Marasmus

Marasmus Nedir?

Vücudun sağlıklı bir şekilde çalışabilmesi için kalori, protein ve genel besin maddelerine ihtiyacı vardır. Yeterli beslenme olmadan kaslara enerji yeteri kadar gidemez, kemikler sağlamlığını koruyamayabilir, kırılgan hale gelir ve beyne yeteri kadar enerji gitmeyeceği için düşünme eylemi dahi gerçekleştirilemeyebilir.

Marasmus, şiddetli malnütrisyon (yetersiz beslenmenin) sonucu olarak ortaya çıkan bir hastalıktır. Bu hastalıkta yukarıda yazılan ve vücut için gerekli olan kaloriler alınamaz. Vücut protein alamaması sonucu temel işlevlerini yerine getiremez. Herhangi bir yara oluşması durumunda protein yetersizliğine bağlı iyileşme gerçekleşemez veya süresi çok uzar.

Genellikle çocuklarda görülür. Çok nadir de olsa yetişkinlerde de görülebilir.

Genellikle gelişmemiş ve gelişmekte olan ülkelerde görülen bir hastalıktır. Bu hastalık kalıcı organ yetmezliklerinden ölüme kadar götürebilen sonuçlara yol açabilir. Bu yüzden acilen tedavi edilmelidir.

Marasmus ve Kwashiorkor

Marasmus tüm besinlere olan kıtlık olmasına karşın Kwashiorkor ise sadece protein açısından fakir beslenen kişilerde görülür. Kwashiorkor hastalığı görülen kişilerin karbonhidrat açısından zengin ancak protein açısından fakir bir diyeti vardır.

Marasmus gelişen çocuklar Kwashiorkor görülen kişilerden yaş olarak genelde daha küçüktür.

Marasmus ve Kwashiorkor Hastalığının Farkları

• Kwashiorkor hastaları marasmus hastalarından yaşça daha büyüktür.
• Kwashiorkor hastaları kilo alamıyor ve büyümesini sağlıklı bir şekilde yapamıyorken Marasmus hastaları kilo kaybediyordur.
• Kwashiorkor hastalarında el ve ayaklarda ödem görülüyorken Marasmus gelişen çocuklarda dehidratasyon (sıvı kaybı) vardır.
• Kwashiorkor hastalarının karnı şiştir. Marasmus hastalarının karnı tam tersine zayıf görülür.
• Marasmus hastalarında ishal sıklıkla görülürken Kwashiorkor hastalarında nadiren görülür.
  

Marasmus Belirtileri Nelerdir?

Yetersiz beslendiği için marasmus beslenen çocuklarda ve yetişkinlerde yetersiz kalori alımı ve bağışıklık sisteminin zayıflamasıyla aşağıdaki belirtiler görülebilir:

• Marasmusun ana belirtisi gözle görülen ve ciddi derecede belirgin olan zayıflıktır. Marasmus gelişmiş kişinin kemikleri ve damarları belirginleşmiştir.
  
• Derileri çok incelmiştir ve kurudur.
  
• Saçları ve tırnakları sık sık kırılır.
  
• Son zamanlarda kas kütlesi ve yağ dokusu kaybetme.
  
• Kronik ishaller görülebilir.
  
• Zayıflamış bağışıklık sistemine bağlı olarak sıklıkla solunum yolu enfeksiyonları meydana gelir.
  
• Mutsuzluk ve azalmış hayat enerjisi
• Çocuklarda huysuzluk ve sinirlilik
  

Marasmus Nedenleri Nelerdir?

Yetersiz beslenmeye bağlı gelişimsel problemler ve kilo verme marasmus hastalığı gelişmesinin temel sebebidir. Yani besine ulaşamayan gelişmemiş veya az gelişmiş ülkelerdeki çocuklar bu hastalığa yakalanabilir.

Yetersiz beslenme ve besin bulamama dışında bir besini çok fazla tüketirken bir başka besini hiç tüketmeyerek marasmus hastalığı oluşabilir. Bu sebeple yanlış beslenmeye bağlı olarak marasmus gelişme ihtimali düşünülmelidir.

