Periferik Yayma

Periferik Yayma Nedir?

Periferik yayma, kan hastalıklarının tanı konmasında faydalı bilgiler aktaran güvenli bir testtir. Bu laboratuvar yöntemiyle (lenfoma, lösemi, anemi gibi) farklı kan hastalıklarında gelişen morfolojik/şekil bozukluklarının tespit edilmesi sağlanır.

Periferik yayma, hücreleri ve inklüzyonları (hücre içindeki farklı tip cisimler) şekil itibariyle görmeye ve incelemeye yarayan bir test uygulamasıdır. Normal periferik yayma sonuçları, kanı meydana getiren eritrositlerin ve aynı zamanda 5 ana hücrenin incelenip değerlendirilmesi sonucunda elde edilmektedir.

Periferik Yayma Hangi Hastalıkları Belirler?

Periferik yayma, farklı hastalıkların tespit edilmesi amacıyla yapılan bir testtir. Aynı zamanda bazı hastalıkların tanısı hariç tedavisi ve takibinde de bu test kullanılabilmektedir. Buna göre periferik yayma testi ile tespit edilebilen hastalıklar şunlardır:

• Lenfoma, lösemi ve anemi gibi değişik kan hastalıklarında,
• Bu kan hastalıklarında ortaya çıkan morfolojik/şekil bozukluklarında, 
• Enfeksiyonların araştırılmasında,
• Tanı haricinde hastaların tedaviye verdiği yanıtın takip edilmesinde,
• Lösemi hastalarında nükslerin saptanmasında sağlıklı bilgiler verir. 

Periferik Yayma Normal Değerleri Nedir?

Periferik yayma değerlendirme aşamasında sırasıyla horizontal hareketler, eritrosit, lökosit ve trombositler incelenir. Periferik yayma trombosit sayımı, eritrosit ve lökosit sayımının yapıldığı bir testtir. Buna göre minimum 100 lökosit sayılana dek incelemeye devam edilmesi gerekir.

Kandaki hücreler, periferik yayma ile mikroskop altında ayrıntılı olarak incelenir. Hücrelerin normal oranları, anormal oranları, yüzde oranları ve immatür olanları sayılır. Teste göre kanı meydana getiren eritrositler ve beraberinde 5 tane ana hücrenin değerlendirme ve incelemesi gerçekleştirilir:

• Nötrofil lökositler,
• Monositler,
• Lenfositler,
• Bazofiller,
• Eozinofiller. 

Periferik yayma lenfosit değeri, normal aralıklarda %25-35 orandayken her bir değerin aralığı değişmektedir. Aynı şekilde periferik yayma lenfosit yüksekliği ya da düşüklüğü başka hastalıklara ve diğer değerlerin oynaması da başka hastalıklara neden olabilir.  

Periferik yayma normal değerleri, testte incelenen farklı hücreler üzerinden belirlenmiştir. Periferik yayma sonuçları, 4 saat gibi kısa bir sürede alınır. Buna göre kan sayımı için normal referans değerleri şu şekilde sıralanabilir:

• Nötrofil: %40 - %60,
• Lenfosit: %20 - %40,
• Monosit: %2 - %8,
• Bazofil: %0,5 - %1,
• Eozinofil: %1 - %4.

Periferik Yayma Nasıl Ölçülür?

Periferik yayma testi, bir tür hematoloji testi olarak yapılır. Belli hastalıklara ve sağlık sorunlarına işaret edebilen bu testin yapılışı ise şu prosedürde gerçekleşir:

• Lökosit çeşitleri, trombosit, eritrosit gibi kanın şekilli elemanlarının incelenmesi hedeflenir.
• Bu hedefle hastadan kan numunesi alınır.
• Alınan kan örneği, lam adı verilen camdan bir laboratuvar malzemesi üzerine yayılır.
• Yayılmasının ardından özel tip boyayla boyanır. 
• Boyama sonrasında ise mikroskop yardımıyla bakılarak incelenir. 

Periferik yayma ölçümü, anemi tiplerinin saptanması ve pek çok rahatsızlığının tanısının konulması için yapıldığından dolayı önemlidir. Amaç, kemik iliğinde ya da kanda olan hücreleri yapısal açıdan incelemek, lökositlerin boyama özellikleri ile yüzde oranlarını saptamaktır.

Periferik Yayma Düşüklüğü Nedenleri Nelerdir?

Periferik yayma eksikliği nedenleri, test ile incelenen farklı elemanların düşmesine yol açan hastalıklardır. Kanın şekilli elemanları olarak periferik yayma değerlerini belirleyen bu hücreler, altta yatan şu neden ve hastalıklardan dolayı düşük çıkabilirler:

Nötrofil Düşme Nedenleri

• Kemoterapi,
• Aplastik anemi,
• Bazı viral enfeksiyonlar,
• Radyasyon/Radyoterapi,
• Ağır bakteriyel enfeksiyonlar.

