Folik Asit

Folik Asit (B9 Vitamini) Nedir?

Folik asit, B9 vitamini şeklinde de isimlendirilen bir vitamindir. Yeşil yapraklarda yaygın şekilde olduğu için bu isim verilmiştir. Latince dilinde ise folum yaprak anlamındadır. İlk olarak 1941 senesinde ıspanak yaprakları üzerinde keşfedilmiştir.

Folik asit, çoğu durumda B12 vitaminiyle beraber görev almaktadır. DNA sentezi için gerektiğinden dolayı hücre bölünmesine ilişkin önemli bir rol üstlenir. Folik asit eksikliği olduğunda ise hücreler yeterli derecede bölünme sağlayamazlar. Fetüs’ün sinir sisteminin gelişimi konusunda önemli rolü bulunmaktadır.

Folat ya da B9 vitamini şeklinde de adlandırılan folik asit görevleri bunlarla sınırlı değildir. B9 vitamini görevleri genel olarak şöyle özetlenebilir:

• Yeni hücre oluşumunda, 
• Kan yapımında,
• Hücrelerin yaşamlarına devam etmelerinde, 
• RNA ile DNA üretiminde.

Bazı durumlarda vücutta folik asit eksikliği ya da fazlalığı görülebilir. Bu durumda değerlerdeki eksiklik ya da yükseklik durumuna göre tedavi yolları izlenir. Gerek görüldüğü durumlarda folik asit ilaçları da tedavide etkin olarak rol alabilir. Ancak folik asit hapı, bilinçli bir şekilde, doktor gözetiminde tüketilmelidir. Testler ve sonrasında doktor görüşüyle kullanımına başlanması tavsiye edilir.

Folik asit faydaları ise insan sağlığında oldukça etkindir. Buna göre folik asit faydaları şu şekilde sıralanabilir:

• Kanser riskini düşürür.
• Kalp rahatsızlığını engelleyebilir.
• Bir antioksidan gibi davranır.
• Gebeliği ve sağlıklı fetal gelişimini destekler.
• Beyni geliştirir.
• Doğal antidepresandır.
• Kırmızı kan hücresi yapımında yardımcıdır.
• Görme ve işitme kaybını engelleyebilir.
• Yaşlanma karşıtıdır.
• Arsenik zehirlenmesini tedavi eder.
• Doğurganlığı artırabilir.
• Otizm bozukluklarını onarabilir.
• Sağlıklı bağışıklık sistemi hazırlar.
• Karaciğer hasarını azaltır.
• Böbrek rahatsızlığı yok eder.
• Kemik gücünü çoğaltır.

Folik Asit Normal Değeri Kaç Olmalı?

Folik asit normal değerleri, sağlıklı bir insan vücudu için 4,6 ila 18,7 ng/ml folat değer aralığı olarak gösterilir. Bu aralıkta olması beklenen B9 vitamini değerleri, aynı zamanda kişinin bünyesine bağlı olarak değişebilir. Bu tip değişimler, bazı durumlarda normal olarak kabul edilir.

Ancak söz konusu değişimler, bazı değerler altında veya üstündeyse tedavi gerekir. Tedavi boyunca besinler veya besin takviyeli ilaçlar önerilebilir ve normal değer aralığına getirilebilir. Buna göre günlük folik asit ihtiyacı 200 mcg’dir.

Folik Asit Nasıl Ölçülür?

Folat eksikliği, yetersiz ve dengesiz beslenme kaynaklı olabilmektedir. Bu değerin fazla olması ile konulan folat yüksekliği tanısı ise genelde folik asitin (B9 vitaminin) çok miktarda tüketiminden kaynaklıdır. Kanda folat değerlerine bakılarak tanıları konulabilir.