Prematüre (doğması gereken zamandan daha erken doğmuş) doğmuş bebekler ve düşük doğum ağırlıkları ile doğan bebekler yetersiz beslenmeye yatkın olarak büyüyebilirler.

Emzirme döneminde olan bir bebek annesinin yetersiz beslenmesi sonucu marasmus hastalığına yakalanabilir. Bu yüzden bebekler de risk altındadır.

Marasmus Teşhisi

Subjektif ve objektif değerlendirmelerin birleşiminden teşhise gidilir. Hastaların yeterli beslenme durumlarının belirlenmesinde antropometrik ölçümler (kilo, beden kitle indeksi, baldır çapı, orta kol çapı, orta kol kas çapı gibi) ve bazı testler kullanılmaktadır.

Yaşlılarda marasmusu gösteren en önemli ölçümler baldır çapı ve orta kol kas çapı kas kitlesinin azalmasıdır (sarkopeni varlığını işaret eder).

Yapılan tarama testlerinde genel olarak 4 soru sorulur:

• Son günlerde kilo kaybı oldu mu?
• Son günlerde yeterli besin alımı oldu mu?
• Beden kitle indeksi (kilo/boyun²) kaç?
• Hastalık şiddeti nedir?

Laboratuvar testi olarak serum albumini, transferin düzeyi, prealbumin, retinol bağlayıcı protein, lenfosit sayısı, azot değerlerine bakılır.

• Serum albumini 3g/dl altında ise,
• Serum transferini 150 mg/dl altında ise
• Lenfosit sayısı 1200 ün altındaysa
• Son 6 ayda hasta vücut ağırlığının %10’unu kaybettiyse
• Deri antijenik uyarıları azalmış olanlarda malnütrisyon (yetersiz beslenme durumu) tanısı konur.

Malnütrisyon derecesinin belirlenmesinde Gomez sınıflaması kullanılır. Hastanın ağırlığı aynı yaştaki sağlıklı bir bireyin olması gerektiği ağırlıkla karşılaştırılır. hastanın ağırlığı x 100 / olması gereken ağırlık= yaşa göre ağırlık yüzdesini verir.

• %90-100 = beslenme durumu iyi
• %75-89 = hafif malnütrisyon (1. Derece)
• %60-74 = orta malnütrisyon (2. Derece)
• %60’ın altı = ağır malnütrisyon (3. Derece) göstergesidir.

Marasmus Tedavisi

Marasmus mutlaka tedavi edilmesi gereken protein ve kalori yetersizliğine bağlı gelişen hastalıktır.

Marasmusun hastaneye yatırılarak tedavi gerektiren durumları şunlardır:

• Ağır malnütrisyonu (yetersiz beslenme durumu) olması
• Oral (ağızdan) beslenemiyor olması
• Ağır enfeksiyonu olması
• Elektrolit bozuklukları olması
• Ciddi deri bulguları olması
• Ciddi anemi (kansızlık) bulguları olması
• Şiddetli bulantı-kusma olması
• Sarılık olması

Genel tedavi aşağıdaki şekildedir:

• Hipoglisemi (düşük kan şekeri) tedavisi ve önlenmesi: Kan şekeri düşüklüğü kan glikozunun 54 ve altında olmasıdır. Bilinci açık hasta ise 3-4 yemek kaşığı su içine 1 çay kaşığı şeker eklenip ağızdan içirilir veya %10 glikoz 50 cc verilir. Bilinç kapalı ise nazogastrik sonda (burundan mideye giden hortum) takılır ve 50 cc %10 glikoz verilir veya %10 glikoz 5 cc/kg damar yolu açılıp verilir.
• Hipotermi (vücut sıcaklığının 35°C'den aşağı düşmesi) tedavisi ve önlenmesi: İlk koltuk altından vücut sıcaklığı ölçülür. Eğer 35°C’nin altında ise rektal (kalın bağırsağın son kısmı) ısı ölçülür. Rektal ısıda 35,5°C’nin altındaysa hasta ısıtılır. Başı da dahil tüm vücudu battaniye ile örtülüp ısıtılır. Doktor muayene ederken ve grafi çekileceği zaman uzun süre çıplak kalmamalıdır. Sık banyo yaptırılmamalı ve yıkandıktan sonra hemen kurulanıp üstü giydirilmelidir. Gece sıcaklık düşeceğinden ek önlemler alınmalıdır.
  
