Skar

Skar Nedir?

Çeşitli nedenlerle doku bütünlüğünün bozulması yara olarak adlandırılır. Yara derinin sadece üst tabakasında veya alt kısımları da içerecek şekilde derin olabilir.

Yaralanmanın ardından yara iyileşmesi süreci başlar. Yara iyileşmesi saniyeler içinde başlayan, çeşitli fazlar içeren,  yeniden şekillenme ve olgunlaşma fazının aylarca/ yıllarca sürebildiği, vücudun fizyolojik bir işlevidir. Büyüme faktörleri gibi proteinler ve çeşitli hücreler yara iyileşmesinde görev alır.  Yaralanmanın yeri ve derinliği, uygulanan tedavi yöntemi, hastanın yaşı ve genetik yatkınlığı yaraların iyileşmesinde önemlidir. 

Skar yara iyileşmesi sonucunda normal deri dokusunun bağ dokusu adı verilen fonksiyonel dokuyla değişmesi sonucunda oluşan yara izidir. Yara iyileşmesi sonucunda düzgün, sınırlı ve çok belirgin olmayan bir yara izi oluşabileceği gibi anormal genişlemiş, keloid veya hipertrofik skarlar da oluşabilir. Keloid ve hipertrofik skarlarda aşırı bir yara izi meydana gelir. 

Keloid kabarık, sert ve görünüş açısından hastaların rahatsız olduğu bir skar şeklidir. Kaşıntılı ve kızarık olabilir. Tedavisi birden çok tedavi yöntemini içerir ve birçok yara izinin tedavisinden daha kapsamlıdır.

Hipertrofik skar yaralanma sonrasında deri üzerinde az miktar kabartıyla seyreden, genellikle sınırlı yara izidir. 

Skar; travma, yanık, ameliyat kesileri, böcek ısırıkları, sivilce izleri gibi yaralanmaya sebep olan bir durumdan sonra yara iyileşmesi sonucu oluşan abartılı yara izidir. Vücudunun görünen bir bölgesinde skara sahip olan kişiler estetik açıdan bu durumdan rahatsız olurlar.

Yara izi kapatmak için makyaj malzemeleri kullanma ya da yara izi için ten rengi dövme yaptırmak veya izi dövmenin bir parçası haline getirmek birçok kişinin yara izini saklamak için tercih ettiği yöntemlerdendir. 

Yara izinin azaltılması, sınırlandırılması, renginin sağlıklı deriye yakın olması da kişilerin istekleri arasında yer almaktadır. Bunun sonucunda enjeksiyon tedavileri, krem/ pomad kullanımı, kriyoterapi, lazer uygulaması ve cerrahi tedavi gibi pek çok tedavi yöntemine başvurulmaktadır.

Skar Belirtileri Nelerdir? 

Skar bir yaralanma sonrası oluşmuş yara izidir. Fazla yer kaplamayan, dikkat çekmeyen, rengi normal deri dokusuna yakın bir skar olabileceği gibi normal dokuyla arasında belirgin renk farkı olan bir skarlar da görülür. Deri üzerinde kabarıklaşmış, kaşıntılı ve kızarık skarlar da mevcuttur. Yanık skarları gibi özellikle büyük alanları kaplayan ve eklemler üzerinde bulunan skarlarda gerginlik oluşabilir, kontraktür oluşumu görülebilir yani eklem hareketleri kısıtlanabilir. 

Skar belirtilerinden bazıları kısaca şöyle sıralanabilir:

• Yara izi
• Kızarıklık
• Kabarık bir yara izi
• Gerginlik
• Kaşıntı
• Renk farkı
• Yara izinde sertlik 

Skar Nedenleri Nelerdir? 

Ameliyat kesileri, yanıklar ve deri bütünlüğünün bozulmasına yol açan yaralanmalar skar oluşumuna neden olabilir. 

