Menenjit

Menenjit Nedir?

Menenjit, beyindeki zarların iltihaplanmasıyla oluşan bir hastalıktır. Enfeksiyon özellikle, araknoid mater ve pia mater zarlarında oluşur.

Menenjit hem erişkinleri hem de çocukları etkileyebilen bir hastalıktır.

Hastalığın bakteriyel, viral, fungal (mantar) ve tüberküloz formları bulunur. Ayrıca çok nadir olarak enfeksiyon etkenine bağlı olmadan herhangi başka bir sebepten de oluşabilir.

Menenjit Belirtileri Nelerdir?

Menenjit belirtilerinin çeşidi ve ortaya çıkış zamanı, etkenin türüne, kişinin bağışıklık sistemine ve genetiğine bağlı olarak değişebilse de hemen hemen aynıdır. Normalde beklenen belirtilerin enfeksiyondan sonraki 2-8 günler arasında görülmesidir. Ayrıca yaşa göre belirtiler değişiklik gösterebilir.

• Mide bulantısı
• Kusma
• Baş ağrısı
• Ense sertliği
• Ateş
• Kas ağrısı
• Işığa ve sese duyarlılık
• Bilinçte bulanıklık
• El ve ayaklarda soğuma
• Ciltte benek tarzı kırmızı-mor döküntüler
• Geç dönemde koma

Bebeklerde Menenjit Belirtileri

• Nefes almada hızlanma
• Beslenmeyi reddetme
• Sürekli ağlama
• Huzursuzluk
• Sersemlik, dıştaki hareketlere tepki vermeme
• Fontanelde şişlik

Bakteriyel Menenjit Belirtileri

Bakteriyel menenjit belirtileri tipik olarak hastalığa neden olan mikroplara maruz kalmanın üç ila yedi günü içinde ortaya çıkabilir.

Bakteriyel menenjit semptomları sıklıkla tanıyı zorlaştıracak olan grip ile karıştırılır. Bakteriyel menenjitte genel belirtilerden her biri görülebilir. Ancak farklı olarak aşağıdaki belirtiler bakteriyel menenjitte daha belirgindir:

• Bilinçte bozulma
• İşitme kayıpları
• Baş ağrısı
• Ateş
• Ense sertliği

Paraziter Menenjit Belirtileri

Paraziter menenjitte aşağıdaki belirtiler daha sık ve ağır formda görülür:

• Bilinç kaybı
• Halüsinasyon görme
• Denge kaybı
• Nöbet geçirme

Menenjit Nedenleri Nelerdir?

Menenjit, vücuttaki herhangi bir bakteriyel, viral veya fungal enfeksiyondan sonra oluşabilir. Daha nadir olarak sebepler şunlar olabilir:

• Kanser ve kanser ilaçları
• Otoimmün hastalıklar
• Sifiliz ve bazı cinsel yolla bulaşan hastalıklar
• Tüberküloz

Bakteriyel Menenjit Nedenleri

Bakteriyel menenjit, bakteriler kan dolaşımına girdiğinde ve daha sonra beyine ve omuriliğe geçtiğinde ortaya çıkar. Bakteriyel menenjite neden olabilecek bakteri türleri arasında haemophilus influenzae (genellikle b tipi), streptococcus pneumoniae ve neisseria meningitidis bulunur. Bu bakteriler kişiden kişiye, öksürme, hapşırma veya tükürük yoluyla yayılabilir. Bazı bakteriyel menenjit formları, kontamine yiyecekleri yemekten bulaşabilir.

Viral Menenjit Nedenleri

Çoğu viral menenjit vakası enterovirüslerden kaynaklanır. Ancak kızamık, kabakulak gibi diğer yaygın virüslerin yanı sıra sivrisinek veya diğer böceklerden yayılan bazı virüsler de hastalığa yol açabilir.

Paraziter Menenjit Nedenleri

Naegleria fowleri adı verilen bir parazit, çok nadir görülen bir paraziter menenjit tipi olan primer amebik meningoensefalitin (PAM) kaynağıdır. Genelde çok hızlı ilerler ve ölümcül olur.

Fungal Menenjit Nedenleri

Bir başka nadir menenjit şekli, mantar menenjiti, bir mantar kan dolaşımına girdiğinde ortaya çıkar. Bu tür herkeste görülebilse de bağışıklık sistemi zayıflamış kişiler yüksek risk altındadır. Mantar menenjitine en sık, mantar sporlarının yer aldığı toprağın veya kuş ve yarasa dışkılarından solunması neden olur.

