Hemoglobin

Hemoglobin (HGB) Nedir?

Hemoglobin, kandaki kırmızı kan hücrelerinin içinde bulunan zengin bir proteindir. Hemoglobin kısaltması HGB olarak kabul edilmektedir. Bu proteinin hayati görevi; oksijeni vücuda taşımaktır. Aynı zamanda oluşan karbondioksit, oksijeni bırakmış olan hemoglobine sarılarak akciğerlere gider ve oradan dışarı atılır. HGB kemik iliğinde üretilir ve eritrositlerin içerisinde bulunur.

Vücut içerisindeki demir sayısı hemoglobin sayesinde öğrenilir. Hemoglobin bir nevi demir deposudur. Hemoglobin yapısı demir dışında 3 tane daha protein içerir. Kansızlık gibi sorunlarda ilk bakılan parametre hemoglobindir. Hemoglobin çeşitleri, fetal hemoglobin ve orak hücreli anemi gibi farklı şekillerde ortaya çıkabilir. İnsan vücudu için hayati bir öneme sahiptir. Oksijen taşımadan sorumlu proteinlerde aksama yaşandığında, ciddi sağlık sorunları meydana gelebilmektedir.

Hemoglobin Normal Değerleri

Hemoglobin ölçümlerinde desilitre başına gram (g/dL) kullanılır. Yetişkin kadınlarda olması gereken HGB değeri; 12,5-15,5, erkeklerde ise 13,5-17,5 olarak belirlenmiştir. Erkeklerde hemoglobin değeri kadınlardan daha fazladır, yenidoğan bebeklerin değerleri de erkeklerden daha fazladır.

Zaman geçtikte azalma eğilimi gösteren HGB, normal düzeye ulaşır. Hemoglobin değerlerinin değişiklik göstermesi yaş, cinsiyet ve sağlık durumuna bağlıdır. Yapılan testler ve kontrollerde normal değerlerin dışında rastlanan ölçümler ciddi hastalıklara işaret edebilmektedir.

Hemoglobin Nasıl Ölçülür?

Tam kan sayımının bir parametresi olan HGB testi (hemogram testi), tam kan sayımındaki diğer parametrelerden biri olan beyaz kan hücreleriyle birlikte bakılır. HGB yüksekliği ve HGB düşüklüğü, kan sayımında anlaşılabilir. Hemoglobin testiyle birçok hastalığın teşhisi konabileceği gibi ek olarak bazı testler de istenebilir. 

Genellikle hemogram testinde MCV değeri yüksekse hemoglobin elektroforezi testi istenir. Kalıtımsal olarak anormal şekilde oluşan hemoglobinin neden olabileceği hastalıkların teşhisi için bu teste başvurulur. Bazı durumlarda ise hemoglobin A1c (HbA1c) testi yapılması kararlaştırılır. 

Bu test de kan yoluyla alınır, tip 1 ve tip 2 diyabeti vücudun nasıl yönettiğini öğrenmek için talep edilir. Hemoglobinin yüzde kaçının şeker kaplandığı hemoglobin A1c ile öğrenilir ve diğer adı glikolize hemoglobin olarak bilinir. Ortalama eritrosit hemoglobin konsantrasyonu kan testlerinde hemoglobinle ilgili değerlerin ölçülmesinde rol alabilir. 

Hamilelikte Hemoglobin Değeri Kaç Olmalı?

Hamilelikte anne ve bebeğe yeterli oksijen ve besin dağılması için vücut kan plazma hacmini artırır. Kırmızı kan hücrelerindeki artış toplamda %20’leri görebilir ve bu normal kabul edilir. Gebelikte fetal hemoglobin üretilir ve bebek doğduktan sonra gen aktarımlarımda değişiklik yaşanarak farklı hemoglobinler ortaya çıkar. 

Gebelikte hemoglobin düşüklüğü sıklıkla rastlanan bir durumdur. Hemoglobin değerindeki alt sınır hamilelikte 12gr/dL’dir. Bunun altındaki değerler anemi açısından değerlendirildiği için önemlidir. Bebeğin ihtiyaçlarının karşılanması için kan üretiminin fazla olması aneminin gelişmesi ve artması açısından tehdit oluşturur. Bu sebeple Gebelikte HGB düşüklüğü olsun olmasın sağlık problemlerinin önüne geçmek için gebeliğin 16. haftasından itibaren demir takviyeleri başlatılır. 

Bebeklerde HGB Kaç Olmalı?

