Kwashiorkor Hastalığı

Kwashiorkor, protein eksikliği nedeniyle ortaya çıkan bir akut yetersiz beslenme rahatsızlığıdır. En çok, bebeklerin ve çocukların diyetlerinde yeterince protein veya diğer gerekli besinleri almadıkları ve maddi anlamda bazı gelişmekte olan bölgelerde yaygın olarak görülür. 

Kwashiorkor, bağışıklık sistemini devre dışı bırakarak, etkilenen kişiyi bir dizi bulaşıcı hastalığa yatkın hale getirir. Dünya çapında çocuklar arasındaki birçok hastalık ve ölümden sorumludur. Aynı zamanda protein yetersiz beslenmesi ve protein kalori yetersizliği olarak da bilinir.

Kwashiorkor hastalığının ana belirtisi, vücut dokularında çok fazla sıvı olması ve bu sıvının da deri altında şişmeye (ödem) neden olmasıdır. Rahatsızlığın erken belirtileri arasında ilgisizlik, uyuşukluk ve sinirlilik hali olabilir. 

Kwashiorkor, bir kişi yeterince protein içeren gıda tüketmediğinde ortaya çıkabilecek ciddi bir durumdur. Ciddi protein eksikliği, midenin şişkin görünmesine neden olabilecek ödeme de neden olabilir. 

Kwashiorkor, özellikle emzirmeyi bıraktıktan hemen sonra yeterli beslenmeye erişemeyen çocuklarda en yaygın olarak görülen beslenme yetersizliğidir. Bir çocuk kwashiorkor rahatsızlığına sahipse acil tıbbi müdahaleye gerek duyar.  

Bu rahatsızlığın bir diğer beslenme bozukluğu olan Marasmus hastalığından farkı ise alınan besinin çeşit olarak farklılığıdır. Marasmus hastalığında kişiler karbonhidrat, protein ve yağ içeren besin kaynaklarıyla yeteri kadar beslenemez. Bütüncül olarak bir beslenme yetersizliği vardır. Kwashiorkor hastalığına sahip kişilerde ise genellikle karbonhidrat açısından zengin bir beslenme görülürken protein açısından yetersizlik söz konusudur.  

Marasmik kwashiorkor adı verilen durumda ise iki rahatsızlık bir arada görülür. Genellikle kollarda kas kaybı varken bacaklarda ve ayaklarda da ödem vardır. Bu çocukların kısa boylu kalması daha olasıdır. Ülkemizde genellikle bu tür görülür.  

Marasmus ve Kwashiorkor Hastalığının Farkları 

Birbirine oldukça benzeyen iki farklı beslenme bozukluğunun belirti ve hastaların şikayetleri aşağıdaki gibi olabilir.

• Kwashiorkor hastalarında el ve ayaklarda ödem görülüyorken Marasmus gelişen çocuklarda sıvı kaybı vardır. Kwashiorkor rahatsızlığına sahip kişilerde ödem sebebiyle top bir karın görülürken marasmus hastalığında genellikle böyle bir durum söz konusu değildir. 
• Marasmus hastalarında ishal sıklıkla görülürken Kwashiorkor hastalarında genellikle böyle bir şikayet yoktur.
• Kwashiorkor hastaları marasmus hastalarından yaş olarak daha büyüktür.  
• Kwashiorkor hastaları kilo alamıyor ve büyümesini sağlıklı bir şekilde yapamazken Marasmus hastaları ise devamlı kilo kaybediyordur. 

Kwashiorkor Hastalığı Belirtileri

Kwashiorkor hastalığına sahip kişilerde aşağıdaki belirti ve şikayetler görülebilir. Beslenme yetersizliğinin derecesine göre kişilerdeki belirti ve şikayetler farklı olabilir. 

