Oyun Terapisi Nedir?

Çocuklar, oyun oynayarak duygu ve düşüncelerini ifade edebilirler. Genellikle sesli olarak ifade edilemeyen duygu ve düşünceler oyunlar esnasında açığa çıkar. Oyun terapisi, çocuklarda görülen psikolojik ve ruhsal bozuklukların oyun vasıtası ile uzman kişiler tarafından tedavi edilmesidir.

Yetişkinlerde davranış bozuklukları sergileyebilirler. Ancak onlar ile konuşmak, iletişim kurmak ve bu durumu çözmek mümkündür. Çocuklar ise dikkatlerini konuşma esnasında toparlayamaz. Dikkatlerini topladıkları, duygu ve düşüncelerini korkusuzca ifade edebildikleri alan oyun oynama zamanı olarak dikkat çeker.

Çocuklarda bazı davranışlar dışa vurumu bekler. Oyun oynarken;

• Öfke
• Korku
• Kıskançlık
• Hayal kırıklığı
• Utanç 

gibi duyguların dışa vurumu gözlenebilir. Kendilerini güvende hissettikleri ortam oluşturulduğunda ise uzman kişiler tarafından oyun terapisi uygulamaları ile çocuğun tedavisine başlanır. Oyun terapisi odasında yapılan bu uygulamalar sonrasında kısa süre içerisinde çocuğun içerisindeki duygular açığa çıkmaya ve kendini göstermeye başlar. Bu durumda onun tedavisi yine oyunlar aracılığı ile anne ve baba gözetimi içerisinde yapılır.

Oyun Terapisi Eğitimi

Oyun veya oyuncaklar kullanılarak çocukların kendilerini ifade etmelerine olanak veren uygulamaya oyun terapisi eğitimi denir. Bu uygulamanın

• İçe kapanık
• Arkadaşları ile geçinemeyen
• Kavgacı
• Hırçın
• Asi

çocuklarda işe yaradığı bilinir. Oyun terapisi uygulayıcı eğitimi çocukların sosyal, fiziksel ve zihinsel gelişimlerine büyük katkı sağlar. Birkaç seans süren bu süreç akabinde çocukların sıkıntılarını gidermeleri, çevreye ve ailesine karşı daha ılımlı ve açık sözlü olmaları beklenir. Bu terapi ve seanslar sonrasında çocukta şu gelişmeler gözlenir:

1. Dikkat dağınıklığının azalması
2. Aktivite ve davranış bozukluğunun giderilmesi
3. Varsa uyku bozukluğunun tamamen ortadan kalkması
4. Öğrenirken yaşanılan güçlüğün giderilmesi
5. Çocuğun yaşadığı duygusal travmalar (anne – baba boşanması, ölümler)
6. Aile içerisinde veya diğer yerlerde şiddete bağlı travmalar

Oyun Terapisi Teknikleri

Oyun terapisinde kullanılan birden fazla teknik vardır. Bu teknikler ancak çocuğun ihtiyaçlarına, hangi davranış bozukluğunu gösterdiğine ve yaşına bağlı olarak değişiklik gösterir. Ruhsal travma yaşamış bir çocuk ile dikkat dağınıklığı yaşayanlar çocuklardaki sebepler çoğu zaman farklılık arz eder. Böyle durumlarda yapılan ise çocuğun oyun ortamında dışa vurum yapmasını sağlamaktır. Oyun terapisi teknikleri arasında en popüler olanı 101 oyun terapisi tekniği olsa da genel olarak tüm tekniklerde ortak şu özellikler bulunur:

• Çocuğa direkt sorular yerine dolaylı sorular sorulur.
• Bir öğretmen edası ile yaklaşmak yerine dost, oyun arkadaşı gibi yaklaşılır.
• Konuşan genellikle terapist değil, terapistin canlandırdığı oyun karakterleridir.
• Bazı zamanlarda oyuna ailelerinde eşlik etmesi özellikle istenen bir durumdur.

Oyun Terapisi Çeşitleri

Oyun terapisi çocuğun, ailenin ve uzmanın görüşlerine göre çeşitlendirilebilir. Çocuktaki problem net olarak ortaya konabiliyorsa eğer o zaman tedavinin amacına ulaşması daha kolaylaşabileceği gibi daha kısa sürede durum çözülebilir. En çok uygulanan oyun terapisi çeşitleri şunlardır:

• Deneyimsel Oyun Terapisi: Kısaca DOT olarak yazılan ve çocuğun ihtiyaçlarını en iyi kendisinin bildiği düşüncesini savunan bir görüştür. Doktor Norton kardeşler tarafından ortaya sunulan bu terapi çeşidinde çocuk ikilem, çatışma yaşadığı durumlarda neler yaşadığı gözlemlenir. Bunun çözümünü nasıl bulduğu gözlemlendikten sonra süreç boyunca yaptığı yanlışlar ona oyun vasıtası ile anlatılır ve çocuğun bunu anlaması sağlanır.
• Çocuk Merkezli Oyun Terapisi: Çocuk merkezli terapi de çocuğu tedavi etmeye yönelik bir amaç yoktur. Bu terapi genelindeki amaç, çocuğun yaptıklarını anlaması, bunun sonuçlarının neye mal olabileceğini keşfetmesidir. 