Bebeklerde normal hemoglobin değerleri şu şekildedir;

• 0-30 günlük 13,4-9,9 gr/dL
• 31-60 günlük 10,7-17,1 gr/dL
• 2-3 aylık 9-14,1 gr/dL
• 3-6 aylık 9,5-14,1 gr/dL
• 6-12 aylık 11,3-14,1 gr/dL

Bebeklerde hemoglobin düşüklüğü sıklıkla karşılaşılan bir durumdur. Hemoglobin üretimini sağlayamayan vücutta demir düşüktür. Demir eksikliği teşhisi konularak devam edilir. Bunun en büyük sebeplerinden biri ise anne sütü almamış veya yetersiz almış olmaktır. İlerleyen bebeklik döneminde rastlanıyorsa; bebeğin demir açısından zengin besinleri tüketmediği kanısına varılabilir.

Hemoglobin Düşüklüğü Nedenleri ve Hastalıkları Nelerdir?

Vücudun kırmızı kan hücrelerini üretememesi durumunda hemoglobin seviyeleri düşer. Birçok durum ve hastalık kan hücrelerinin düşmesine ve üretim yapmamasına neden olabilir. Normal değerden düşük çıkan hemoglobin değeri, kişinin anemi olduğuna işaret eder. Kan kayıpları yaşandıysa hemoglobin değerleri düşük çıkar. Bazı hastalıklar hemoglobin yıkımı yaşanmasına neden olur ve HGB düşüklüğü ortaya çıkar. 

Hemoglobin eksikliğinin en çok rastlanan nedeni; demir eksikliği anemisidir. Hemoglobin düşüklüğüne neden olan hastalıklar;

• Siroz
• Kanser
• Anti-retroviral ilaçlar
• Lösemi
• B12 eksikliği
• Folik asit eksikliği
• Kronik hastalıklar
• Hipotiroidi
• Böbrek hastalıkları
• Hodgkin lenfoma
• Non-hodgkin lenfoma
• Multipl miyelom
• Miyelodisplastik sendrom
• Kurşun zehirlenmesi
• Yapısal hastalıklar
• Ülser

Hemoglobin hastalıkları farklı şekillerde adlandırılır. Başlıca hastalıklar; Hemoglobin C, Hemoglobin E ve Hemoglobin H’dir. Hemoglobin C hastalığı genetiktir ve hem anne hem babadan çocuğa geçerek gelişim gösterir. Fazla belirtisi olmadığı için saptanamayabilir. Hemoglobin E hastalığı ise hafif anemi şeklinde geçer. Orak hücre anemisi hastalığı; HGB zincirinde meydana gelen mutasyonla oluşur. 

Hemoglobin Düşüklüğü Belirtileri

Kanda hemoglobin düşüklüğü hafif olarak çıktıysa kişide herhangi bir belirti göstermeyebilir. Rutin olarak testler yapılır ve kontrol altına alınır. HGB düşüklüğü tanısı konulduğunda en sık görülen belirtiler şu şekildedir;

• Halsizlik
• Yorgunluk
• İştahsızlık
• Huzursuzluk
• Soluk cilt
• Saç dökülmesi
• Tırnaklarda şekil bozukluğu
• Tırnak kırılması
• Çarpıntı
• Dikkatsizlik
• Baş ağrısı
• Nefes darlığı

Hemoglobin Düşüklüğü Tedavisi 

Hemoglobin düşüklüğüne sebep olan bir hastalık tespit edildiyse, hastalık iyileştirilmeye çalışılır. Bazen sadece gıda takviyeleri yeterli olmaktadır. İlaç tedavileri, hafif ve orta şiddette seyreden HGB düşüklüğü yani anemi tedavisi için sıklıkla tercih edilir. Kan transfüzyonları da aneminin şiddetine bağlı olarak başvurulan tedavi yöntemler arasındadır. Hemolitik anemi gibi durumlarda ise kişi antibiyotik tedavisine başlatılır. 

Aşırı kan kayıplarından ötürü hemoglobin eksikliği yaşanabilir ve kan nakli ihtiyacı doğar. Tedavi yöntemi belirlendikten sonra rutin kan testleri yapılarak hemoglobin değerinin durumu kontrol edilir. İdrarda hemoglobin pozitif olarak izlendiyse hemoglobinüri olarak adlandırılır ve genellikle idrar yolu enfeksiyonuna yorulur. İdrarda hemoglobin her zaman anormal bir durum olarak görülür ve enfeksiyon hastalığının ortadan kaldırılması için antibiyotik tedavisi uygulanır.

Hemoglobin Düşüklüğü Nasıl Giderilir?

Hemoglobini yükseltmek için demir açısından zengin gıdalar tüketilmelidir. Düşüklüğün ortadan kalkması için sağlıklı bir beslenme programı hazırlanması gerekmektedir. Hemoglobin artırıcı besinler; kabuklu deniz hayvanları, sakatatlar, lahana, brokoli, fasulye, mercimek ve tahıllar olarak sıralanabilir. 

