Yorgunluk

Yorgunluk Nedir?

Yorgunluk günümüzde çoğu kişinin şikayet ettiği bir rahatsızlıktır. Birçok nedenine bağlı olarak çeşitli tedavi yöntemleri bulunmaktadır. Çoğu kişi yorgunluktan muzdarip olsa bile doktora gitmemeyi tercih eder. Yorgunluk; sosyal hayatın, iş yaşamının ve günlük yapılması gereken aktivitelerin aksamasına neden olabilir. Bu nedenle en çok şikayet edilen rahatsızlıklardan biridir.

Yorgunluk veya halsizliğin nedenleri gece uykusuz kalmış olmak, fazla çalışmak gibi yaşam tarzının oluşturduğu nedenler ise etkisi çok uzun sürmeyecektir. Ancak uzun süre yorgunluk şikayeti olan kişilerde kronik yorgunluk sendromu olma olasılığı yüksektir. Kronik yorgunluk tıp dilinde sistemik efor intoleransı hastalığı veya miyaljik ensefalomiyelit olarak bilinmektedir. Kronik yorgunluğun sebebi henüz tam olarak bilinmemektedir. Viral enfeksiyon stres veya çevresel faktörlerin neden olduğu düşünülmektedir. Henüz bir kronik yorgunluk testi ve teşhis yöntemi yoktur.

Yorgunluğun başka bir çeşidi olan mental yorgunluk ise aşırı strese maruz kalındığında ortaya çıkabilmektedir. Mental yorgunluk kişinin işlevselliğini azaltmanın yanında sürekli halsizlik halinde olmasına sebep olabilir. Mental yorgunluk, kişiyi tükenmişliğe kadar götürebilmektedir.

Adrenal Yorgunluk, aşırı stresin neden olabileceği başka bir hastalıktır. Adrenal böbrek üstü bezlerde bulunan ve kortizol dahil birkaç hormon üreten iki küçük bezdir. Adrenal bezleri stres sırasında küçük kortizol patlamaları gerçekleştirir. Uzun süreli stres yaşandığında ise adrenaller boşalabilir ve düşük kortizol durumu yaşanabilir. Bunun sonucunda enerji düşüklüğü, depresif ruh hali, baş dönmesi ve tatlı veya tuzlu atıştırmalık isteği oluşabilmektedir.

Yorgunluk Belirtileri Nelerdir?

Yorgunluk; hayat standartlarının düşmesi, çalışma saatlerinin uzaması, uyku saatlerinin kısalması gibi nedenlerden dolayı ortaya çıkmaktadır. Fiziksel, duygusal ve zihinsel belirtileri bulunmaktadır. Bunlar:

• Kronik yorgunluk ve uyku hali
• Baş ağrısı
• Baş dönmesi
• Kas ağrısı veya kas güçsüzleşmesi
• Reflekslerin yavaşlaması
• Sinirlilik hali
• El – göz koordinasyonunun bozulması
• İştah kaybı
• Bağışıklık sisteminin zayıflaması
• Bulanık görme
• Kısa süreli hatırlama sorunları
• Konsantrasyon eksikliği
• Halüsinasyon görme
• Dikkat dağınıklığının artması
• Düşük motivasyon şeklinde sıralanmaktadır.

Mental Yorgunluğun Belirtileri

Kronik yorgunluktan farklı olarak mental yorgunluk belirtilerinde;

• Depresyon veya aşırı kaygı hali
• Alaycılık, kötümser olmak
• Öfke 
• Umutsuz olmak
• Verimli olamamak
• Uykusuz olmak
• Kilo almak veya kilo vermek
• Asosyallik 

Adrenal Yorgunluğun Belirtileri

Adrenal yorgunluk, kilo kaybı ve vücut ağrıları gibi yorgunlukla benzer belirtilere sahip olsa da düşük kan basıncı, vücut kıllarının dökülmesi ve deri renginin değişim göstermesi gibi spesifik belirtilere sahiptir. 

Yorgunluğun Sebepleri Nelerdir?

Yorgunluğun sayısız sebebi vardır. Bunlar tıbbi nedenler, yaşam alışkanlıkları, duygusal sorunlarla alakalı olabilmektedir. Yorgunluğunun nedeni asla anlaşılamayan kişiler bile mevcuttur. Bilinen nedenleri inceleyecek olursak sebepleri birkaç gruba ayırmakta fayda vardır.

Yaşam tarzının sebep verdiği yorgunluk: Aşırı alkol tüketimi, çok fazla egzersiz yapmak, aşırı kafein tüketimi, gece uykusuz kalmak.

