Romatoid Artrit

Romatoid Artrit Nedir?

Romatoid artrit hastalığı vücutta eklemlerde simetrik olarak ağrı, kızarıklık, sertlik, şişme ve fonksiyon kaybı ile görülen ilerleyici, iltihabi bir hastalıktır. Romatoid artrit cilt, göz, akciğer, kalp gibi organları da tutabilir.

Romatoid artrit otoimmün mekanizmalı bir hastalıktır. Yani hastalıktan sorumlu yapı, kişinin kendi bağışıklık sistemidir. Bu bilgilerle birlikte görülen belirtilerin ne sebeplerden kaynaklandığı hala kesin olarak bilinmemektedir. Suçlanan etkenler arasında genler, çevre ve hormonlar yer almaktadır.

Romatoid artritin 3 farklı alt türü bulunmaktadır;

Seropozitif romatoid artrit: Romatoid faktör pozitif sonuç bulunmaktadır. Yani bağışıklık sisteminin eklemlere saldırmasında etkili olan antikorlara sahip olunduğunu gösterir. En sık görülen Romatoid artrit tipidir. Semptomlar diğer türlerle aynı olup daha şiddetlidir.

Seronegatif romatoid artrit: Romatoid faktör ve ANTİ-CCP negatif olmasına rağmen romatoid artrit semptomları görülmektedir.

Juvenil idiopatik artrit (JİA): 17 yaş ve altındaki çocuklarda görülür. Belirtiler diğer romatoid artrit belirtileri ile aynıdır ama belirtilere göz kusurları ve fiziksel gelişim bozuklukları eklenebilir.

Romatoid Artrit Belirtileri

Romatoid artrit belirtileri diğer iltihabi hastalıklar ve diğer artrit hastalıkları tarafından taklit edilebilir. Eklemlerde ağrı ve kronik iltihaplanma ön planda olup belirtiler remisyon ve alevlenme dönemleri ile ilerler. Yani hastalık belirtileri zaman zaman iyileşirken zaman zaman alevlenebilir.

Belirtileri şu şekildedir:

• Dinlenme ile geçmeyen egzersizle geçen eklem ve kas ağrısı
• Eklem hassasiyeti
• Eklemlerde şişme
• Eklemlerde kızarıklık
• Eklemlerde ısı artışı
• Eklemlerde sertlik
• Eklem hareket açısının bozulması
• Yorgunluk
• 30 dakikadan fazla sabah tutukluğu
• Vücut sıcaklığında artış
• Anemi
• Depresyon
• Topallama
• İştahsızlık
• Romatoid nodüller (dirsek bölgesinde)
• Nefes darlığı ve göğüs ağrısı
• Tuzak nöropatiler (karpal tünel sendromu)
• Raynoud fenomeni

Romatoid Artrit Akciğer Tutulumu

Romatoid artrit birincil olarak eklem tutulumuna neden olsa da akciğer tutulumu da görülebilir. Sigara kullanımına bağlı olarak akciğer tutulumu 60’lı yaşlarda eklem tutulumundan daha önce görülebilir.

Akciğerlerde en sık görülen belirtiler şunlardır;

• Akciğer nodüller: Akciğer nodülleri vücudun diğer bölgelerinde de oluşan romatoid nodüllerden farklı değildir. Bu nodüller sıklıkla belirti ve bulgulara neden olmaz. Ayrıca bu nodüllerin kanserleşme riski bulunmadığı görülmüştür. Bu nodüllerin yırtılması durumunda ise kişide nefes darlığı, öksürük gibi belirtiler oluşabilir.
• Akciğerlerde skar oluşumu: Kronik iltihaptan dolayı oluşan skar, nefes darlığı, kuru öksürük, enerji kaybı, halsizlik ve iştahsızlık yapabilir.
• Akciğer plevral hastalığı: Akciğer etrafındaki plevral zarların (visseral-parietal) kronik iltihabı sonucu oluşur. Bu iltihaplanma sonucunda iki plevral zar arasında sıvı birikmesi görülebilir. Bu sıvı birikimi zamanla kaybolacağı gibi bazen de daha da artıp plevra içinde büyük bir sıvı kitlesine dönüşebilir. Bu durumda ise hastada nefes darlığı ve solunumda ağrı görülebilir.
• Hava yolu obstrüksiyonu: Akciğerlerde küçük hava yollarında kronik iltihaplanma nedeni ile kalınlaşma olabilir. Bu durumda akciğerlerde mukus salgısında artma, kuru öksürük, nefes darlığı ve yorgunluk görülebilir.

