Protein Eksikliği

Protein Eksikliği (Hipoproteinemi) Nedir?

Protein eksikliği damarlarda su tarafından oluşturulan basıncın (osmotik basınç) düşmesi ve kandaki proteinlerin 100 ml de 2,5 mg’ ın altına düşmesi sonucu gelişen ve tıpta Hipoproteinemi olarak ifade edilen bir durumdur. Ortaya çıkan bu protein eksikliğine birçok neden sebep olabilmektedir. Ama genel anlamda asıl problem şu sebeplerden dolayı olabilmektedir; bir sindirim sistemi organı olan bağırsaklarda gelişen herhangi bir komplikasyon ya da bir eksiklik nedeniyle protein emiliminde sıkıntı olması, çok uzun süreli bir şekilde hastanın proteinden eksik diyetle beslenmesi yani bir nevi protein açılığı, kişide görülen düzensiz yaşam neticesinde ortaya çıkabilen düzensiz beslenme, boşaltım sistemi organlarımızdan biri olan böbreklerde kanın süzülmesi esnasında yaşanan bir problem sebebiyle proteinlerinde idrarla normalden fazla atılması.

Protein insan vücudu için olmazsa olmaz besinlerden biridir. Kaslar, dokular, kanda bulunan hücreler, iç organlar, vücudun bağışıklığını sağlayan savunma mekanizmasında yer alan hücreler, saç, tırnak, deri hücreleri ve benzeri birçok yapıda proteinler yer almaktadır. Besinlerle ağız yoluyla aldığımız proteinler sindirim sonucu aminoasit denilen parçalara ayrılır. Bu aminoasitler emildikten sonra karaciğere ulaşır ve karaciğer bu aminoasitleri vücut için gerekli olan proteinlere çevirir. İnsan vücudu bazı proteinleri kendisi üretebilirken bazı proteinlerin ise dışarıdan besin maddesi olarak alınması çok önemlidir. Proteinler vücudumuzda önemli maddelerin bir yerden bir yere iletilmesini, mineral ve besin yapıtaşlarının hücreler içine alınmasını veya atık maddelerin hücre dışına atılmasını, hücrelerin yenilenmesini sağlar ve bazı hormonların yapı maddesidir. Ayrıca bağışıklık sistemimiz için proteinler oldukça önemlidir. Hatta proteinler vücudumuzu hastalıklara karşı bir nevi korur. Ayrıca deri hücrelerinin yenilenmesi sağlayarak insan cildinin genç ve güzel görülmesini sağlar. Proteinlerin vücut için bunca olumlu etkisi vardır ve insan vücudu için olmazsa olmaz bir yapı maddesidir. Herhangi bir protein eksikliği durumu görülmesi halinde kişide birçok belirti ortaya çıkabilmektedir. Bu belirtiler sonucu eğer gerekli tedavi yapılmazsa yani protein eksikliği giderilmezse kişide zincirleme hastalıkların gözlenmesi kuvvetle muhtemeldir.

Protein Eksikliği Belirtileri Nelerdir?

Protein vücut için çok önemli bir yapı maddesidir. Bu sebeple protein eksikliğinde vücutta bazı durumlar ortaya çıkmaktadır ve vücut bunlara yanıt olarak değişik belirtiler verebilir. Ayrıca karaciğerde yağlanma, büyümede ve gelişmede gerilik, kwashiorkor gibi hastalıklar protein eksikliğinde görülen hastalıklardır. Protein eksikliği belirtileri şunlardır ;