Skar nedenleri kısaca şöyle sıralanabilir: 

• Ameliyat kesileri
• Jilet ile çizme( faça izi)
• Yanık
• Travmatik yaralanmalar 
• Enfeksiyon 
• Enjeksiyon/ aşılar 
• İltihap
• Kesikler 
• Sivilce/ akne izi
• Su çiçeğinden kalan izler                                                                                                                                  

Skar Teşhisi 

Skar problemiyle doktora başvurulduğunda doktor hastanın şikayetleri ve tıbbi özgeçmişi ile ilgili bilgileri alır. Skar dokunun şekil, boyut, renk gibi özelliklerini gözlemler, skar dokunun sertliğini değerlendirir. Skar dokunun görünüşü genellikle teşhis konması için tek başına etkili olabilmektedir. Ancak hastanın skar dokuya yatkınlığı, teşhis ve tedavisi için tıbbi özgeçmiş ve soy geçmişin öğrenilmesi önemlidir. 

Skar teşhis ve tedavisi için: 

• skarın şekli
• kapladığı alan
• rengi
• yaranın yönü( enine/ boyuna) gözlemlenir. 

Hasta ve yaralanmayla ilgili:

• hastanın yaşı
• sahip olduğu kronik hastalıkları
• alerjileri
• hastanın daha önce geçirdiği ameliyatlar 
• yaralanmanın nasıl gerçekleştiği
• yara için uygulanan tedaviler
• hastanın ailesinde skar problemi yaşayan bireyin varlığı 

gibi bilgiler edinilir. Hastanın doktoru tıbbi özgeçmişi ve ailesel hastalık geçmişi hakkında bilgilendirmesi gereklidir. Doku yaralanmasının fazla olduğu yaralanmalar, başarısız cerrahi, genetik yatkınlık skar doku gelişimi riskini arttırabilir. 

Skar Tedavisi 

Skar tedavisi için çeşitli tedavi yöntemleri uygulanmaktadır. Hastaların evde uyguladığı yara bölgesini nemlendirme, bitkisel yağlarla masaj gibi yöntemlerden doktorun reçete ettiği ilaç tedavisine, kriyoterapi ve lazer gibi uygulamalara ve cerrahiye kadar birçok seçenek mevcuttur. Skar tedavisinde birçok tedavi yönteminin bir arada kullanılması da gerekebilir. Çeşitli tedavi yöntemleri uygulanmasına rağmen yara izini tamamen giderici bir yöntem mevcut değildir. 

Abartılı bir skar oluşmasını önceden engellemek tedavi etmekten daha faydalıdır. Bunun için yaralanma sonrası yara bölgesini temiz tutmak, yara için uygun tedaviye kısa sürede başlamak, yaralanma veya ameliyat sonrası yara bakımına dikkat etmek, pansumanları ihmal etmemek, doktor önerilerine uymak, verilen ilaç ve kremleri düzenli olarak kullanmak, yara izini düzenli olarak nemlendirerek kurumasından kaçınmak ve güneş ışınlarından korunmak önemlidir. 

Skar için kullanılan çeşitli tedavi seçeneklerinden bazıları şunlardır: 

İlaç Tedavisi:

• Skar tedavisi için çeşitli ilaçlar ve kortikosteroid enjeksiyonu yapılabilir. 
• Krem ve pomadlar reçete edilebilir. 

Lazer Tedavisi: Yara izi lazer kullanılarak da tedavi edilmektedir. Halk arasında lazerle yara izi silme olarak da anılan seanslar halinde uygulanan yöntemlerden biridir. Lazer tedavisi skar için kullanıldığında hem hastanın kaşıntı gibi şikayetlerinde hem de skar dokuda iyileşme elde edilebilir. Sivilceler geçmeyen yara izine neden olabilir ve kişiler bu izlerden rahatsız olur. Akne skarı tedavisi için fraksiyonel lazer sıkça tercih edilmektedir. 

Kriyoterapi: Sıvı azot kullanılarak dokuların dondurulması işlemidir. Keloid skarların tedavisinde tercih edilen bir tedavi yöntemidir. Özellikle diğer tedavi yöntemleriyle beraber kullanıldığında skarda küçülme sağlayabildiği öngörülmektedir. Dermatologlar tarafından seanslar halinde uygulanır.  