Romatoid Artrit El Eklemleri Tutulumu

Romatoid artrit el eklemlerin çok sayıda simetrik olarak eklem tutulumu yapar. Ve genelde küçük eklemleri tutmayı sever. Eklemlerde kızarıklık, şişlik, ağrı, hassasiyet ile başlayan durumlar tedavi edilmedikçe eklemlerde hareket bozukluğuna ve en son ilerleyen dönemlerde eklemlerde şekil bozukluğuna neden olabilir. Güncel tedavi yöntemleri ile bu şekil bozukluklarının görülme olasılığı çok düşmüşken tedavi almayan kişilerde hala görülebilmektedir.

Romatoid artrit hastalığında el eklemlerinde görülen bazı şekil bozuklukları şunlardır;

• Kuğu boynu deformitesi (şekil bozukluğu)
• Z deformitesi (şekil bozukluğu) 
• Düğme iliği deformitesi (şekil bozukluğu) 
• Tetik parmak deformitesi (şekil bozukluğu) 
• Ulnar deviasyon
• Radial deviasyon

Romatoid Artrit Göz Tutulumu

Romatoid artritin gözlerdeki en sık belirtisi “keratokonjuktivit sikka” olarak da blinen göz kuruluğudur. Gözyaşı, gözü iltihap etkenlerinden korur bu nedenle göz kuruluğunda gözlerde iltihaplanma riski artar. Bu belirti romatoid artrit ile beraber görülme riski olan Sjögren sendromunda da görülebilmektedir. Göz kuruluğunun yanı sıra sklerada (gözün beyaz kısmı) iltihaplanmaya, göz ağrısına ve gözde görme problemlerine yol açabilir.

Romatoid Artrit Kalp Tutulumu

Kalbin etrafını saran perikard tabakasında iltihaplanma meydana gelebilir. En sık belirti tipik göğüs ağrısıdır, uzanırken ve nefes alırken ağrı artarken, öne eğilince ağrıda azalma görülür. Kalp tutulumu görülen romatoid artritli hastalarda kalp krizi riskinde artış görülmüştür.

Romatoid Nodüller

Deri ve deri altında görülebilen ağrısız, sert kıvamlı, yumru şeklindeki yapılardır. %25-30 hastada görülür. Seropozitif RA tipinde daha sıktır. Bazen kemik zarına yapışık bazen de hareketli olarak bulunabilir. Dirsek dış yüzünde ,el sırtında, ense bölgesinde , kalça ve ayak bileği gibi basıya maruz kalan yerlerde daha sık görülürler. Tedavide kullanılan asıl ilaçlardan olan Methotrexate tedavisi sırasında hastalığın seyri ve semptomları gerilese de bu nodüllerin sayısı ve büyüklüğü artış gösterebilir. Romatoid nodüller kötü gidişat göstergesi olarak kabul edilirler.

Romatoid Artrit Nedenleri Nelerdir?

Romatoid artrit, bağışıklık sisteminin vücudun kendi sağlıklı dokularına saldırması sonucu gelişir. Bu olayın nedeni tam bilinmemekle beraber bazı faktörler bu konuda suçlanmıştır.