• Ödem: Ödemde ciltte şiş ve kabarık şekilde alanlar oluşmaktadır. Bu şişliğin sebebi vücutta görülen protein eksikliği sonucu damarlarda su tutulamaması neticesinde damarlardaki sıvının deri altına kaçması sebebiyledir. Ödem vücudun bir çok alanında görülebilecek bir bulgudur. Ancak en sık ödem vücut uzuvlarında yani kol, bacak, ayak ve ayak bilekleri gibi bölgelerde gözlemlenir.
• Bağışıklık Sistemi Sorunları: Proteinler birçok alanda olduğu gibi insan vücudunda bağışıklık sisteminde de görev alırlar. Protein eksikliğinin gözlenmesi sonucu hastalarda bağışıklık sistemi güçsüz kalır ve hastalarda sık sık hasta olma ya da alerjik durumlara sık rastlamaya başlar. Bu sebeplerden kişide bağışıklık sistemi sorunları gözleniyorsa protein eksikliği belirtisi olabilmektedir.
• Ciddi Kas ve Kilo Kaybı: Proteinler de karbonhidrat ve yağlar gibi vücuda enerji veren bir besin maddesidir. Herhangi bir şekilde eksik alınması, alınamaması ya da fazla miktarda atılması sonucu kişide kilo kaybı, kasların gelişememesi hatta git gide erimesi gözlenir. Bunların sonucunda hastanın vücut şekli bozulur ve karnı şiş, kolları ve bacakları ince bir biçimde gözlenir.
• Kırılgan Ve Seyrek Saç: Saç yapısında keratin adında bulunan bir madde de bir çeşit proteindir. Ve saç yapısında bunun gibi başka proteinler de bulunmaktadır.  Bu sebeplerden dolayı protein eksikliği saçlarda da bulgu verebilmektedir. Saçların kırılganlaşması ve seyrekleşmesi buna örnektir.
• Tırnak Çizgileri: Protein eksikliği sonucu hastada ki tırnak yapısı da bozulabilmektedir. El ve ayak parmak tırnaklarında derin şerit şekilleri ve çıkıntılı beyaz paralel çizgiler gözlenebilir.
• Cilt Problemleri: Protein insan vücudunda bir çok yerde bulunduğu gibi ciltte de bulunmaktadır. Protein eksikliği sonucu ciltte kuruma, cildin pullanması ve ciltte deri döküntüleri gözlenebilmektedir.
• Soluk Ten: Potein eksikliği sonucu insan derisi pigment kaybetmeye başlar ve güneşte insan cildi daha kolay yanarak zarar görür. Böylece protein eksiliği sonucu soluk ten gözlenebilir.
• Yavaş İyileşen ya da İyileşmeyen İnatçı Yaralar: Proteinler sindirilerek aminoasit denilen küçük yapılara bölünür. Aminoasitler yaralarda önemlidir çünkü yara kapanmasında yardımcı işlevlerde görev alır. Eğer kişide protein eksikliği gözlenirse yaralarda iyileşirken yavaş iyileşme gösterebilmektedir ya da iyileşmemektedir.
• Büyüme ve Gelişme Geriliği: Protein tüm insanlarda vücudun yapı maddesidir. Ve protein birçok farklı vücut bölgesinde bulunmaktadır. Protein eksikliği sonucu bebek ve çocuklarda büyüme ve gelişme aksayabilmektedir. Yani protein eksikliğinin bir diğer bulgusu büyüme ve gelişme geriliğidir.
• Uyku Sorunu: Protein eksikliği olan kişilerde gözlenen bir diğer şaşırtıcı bulgu ise bu insanların uyumakta güçlük çekmesidir.

Gibi yukarıda ifade edilen belirtiler protein eksikliği görülen hastaların sıkça sorduğu protein eksikliği nelere yol açar sorusunun en güzel cevabıdır.

Protein Eksikliği Nedenleri (Risk Faktörleri) Nelerdir ?

Protein eksikliği temelde 2 sebebe bağlanmaktadır. Bunlar yeterli miktarda proteinin vücuda alınmasında sorunlar ortaya çıkması ya da fazla miktarda proteinin vücuttan böbreklerden kanın süzülmesi suretiyle idrarla atılması sonucu gözlenir. Protein eksikliği nedenleri şöyle sıralanır ;

• Protein Emilimde Sorun: Bir sindirim sistemi organı olan bağırsaklarda gelişen herhangi bir komplikasyon ya da bir eksiklik nedeniyle protein emiliminde sıkıntı olması sonucu protein eksikliği gözlenebilmektedir.
• Proteinden Eksik Diyet: Çok uzun süreli bir şekilde hastanın proteinden eksik diyetle beslenmesi yani bir nevi protein açılığı,
• Düzensiz Beslenme: Kişide görülen düzensiz yaşam neticesinde ortaya çıkabilen düzensiz beslenme,
• Proteinin İdrarla Atılması: Boşaltım sistemi organlarımızdan biri olan böbreklerde kanın süzülmesi esnasında yaşanan bir problem sebebiyle proteinlerinde idrarla normalden fazla atılması.  

Protein Eksikliğinin Teşhisi

Protein eksikliğinin teşhisi çoğunlukla hastanın muayene edilmesi ve ardından laboratuvar tetkiklerinin yaptırılması sonrası konulur. Hasta çoğunlukla yukarıda ifade edilen belirtilerle hekime başvuruda bulunduğunda dahiliye uzmanı hekim ilk olarak  hastanın anamnezi ve fiziksel muayenesini yapmakla hastayı değerlendirmeye başlar. Ancak bazı durumlarda ayırıcı tanı açısından diğer tanı yöntemlerine de başvurulabilir. Bu yöntemler ;