Bu belirti ve şikayetler:

• Tipik olarak kwashiorkor rahatsızlığı dendiği zaman akla ilk belirti olarak anormal derecede ödem sebebiyle şişmiş bir karın gelir. Bu şişlik top şeklinde bir karın olarak kendini gösterir. 
• Bu çocuklarda ve bebeklerde kas kütlesi kaybı çok sık olarak görülür. ‘’Bir deri bir kemik kalmış’’ tabiri bu hastalığa yakalanmış çocuklar için oldukça yaygın olarak söylenir. 
• Bu hastalığa sahip kişilerin bağışıklık sistemi diğer sağlıklı çocuklara göre son derece zayıftır. Bu sebeple bu çocuklar düzenli aralıklarla enfeksiyonlar veya normale göre daha ciddi ve uzun süreli enfeksiyonlara yakalanabilirler.
• Bu hastalığa sahip kişilerinde ciltlerinde koyulaşan ve soyulan veya gittikçe büyüyen kırmızı, iltihaplı lekeler görülebilir. 
• Yetersiz beslenme ve protein alımı sonucunda kolayca dökülen ve rengini kaybedebilen kuru saç şikayeti olabilir. Bu kişilerin aynı zamanda saçları son derece kırılgandır. 
• Bu hastalığa sahip çocukları olan kişilerin bir diğer şikayetleri ise çocuğunun yetersiz boy uzaması olduğudur.
• Çocuklarda hastalık sonucunda aşırı sinirlilik hali olabilir. 
• Hastalığın bir diğer belirtisi de çatlak tırnaklardır. 

Kwashiorkor Hastalığı Nedenleri

Kwashiorkor, ciddi yetersiz beslenme veya protein eksikliğinin sonucudur. Kalori eksikliğinden kaynaklanan bir yetersiz beslenme biçimi olan marasmus'tan farklıdır.

Proteinlerin bir görevi de vücuttaki sıvı dengesinin korunmasıdır. Yetersiz protein, sıvının vücutta olmaması gereken, dokularda biriktiği bölgelere kaymasına neden olur. Kılcal damarların duvarlarındaki sıvı dengesizliği, sıvı tutulmasına veya ödemlere neden olabilir.

Durumun kesin nedeni net değildir ancak yapılan araştırmalar bu rahatsızlığı yoğun olarak mısır veya pirinç içeren diyetlerle ilişkilendirdi. Diyet antioksidanlarının eksikliği de rahatsızlığın oluşumuna katkıda olabileceği gösterilmiştir. 

Kwashiorkor genellikle bir çocuk emzirilmeyi bıraktıktan sonra ve dört yaşına gelmeden önce ortaya çıkar. Bu zamanlarda ortaya çıkmasının sebebi olarak çocuğun artık diyetlerinden aynı besinleri ve proteinleri alamıyor olması gösterilmiştir. 

Sıklıkla düşük gıda kaynakları ve yüksek beslenme yetersizliği olan bölgelerde veya ülkelerde görülür.

Ayrıca iştahsızlık gibi yeme bozukluklarından kaynaklanan ve yaşlı yetişkinlerde görülen kwashiorkor vakaları da olmuştur. Bazı huzurevlerinde iştahsızlık veya yetersiz protein içeren diyet listeleri sebebiyle kwashiorkor vakaları bildirilmiştir.  

Kwashiorkor Hastalığı Teşhisi

Kwashiorkor kendine has belirli fizik muayene bulguları veren bir beslenme yetersizliği rahatsızlığıdır. Bu hastalığın teşhisi sırasında doktorlar ilk olarak hastaların detaylı bir tıbbi öyküsünü isterler. Bu sorgulanan tıbbi öykü içerisinde genellikle bebekler ve çocuklarda sütten kesilmenin ne zaman yapıldığı gibi bazı sorular da vardır. Bununla birlikte son zamanlarda varsa enfeksiyon geçirme sıklığı, herhangi farklı bir tıbbi rahatsızlık ve kilo kaybı gibi sorular da yer alır. Tüm bu soruların cevabı beslenme yetersizliğinin olup olmadığı konusunda doktorların şüphe duymasına yardımcı olabilir. 

Detaylı bir tıbbi öykü alınmasından sonra doktorların yapacakları sıradaki iş fizik muayene olur. Bu hastalıkta fizik muayene bulgularının bazı tipik belirtileri olması hastalığın teşhisi açısından son derece önemlidir.