Fiziksel sebepler: Anemi, uyku apnesi, hamileliğin ilk 12 haftası, aşırı kilolu veya obez olmak, aşırı zayıf olmak, kanser tedavisi için görülen radyoterapi veya kemoterapi, kullanılan ilaçların yan etkisi veya bitkisel ilaçların kullanımı

Psikolojik nedenler: Sürekli endişe ve kaygı halinde olma durumu veya genel anksiyete bozukluğuna sahip olmak, depresyon, yas tutma veya ayrılık süreci, sürekli stres halinde olmak

Kronik Yorgunluk Sendromunun Sebepleri

Kronik yorgunluk sendromu kesin olmamakla beraber viral enfeksiyonların ardından oluşabilmektedir. Hormonal dengesizlikler ve bağışıklık sisteminde oluşan sorunlar da kronik yorgunluk sendromuna neden olabilmektedir. Ayrıca kaslarda ve bacaklarda halsizlik oluşan ağrı ve kramplara kalsiyum eksikliğinin sebep olabileceği ve bunun aşırı ve sürekli yorgunluk oluşturabileceği de tespit edilmiştir.

Mental Yorgunluğun Sebepleri

Kişinin üzerinde mesleği veya yaşam tarzı nedeniyle baskı olması veya kronik bir hastalığının olmasıdır.

Yorgunluğun Teşhisi

Yorgunluk belirtilerini kesinleştirmek için doktorlar çeşitli sorular sorarlar. Bu sayede yorgunluğun fiziksel yorgunluk veya psikolojik yorgunluk ayrımı yapılmaktadır. Örneğin; sürekli uyuma isteği uyku sorunuyken zayıflık, halsizlik hali nöromüskülerin (kas ve sinir hastalıkları) belirtisi olabilir. 

Sık sık üzüntülü depresif ruh hali varsa bu durum depresyonun işareti olabilir. Bunun dışında uyku rutini hakkında bilgi alınıp uyku bozukluğu gibi bir hastalığın olup olmadığı anlaşılmaya çalışılır.

• Teşhisi kesinleştirmek için son olarak fiziksel muayene kapsamında birtakım testler istenebilir. 
• Tam kan sayımı
• Karaciğer fonksiyon testleri
• Üre ve elektrolitler için test: Elektrolitler, vücuttaki sıvı dengesini sağlar, sinir ve kas fonksiyonları için gereklidirler. Üre düzeyi ise beslenme düzeninini anlamaya yardımcı olacaktır.
• Tiroid uyarıcı hormon ve tiroid fonksiyon testleri
• Kreatin kinaz testi (vücut enerjisini sağlayan enzimlerden biridir)
• Glikoz ölçümü için kan ve idrar testi
• Protein için idrar testi

Yorgunluk Tedavisi

Yorgunluk bir hastalık olmaktan çok başka bir rahatsızlığın getirdiği bir belirti olduğu için kesinleşmiş ve sürekli uygulanan bir tedavisi yoktur. Yorgunluk rahatsızlığını gidermek için öncelikle altında yatan nedenler bulunmalıdır. Bunun için psikolojik ve fiziksel muayene yapılmalıdır. Örnek vermek gerekirse anemi kaynaklı yorgunluk ve halsizlik yaşayan kişinin kırmızı kan hücresi sayısı artırılınca şikayetleri kısa sürede sona erecektir. 

Hastalığa bağlı olarak bu süre uzayıp kısalabilir. Yorgunluk için vitamin hapları, hastalığa bağlı ilaç kullanımı ve antibiyotikler kullanılabilir.

 Yaşam tarzını değiştirmek de bir tedavi yöntemi olabilir. Örneğin egzersiz veya beslenme değişiklikleri denenebilir. Aynı zamanda aşırı yorgunluk ve uyku halini gidermek için bir uyku düzeni belirlenebilir. Bu tedavi yöntemleri kronik yorgunluk rahatsızlığı olanlar için de uygulanabilmektedir.

Mental yorgunluk için tavsiye edilen tedavi yöntemleri ise daha çok kişiye bağlı tavsiyelerdir. Bunların arasında stres kaynağını hayatınızdan çıkarmak, tatil yapmak veya istirahat etmek, egzersiz yapmak ve yoga, masaj terapileri, aromaterapi ve thai chi gibi vücudunuzun gevşemesini sağlayacak yöntemler vardır. Tıbbi tedavide ise antidepresan ve anti-anksiyete ilaçları kullanılabilmektedir.  

