Aferez Nedir?

Aferez, kan içerisindeki hastaya zararlı maddelerin alınması, geri kalan kısmının ise kişiye geri verilmesi işlemidir. Bu işlemde kullanılan kan hastanın kendisinden veya bir kan bağışçısından alınabilmektedir. Pek çok hastalığın tedavisinde kullanılan bir yöntemdir.

Aferez, kanın temizlenmesini sağlayan bir işlemdir. Buna göre kanda bulunan;

• Eritrosit
• Trombosit
• Plazma gibi yararlı maddeler bağışçıdan alınarak hastaya verilir. 

Bunun dışında hastanın kanında tespit edilen zararlı maddeler var ise onlar da kandan uzaklaştırılır. Aferez işlemi 100’e yakın hastalığın tedavisinde kullanılabilmektedir. Bu hastalıkların içerisinde özellikle zehirlenme durumları en başta kendisine yer bulmaktadır. Tedavinin yan etkisinin çok az olması da kullanımının yaygınlaşmasındaki en önemli etken olarak gösterilmektedir.

Direkt olarak bir hastalığın tedavisi için kullanılan afereze ise Terapötik aferez denmektedir. Bu durumda bilgisayar destekli olarak alınan kan, incelenir ve ölçülür. Yeterli geldiğinde ise aferez işlemi sonlandırılır.

Aferez Hangi Hastalıklarda Uygulanır?

Aferez, pek çok hastalığa karşı uygulanabilmektedir. Halk arasında kansızlık olarak isimlendirilen anemi hastalarına da aferez yapılarak trombosit yüklemesi yapılmaktadır. Anemi haricinde diğer pek çok hastalık için kullanılan bu yöntem en çok şu alanlarda kullanılır:

• Myastenia Gravis, Akut Gullian Barre sendromu ve Multipl Skleroz gibi bazı nörolojik rahatsızlıklar
• Karaciğer yetmezliği
• Ailesel hiperkolesterolemi
• Orak hücreli anemi
• Akdeniz anemisi
• Lösemi
• Kutanöz T hücreli lenfoma
• Ağır enfeksiyon durumlarında
• İltihaplı romatizma
• Kanser hastalıklarında
• Diyabet hastalarında
• Bazı göz hastalıklarında
• Organ ve kemik iliği nakli
• Mantar, soba veya ilaç zehirlenmesi gibi durumlarda aferez kullanılmaktadır.

Aferez yöntemi ile bağışta bulunacak olan kişi, 48 saat aralıklar eşliğinde bağışta bulunabilir. Bu durum haftada en fazla 2 kere ve yılda ise 24 taneden fazla bağış olmamak kaydı ile geçerlidir. Belirli şartları olan bağış işleminde hastaya herhangi bir yan etkisi olmadığı için sadece vücudun yeniden temiz kan üretmesinin sağlanması için bu süreler gerekmektedir. 

Aferez Bağışı Faydaları

Aferez kan işlemi de bir nevi kan verme işlemidir. Ancak burada kanın tamamı değil, içerisindeki yararlı maddelerin alınması söz konusudur. Sonuç itibari ile insanda kan miktarı azalır ve yeni kan üretimi başlar. Buna göre aferez bağışı faydaları arasında şunlar bulunur:

• Kan iliğinde meydana gelen yağlanma önlenir. Böylelikle kan üretilmesi sağlanır.
• Kan verildikten sonra yerine daha canlı ve genç hücreler dolaşıma katıldığından insana bir dinçlik gelir.
• Kanda bulunan yüksek yağ oranı düşer. Yeni kanda yağ oranı çok azdır.
• Kan veren kişide varsa eğer baş ağrısı, stres ve tansiyon gibi rahatsızlıklar ortadan kalkar.
• Kan vermeden önce birtakım testler yapıldığından dolayı bu testler esnasında varsa eğer AİDS ve hepatit b gibi hastalıklar da tespit edilir.

Aferez işlemi, kan bağışı yapan ve kan bağışından yararlanan kişiler için de pek çok fayda içermektedir.