Hastalarda karın bölgesinde bulunan ödemin gözle görülmesi veya palpasyon (elle dokunarak muayene) ile fark edilmesi hastalığın teşhisi için önemlidir. Fizik muayenede karın bölgesinde ödem dışında deride meydana gelmiş bazı kırmızı lekeler veya iltihaplı akıntılar olabilir. 

Doktorlar bu hastalığın teşhisi ve diğer hastalıkları dışlamak için bir dizi tetkik isteyebilir. 

Bu tetkikler aşağıdaki gibi olabilir:

• Kan şekeri ve kandaki protein seviyelerini ölçmek beslenme yetersizliğini göstermek için faydalı olabilir. 
• Anemi (kansızlık) için idrar testi ve kan testi yapmak gereklidir. Kansızlık beslenme yetersizliklerinde sıklıklar görülebilen bir durumdur. 
• Karaciğer ve böbreklerin ne kadar iyi çalıştığını kontrol etmek amacıyla karaciğer ve böbrek fonksiyon testleri yapılabilir. Bu hastalığa sahip kişilerde karaciğer ve böbrekler genellikle fonksiyonlarını gerektiği kadar yerine getiremezler. 
• Vücuttaki vitamin ve mineral seviyelerini ölçmek beslenme yetersizliği amacıyla yapılan ilk testlerden birisidir. Genel bir eksiklik halinde ise şüpheler kuvvetlenir. 

Hastaların yeterli beslenme durumlarının belirlenmesinde antropometrik ölçümler (kilo, beden kitle indeksi, baldır çapı, orta kol çapı, orta kol kas çapı gibi) ve bazı testler de kullanılabilir.

Hastalığın teşhisi objektif ve sübjektif bulguların bir arada değerlendirmesiyle konulur. 

Kwashiorkor Hastalığı Tedavisi

Kwashiorkor erken teşhis edilirse eğer özel olarak formüle edilmiş süt bazlı yemlerle veya kullanıma hazır terapötik gıdalar (RUTF) aracılığıyla ile tedavi edilebilir. 

RUTF tipik olarak fıstık ezmesi, süt tozu, şeker, bitkisel yağ ve ilave vitamin ve minerallerden oluşur. Kwashiorkor teşhis edilen çocuklarda direk olarak bu özel mamaya başlanır. Genellikle erken teşhis edilen vakalarda sonuçlar iç acıcı olur.  

Ağır vakalarda veya enfeksiyonlar gibi halihazırda komplikasyonların olduğu durumlarda hastanede daha yoğun tedaviler uygulanmalıdır.  

Hastanede yürütülmesi gereken tedavi sebepleri aşağıdaki gibi olabilir:

• Çok düşük kan şekerini tedavi etmek veya önlemek amacıyla hastane tedavisi gerekir. 
• Kwashiorkor vücut ısısının kontrolünü sağlamayı engelleyebilir. Kişiyi sıcak tutmak amacıyla hastane bakımı gerekebilir. 
• Aşırı sıvı kaybı olan kişilerde özel olarak formüle edilmiş rehidrasyon (sıvı kaybının yerine konması) solüsyonu ile tedavi gerekebilir. 
• Enfeksiyonlar tedavi edilmesi gerekilen durumlarda hastane ortamına ihtiyaç duyulabilir. Bu amaçla damardan verilen antibiyotik tedavisine ihtiyaç duyulabilir. 
• Vitamin ve mineral eksikliklerinin tedavisi amacıyla RUTF adı verilen mamanın içerisine takviye olarak vitamin ve mineral eklenir.  Hastane ortamında verilebilir.  

Kişilerin tedavisi yapılırken yavaş yavaş az miktarda yiyecekler diyete eklenir. Ardından yiyecek miktarını yavaş yavaş artırmak gereklidir.  

Kwashiorkor tedavisi genellikle 2 ila 6 hafta sürer.