Yorgunluk Tedavi Edilmezse

Sürekli yorgun, halsiz ve uykulu hissetmek yaşam kalitesini düşürmektedir. Kişi sorumluluklarını yerine getirmez ve normal hayatına devam edemez. Bununla birlikte iki haftadan uzun süren yorgunluk şikayeti başka bir hastalığın belirtisi olabilir. Bu nedenle uzun süreli şikayetlerde doktora başvurulmalıdır. Yorgunluk tedavi edilmediği takdirde nedene bağlı olarak uyku problemleri, kilo kaybı veya alımı, psikolojik yorgunluğun getireceği depresyon, kaygı ve stres artacaktır.

Yorgunluğa Ne İyi Gelir?

Yorgunluğun çeşitli sebepleri olduğu gibi çeşitli tedavi yöntemleri de vardır. Yorgunluğun sebebi tespit edildikten sonra doktor tavsiyesi eşliğinde evde de yorgunluğunuz için çözümler bulabilirsiniz. Örneğin aşırı karbonhidrat tüketiminden kaçınıp sebze ve baklagil tüketimi enerjinizi artırmaya yarayabilmektedir.  

Hareketsiz kalmak kronik yorgunluğa ve başka sağlık sorunlarına neden olabilir, bunu önlemek için düzenli egzersiz ve yürüyüş yapılabilir. 

Kesintisiz birkaç saat uyunulan uyku enerjinizi artırmak için faydalı olabilir. Özellikle gece uykusuz kalmak vücut dengesini bozabilmektedir. Bunun için uyku saatlerine dikkat edilmesinde fayda vardır.

Günlük alınması gereken mineral ve yorgunluk giderici vitaminler için tüketilmesi gereken kalori sayısı hesaplanabilir. Bununla birlikte yeterli protein tüketmek de metobalizmayı güçlendireceği için yorgunluğu engelleyebilir.

Gün boyunca kaybedilen sıvının yerine getirilmesi de yorgunluğa iyi gelebilmektedir. Bunun için bol su içilmesi faydalı olacaktır. Bunun dışında bitkisel yollar da denenebilir. Örneğin yorgunluk giderici çaylar (papatya çayı gibi) vücudun rahatlamasını sağlayabilmektedir.

Spor sonrası oluşan yorgunluk içinse enerji verici besinler olan muz ve yulaf ezmesi, bol su tüketimi yararlı olacaktır.

Yorgunluğa Ne İyi Gelmez?

Aşırı stres yapan bir işte çalışmak veya gece uykusunu önleyen gece vardiyalı işlerde çalışmak vücudu ve zihni yorabilmektedir. Bunun yerine daha düzenli bir işte çalışmak veya vücut düzeninin gece uyanık kalmaya alıştırmak gerekmektedir. 

Aşırı kafein tüketmek uykunuzu etkileyebilmektedir. Bunun için kafein tüketimi sabah saatleriyle sınırlandırılmalıdır.  Bununla birlikte kafein, şeker, amino asit ve yüksek dozda b vitamini içeren enerji içecekleri geçici bir süre için enerjiyi yükseltebilir. Ancak bu enerji içecekleri ertesi gün gündüz uykularına sebep olabilmektedir. Bir fincan kahvenin içerdiği kafein oranının yaklaşık üç katını içeren bu içecekler yavaş yavaş günlük yaşamın bir parçası olmaktan çıkarılmalıdırlar.

Yorgunluk İlaçları

Kesin bir tedavi yöntemi olmasa da yorgunluğun şiddetli belirtilerini hafifletebilecek birtakım ilaçlar vardır. Doktorlar genellikle baskın olan şikayetin üstünde durur ve ona yönelik tedavi uygulamayı tercih ederler. 

Yorgunlukta sık görülen uyku bozukluğu şikayeti için uyku düzeninin ve ortamının sağlıklı olduğu anlaşıldıktan sonra genellikle antihistamin gibi uykuya yardımcı olabilecek ilaçlar önerilir. Bununla birlikte bu ilaçlar gündüz uykularına neden olabilir. Kişi en uygun ilaç için doktoruna başvurmalıdır. Ayrıca kas gevşeticiler ve antidepresanlar da uyku bozukluğu tedavisinde kullanılmaktadır. Ancak bu ilaçların birçok yan etkisi bulunduğu için mutlaka kullanılmadan önce doktora başvurulmalıdır.

Eklem ağrıları için ibuprofen, asetil salisilik asit veya asetaminofen gibi reçetesiz ağrı kesiciler kullanılabilmektedir. Ancak daha şiddetli ağrılar için doktorunuzun tavsiye edeceği reçeteli ilaçları kullanmanız gerekmektedir.

Hamilelikte Yorgunluk

Hamilelik boyunca yorgun hissetmek sık görülür ve çok normal bir durumdur. Hamilelikte ilk on iki hafta hormon değişikliği nedeniyle yorgun hissetmek, mide bulantısından şikayetçi olmak ve aşırı duygusal olmak  genel bir problemdir.