Aferez Nasıl Yapılır?

Aferez kan bağışı için sağlık kuruluşlarına ve toplumsal dayanışmayı sağlayan sosyal topluluklara başvurulabilir. Türkiye’de Kızılay, aferez kan bağışı için başvuruları kabul etmektedir ve gerekli yönlendirmeleri sağlamaktadır.

• Kanı verecek kişi ile aferez cihazı arasında hastaya verilmesi planlanan trombosit elde edilinceye kadar işlem devam eder. 
• Damar yolu açılarak yapılan bu işlemde kanda bulunan trombosit harici diğer maddeler hastaya geri verilir.
• Aferez trombosit bağışı için kişi, ortalama 1 saat boyunca makineye bağlı kalır. Bu süre bazı kişilerde 1,5 saate, bazı kişilerde ise 45 dakikaya kadar dönüşebilmektedir. 
• Aferez işleminden sonra kişi yavaş hareketler ile yattığı yerden kalkar, meyve suyu ve kek gibi şekerli yiyecekleri yedikten sonra bir müddet oturur. 
• Olağandışı bir şey yok ise taburcu edilir.

Aferez Yan Etkileri Nelerdir?

Aferez, tek bir koldan yapılabildiği gibi 2 koldaki büyük damarlara da uygulanabilmektedir. İşlem esnasında ve sonrasında büyük bir yan etkinin görülmesi söz konusu değildir. Ancak nadiren de olsa aşağıdaki şu durumlar ile karşılaşılabilinmektedir.

• Bazı hastalarda koldaki damarın bulunamama durumu,
• Aferez sırasında hastanın kanının pıhtılaşmaması için kullanılan sitrata bağlı olarak gerçekleşen alerjik reaksiyonlar,
• Kan verilmesine bağlı olarak vücut içerisindeki kalsiyum miktarında değişikliklerin görülmesi,
• Kanda hemoliz yani yıkım meydana gelmesi,
• Damar yolu açılmasından dolayı enfeksiyon kapılması,
• Üşüme ve titreme

Yan etkiler olarak bunlar hastadan hastaya değişen sıklıklarda görülebilmektedir. Ancak en büyük yan etkilerin başlaması ile bitmesi arasında geçen süre çok az olduğu için tıbbi bir müdahaleye gerek duyulmamaktadır. Bunun yerine hastanın oturup dinlenmesi ve şekerli bir şeyler tüketmesi istenir.

Aferez Vermenin Zararları

Aferez işlemi genel olarak bağışçıya zarar vermeyen bir işlemdir ancak vücut ile alakalı olan her konuda olduğu gibi aferez esnasında da ortaya çıkan bazı olumsuz yönler bulunur. Bu işlem sırasında kullanılan tüm ekipmanlar tek seferlik setler halinde kullanıldığından dolayı bulaşıcı hastalıklara olanak tanınmaz. Nadir de olsa görülen rahatsızlıklar şunlardır:

• Ağız çevresinde uyuşma
• Bulantı
• Kusma
• Üşüme
• Titreme
• Kaslarda seğirme meydana gelmesi
• Baş dönmesi
• Kramp ve çarpıntı hali
• Hipotansiyon

Bu durumlar kişiden kişiye değişse de genellikle vücuttan kan verilmesinden dolayı meydana gelir. Vücut kan üretmeye başlayıp değerler normale dönmeye başladığında bu zararların hepsi kaybolur.

Aferez Kimlere Yapılmaz?

Aferez hemen hemen herkese yapılabilmektedir. Aşağıda sıralanan özellikleri taşıyan kişilerde aferez yapılması tavsiye edilmez. 

• Kan sulandırıcı kullanan ve kanında pıhtılaşmama görülen kişilere uygulanmaz.
• Aç karna bu işlem yapılmaz.
• Yakın zamanda alkol kullanmış ve kanında alkol bulunan kişilerden bağış kabul edilmez.
• Kan vermeye engel durumu olan, kilosu az olan kişiler yapamaz.
• Kan değerleri uygun görülmeyen kişiler aferez bağışçısı olamaz.