İhtiyaca bağlı olarak doktor, hastadan folat testi talep edebilir. Buna göre B9 vitamini ölçümü, kişilere tam kan sayımı testi yapılarak gerçekleşebilir. Normal prosedürde folat ölçümü için hastadan kan örneği alınır ve bu örnek üzerinden ölçüm yapılır. Hastanın kolundan kan alımı yapılması sonrasında numune, tüpe konulur ve laboratuvara gönderilir. Laboratuvar ortamında B9 vitamin değeri incelenir ve test sonucu, rapor şeklinde sunulur.

Hamilelikte Folik Asit Değerleri Nasıl Olmalı?

Hamilelikte folik asitin önemi, anne adayından ziyade anne karnındaki bebeğe ilişkindir. Folat ya da folik asit şeklinde adlandırılan B9 vitamini, RNA ve DNA sentezinde görev alır. Hafıza güçlendirici, bunama ve depresyon engelleyici etkileri görülmüştür. Pek çok faydası bulunan bu vitaminin, hamilelik sürecinde de önemi büyüktür. Çünkü hamileliğin planlandığı dönemde ve hamilelik sürecinde (özellikle başlarında) bu vitaminin yeterli oranda alımı, dünyaya gelecek olan bebeğin de gelişimi ve sağlığı üzerinde büyük role sahiptir.

Bebeklikte Folik Asit Değerleri Nasıl Olmalı?

Yetişkinlerde olduğu gibi bebeklerde de folik asitin faydaları etkindir. Bebeklikte sağlıklı bir gelişim açısından bebeğin anne karnındaki gelişim süreci önemli bir etmen olmaktadır. Dolayısıyla sağlıklı bir bebeğin dünyaya gelmesi, gebelik sürecine de bağlıdır. Bu noktada hamileliğin 3 ayı boyunca gebelerin B9 vitamini takviyesi alması sağlanır. Gebelikte folik asit ihtiyacı 0.4 mg’dir ve bu değer karşılandığında bebekte sorunsuz bir gelişim izlenir. Ancak folik asit eksikliği ile dünyaya gelen bebekte şu tip riskler yüksektir:

• Omurilik ve beyinle ilgili anormallikler (nöral tüp defekti),
• Kemik iliğinde bulunan hücrelerin anormal büyüklüğe sahip olması (Megaloblastik)
• Kandaki alyuvarların normal olmayan büyüklüğe sahip olması,
• Bu ya da benzeri doğumsal gelişim problemlerinin olması riski, çok yüksektir. 

Folik Asit (Folat) Düşüklüğü Nedenleri ve Hastalıkları Nelerdir?

Folik asit referans değerleri 4,6 – 18,7 ng/ml’dir. Bu referans değerlerinin altında değerler ile karşılaşılması eksiklik olarak ifade edilir. Folik asit eksikliği nedenleri, bazı hastalıklar ya da durumlar şeklinde olabilir. Genel olarak folat eksikliği sonucunda sinirlilik, yorgunluk ve iştah azalması meydana gelir. Buna göre B9 vitamini eksikliği nedenleri olarak gösterilebilecek hastalıklar ve durumlar şunlardır:

• İlaç kullanımı,
• Yetersiz beslenme,
• Yetersiz emilim,
• Düzenli çalışmayan metabolizma,
• Genetik faktörler,
• Düzenli alkol tüketimi.

Folik Asit Eksikliği Belirtileri

B9 vitamini eksikliği, yetersiz şekilde beslenme kaynaklı olabileceği gibi uygun şartlarda (temiz, fazla sıcağa maruz kalmadan vs.) gıdaların tüketilip tüketilmediğine bağlı olarak da oluşabilir. Farklı nedenlerden kaynaklanan folik asit eksikliği, insan vücudunda bazı semptomlar verebilir.

Buna göre folat düşüklüğü belirtileri şunlardır:

• Anemi (Kansızlık),
• Deri üzerinde yaralar,
• İştahsızlık,
• Büyüme ve gelişimde gerileme,
• İshal,
• Yorgunluk,
• Kalp çarpıntısı,
• Baş ağrısı.