Bu terapi çeşidinde çocuğa sorumluluk farkındalığı aşılanır. Kendi davranışlarının sonuçları ona net bir şekilde gösterilir. Çocukta birkaç seansın ardından ciddi bir iyileşme ve bazı hareketlerini sorgulama gözlemlenir.

• Bilişsel Davranışçı Oyun Terapisi: bu terapide çocuk amaca yönlendirilir. Çocuk merkezli oyun terapisi ile farkı ise burada bir yönlendirme yapılmasıdır. Sorunlu davranışın üzerine giden eğitmen, bu davranışın geliştirilmesi ve törpülenmesini sağlar. Zararlı hareketlerin sonlanması ile terapi tamamlanır.
• Otizm Oyun Terapisi: Otizm, çocuklarda 3 yaşından önce belirtilerini ortaya çıkaran bir hastalıktır. Bu durum çocuklarda genellikle oyun zamanında fark edilir. Otizm oyun tedavisi ile çocuktaki bazı dikkat dağınıklıkları, kendisini ifade edememe durumları, sürekli dalıp gitme gibi temel özellikler geliştirilir. 

Oyun Terapisi Örnekleri

Oyun terapisi ile çocukların kendilerini rahat ifade etmeleri amaçlanır. Bu terapi türünde özellikle onlardaki bazı özellikler hızlı bir şekilde geliştirilir.

• Çocuklar, kendilerini olduğu gibi kabul ederler. Oyun terapisi sayesinde hareket ve davranışları kabullenerek sonuçlarına hazırlanma görülür.
• Çocuklarda sahiplenme duygusu gelişir. Oyuncakların saklanması, kendi alanlarında oynanması vb. durumlar ile kendi eşyasını korumasını öğrenir.
• Çocuklar, bazı zamanlarda kendi duygularını anlayamaz ve ona göre hareket edemez. Oyun terapisi sayesinde bu durumda da önemli gelişmeler yaşanır.
• Oyuncaklar ortamında yapılan bir rehabilitasyon sürecinde çocuklar güvenli bir şekilde kendilerini ifade eder. Bu durumda zaman içerisinde onların kendilerine güven duymasını ve rahat konuşmasını sağlar.
• Oyun oynanırken terapist tarafından bazı problemler çıkartılır. Bu problemleri aşabilen çocuklar, kendilerinde var olan cevherin farkına varırlar ve hayatlarındaki diğer sorunlar ile nasıl başa çıkabileceklerini öğrenirler.

Yukarıdaki gelişmeler için farklı oyun terapileri geliştirilmiştir. Bu gelişmelerin yaşanabilmesi için farklı oyunlar oynamaları, onlarda çözümler bulmaları ve kendilerini ifade edebilmeleri beklenir.

• Theraplay Oyun Terapisi: Thereplay oyun terapisinde, ebeveyn ve çocuk ana aktörlerdir. Çocuğun bazı özellikleri kazanmasını ve kendindeki özelliklerin farkına varması amaçlanır. Bu terapi çeşidi şu 4 özellik üzerine kurulmuştur.
  1. Yapı
  2. Yetiştirme ve beslenme
  3. Bağlılık
  4. Mücadele

Bu özelliklerin akabinde çocukta görülen öfke, otizm spektrum bozuklukları, travma ve stres bozukluğu, gelişimsel gerilikler ve dikkat eksikliğinden   doğan  problemlerin olabildiğince azaltılması amaçlanır.

Doğru uygulama ve çocuk ve ailenin de uyumuyla birlikte çocuklarda birkaç seans sonrasında değişim ve gelişmeler gözlemlenmeye başlanabildiği kaydedilmiştir.

Oyun Terapisi Oyuncakları

Oyun terapisinde kullanılan oyuncaklar elbette çok farklılık gösterir. Terapistler bu oyuncakları kategorize etmişler ve çocukta görülen belirti, tedavi ihtiyacına göre farklı oyuncaklar kullanmaya başlamışlardır. Bu kategoriler ve çeşitleri şunlardır:

• Oyuncak ev aletleri
• Mobilyalar
• İnsan ve hayvan figürleri barındıran oyuncaklar
• Araba, tren ve uçak gibi taşıyıcılar
• Elbise, kostüm, ayna vb. giyim malzemeleri
• Oyun çadırı
• Kum havuzları
• Tamir ve bakım malzemeleri
• Enstrümanlar
• Kuklalar
• Peluşlar
• Parmak boyası ve hamur gibi yaratıcı oyuncaklar