Bu dönemde yapılabilecek en iyi şey bol bol dinlenmek, sağlıklı beslenmek ve etrafınızdaki insanların size yardım etmesine izin vermektir. İlerleyen haftalarda ise kilo alındığı için süreç yorucu olabilir. Karnınız şiştikçe ve bebek büyüdükçe iyi bir gece uykusu almak zorlaşabilir.

Progesteron hormonunun fazla salgılanması da hamilelerde uykuya neden olabilmektedir. Bununla birlikte kalbin kan hacmindeki artışı daha fazla karşılaması için daha fazla kan pompalaması ve demir gibi hayati besinleri bebekle paylaşmak vücudunuzun yorulmasına  ve yorgun hissetmenize neden olacaktır. 

Eğer gece uykuları yeterli gelmiyorsa bir saat fazladan uyumak size iyi hissettirebilir. Ancak uyku saatini çok uzatmak gün içinde daha fazla yorgunluğa neden olabilmektedir. Bu nedenle aşırıya kaçılmamasında fayda vardır.

Günlük egzersiz yapmak daha iyi bir uyku uyumanıza yardımcı olacak ve endorfin hormonu salgılamanızı sağlayacaktır. Eğer sürekli halsiz ve yorgun hissediyorsanız doktora başvurmalısınız. Hamilelikte aşırı yorgunluk anemi veya hipotiroidizm (tiroit bezinin yeterince tiroid hormonu üretememesi) belirtisi olabilmektedir. 

Çocuklarda Yorgunluk

Çocuklar genellikle okul gününün sonunda veya basit hastalıkların neden olduğu yorgunluktan şikayetçi olurlar. Ancak sürekli aşırı yorgunluk şikâyeti başka bir hastalığın belirtisi olabilir.  Astım gibi kronik hastalıklar, anemi, kalbin zayıf olması veya alerji ilaçları gibi bazı ilaçların yan etkileri ve depresyon aşırı yorgunluğa sebep olabilmektedir.

 Çocuklarda yorgunluğun kesin teşhis ve tedavisi için röntgen, kan ve idrar testini içeren fiziksel muayene ve psikoloğa başvurulmasında fayda vardır.

Bebeklerde Yorgunluk

Bebeklerde yorgunluk çoğunlukla uyku eksikliği nedeniyle oluşmaktadır. Bir bebeğin yorgun olup olmadığı davranışları gözlemlenerek anlaşılabilmektedir. Bebeklerin davranışları farklılık gösterse bile bazı belirtilerle tespit kesinleşebilmektedir.

Yeni doğmuş bebekler bir saat veya yarım saat uyanık kalırlarsa yorulabilirler. Huzursuz görünmeleri, kendilerinin geriye doğru atmaları veya bir yere bakarken şaşı gibi bakmaları uyku zorluğu çektikleri ve uyumaya çalıştıkları anlamına gelebilir.

Üç ve altı ay arasındaki bebekler, bir buçuk veya üç saat arasında uykusuz kalırlarsa,

Altı ve on iki ay arasındaki bebekler, iki veya üç saat uykusuz kalırlarsa yorgunluk belirtileri göstermeye başlayacaklardır. On iki ve on sekiz ay arasındaki bebeklerde ise sabah ve öğleden sonra uyumak önemlidir.

Bebeğin, sessiz ve az ışıklı bir ortamda uyutulmasında ve yorgunluğu giderildikten sonra dengeli şekilde beslenilmesinde fayda vardır. Yine de huzursuzluğu geçmiyor ve uykusuz şekilde şiddetli şekilde ağlıyorsa doktora başvurulmalıdır.

Yorgunluk için Hangi Doktora Gidilir?

Yorgunluk teşhis ve tedavisi için tek bir doktora görünmek yeterli olmayabilir. Çeşitli sebepleri olan yorgunluk hastalığının tam teşhisi için uyku tıbbı uzmanı, endokrinolog, nörolog veya psikoloğa gidilebilir. Aşağıdaki durumlardan şikayetçiyseniz bir uzman doktora başvurmalısınız.

• Sebepsiz şekilde iki haftadan uzun süren yorgunluk ve halsizlik özellikle ateş yükselmesi veya kilo kaybı görülmesi
• Kabızlık durumu ile halsizlik veya yorgunluk
• Kuru cilt veya kilo alımı ile halsizlik ve yorgunluk
• Gece uyuyamamak veya pek çok kez uyanmak gibi uyku problemleri
• Baş ağrısı ile halsizlik veya yorgunluk
• Sürekli üzüntü duyma ve ruhsal yorgunluk hissetme durumu