• Yaş: Her yaşta görülebilen bir hastalıktır, asıl olarak 60 yaş ve üstünde daha sıklıkla görülebilir
• Cinsiyet: Kadınlarda hormonların etkisi ile erkeklerden 2-3 kat daha sık görülür
• Genetik özellikler: Doğuştan HLA-DRB1 ve HLA-DRB4 genlerinde bozukluk olan kişilerde romatoid artrit görülme riski daha fazladır. Ve bu kişilerde hastalığın gidişatı daha kötüdür.
• Sigara kullanımı: Birçok bilim insanı sigara ve tütün ürünlerinin kullanımının romatoid artrit gelişme riskini arttırdığını ve hastalığın daha da kötü bir gidişat göstereceğini kanıtlamıştır.
• Aile öyküsü: Ailede romatoid artrit öyküsü varsa risk artar.
• Doğum yapmak: Romatoid artritin gebelikte remisyon gösterdiği bilinmektedir. Bu nedenle hiç doğum yapmamış kadınlarda doğum yapan kadınlara göre romatoid artrit riskinin daha fazla olabilir.
• Obezite: Obez olan kişilerde risk daha fazladır.
• Kemik kırılması ve eklem çıkması: Travma durumlarında eklem ve kemik hasarı olabileceği için etken olarak gösterilir.
• Virüsler, bakteriler ve mantarlar: Bağışıklık sisteminde tetiklenmeye neden olurlar.
• Kronik diş eti hastalıkları: Romatoid artrit gelişiminde risk faktörü olduğu gösterilmiştir.

Romatoid Artrit Teşhisi

Romatoid artrit teşhisinde öncelikle hasta belirtileri kendisinde fark edip sağlık uzmanına başvuru yapmalı. Uzman tarafından detaylı bir tıbbi öykü ve fizik muayene yapılır.

Tıbbı öykü ve fizik muayende şu belirtilerin olup olmadığına bakılmalı;

• Eklemlerde kızarıklık, şişlik, ağrı, hassasiyet ve hareket kısıtlaması
• Refleks ve kas gücü kontrolü
• Dirseklerin, parmakların üzerinde romatoid nodüller
• Sabahları 30 dakikayı aşan eklem tutukluğu
• Nefes darlığı, öksürük
• Gözlerde kuruluk, yanma, kaşıntı

Sağlık uzmanı belirtileri fark ederse hastayı, artrit hastalıkları ile ilgili uzmanlara yani Romatoloji uzmanlarına sevk edecektir.

Daha sonra tam teşhis için hastaya yapılacak testler şunlardır;

• Kan tahlili: Romatoid faktör pozitifliği (%80), ANTİ-CCP (%50-75, en spesifik test), ANA (anti Nükleer Antikor), sedimentasyon hızı, CRP(C-reaktif protein), anemi bulguları( Hb,Htc,Mcv ), demir ve folik asit , EPO (eritropoetin).
• Artrosentez (eklem sıvısı): Eklem sıvısı incelendiğinde bulanık görünümlü ve akışkanlığı artmıştır. Enflamatuar olaylar nedeni ile lökosit sayısı yükselmiştir.
• Radyoloji bulguları: Kemik ve eklem hasarını göstermede ve hastalığın takibinde kullanılır. El, el bileği ve ayak bileği incelemesi önemlidir. Röntgen, MRİ (manyetik rezonans görüntüleme), USG (ultrasonografi) gibi yöntemler kullanılabilir.

Romatoid Artrit Tedavisi

Romatoid artrit için tamamen iyileşme sağlayan bir tedavi günümüzde yoktur. Verilen tedaviler ve önerilerle yapılan tedaviler hastalığın ilerlemesini engellemek, ağrıyı ve diğer belirtileri gidermek, eklem hasarını önlemek ve yaşam kalitesini arttırmak içindir.