• Dehidratasyon (sıvı kaybı) tedavisi ve önlenmesi: Ciddi sıvı kaybı var ise hemen damar yolu açılıp ringer laktat ve %0.45 NaCl verilir.
  
• Elektrolit dengesini (kandaki mineral dengesini) sağlamak: Potasyum ve magnezyum eksikliği olur genelde ve normal seviyelere gelmesi 2 hafta sürebilir. Ek potasyum ve magnezyum verilir.
  
• Enfeksiyon tedavisi ve önlenmesi: Enfeksiyona neden olan etkene uygun antibiyotik başlanır.
  
• Mineral ve vitamin desteği yapılmalıdır.
  
• Beslenmeye başlamak: Çocuk anne sütü alıyorsa buna devam edilmelidir. Gerekli olan enerji, protein ve sıvı ihtiyaçları hesaplanıp uygun mama başlanır. Laktozsuz veya laktozu azaltılmış mama tercih edilir. Az az, sık sık beslenmelidir (2-3 saat arayla). İyileşmeye göre diyetin enerjisi ve proteini arttırılır ve beslenme aralıkları da açılır. Yaşına uygun ek besinler diyete eklenir. İshali olanlarda lif içeriği düşük, yağdan fakir diyet önerilir (sebze ve meyve kısıtlanır). İshal ve kusma geçmesi iyileşme göstergesidir. Çocuk her gün tartılır, kilo almaya başlaması ve acıkması iyileşme göstergesidir. Aileye beslenme eğitimi verilir, yeterli ve dengeli beslenmesi gerektiği anlatılır.
  
• Çocuklarda normal büyümeyi yakalamak: Çocuğun boyuna göre ağırlığı %90’a ulaşana kadar takip edilir ve bu değerler yakalanınca taburcu edilebilir.
  
• Fiziksel ve psikolojik destek sağlamak: En az 2-4 hafta sürecek şekilde destek verilir.
  
• İyileştikten sonra düzenli takip
  

Refeeding Sendromu

Marasmus tedavisi sonrası aşırı kilo alımı sonucu ortaya çıkan ölümcül bir tablodur. Enerji alımı artınca kan şekeri ve insülinde artar.

Buna bağlı olarak vücut sodyum ve su tutar. Bunun sonucunda kardiyak (kalp ile ilgili) ve nörolojik (sinir sistemiyle ilgili) hastalıklar olur. Kalp kasının kasılması azalır.

Marasmus Tedavi Edilmezse

Tedavi edilmezse ölüme kadar gidebilecek bir hastalıktır, mutlaka tedavi edilmelidir edilmezse:

• Hipoglisemi (kan şekerinin normal seviyenin altına düşmesi)
• Enfeksiyon
• Refeeding sendromuyla ilişkili kalp yetmezliği (genelde yanlış ve eksik tedavi sonucu olur)
• Malnütrisyon (beslenme yetersizliği)
• Yara iyileşmesi gecikmesi
• İlaçların metabolizması bozulur
• Fiziksel ve bilişsel fonksiyonlar bozulur
• Ölüm

Marasmusa Ne İyi Gelir?

Marasmus gelişen kişinin vücudunda besin kıtlığı olduğu için dengeli beslendiği her durum kişi için iyi olacaktır.

Bununla birlikte bazı besinler zengin vitamin ve mineral içeriğiyle ön plana çıkabilir.