Menenjit Teşhisi

Menenjit şüphesini artırabilecek çok sayıda klinik belirti vardır. Bu yüzden menenjit tanısı koymadan önce benzer klinik tabloya sebep olabilecek diğer şartların ekarte (saf dışı) edilmesi gerekir.

Bu durumlar şunlardır:

• Diğer enfeksiyonlara bağlı ateş
• Beyinde apse
• Beyin enfeksiyonu (ensefalit)
• Beyin kanaması (subaraknoid kanama)
• Beyin tümörleri

Sebep ne olursa olsun, menenjit belirtileri hastalığı hızla hayatı tehdit edici ve ölümcül hale getirebileceği için öncelikli ve acil olarak ele alınmalıdır.

Menenjit tanısı için önerilen araştırmalar arasında lomber ponksiyon, tam kan sayımı ve görüntüleme yöntemleri yer alır.

• Lomber Ponksiyon (LP): Bu yöntemde uygun bir iğne ile hastanın sırtındaki belirli omurgalar arasından beyin omurilik sıvısının dolaştığı spinal aralığa girilir. Lomber ponksiyondan alınan beyin omurilik sıvısı örnekleri menenjite yol açan organizmayı ortaya koymak için özel boyalarla boyanması üzere laboratuvara gönderilir. Ayrıca bu örnekten beyin omurilik sıvısındaki protein, glikoz, bağışıklık sistemi hücresi gibi maddeler de tespit edilir. Bunların miktarı ve çeşidi menenjitin türlerini ayırmada önemli bir yere sahiptir.
• Kan Kültürü: Bazı durumlarda lomber ponksiyon yapmadan önce kan kültürü almak tanıya yardımcı olabilir. Hastadan tüp ile kan alınır. Daha sonra kanda herhangi bir bakterinin üreyip üremediğine bakılır.
• Görüntüleme Yöntemleri: Kafa bölgesi için yapılan emar (MRI) ve tomografi (BT) yöntemleriyle beyin etrafındaki sıvı toplanması ortaya konulabilir. Ayrıca bu yöntemler vücuttaki diğer bölgeler için yapılabilir. Böylece zatürre gibi başka bir enfeksiyon odağının olup olmadığı görülmüş olur.

Menenjit Tedavisi

Menenjit tedavisi asıl olarak bu duruma neden olan etkeni ortadan kaldırmaktır. Buna ek olarak menenjitin sebep olabileceği bazı komplikasyonları ortadan kaldırmak ve kişiyi rahatlatacak tedaviler de verilmelidir. Tedavinin süresi ve kullanılacak ajanlar da hastalığın şiddetine göre değişmektedir.

• Antibiyotik tedavisi: Eğer menenjit bakteri kaynaklıysa etkene yönelik uygun antibiyotik tedavisine başlanır. Genelde antibiyotikler hastane şartlarında ve damar yoluyla (iv) verilir. Aslında en uygun antibiyotik yapılan antibiyogram sonucunda seçilir. Ancak tedavide gecikmenin olmaması için öncesine ampirik bir tedavi başlanır. Daha sonra da antibiyogram sonucu çıktığında antibiyotiğin çeşidi değişebilir.
• Antiviral tedavi: Eğer menenjit kaynağı bir virüsse antiviral tedaviye başlanır. Bu süreçte antibiyotikler yerine virüsler için uygun ilaçlar kullanılır. Bazı durumlar da herhangi bir antiviral tedavi başlamadan kendiliğinden geçen menenjit vakaları da bildirilmiştir.
• Steroidler: Vücutta aşırı inflamasyon ve iltihabın oluştuğu durumlarda bağışıklık sisteminin zararlı etkilerini baskılayacak steroid tedavisine başlanabilir. Ama bu tedavisi sadece belli ve seçilmiş hastalarda kullanılır.
• Diüretikler: Menenjit nedeniyle beyin etrafında biriken sıvılar kafa içi basıncını arttırır. Bu da hasta için zararlı bir durumdur. İşte bu durumlarda sıvıyı azaltmak için vücuttan su attıran diüretik ilaçlar kullanılabilir. Ayrıca bu durumda mannitol gibi maddeler de kullanılır.
• Menenjit aşısı: Aşılar hastalığı baştan önlediği için belki de en önemli kısmı oluşturmaktadır. Menenjite en sık neden olan haemophilus influenza tip B (Hib) ve pnömokok için aşılar bulunmaktadır ve bu aşılar ülkemizde rutin olarak bebeklik çağında yapılmaktadır.