• Anamnez: Anamnez hastanın şikayetlerini dile getirmesi durumudur. Hasta çoğunlukla vücudunda görülen ödem, çabuk hastalanma, aşırı kilo kaybı, yaşıtlarına oranla görülen büyüme ve gelişmede gerilik, saçlarda dökülme ve kırılganlaşma sonucu seyreklik, yaralarının geç iyileşmesi, tırnakta çizgilenme ve cilt rengi gibi şikâyetlerini hekime dillendirir. Hekim hastanın şikayetlerini dinler, bu şikayetlerin ne zamandır var olduğuna dair hasta hikayesini alır. Hastanın yaşını, herhangi bir hastalığı olup olmadığını, son zamanlarda bu şikayetlere neden olacak kimyasal madde kullanımı, diyet, öğün tercihleri ve benzeri bir durumların yaşanıp yaşamadığını, hastanı çalıştığı işleri, nerede yaşadığı gibi bilgileri ve ailesinde daha önce böyle şikayetler yaşayanların olup olmadığını sorarak detaylı bir şekilde not eder. Gerekli gördüğü ekstra durumları da anamneze ekler ve ardından hekim fizik muayeneye geçer.
• Fizik Muayene: Fizik muayenede hekim inspeksiyon (gözlemleme) – palpasyon (dokunarak muayene) – perküsyon (vurarak muayene)- oskültasyon (dinleyerek muayene) sıralamasını uygulayarak hastayı şikayetlerine göre hangi yöntem daha öndeyse hastada o yöntem üzerinde durarak muayene eder. Hastanın şikayetlerinin normal olup olmadığını ya da ifade ettiği gibi herhangi bir sorunun var olup olmadığını anlamaya çalışır.
• Laboratuvar Tetkikleri: Laboratuvar tetkiklerinde ise genelde hastadan kan alınır. Laboratuvarda hastanın kan hücresi değerleri, protein ve kan şekeri seviyesinin yanı sıra, böbrek fonksiyon göstergeleri, mineral düzeyleri, enfeksiyon varlığı veya yokluğu değerlendirilerek bağışıklık sistemi durumu ve protein kaçağı gibi durumlara bakılır. Laboratuvar tetkikleri sonucu kanda protein eksikliği çok rahat bir bicinde gözlenebilmektedir.
• Sol El Bilek Grafisi: Gelen çocukluk dönenindeki hastanın şikayetleri doğrultusunda hastada büyüme ve gelişme geriliğinin tespiti için kullanabilecek bir yöntemdir. Hastanın sol el bilek grafisi çekilerek hastanın kemik yaşı ile kimlik yaşının uyup uymadığına bakılarak büyümede geriliği olup olmadığı tespit edilmeye çalışılır.

Protein Eksikliğinin Tedavisi

Yapılan teşhis yöntemleri sonucu laboratuvar tetkiklerinde ortaya çıkan protein eksikliğinin tedavisi protein düşüklüğüne neyin sebep olduğuna göre tedavi uygulanır. Eğer kişinin beslenmesinde bir yetersizlik sonucu protein eksikliği gözlenmişse proteinden zengin bir öğün programı yapılarak protein eksikliği giderilmeye çalışılır.

Eğer protein eksikliğine sebep olan durum bağırsak hastalıkları ile ilgiliyse (çölyak hastalığı) hastalığa uygun şekilde glutensiz (bir protein çeşidi) diyet ya da benzeri beslenme programı yoluna gidilebilir.

Bunların dışında eğer protein eksikliğinin sebebi karaciğer ya da böbrek gibi organlarda görülebilen sorunlar neticesinde gelişiyorsa uzman hekim tarafından takipli bir şekilde ilaç tedavisi protein eksikliği görülen hastaya uygulanabilir.

Gebelerde ise durum hamilelikte görülen kusmalar sonucunda iyi ve dengeli beslenememeye bağlıdır. Gebeler uzman hekimin tavsiyelerine uygun bir diyetle kusmalarına da engel olunarak dengeli bir şekilde beslenmeyle bu durumdan kurtulabilmektedir.

Protein Eksikliği Tedavi Edilmezse Ne Gibi Komplikasyonlara Yol Açar?

 Protein insan vücudu için olmazsa olmaz besinlerden biridir. Kaslar, dokular, kanda bulunan hücreler, iç organlar, vücudun bağışıklığını sağlayan savunma mekanizmasında yer alan hücreler, saç, tırnak, deri hücreleri ve benzeri birçok yapıda proteinler yer almaktadır. Eğer kişide görülen protein eksikliğinde gerekli tedavi uygulanmazsa hastalarda gözlenen ödem, çabuk hastalanma, aşırı kilo kaybı, yaşıtlarına oranla görülen büyüme ve gelişmede gerilik, saçlarda dökülme ve kırılganlaşma sonucu seyreklik, yaralarının geç iyileşmesi gibi belirtilerin şiddeti daha da artarak kişinin hayat kalitesini çok aşağı çekecektir. Hatta protein değerleri çok çok düşük bir noktaya geldiğinde artık vücut bu durumu kaldıramayarak ölüm gibi durumlar da karşı karşıya kalınabilecek durumlardır. 