Bu besinler:

• Marasmus gelişen kişinin yediği yiyeceklerin vitamin ve mineral açısından zengin olması gerekir. Vitamin ve mineral içeceği zengin besinler: Haşlanmış sebzeler, meyveler, yulaf lapası, doğal meyve suları.
• A vitamini gibi antioksidan özellikli maddelerin alımı çok önemlidir. Bu açıdan yenilebilecek besinler: Büyükbaş ve küçükbaş eti,
• Sebze çorbaları içerdiği vitamin ve mineraller sebebiyle marasmus gelişen kişilerde sıklıkla öneriliyor.
• Haşlanmış et suyu metabolizmayı güçlendiriyor.
• E vitamini alımını arttırmak çok önemlidir. Hayvansal kaynaklı besinlerde E vitamini genelde düşüktür. Bitkisel besinler E vitamini açısından zengindir.
• Bu besinler: Yağlı tohumlar ve soya, pamuk tohumu ve aspir yağı gibi bitkisel yağlar.
• Buğday tohumu, tam tahıl, mısır, tahıllar, bakliyat, fındık, koyu yeşil yapraklı sebzeler ve zeytin gibi besinlerde metabolizmanın güçlendirilmesi için marasmus gelişen kişilerde önerilir.

Marasmus İlaçları

Mineral ve vitamin desteği için ilaç şeklinde tabletler kullanılabilir. Kilo alımı başladığında demir, folik asit, çinko, D vitamini, A vitamini ve iyotlu tuz tabletleri verilir.

• Demir tabletleri (ferröz sülfat) günde kiloya 3-4 mg olacak şekilde verilir.
• Folik asit tabletleri ilk dozu 5 mg sonraki dozlar günde 1 mg olacak şekilde verilir.
• Çinko tabletleri (çinko sülfat0029 günde kiloya 2 mg şeklinde verilir.
• D vitamini tabletleri 400-600 IU verilir.
• A vitamini 6 aydan küçüklere 50.000 IU, 6 ay-12 ay arasına 100.000 IU, 1 yaşından büyüklere 200.000 IU ağızdan olacak şekilde verilir.

Bağışıklık sistemi zayıflamış ve buna bağlı sıklıkla solunum yolları enfeksiyonu geliştiren kişilerde ampisilin adı verilen penisilin grubu geniş spektrumlu antibiyotikler kullanılabilir.

Bebeklerde Marasmus

Prematüre (doğması gereken zamandan daha erken doğmuş) olarak dünyaya gelen bebekler ve diğer bebeklere göre olması gereken kilodan düşük kilolarla dünyaya gelen bebekler yetersiz beslenmeye yatkın olarak büyüyebilirler.

Bu yatkınlık üzerine genetik araştırmalar yapılmaktadır. Bu bebeklerde anne karnındayken oluşan problemlerin yaşantı boyunca da devam etmiş olduğu düşünülmektedir.

Emzirme döneminde olan bir bebekte de marasmus gelişebilir. Annenin yetersiz beslenmesi sonucunda marasmus hastalığına yakalanabilir.

Bu tarz yatkınlığı olan ve riski bulunan bebeklerin önceden fark edilip gerekli önlemlerin alınması gerekir. Yetersiz beslenen annelerinin çocuklara ek olarak katı gıdalar vermesi gerekir.

Marasmus için Hangi Doktora Gidilir?

• Gözle görülür derece kilo, kas ve yağ dokusu kaybı olan kişiler
• Kronik ishali olan çocuklar ve bebekler
• Derisi incelmiş ve kurumuş kişiler
• Kırılgan tırnaklara ve saç tellerine sahip kişiler
• Kemikleri derinin altından gözle görülür şekilde belli olan kişilerin
• Kansızlık (anemi) belirtileri
• Kilo kaybı ve sonrasında sarılık görülen kişiler
  

Yukarıdaki belirtilere sahip çocukların bir Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları uzmanı ile görüşmesi gerekir. Bu belirtiler bir yetişkinde görülüyorsa İç Hastalıkları uzmanı ile görüşmelidir.