Folik Asit Eksikliği Tedavisi 

Folat düşüklüğü bulunan bütün hastalara, düşüklüğün giderilmesi amacıyla ek folik asit sunulması gerekmektedir. Tipik şekilde oral folik asit, hastalardaki folat eksikliğinin tedavi edilmesi amacıyla 1 günde 1-5 mg ölçüler arasında verilir. Bu oran yeterli bulunmakla beraber folik asit düşüklüğü için verilen ilaçları tolere edemeyen bazı hastalar da vardır. Bu oral ilaç takviyesi ile sorun yaşayan hastalar için de subkütan (deri altı enjeksiyon), intravenöz (sıvı maddenin direkt olarak damardan verildiği bir tedavi) ya da intramüsküler (kas içi enjeksiyon) folik asit formülasyonları tercih edilip kullanılabilir.

Folik asit eksikliğini gidermek için ilaç ve takviyelere ek olarak sağlıklı beslenme de benimsenmelidir. Folik asit içeren gıdaların düzenli bir şekilde tüketilmesi sonucunda eksiklik giderilebilir. Diyet listesi, diyetisyen gözetimde hastaya özel olarak yapılmalıdır.

Folik Asit Yan Etkileri Nelerdir?

Folat, su içinde çözünen ve çok sayıda gıdada doğal şekilde olan B9 vitaminin doğal bir formudur. B9 vitamini, tüketilen gıdalarla vücuda alınabileceği gibi takviye olarak B9 vitamini ilaçları kullanılarak da alınabilmektedir. Bu ilaçlar, folik asit ve folat formlarında piyasada bulunur.

Folik asit, gerekli durumlarda takviye yapılabilir. Bu takviye ilaçlarla ya da folik asit bulunan besinler tüketerek olabilir. Ancak düzensiz ve yanlış kullanımlarda folik asit yüksek dozda alınmış olabilir. Bu durumda folik asit yan etkileri ortaya çıkabilmektedir. Bu yan etkiler şunlardır:

• Karın krampları,
• Bulantı,
• Mide rahatsızlıkları,
• İshal,
• Uyku bozukluğu,
• Sinirlilik.

Folik Asit Eksikliğine Ne İyi Gelir?

Folik asit, birçok noktada B12 vitaminiyle beraber görev alır. DNA sentezi için gerekli olduğundan da hücre bölünmesinde büyük rolü vardır. Folik asit eksikliği olduğunda ise hücreler, yeteri biçimde bölünemezler.  Buna göre B9 vitamini eksikliğine iyi gelen türlü gıdalardan ve ilaçlardan bahsedilebilir. Bu noktada doktor görüşü önemlidir. Hasta için besin takviyesi veya ilaç takviyesi yapılabilir.  

Yetişkin bireyler için 1 günlük folat ihtiyacı açısından 400 mcg yeterli ilen hamilelik düşünen veya hamile olan kadınlarda 400 ila 800 mcg alınması önemlidir.

B9 vitamini içeren besinler, besin takviyesi amaçlı tavsiye edilebilir. Buna göre folik asit içeren meyveler ve diğer folik asit içeren besinler şunlardır: Ispanak, Brüksel lahanası, lahana, bezelye, brokoli, portakal, fasulye, böbrek, karaciğer, kabuklu deniz ürünleri, tavuk, maya, kuvvetlendirilmiş kahvaltılık gevrekler, yumurta, nane, maydanoz, siyah bezelye, soya fasulyesi, fındık, nohut, susam.

