Melatonin

Melatonin Nedir?

Melatonin, uyku – uyanıklık döngüsünü ve biyolojik saatleri (sirkadiyen ritim) düzenlemekle görevli bir hormondur. Uyku hormonu melatonin olarak da bilinmektedir. Melatonin hormonu karanlıkta, özellikle de geceleri epifiz bezi tarafından salgılanmaktadır. Ancak retina, kemik iliği, mide, bağırsak, deri ve akyuvarlar tarafından da az miktarda üretilmektedir. Bu hormonun vücut için pek çok yararı bulunmaktadır. Melatonin faydaları aşağıdaki gibidir;

• Antioksidan görevi görmektedir.
• Bağışıklık sistemini destekler.
• Yağ hücrelerini düzenler.
• Vücutta iltihaplanmayı azaltır.
• Göz sağlığını korur.
• Hücreleri hasarlara karşı güçlendirir.

Melatonin Normal Değerleri Kaç Olmalı?

Melatonin normal değerleri cinsiyete göre değişiklik göstermemektedir. Sağlıklı bir yetişkinin melatonin değerinin 5 – 20 mg aralığında olması beklenmektedir. Ancak bu, 45 yaşına kadar geçerli olan bir durumdur. Ortalama olarak 45 yaşından sonra daha üretimi yavaşlamakta ve azalmaktadır.

Melatonin Hormonu Nasıl Ölçülür?

Melatonin düzeyi, hormon testi adı verilen kan testi kullanılarak ölçülmektedir. Gün içinde vücuttaki hormon seviyeleri değişiklik göstermektedir. Bu nedenle tercihen sabahları, aç karnına test yapılması istenmektedir. Hastanın kolundan alınan bir tüp kan laboratuvarda incelenmekte ve değerlendirilmektedir. Değerlendirme aşamasından sonra rapor yazılmakta ve melatonin düzeyine göre bir tedavi planı hazırlanmaktadır. 

Hamilelikte Melatonin Değerleri Nasıl Olmalı?

Kadınlarda melatonin seviyesinin en yüksek olduğu dönemin hamilelik süreci olduğu bilinmektedir. Bunun nedeni bebeğin de annenin kanındaki melatonin hormonundan yararlanıyor olmasıdır. Plasenta aracılığıyla bebeğe de aktarılarak gece – gündüz dengesi sağlanmaktadır. 

Melatonin Eksikliği Nedenleri ve Hastalıkları Nelerdir?

Belli bir yaşa kadar vücutta yeteri kadar melatonin üretimi yapılmaktadır. Ancak ileri yaşlarda melatonin üretimi azalmaya başlamakta ve dolayısıyla melatonin seviyesi de düşmektedir. Bu durum beklenen ve normal bir durum olarak bilinmektedir. Bazen beyinde melatonin hormonunun üretimi beklenenden erken azalmaktadır. Bu durum genellikle yaşam tarzı ile ilişkili nedenlerden kaynaklanmaktadır. Melatonin eksikliğinin nedenleri aşağıdaki gibidir:

• Stres
• Otizm 
• Uykusuzluk
• Düzensiz uyku
• Huzursuzluk
• Sigara
• Alkol
• Kafein
• İleri yaş

Melatonin eksikliğinin insomnia, jet lag, gecikmiş uyku fazı sendromu ve bunlar gibi çeşitli uyku bozukluklarına neden olduğu bilinmektedir. Ayrıca melatonin depresyon ile de ilişkili bir durumdur. Melatonin eksikliği olan pek çok kişide depresyon görülebilmektedir.

Melatonin Eksikliği Belirtileri

Melatonin eksikliği olan kişilerde benzer belirtiler gözlemlenmektedir. Melatonin eksikliğinin belirtileri aşağıdakileri içermektedir:

• Uyku bozuklukları
• Kronik yorgunluk
• Depresyon
• Anksiyete 
• Çarpıntı
• Cinsel işlev bozuklukları

Melatonin Eksikliği Tedavisi

Melatonin hormonunun arttırılması için gece uykularının sağlıklı bir şekilde tamamlanması gerekmektedir. Ancak bazı kişilerde melatonin eksikliğinin belirtileri ortaya çıkmakta ve uykunun düzenlenmesi mümkün olmamaktadır. Bu durumlarda doktora başvurularak melatonin takviyesi kullanılmaktadır. Öncelikle düşük dozdaki melatonin ilaçları kullanılarak başlanmalıdır. Daha sonra gerekli olursa doz arttırılabilmektedir. 