Cerrahi tedavi: Kozmetik olarak kişiyi rahatsız eden skarlar, yanlış tedavi edilmiş/ gerekli tedavinin uygulanmadığı yaralanmalar sonucu oluşmuş skarlar veya fonksiyonel olarak kişilerin hayatını etkileyen skarlar için cerrahi tedaviye başvurulabilir. Skar 

Fizik tedavi: Çeşitli yaralanmalardan, yanıklardan ve cerrahi operasyonlardan sonra yara iyileşmesini desteklemek, aşırı skar doku oluşumunu önlemek, bölgedeki gerginliği ve hareket kısıtlılıklarını önlemek ve ağrıyı azaltmak amacıyla fizik tedaviden faydalanılır. Özellikle yanık sonrası rehabilitasyon programı gerginliğin azalması ve hareket açıklıklarının korunması açısından çok önemlidir. 

Yara iyileşmesini desteklemek ve/ veya var olan skarın tedavisi için kullanılan bazı fizik tedavi yöntemleri şunlardır:

• Skar doku mobilizasyonu: Skar doku masajı sıkça kullanılan bir yöntemdir. Fizyoterapist tarafından yapılan veya önerilen skar doku masajının uygulaması kısaca şöyledir:
• Öncelikle skar doku hattı parmak uçları kullanılarak düşük bir basınçla ovalanır.
• Dokuya dik ve paralel olarak parmak ucuyla çekmeler yapılır.
• Dairesel olarak skar doku üzerine artan basınçla masaj yapılır.
• İki parmak kullanılarak doku üzerinde döndürme/ yer değiştirme şeklinde hareketlendirme yapılır.
• Dik ve paralel çekmelerle masaj sonlandırılır.
• Egzersiz: Germe egzersizleri, eklem hareket açıklığını arttıran egzersizler reçete edilebilir. Bu egzersizler özellikle büyük yer kaplayan skarlar için ve/ veya eklemleri etkileyen skarlar için verilir. Eklem bölgesinde bulunan skarlar eklem hareketlerinde kısıtlılığa neden olabilir, kısıtlılığı engellemek amacıyla egzersizler tercih edilir.  Egzersizlere geçme zamanı uzman tarafından belirlenir.
• Kinezyolojik Bantlama: Kinezyolojik bantlar hava alır, esnektir ve hareketi kısıtlamaz. Skar bulunan hastalarda uygulanan kinezyolojik bantlama kan dolaşımının artmasında etkili olabilir. Ayrıca skarın yönüne göre uygulanan bantlar bir gerginlik sağlayabilir, skar doku masajının etkisini verebilir.
• Elektroterapi uygulaması: Elektroterapi yöntemleri yara iyileşmesini desteklemek ve skar doku oluşumunu önlemek/ azaltmak amacıyla uygulanır.
• Kısa dalga diatermi
• Mikrodalga diatermi
• Lazer gibi uygulamalar tercih edilir.
• Terapatik Ultrason

Ultrason fizik tedavide yara iyileşmesini hızlandırmak amacıyla kullanılır.  

Skar Tedavi Edilmezse

Skar tedavi edilmezse yara izi estetik olmayan görünümünden dolayı kişinin dış görüntüsünü beğenmemesi, psikolojisinin olumsuz yönde etkilenmesi gibi sorunlar oluşabilir.

Örneğin yüzde yara izi olan bir hasta sosyal ortamlara girerken, yara izi kapatmak için çeşitli yara izi kapatıcı yollar deneyebilir, stres yaşayabilir veya sosyal ortama girmekten kaçınabilir. Ayrıca bazı skarlar vücutta büyük bir yer kaplayabilir, eklem üzerinde yer alabilir ve gerginlik, hareket kısıtlılığı gibi sorunlara neden olabilir.

Skar tedavi edilmezse skarın tipine ve hastanın kişisel özelliklere bağlı olarak çeşitli problemler ortaya çıkabilir. 

• Psikolojik problemler
• Hareket kısıtlılığı, fonksiyonel bozukluklar
• Kişinin kendisini beğenmemesi, dış görüntüsüyle çok fazla meşgul olması
• Kaşıntı
• Gerginlik
• Sosyal problemler
• Yaşam kalitesinde azalma meydana gelebilir. 

Skara Ne İyi Gelir? 

Skar dokuyu tedavi etmek kadar skar oluşumu önlemek de çok önemlidir. 