Folik Asit Eksikliği Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Folik asit ve folat, besinler içerisinde yaygın bulunur. Ancak buna karşın dünyada en fazla görülen vitamin düşüklüğü, folik asit düşüklüğüdür. Bu vitamin eksikliğinden tüm hücreler etkilenir ama en fazla etkilenen dokular hızlı şekilde bölünenlerdir. Folik asit eksikliği tedavi edilmezse şu etkiler görülebilmektedir:

• Büyüme yavaşlaması,
• İshal,
• Huzursuzluk,
• İştahsızlık,
• Unutkanlık,
• Bulantı,
• Karın ağrısı,
• Saç dökülmesi,
• Deri değişiklikleri.

Folik asit eksikliği sonucu meydana gelebilecek hastalıklar ve sorunlar şunlardır:

• Maktositik Megaloblastik Anemi (Bir kansızlık durumu),
• Kansızlık,
• Depresyon,
• Diş eti iltihabı,
• Uyku bozuklukları,
• Kırmızı kan hücresi oluşumu,
• Ağız ülserleri,
• Demans. 

Folik Asit (Folat) Yüksekliği Nedenleri ve Hastalıkları Nelerdir?

Folik asit yüksekliği nedenleri, genel olarak endişe verecek durumlardan değildir. En temel neden; bu vitamin grubunun çok tüketimidir.

Ancak çok aşırı yükselen folat değerleri, aynı zamanda bireylerde bazı sorunlar ve hastalıklar oluşmasına da neden olabilir. Buna göre folik asit (folat) yüksekliği yüzünden meydana gelen hastalıklar ve sağlık sorunları şu şekildedir:

• B12 vitamin eksikliği, 
• Bağırsaklarda bulunan bakteri oranları, 
• Epilepsi/sara ilaçlarının etkilerini bloke etmesi,
• Alerjik reaksiyonlar,
• Ağızda istenmeyen tat,
• İştah kaybı,
• Şişkinlik,
• Hazımsızlık,
• Bulantı,
• Kusma,
• Potasyum ve çinko yetmezliği,
• Uyku sorunları,
• Halsizlik,
• Ağız içi sancıları,
• Depresyon,
• Ayak ve ellerde uyuşukluk, karıncalanma,
• Böbrek hasarı,
• Bilinç bulanıklığı,
• Odaklanma güçlüğü,
• Kolesterol dengesinde bozulma.

Folik Asit Fazlalığı Tedavisi

Folik asit (B9 vitamini) yüksekliği tedavisi, bu değerler genel olarak çok endişeli sonuçlar doğurmasa da bazı sıkıntılara da neden olabileceği için yapılmalıdır. Bu noktada kişi, eğer B9 vitamini kullanıyorsa takviye alımı hemen kesilmelidir.

Ani şekilde gelişmeyen vakalarda problem, zaman içerisinde çözülecektir. Bu süreçte tedavi sürecinin kısaltılması amacıyla kişi, bol su tüketmelidir. Bu sayede yüksek folik asitin atılması amacıyla böbreklere yardımcı olunur.

Ani gelişen vakalarda ise (yanlışlık sonucu çok takviye ilacının alınması gibi bir durumda) acil müdahalelerde bulunulması gerekebilir. Buna göre yapılabilecek acil müdahaleler şunlardır:

• Mide yıkanabilir.
• Oksijen desteği gerekebilir.
• Serum desteği verilebilir.
• Karbon kömür tedavileri uygulanmaya başlanabilir.

Folik Asit Yüksekliği Tedavi Edilmezse Ne Olur?

B9 vitamini fazlalığı, kişilerde B12 vitaminin düşüklüğünün anlaşılamamasına yol açabilir. Fazla oranda alınmış B9 vitamini, B12 düşüklüğünün neden olduğu kansızlık belirtilerinin ortadan kalkmasına sebep olur. Ancak folik asit eksikliğinin neden olacağı sinir hasarlarını onaramaz. Bu durum anlaşılmayacağından dolayı geri dönüşü olmayacak sinir hasarlarına yol açabilir. Dolayısıyla B9 vitamini yüksekliği tedavi edilmediği zaman bu tip sonuçlar olası ihtimaller arasındadır.