• Hasta eğitimi: Tedavide ilk amaç hasta eğitimidir. Çünkü romatoid artrit kronik iltihabi bir hastalıktır. Bu hastalıkla yaşamanın zorluğu, ilaçların eksiksiz kullanılması ve ilaçların yan etkileri karşısında hastaya bilgiler verilmelidir.
• Egzersiz: Romatoid artrit eklem, kemik ve kas hasarı ile görülen bir hastalıktır. Düzenli, hafif eforlu egzersizler, kaslarda kuvvetlenmeye, eklemlerde iyileşmeye ve eklem aralığındaki basıncı azaltmaya katkı sağlayabilir. Uzmanlara göre ideal olarak haftada 4 gün 30 dakika yürümek, yüzmek ya da bisiklet sürme gibi egzersizler yapılabilir. Yorulma ya da ağrı olması durumunda dinlenip tekrar doktora başvurulmalı.
• Fizik tedavi: Sıcak ve soğuk uygulamaları tedavide etkili olabilir. Buz torbaları ve soğuk su ile soğuk uygulama yapılarak enflamasyon ve ağrı azaltılabilir. Sıcak banyo, sıcak havlu gibi uygulamalar ile de eklemlerde oluşan sertlik giderilebilir.
• Sigara kullanımı: Sigara kullanımı hastalığın oluşumunda, ilerlemesinde, kötüleşmesinde etkilidir. Bu nedenle sigara mutlaka bırakılmalıdır.
• Kilo kontrolü: Obezite romatoid artrit için bir risk faktörüdür. Ayrıca hastalarda eklemlerin üzerinde basınç artışına yol açabileceği için mutlaka hasta sağlıklı kilo değerlerinde olmalıdır.
• Destek cihazlar: Hareket etmekte zorlanan hastalar baston, koltuk değneği gibi yardımcı materyaller kullanılabilir.

Romatoid Artrit Tedavi Edilmezse

Romatoid artrit hastalığı kişiyi sosyal, fiziksel, psikolojik ve ekonomik yönden etkileyen bir hastalıktır. Bu nedenle hasta tedavisine ve doktor önerilerine uymaya özen göstermelidir.Tedavilere uyulmaz ise hastada kalıcı hasarlar bırakabilir.

Görülebilecek komplikasyonlar şunlardır;

• El eklem deformiteleri: Kuğu boynu deformitesi, Düğme iliği deformitesi, Z deformitesi, Ulnar deviasyon, Radial deviasyon, Tenar atrofi
• Kalp hastalığı: Romatoid artrit kronik bir hastalıktır ve diyabet gibi kronik hastalıkların gelişme riski fazladır. Bunun sonucu olarak da kişide kalp hastalığı riskinde artış görülür. Hasta romatoid artrit tedavisine uymanın yanı sıra obezite ve sigara kullanımı gibi risk faktörlerini de önlemelidir.
• Fiziksel ve ekonomik kayıplar: Romatoid artrit kişiye fiziksel hasarlar verdiği için kişi sosyal hayatında ve çalışma hayatında zorluklar yaşayacak zamanla iş göremez ya da eskisi kadar iyi iş yapamaz olacaktır. Kişi ayrıca efor gerektiren durumlarda yada merdiven çıkma sırasında çabuk yorulacaktır.

Romatoid Artrite Ne İyi Gelir?

Hasta doktorun veya diyetisyenin önerdiği veya önermediği besinlere dikkat etmelidir. Hastanın diyetine anti-enflamatuar ve anti-oksidan besinler eklenmelidir. Hastada beslenme kadar diğer etkenlerde önemlidir.

• Omega 3 yağ asitleri: Somon balığı, ton balığı, ceviz, keten tohumu
• A,C ve E vitaminleri ve selenyum: Bitter çikolata, ıspanak, fasulye, çilek, enginar
• Lifli gıdalar: Tam tahıllı gıdalar, taze sebzeler ve taze meyveler
• Uyku: Düzenli ve aralıksız bir uyku hastada enflamasyonu azaltmada yardımcıdır.
• Egzersiz: Yürüme, yüzme, bisiklete binme, yoga, parmak egzersizleri eklem ve kaslar için mutlaka yapılmalıdır. Hasta mutlaka egzersizlerine dikkat etmelidir

Romatoid Artrite Ne İyi Gelmez?

• Romatoid Artrit için kesin zararlı denilen besinler yoktur. Kişi buna karşın aşırı kolesterollü, aşırı kalorili besinlerden kaçınmalı.
• Aşırı eforlu egzersizlerden ve hareketsizlikten kaçınmalıdır.
• Düzensiz ve dengesiz uyku alışkanlıklarından vazgeçmelidir.
• Sigara kullanımını tamamen kesmelidir.