Yara iyileşmesini destekleyen bazı öneriler kısaca şöyle sıralanabilir:

• Güneş ışınlarından korunma
• Krem/ yağ kullanılması
• Masaj
• Enfeksiyonlardan korunma
• Yara bölgesini temiz tutmak
• Yara bölgesini nemli tutmak
• E vitamini
• C vitamini
• Sağlıklı beslenme 

Bunların yanı sıra skar doku/ yara izi için halk arasında bitkilerden sıkça yararlanılır.

Zeytinyağı veya kakao yağı ile masaj, çay ağacı yağı, bal, kantaron yağı yara izi oluşumunu engellediği/ yara izini azalttığı düşünülerek sıkça kullanılmaktadır.

Yara iyileşmesini destekleyen, yara izi oluşumunu engellemeye yardımcı olduğu düşünülen birçok bitkisel yağ ve krem mevcuttur. 

Ancak skar/ yara izi için kullanılacak bitkisel ürünler ve kremlerin uzmana danışarak kullanılması gerekir.  Özellikle keloid gibi skar türlerinde doktorlar skar için uygun olan tedavi yöntemlerini skarın özelliklerine ve kişiye özgü olarak belirler.

Skara Ne İyi Gelmez? 

Bir yaralanmanın ardından yara iyileşme sağlıklı bir insanda vücudun fizyolojik bir yanıtı olarak başlar. İyileşme sırasında yapım ve yıkım olaylarının dengeli bir biçimde gerçekleştiği yara iyileşmesi aşırı skar dokusu oluşumunu engelleyebilir.

Bu yüzden yaralanma sonrası hastalar sigara kullanmamalıdır, yara bölgesinin güneş ışınlarıyla teması konusunda dikkatli olmalıdır, vitamin ve mineral eksikliklerini tedavi ettirmelidir. 

Yara iyileşmesine iyi gelmeyen durumlar kısaca şöyle sıralanabilir: 

• Sigara kullanımı
• Güneş ışınlarına uzun süre maruz kalmak
• Beslenme bozukluğu
• Sağlıksız diyet, protein eksikliği
• Vitamin eksiklikleri( c vitamini, a vitamini)
• Enfeksiyon
• Şeker hastalığı
• Genetik yatkınlık
• Doku kanlanmasının bozulması/ azalması
• Tekrarlı travmalar
• Yara bölgesinde kuruluk, gerginlik
• Yaranın uygun tedavi edilmemesi
• Bağışıklık sistemini bozan hastalıklar
• Bağışıklığı baskılayıcı ilaç kullanımı
• Demir eksikliği

Skar İlaçları 

Nemlendirici kremler ve yara iyileşmesini destekleyici, skar oluşumunu önlemeye yardımcı kremler skar tedavisinde sıkça kullanılır. Skar doku içine ilaç enjekte edilmesi de skar tedavisinde kullanılan yöntemlerdendir. 

Skar tedavisinde kullanılan bazı ilaçlar kısaca şöyle sıralanabilir: 

Enjeksiyon uygulaması: İlacın veya ilaçların birlikte yara bölgesine enjeksiyonu skar tedavisinde sıkça kullanılır.

• Antihistaminikler
• Kortizon skar içine enjekte edilir. 

Kortizon enjeksiyonu sık kullanılan yöntemlerdendir. Skar doku içine enjekte edilen kortizon hastanın kaşıntı gibi şikayetlerinde rahatlama sağlayabilir. 

Krem kullanımı: Skar tedavisinde kremler yaygın olarak reçete edilir ve bölgeye sürerek ya da masaj yaparak uygulanır.

Skar tedavisi için reçete edilen kremler:

• Nemlendirici krem
• Soğan özü ihtiva eden krem
• Kortizon içeren krem
• Silikon ihtiva eden krem
• Doktor tarafından reçete edilen imikimod içeren kremler( özellikle keloid skarın tedavisinde kullanılabilir.) 

Skar için kullanılacak tüm ilaçlar için mutlaka doktora danışılmalıdır. Sadece doktorun reçete ettiği ilaçlar, önerdiği nemlendiriciler kullanılmalıdır. Bilinçsizce kullanılan ilaçların faydadan çok zararı olabileceği unutmamalıdır.  