Lenfosit Düşme Nedenleri

• Kemoterapi,
• Lösemi,
• HIV enfeksiyonu,
• Radyasyon/Radyoterapi,
• Sepsis (enfeksiyonla savaşırken gelişen yaşamsal bir tehdit oluşması durumu).

Bazofil Düşme Nedenleri

• Alerjik reaksiyonlar.

Periferik Yayma Eksikliği Belirtileri

Periferik yayma eksikliği, söz konusu hücrelerin kandaki düşüşü ile meydana gelir. Bu hücrelerin değerlerindeki düşmeyle meydana gelen periferik yayma eksikliği ise sıklıkla kan hastalıklarına işaret etmektedir. Bu kan hastalıkları arasında lenfoma, lösemi ve anemi sıralanır. Bu hastalıklardan periferik yayma değerlerinin düşüklüğü ile ilgili olanları ise lösemi ve anemi hastalıklarıdır. Bu hastalıkların, periferik yayma değerlerindeki düşmesiyle ilgili olan belirtileri ise şu şekildedir:

• Lösemi Belirtileri: Periferik yayma değerlerinden olan trombositlerin düşüklüğü ise lösemi hastalığına işaret eden bir belirti olabilir.  
• Anemi/Kansızlık Belirtileri: Periferik yayma değerlerinden olan eritrositlerin düşüklüğü, anemi hastalığına işaret eden bir belirti olabilir. Çünkü anemi, kanda yeteri kadar sağlıklı eritrosit/kırmızı kan hücresi ya da hemoglobin bulunmadığında gelişen bir hastalıktır. 

Periferik Yayma Eksikliği Tedavisi 

Periferik yayma eksikliği tedavisi, periferik yayma testi değerlerinin düşük olması sonucunda gerekmektedir. Buna göre her birinin ayrı ayrı tedavi yolları şu şekilde özetlenebilir:

• Eritrosit/Kırmızı Kan Hücresi Düşüklüğü Tedavisi: Kırmızı kan hücrelerindeki düşüklük, anemi tedavisi gerektirir. Anemi tedavisinde ağızdan ilaç ile demir takviyesi yeterli olmaktadır. Bu tedaviye başlanmasından 2 ay sonrasında kişinin hemoglobin seviyesi normale döner. Ancak kemik iliğindeki demir depolarının doldurulması için 6-12 ay kadar tedaviye devam edilmelidir. Ayrıca uygun diyet planı önerilebilir.
• Trombosit Düşüklüğü Tedavisi: Trombosit düşüklüğüne yol açan hastalığın tedavisine yönelmek gerekir. Buna göre enfeksiyona bağlı ise antibiyotik tedavisi; kemik iliği yetersizliğine bağlıysa kök hücre nakli ve uyaran ilaç tedavisi; lösemiye bağlıysa akıllı ilaçlar ve kemoterapi tedavisi; romatizmal sebebe bağlıysa anti-romatizmal ilaç tedavisi; parçalanmaya bağlıysa önleyici ilaçlar ve kortizon tedavisi yapılabilir.  
• Beyaz Kan Hücreleri Düşüklüğü Tedavisi: Kemoterapi kaynaklı ise kemik iliğini uyarıcı ilaç tedavisi; anemi kaynaklıysa kemik iliği nakli, viral enfeksiyon kaynaklıysa antiviral ilaçlar; HIV virüsü kaynaklıysa virüs engelleyici ilaç tedavisi yapılabilir. 

Periferik Yayma Eksikliğine Ne İyi Gelir?

Periferik yayma eksikliğine iyi gelen yöntemler, periferik yayma değerleri üzerinden incelenmelidir. Bu noktada periferik yayma testinde baz alınan eritrosit (kırmızı kan hücresi), trombosit ve (bazofil, nötrofil, lenfosit, monosit, eozinofil gibi) beyaz kan hücrelerinin düşüklüğüne şunlar iyi gelir:

• Trombosit Düşüklüğü İçin: Lösemi hastalığına da işaret eden trombosit düşüklüğünün yükseltilmesi için su tüketimi tavsiye edilir. Su, trombosit düzeyinin yükselmesini sağlayacak tedavi yöntemlerinden biridir. Gün içinde düzenli şekilde 8-10 bardak su içilmesi önemlidir. 
• Eritrosit/Kırmızı Kan Hücresi Düşüklüğü İçin: Anemi hastalığına işaret eden eritrosit düşüklüğünün yükseltilmesi demir açısından zengin besinler, bakır üretmeye yardımcı gıdalar, folik asit, A vitamini, C vitamini, B12 vitamini, egzersiz yapmak, sigara ve alkol tüketmemek önerilir.
• Beyaz Kan Hücrelerinin Düşüklüğü İçin: Kalsiyum ile çinko açısından zengin yapıdaki yoğurt, E vitamini açısından zengin yapıdaki ceviz, pişmiş ya da çiğ şekilde sarımsak vb. besinlerin tüketilmesi, beyaz kan hücrelerini yükseltmektedir. 