Romatoid Artrit İlaçları

Romatoid artrit tedavisinde kullanılan ilaçların birçok türü olmakla beraber etkileri bakımından temel olarak 2 gruptur.

1. Basamak ilaçlar hızlı etki gösterirler. Eklem ağrısını, sabah tutukluğunu ve enflamatuar olayları azaltmak için kullanılır.

Bu ilaçlar şu şekildedir:

• Non-steroid anti inflamatuar ilaçlar(NSAİİ)
• Kortikosteroidler (kortizon)
• Asetil salisilik asit

2. basamak ilaçlar vücutta yavaş etki gösterirler. Hastalığın ilerlemesini yavaşlatılmasında hatta durdurulmasında, eklemlerde oluşabilecek kemik ve eklem erozyonlarının engellenmesinde etkilidirler. Etkileri ilaç kesilse bile bir süre daha devam eder.

Bu ilaçlar şu şekildedir:

• Hastalığı modifiye eden antiromatizmal ilaçlar (DMARD): Methotrexate, sülfasalazin, leflunomid, hidroksiklorakin
• D-penisilamin
• İmmünsupresif ajanlar: Azatiyoprin, siklofosfamid, klorambusil
• Biyolojik ajanlar: Etanersept, infliksimab, anakinra, adalimumab, rituximab
• JAK inhibitörleri: Barisitinib, tofasitinib

Tedavi için belirtilen ilaç türevleri sadece bilgilendirme amaçlıdır. Doktor tavsiyesi olmadan hiçbir ilaç kullanılmamalıdır.

Romatoid Artrit Ameliyatı

Cerrahi tedavi ileri şekil bozukluğu oluştuğu ve hareketin çok kısıtlandığı durumlarda seçenek olarak düşünülebilir. En sık olarak yapılan operasyonlar diz ve kalça replasmanıdır. Bunun yanı sıra şekil bozukluklarını düzeltmeye yönelik operasyonlar ve artroplasti operasyonları da yapılabilmektedir.

Hamilelikte Romatoid Artrit

Romatoid artrit hastalığı gebelik süresince genellikle remisyona (belirti göstermemeye) uğrar. Ancak bu iyileşme dönemi doğum sonrası dönemde devam etmez.

Hamilelik boyunca NSAİİ, methotrexate, siklosporin gibi ilaçlar kullanılmamalıdır. DMARD ilaçların etkileri bırakılsa bile devam edebileceği için bebekte oluşabilecek risklerden dolayı gebe kalınmadan önce uzmana danışılıp ilaç kesilmeli ve gebelik boyunca riskli ilaçlardan kaçınılmalıdır. Eğer hamilelik sırasında gebede eklem ve kas ağrıları gelişirse steroid ilaçlar (prednizolon) verilebilir. Bu ilaçların bebeğe bir zararı yoktur.

Romatoid Artrit için Hangi Doktora Gidilir?

Romatoid artrit kas, eklem, ve tendonlarda hasar yaptığı için birincil olarak teşhis, tedavi ve takipte sorumlu uzmanlar Romatoloji bölümüdür. Ayrıca tutulumlara ve belirtilere göre başka uzmanlık alanlarına da hasta başvurabilir.

Bunlar alanlar şu şekildedir:

• Ortopedi
• Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon
• Dermatoloji
• Kardiyoloji
• Göğüs Hastalıkları
• Nöroloji

Romatoid Artrit remisyon ve alevlenme dönemlerine sahip bir hastalık olduğu için kişide belirtilerin kısmen durduğu dönemler olabilir. Bu belirtilerin şiddeti kişiden kişiye değişebilecek olup zamanla giderek artabilir. 

Aile öyküsü varsa ya da belirtiler yeni başlamışsa uzman doktora başvurup erken teşhis ve tedavide önemli bir adım atılmalıdır.