Skar Ameliyatı 

Skar ameliyatı uygulanmadan önce skarın şekli, derinliği, bulunduğu bölge gibi özelliklere dikkat edilir. Skar için uygulanacak tedavi yöntemi bu özelliklere göre değişmektedir. Ayrıca kişinin sahip olduğu hastalıklar, yaralanmanın nasıl gerçekleştiği ve yönü ve daha önce uygulanan tedavi yöntemleri de önemlidir. 

Skar revizyonu işlemlerinden bazıları şunlardır: 

Skar dokunun çıkarılması ve yaranın dikilmesi: Bu operasyonun amacı çok sayıda veya geniş bir skarın düzgün bir yara izi haline getirilmesidir. Ameliyat için çoğunlukla lokal anestezi kullanılır. Skar eksize edilerek alınır ve yara düzgün bir şekilde estetik dikişle dikilerek düzgün- sınırlı bir yara izi oluşturmak hedeflenir.   

Doku genişletme: Skar dokunun yakınındaki sağlıklı bölgeye doku genişletmesi için silikon balonlar konur. Ameliyat sonrasında düzenli olarak balon içine yapılan sıvı enjeksiyonlarıyla doku genişletilir. Daha sonra tekrar cerrahi uygulanarak balonlar alınır, skar doku çıkarılır ve yara sağlıklı doku ile kapatılarak işlem sonlandırılır.  

Skar ameliyatı sonrasındaki bir hafta- on gün bölgeye su değdirilmemesi gerekebilir. Revizyon sonrası erken dönemde kaşınma şikayeti olabilir, yara izi kızarık olabilir. İlerleyen süreçte derinin kızarıklığında azalma, hastanın şikayetlerinde düzelme görülür. 

Keloidin ameliyatla çıkarılması tekrar oluşması açısından riskli olabilir. Keloid ameliyatı diğer tedavi yöntemleriyle birlikte uygulandığında başarı şansı tek başına uygulanan cerrahiden daha yüksektir. 

Hamilelikte Skar 

Skar gebelik sonrası görülebilecek bir durumdur. Sezaryen doğum ülkemizde de yaygın olarak gerçekleştirilen bir doğum şeklidir. Sezaryen doğum için cerrahi kesik oluşturulur. Bu kesiğin iyileşmesi yara iyileşmesinin sağlıklı bir şekilde gerçekleşmesiyle alakalıdır. Kişisel farklılıklar ve genetik yatkınlıklar başta olmak üzere pek çok etken yara iyileşme sürecini etkileyebilir ve ameliyat bölgesinde skar oluşabilir. Bölgede ağrı ve kaşıntı gibi şikayetlerle görünüş açısından istenmeyen yara izi oluşumu görülebilir. İstenmeyen/ normal olmayan bir yara izi kalmaması hastaların için sezaryen operasyonundan sonra pansumanları ihmal etmemesi, bölgeyi enfeksiyonlara karşı koruması ve yara bakımına önem göstermesi önemlidir.

Skar için Hangi Doktora Gidilir? 

Skar için hastalar plastik rekonstrüktif ve estetik cerrahi alanında uzmanlaşmış bir doktora veya dermatoloji bölümünde uzmanlaşmış bir doktora (dermatolog) başvurabilir. 

Bir yaralanma, yanık sonrasında veya ameliyat kesisi sonrasında tedavi gören hastalar sağlık profesyonelleri tarafından yara bakımı ile ilgili bilgilendirilir. 

Aşırı skar doku oluşumunu önlemek amacıyla hastalara nemlendirici yağlar, kremler, masaj çeşitli gibi öneriler verilebilir. Hastalara düşen pansumanları ihmal etmemek, yara takibini ve bakımını iyi yapmaktır. 

İyileşme sonrasında aşırı skar doku oluşumu görülüyorsa, skar kabarık, kaşıntılı ve/ veya ağrılıysa hastaların bir doktora başvurmalarında fayda vardır. 

Bunun harici var olan skarın görünümünden memnun olmayan,  psikolojik ve sosyal açılardan etkilenen hastalar doktora başvurabilir.