Periferik Yayma Yüksekliği Nedenleri ve Hastalıkları Nelerdir?

Test sonucunda ortaya çıkan değerlerin referans olarak sayılan değerlerin üstünde olması durumu “periferik yayma yüksekliği” olarak ifade edilir. Periferik yayma yüksekliği nedenleri, bu testte incelenen değerlerin yükselmesine yol açan bazı hastalıklar olabilir. Buna göre testteki bazı değerlerin yükselme nedenleri şunlardır:

Bazofil Artış Nedenleri

• Akut stres,
• Enfeksiyonlar,
• Lösemi,
• İnflamatuar hastalıklar,
• İlaçlar.

Nötrofil Artış Nedenleri

• Akut enfeksiyonlar,
• Gut,
• Akut stresler,
• Romatizmal ateş,
• Lösemi,
• Travmalar,
• Tiroidit.
• Sepsis

Lenfosit Artış Nedenleri

• Bakteriyel enfeksiyonlar,
• Lösemi,
• Hepatitler,
• Kızamık, kabakulak gibi viral enfeksiyonlar.

Monosit Artış Nedenleri

• İnflamatuar hastalıklar,
• Verem,
• Paraziter enfeksiyonlar,
• Viral enfeksiyonlar. 

Eozinofil Artış Nedenleri

• Kanserler,
• Alerjik reaksiyonlar,
• Paraziter enfeksiyonlar.

Periferik Yayma Yüksekliği Belirtileri

Periferik yayma yüksekliği; eritrosit ve beyaz kan hücrelerinin kandaki artışı ile meydana gelir. Bu hücrelerin değerlerindeki yükselmeyle meydana gelen periferik yayma yüksekliği, yükselen bu değerlerine göre şu belirtileri verebilir:

Eritrosit Yüksekliği Belirtileri

• Göğüs ve eklem ağrıları,
• Bulanık görme,
• Tansiyon yüksekliği,
• Avuç içinde hassasiyet,
• Baş dönmesi,
• Baş ağrısı,
• Kulak çınlaması,
• Uyku bozukluğu,
• Kas ağrısı,
• Karın ağrısı,
• Kaşıntı

Beyaz Kan Hücreleri Yüksekliği Belirtileri

• Ani ateşlenmeler,
• Morarma ve kanamalar,
• Nefeste zorlanma, solunum sorunları,
• Göz hastalıkları,
• Halsizlik,
• Aşırı kilo ve iştah kaybı,
• Baygınlık ve baş dönmesi

Periferik Yayma Yüksekliği Tedavisi

Periferik yayma yüksekliği tedavisi, bu yüksek değerlerin altında yatan nedene/hastalığa göre değişir. Buna göre periferik yayma testi değerlerindeki düşüşlerde tedaviler şu yönde olabilir:

• Trombosit Yüksekliği Tedavisi: Kandaki pıhtılaşmayı önlemek için doktor kontrolünde trombosit üretiminde yavaşlama sağlayan ilaçlar ya da kan sulandırıcılar kullanılması, bu tedavinin ilk evresi olabilir. Ancak trombositozda (trombosit yüksekliğinde) kişi bir belirti vermiyorsa tedaviye gerek olmayabilir. 
• Eritrosit/Kırmızı Kan Hücresi Yüksekliği Tedavisi: Kalp-damar problemleri, akciğer hastalığı, kemik iliği hastalıkları, böbrek hastalıkları, vücudun susuz kalması, ağır egzersizler, uyku apnesi, yüksek basınçlı yerlerde kalma veya sigara kullanımı gibi eritrosit yüksekliğinin altında yatan nedenlere göre bir tedavi belirlenir.
• Bazofil, Nötrofil, Lenfosit, Monosit, Eozinofil Gibi Beyaz Kan Hücrelerinin Yüksekliği Tedavisi: Vücut içine enfeksiyon girdiği zaman bağışıklık direncine bağlı olarak beyaz kan hücrelerinde artma veya düşme olabilir. Bu durumda enfeksiyon tedavisi gerekir.