Melatonin kullanımı için iki farklı form bulunmaktadır. Melatonin takviyeleri aşağıdaki gibidir;

• Melatonin Bandı: Günlük melatonin ihtiyacının karşılanması için kullanılır. Deriye yapıştırıldıktan sonra 24 saat etkisini göstermektedir.
• Melatonin Hapı: Ağız yoluyla ve dilaltı hapı olarak iki türü bulunmaktadır. Özellikle belirti gösteren kişilerde ilk tercih edilen takviyedir. Kullanan kişilerin ilk 5 – 6 saat boyunca araç kullanmaması gerekmektedir. Melatonin tableti olarak da bilinmektedir.

Melatonin eksikliğinden kaynaklanan depresif belirtilerin görülmesi halinde melatonin içeren antidepresanlar da kullanılabilmektedir.

Melatonin Yan Etkileri

Doğal melatoninin herhangi bir yan etkisi bulunmamaktadır. Ancak takviye melatonin kullananlarda birtakım yan etkiler meydana gelebilmektedir. Ortaya çıkması halinde ilaç kullanımının durdurulması gereken yan etkiler aşağıda sıralanmıştır;

• Uyku hali, sersemlik
• Vücut ısısının düşmesi
• Canlı rüyalar görmek
• Tansiyonda dengesizlik
• Mide bulantısı
• Kaygı
• Asabiyet 

Melatonin Eksikliğine Ne İyi Gelir?

Melatonin eksikliği olması halinde ilk yapılması gereken şey uykuyu düzene sokmaktır. Özellikle gece saat 02.00 – 04.00 aralığında karanlıkta uyumaya dikkat edilmesi gerekmektedir. Ayrıca sigara, alkol ve kafein tüketiminin minimuma indirilmesi gerekmektedir. Tüm bunların yanında beslenme rutinine melatonin hormonu içeren besinlerin de dahil edilmesi faydalı bir yöntem olarak bilinmektedir. En çok melatonin içeren besinler aşağıda belirtilmiştir:

• Balık ve kırmızı et
• Muz, kızılcık, vişne, böğürtlen, çilek, portakal ve elma
• Ceviz, fıstık, fındık, badem, kestane
• Çemen, keten tohumu, susam
• Yulaf
• Patlıcan, salatalık, brokoli, ıspanak, mantar, bezelye, domates, patates
• Kuru fasulye, nohut

Bu süreçte melatonin içeren bitkilerin de tüketilmesi, değerlerin ideal seviyeye ulaşmasına katkı sağlamaktadır.

Melatonin Eksikliği Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Melatonin pek çok faydası olan ve vücuttaki sistemlerin sağlıklı bir şekilde çalışmasını sağlayan bir hormondur. Eksikliği olması halinde ise genellikle uyku ile ilişkili sorunlar ortaya çıkmaktadır. Hayat kalitesini çok ciddi oranda düşüren belirtilerinin ortadan kaldırılması için melatonin eksikliğinin mutlaka tedavi edilmesi gerekmektedir. 

Melatonin Fazlalığı Nedenleri ve Hastalıkları Nelerdir?

Melatonin fazlalığı nadir rastlanan bir durum olarak bilinmektedir. Genellikle kış aylarında, güneş ışığının daha az olması halinde melatonin seviyesi yükselmektedir. Bu nedenle Kuzey Avrupa ülkelerinde melatonin fazlalığıyla daha sık karşılaşıldığı belirtilmiştir. 

Melatonin fazlalığı fiziksel aktivitede yavaşlamaya neden olmaktadır. Aynı zamanda ruh halinde düşüşlere, yorgunluğa ve sürekli uyku haline neden olmaktadır. Melatonin zararları olarak sayılabilecek bu belirtiler, yaşam değişiklikleri ve sağlıklı beslenme ile kontrol altına alınmaktadır.