Bu besinler demir içerdiği için tüketilmelidir. Demir harici folat açısından zengin gıdalar da tüketilebilir. B vitamini çeşitlerinden olan folat eritrositlerin üretilmesinde kullanılır. Folat açısından zengin gıdalardan bazısı; ıspanak, marul, avokado, börülce, fasulye ve yer fıstığıdır. 

HGB Düşüklüğü Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Hemoglobin düşüklüğü tedavi edilmezse, hipoksi adı verilen vücudun oksijensiz kalma durumu meydana gelir. Hücre dokularının oksijensiz kalması beyin, kalp ve damarlar en önemlileri olmakla birlikte vücudun her yerinde sorun yaratmaktadır. 

Kansızlığın tedavi edilmediği durumlarda, kişinin halsizliği gün geçtikçe artar ve gündelik hayatına devam etmesi zorlaşır. Vücudun her organında meydana gelebilecek olan yavaşlama ve baskı, sağlık sorunlarının yaşanmasına neden olur. Nefes darlığı ve göğüs sıkışması gibi problemi olanların semptomları gelişme göstererek artışa geçer. 

Hemoglobin Yüksekliği Nedenleri ve Hastalıkları Nelerdir?

Hemogram testinde değerler yüksek çıkınca, araştırma ve inceleme başlatılır. HGB, vücudun oksijen ihtiyacı arttıkça yükselir. Yaşam tarzı, beslenme şekli ve çeşitli hastalıklar hemoglobin yükselmesine neden olabilir. Hemoglobin fazlalığı nedenleri ve hastalıkları şu şekildedir;

• Sigara içmek
• Yüksek rakımlı yerde bulunmak
• Susuz kalmak
• Eritropoietin
• KOAH
• Kalp hastalıkları
• Kanser
• Akciğer hastalıkları (amfizem vb.)
• Polisitemia vera

Hemoglobin Yüksekliği Belirtileri

HGB yüksekliği saptanan kişilerde bazı belirtiler gözlemlenmektedir. Bunlar;

• Kaşıntı
• Baş ağrısı
• Baş dönmesi
• Aşırı terleme
• Ağrılı eklem şişmesi
• Yorgunluk
• Anormal kilo kaybı
• Gözlerde sararma

Hemoglobin Yüksekliği Tedavisi

Yüksek çıkan hemoglobin değeri birçok hastalığı işaret edebilir. Bunlar arasında ciddi hastalık olarak kabul edilmiş Polisitemia vera teşhisi konduysa tedavi planı oluşturulur. Hayati önem taşıyan hemoglobinin tedavi edilmesi gerekmektedir. Uygun ilaç tedavisi hekim tarafından belirlenir. 

Hemoglobin yüksekliğinde kan alma prosedürü olan flebotomi tedavisi uygulanabilir. Kan pıhtılarını engellemeyi amaçlayan tedavi yönteminde, kişiden alınan kan bir kaba konulur. Kronik bazı hastalıklarda da uygulanan tedavi, hemoglobinin normale dönmesinde etkilidir. 

Hemoglobin Yüksekliğine Ne İyi Gelir?

Susuz kalınca hemoglobin değerleri yükselir. Hemoglobin yüksekliği dehidrasyon nedeniyle ortaya çıktıysa, bol su içmek değerlerin normale dönmesinde oldukça etkilidir. Yoğun egzersiz programı olanların bol su tüketmesi, hemoglobin seviyelerinin normale dönmesini sağlar. Hemoglobin değerindeki yükseklik çoğu zaman sigara tüketiminden kaynaklanmaktadır. 

Sigara bırakan kişilerin HGB değerlerinde azalma gözlemlenir. Hemoglobin yüksekliği bitkisel tedavi yöntemleriyle normal seviyelere indirilebilir. Sağlıklı kan hücrelerinin oluşması için vücuda destek veren besinlerin tüketilmesi gerekir. Örneğin; tuz, şeker, rafine tahıl ve yağ uzak durulması gereken besinlerdendir. 

Hemoglobin Yüksekliği Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Hemoglobin yüksekliği birden çok hemoglobin hastalıklarına da neden olmaktadır. Hemoglobin yüksekliği zararları kişinin kendisini gittikçe daha kötü hissetmesi ve kronikleşen hastalıkların yarattığı tahribatlardır. Özellikle polisitemi benzeri ciddi sağlık sorunlarına işaret eden HGB yüksekliği, önlem alınmadığı takdirde ölümcül olabilecek hastalıkların seyrini hızlandırır. 

Tedavi edilmezse yaşam boyu hemoglobin yüksekliği belirtileri yaşanır. Belirtiler arttıkça hemoglobine neden olan veya hemoglobinin neden olduğu hastalıkların şiddeti de aynı oranda artar.