Protein Eksikliğine Ne İyi Gelir? Ne İyi Gelmez?

Protein eksikliği gözlenen bir hastada eğer hasta diyetteyse diyetine son verilmeli ve proteinden zengin bir beslenme programı yapılmalıdır. Aksi durumda hastanın semptomları daha da belirginleşir ve hastayı daha zor günler beklemektedir yani durumu kötüleşir. Bu hususlara dikkat etmemek hastaya kötü gelir.

Eğer sorun karaciğer ya da böbrek kaynaklı ise hekimin verdiği ilaçları kullanmayan ve önerileri dikkate almayan hastada semptomlar derinleşir, hastanın durumu daha da kötüleşeceği için bu durum hastaya iyi gelmez. Ancak hekim tavsiyelerine uyulursa bu durum hastaya iyi gelecektir.

Protein Eksikliğinde Kullanılan İlaçlar

• Metenolon Enantat: protein eksikliğinde kullanılan ilaçlardan birinin etken maddesi olan metenolon enantat kişide protein yapımını arttırma yönünde etki gösterir. Hastanın genel durumunda bir iyileşme gözlenmesini sağlar, kişide iştah açılmasına neden olur ve kişide hareketliliği arttırır.  

Protein Eksikliği Geçer mi? Protein Eksikliği İlerleyen Dönemde Kötüleşir Mi?

Protein eksikliği eğer kişinin kendine uyguladığı bir diyet neticesinde ortaya çıkıyorsa hekimin önerileri sonucunda hastanın uyguladığı beslenme programı neticesinde düzelebilir. Hekim önerileri neticesinde uygulanan proteinden zengin öğünlerle protein eksikliği geçebilmektedir. Ancak bazı durumlarda ilaç tedavisi de gerekebilmektedir. Eğer hasta ilaç tedavisi, öğün zenginleştirme gibi hekim önerilerini eksiksiz uygularsa protein eksikliği geçer ve ilerleyen dönemde kötüleşmez. Ancak uygulamazsa ilerleyen dönemde protein değerlerinin daha da düşmesiyle protein eksikliği hastalıkları daha da derinleşir ve hasta kötüleşir.

Hamilelikte Protein Eksikliği Nelere Yol Açar?

Gebelikte bebek diğer besin öğelerini anneden sağladığı gibi proteinleri de anneden almaktadır. Proteinler doku yapımı, kemik ve kas gelişimi için çok önemli besin öğeleridir. Eğer anne normalde alması gerekenden daha fazla protein alıp hem kendinin hem de bebeğinin protein ihtiyacını karşılayamazsa bazı sorunlar ortaya çıkmaktadır. Anne yeterli protein miktarlarını almasıyla bebekte ölü doğum ya da doğum sırasında defekt oluşması gibi sorunların riskini önemli ölçüde düşürür. Hamilelikte protein eksikliği teşhisi ve tedavisi de normal yetişkinlerdeki gibidir.

Çocuklarda ve Bebeklerde Protein Eksikliği

Protein Eksikliği her yaş grubunda ortaya çıkabilecek bir durumdur. Çocuklarda görülebilen büyüme ve gelişme geriliği, zeka geriliği ve sık tekrarlayan ishal öykülerinin sebepleri protein eksikliğinden kaynaklanabilmektedir. Çocukların ileri dönemdeki yaşantısını etkileyebilecek bu durumlara karşı aile henüz erken yaşlarda hekim önerisi dahilinde önlemler almalıdır. Çocuklar protein yönünden zengin bir beslenme ile gayet sağlıklı bir şekilde protein eksikliği sorunuyla karşılaşmadan büyüyebilir.

Protein Eksikliğinde Hangi Doktora Gidilir?

Protein eksikliği ile esas olarak ilgilenen, hastalığa tanı koyan ve tedavi eden esas bölüm Dahiliye bölümüdür. Yukarıda ifade edilen belirtiler mevcutsa eğer hasta dahiliye uzmanı hekime şikayetleri ile başvurur. Uzman hekim hastanın şikayetlerini dikkatlice dinler. Hekim şikayetler üzerine fizik muayeneyi yapar ve gerekli tetkikleri ister. Yapılan kan tahlilleri sonucu dahiliye uzmanı hekim hastada protein eksikliğini saptar ve nedenini inceler. Sonuç olarak da hastalığın tanısını koyar.

Bazı durumlarda hasta şikayetleri ile aile hekimliğine başvuruda bulunabilir. Aile hekimi hastanın şikayetleri dinler, yaptığı fizik muayene ve laboratuvar tetkikleri neticesinde hastada protein eksikliğinden şüphelenir. Tüm bunlar neticesinde aile hekimi hastayı detaylı bir incele yapılması için dahiliye uzmanı olan bir hastaneye yönlendirir.