Kwashiorkor Hastalığı Tedavi Edilmezse

Kwashiorkor rahatsızlığı esasen acil bir tıbbi durumdur. Bu rahatsızlığın geç olunmadan tedavi edilmediği takdirde birçok problem görülebilir. Bu problemler besin yetersizliğinin derecesine göre farklılık gösterir. 

Muhtemel komplikasyonlar aşağıdaki gibi olabilir:

• Tedavi edilseler bile kwashiorkor rahatsızlığı geçirmiş bazı çocuklar tam olarak büyüme kapasitesine ulaşamazlar. Boyları kısa kalabilir. Tam bir büyümeye erişemeyebilirler. 
• Geç kalınmış tedavilerde ise zihinsel ve fiziksel gerilikler meydana gelebilir. 
• Bazı tedavi edilmeyen olgularda şok, koma ve hatta ölüm gibi durumlar görülebilir. 

Kwashiorkor Hastalığına Ne İyi Gelir?

Aşağıdaki yöntemler ve besinler kwashiorkor hastalığına yakalanmış kişiler için son derece faydalı olabilir ve hastaların şikayetlerini ve belirtilerini azaltabilir.  

Bu besinler ve yöntemler:

• Haşlanmış et suyu içerdiği proteinlerle metabolizmanın güçlenmesine son derece yardımcıdır. 
• Protein içeriği yüksek olan gıdalarla beslenmek kişilerin protein eksiğini hızlı bir şekilde giderebilmesi için oldukça önemlidir. Bu amaçla yer fıstığı ezmesi, tavuk göğsü, balık ve süt gibi yiyecekler tüketilebilir. 
• Kişilerin geri beslenmesi sırasında komplikasyonların oluşmaması için hastalara verilen gıdalar yavaş yavaş verilmelidir. Buna ek olarak verilen yiyecek miktarı günler içinde yavaş yavaş arttırılmalıdır. 

Kwashiorkor Hastalığına Ne İyi Gelmez?

Aşağıdaki yöntemler ve besinler kwashiorkor hastalığına yakalanmış kişilerin şikayetlerini arttırabilir ve hastaların durumunu kötüleştirebilir. 

Bu yöntemler ve besinler:

• Bu hastalığa yakalanmış kişilerin öğün sıklığı son derece önemlidir. Gün içerisinde öğünler arasında çok fazla sürenin olması hastalar için tehlikeli olabilir. Gün içinde sık öğünlerle protein açısından zengin bir diyet önerilir. 
• Halihazırda protein yetersizliği açısından oluşan bu rahatsızlıkta diyette proteinden fakir ve karbonhidrattan zengin olan ekmek ve türevleri olan gıdalar ile beslemek son derece tehlikelidir. 
• Kwashiorkor hastalarında meydana gelebilecek deri rahatsızlıklarının ve enfeksiyonlarının önüne geçebilmek için kişisel hijyenin sağlanması gerekir. Kişisel hijyene dikkat edilmediği durumlarda enfeksiyon ve komplikasyonlarıyla mücadele etmek gerekebilir.  

Kwashiorkor Hastalığı için Hangi Doktora Gidilir?

Aşağıdaki belirtilere sahip çocukların bir Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları uzmanı ile görüşmesi gerekir. Bu belirtiler bir yetişkinde görülüyorsa eğer bu kişinin bir İç Hastalıkları uzmanı ile görüşmelidir.    

Bu belirtiler:

• Bu hastalardaki en önemli belirti top şeklinde şişmiş bir karındır. Kas kaybına ek olarak bu kişilerin karınları anormal bir şekilde şişmiştir. Bu belirti kwashiorkor hastalığının temel belirtisidir ve ailelerin dikkatli olması gerekir. 
• Saçlarda anormal derece fazla dökülme, kuruluk veya kırılganlık varsa beslenme yetersizlikleri akla gelmelidir. 

Uzun süreli ciddi enfeksiyonlar ve düzenli aralıklarla nüks eden enfeksiyonlarda kwashiorkor gibi beslenme rahatsızlıklarında da şüphelenmek gereklidir