Menenjit İlaçları

Menenjit ilaçları asla evde hastalığı geçiştirecek şekilde kullanılmamalıdır. Buradaki ilaçlar hastanede kullanılan belli başlı ilaçlardır.

• Ampisilin
• Sefotaksim
• Seftriakson
• Vankomisin
• Furosemid
• Prednizolon

Tedavi için belirtilen ilaç türevleri sadece bilgilendirme amaçlıdır. Doktor tavsiyesi olmadan hiçbir ilaç kullanılmamalıdır.

Menenjit Tedavi Edilmezse

Menenjit tedavi edilmediği takdirde birçok soruna yol açabilmektedir.

İşte bu sorunlardan bazıları şunlardır:

• Kısmi veya tam olabilen işitme kaybı (Bu yüzden menenjit geçiren kişilerde, sorunları kontrol etmek için genellikle birkaç hafta sonra işitme testi yapılır.)
• Tekrarlayan nöbetler (Epilepsi)
• Hafıza ve konsantrasyon problemleri
• Koordinasyon, hareket ve denge problemleri
• Öğrenme güçlüğü ve davranışsal problemler
• Kısmi veya tam olabilen görme kaybı
• Uzuv ve organ kayıpları

Genel olarak, her 10 bakteriyel menenjit vakasından 1'inin ölümcül olduğu tahmin edilmektedir.

Çocuklarda Menenjit

Çocukların bağışıklık sistemi erişkinlere göre daha zayıf olduğu için menenjit çocuklarda da oldukça sık görülür. Bunun yanında enfeksiyonlar daha ağır seyredebilmektedir. Çocuklarda virüsün neden olduğu menenjit daha sık görülür ve genellikle daha az şiddetlidir. Bakteriyel menenjit genellikle daha şiddetli ve uzun süreli komplikasyonlara veya ölüme neden olabilir.

Çocuklarda menenjite neden olabilecek virüsler arasında poliovirüsler, kabakulak virüsü (paramikso virüs), grip virüsü ve west nil virüsü bulunur.

Çocuklara bu etkenlerin bulaşma yolları şunlardır;

• Enfeksiyonu taşıyan biriyle yakın temas
• Kapı kolları, sert yüzeyler veya oyuncaklar gibi virüslü nesnelere dokunma ve ardından burun, ağız veya gözlere dokunma
• Hapşırmadan, konuşmadan veya öpüşmekten yayılan damlacıklar

Bebeklerde Menenjit

Bebeklerde menenjite neden olabilen bakteriler arasında grup B streptokok, e. coli, haemophilus influenzae tip b (Hib) ve pnömoniye neden olan strep bakterileri bulunur. Bebeklerde grup b streptokok ve e. coli menenjiti daha sık olarak görülür. Çünkü annenin doğum kanalında bu bakteriler bulunabilir ve doğum ile bebeğe bulaşır.

Frengi, tüberküloz ve lyme hastalığı bakterileri de bebeklerde menenjite neden olabilir. Menenjite neden olan bakteri, virüs ve mantarlar genellikle bebeğin solunum sisteminde büyür. Hiçbir belirtisi olmadan da organizma burunda veya boğazda taşınabilir.

Menenjit belirtileri, bebeklerde enfeksiyona neyin neden olduğuna bağlı olarak değişir. Menenjitin asıl belirtileri, basit bir burun akıntısı, ishal ve kusmadan birkaç gün sonra başlayabilir. Belirtiler her çocukta biraz farklı olabilir. Belirtiler aniden ortaya çıkabilir veya birkaç gün içinde gelişebilirler.

Bebeklerdeki menenjit belirtileri şu şekilde sıralanabilir:

• Huysuzluk
• Ateş
• Normalden daha fazla uyuma
• Zayıf beslenme
• Normalde daha ince bir sesle ağlama
• Deride mor-kırmızı lekeli döküntü
• Nöbetler

Menenjit için Hangi Doktora Gidilir?

Menenjit için asıl gidilmesi gereken bölüm Nöroloji'dir. Ancak bazı durumlarda enfeksiyon hastalıkları da nöroloji bölümüyle eş zamanlı çalışmalar yürütmektedir.

Hastalar genelde kendisinin menenjit olduğunu anlayamaz. Çünkü hastalıkta sadece griple bile aynı semptomlar görülebilmektedir. Bu yüzden belirtilerden herhangi birinin olması durumunda doktora başvurmanız gerekebilir.

Yine de daha ayırıcı olan belirtiler şunlardır:

• Ense sertliği
• Nöbet geçirmek
• Bebeklerde beklenmeyen hareketler
• Aşırı baş ağrısı
• İlaçlarla durdurulamayan kusma