megaloblastik anemi için çocukların immünitesi düşük olup, enfeksiyonlara duyarlılığı artar.  

Megaloblastik Anemi için Hangi Doktora Gidilir?

Eğer belirtilen semptomlar varsa, hastalar Dahiliye (İç Hastalıkları) yan dalı olarak bilinen, Hematoloji doktoruna başvurması gerekiyor. 

Eğer halsizlik, baş dönmesi, çarpıntı, bacakların uyuşması hissediliyorsa hastaneye başvurarak, hastalığının incelenmesi gerekiyor. 

Bazen nörolojik bulgular ön planda olduğunda, hastalar yanlışlıkla nöroloji doktoruna başvururlar, ama nedenin tedavisini ancak hematoloji doktoru yapabilir.