PDA

Patent Duktus Arteriozus (PDA) Hastalığı Nedir?  

Patent doktus arteriozus (PDA) kalpten çıkan iki ana damar (Aort yani ana atar damar ve Pulmoner atar damar) arasındaki kalıcı bir açıklıktır. Patent duktus arteriozus doğumdan önce anne karnındaki bebeğin kan dolaşımının normal bir parçasıdır. Genellikle doğumdan kısa bir süre sonra bu açıklık kapanır. Açık kalması durumunda patent duktus arteriozus adı verilen hastalık ortaya çıkmaktadır. 

Küçük boyutlarda olması durumunda genellikler bir belirti vermeyebilir ve tedaviye ihtiyaç duyulmayabilir. Ancak tedavi edilmeyen daha büyük boyutlardaki patent duktus arteriozus kalpte ve vücutta çok ciddi sıkıntılara yol açabilir.  

Patent Duktus Arteriozus Hastalığının Belirtileri Nelerdir?  

PDA hastalığının nedeni, kalpten çıkan iki ana damarın arasında açıklık olmasıdır. Bu açıklık küçük boyutlarda olduğu zaman genellikle belirtilere ve komplikasyonlara neden olmaz iken, tedavi edilmeyen büyük boyutlardaki durumlarda ise çok ciddi belirtiler görülür. 

Bu belirtiler bebeğin kalbindeki açıklığın büyüklüğüne, bebeğin doğum zamanına göre değişik boyutlarda olabilir. 

Bebekte görülen belirtiler şu şekildedir;

• Kalpte üfürüm duyulması
• Kalp hızının aşırı artması
• Solunum sayısının artması
• Hızlı nefes alıp verme
• Yeme veya emme durumunda kötüleşme
• Bebek ağlarken çok terleme
• İlerleyen durumlarda ise solunumda çok yavaşlama ve kalp hızında azalma

Patent Duktus Arteriozus Hastalığının Nedenleri Nelerdir? 

Doğumsal bir kalp kusuru olan patent duktus arteriozus, kalbin gelişimindeki bazı problemlerden kaynaklanmaktadır. Ancak nedeni tam olarak bilinmemekle beraber genetik faktörlerinde rol oynadığı tahmin edilmektedir. 

Patent duktus arteriozus anne karnındaki bebeğin dolaşımı için çok önemlidir. Bebeğin kalbinin sağ tarafından çıkan kanın akciğerlere gitmeden ana atar damara yani aort damarına iletilmesini sağlar.  

Doğumdan sonra duktus arteriozus normalde 2-3 gün içinde kapanır. Erken doğan prematüre bebeklerde ise bu açıklığın kapanması daha uzun zaman almaktadır. Eğer açık kalırsa aort damarından akciğerlere kan götüren pulmoner atar damara kan geçişi olur. Bunun sonucunda da akciğerlere giden kan miktarı artacak ve buna bağlı olarak akciğerlerden sol kalbe gelen kan miktarında artış gözlemlenebilir. Bu gelen kan miktarının artması durumunda sol kalpte bir genişleme söz konusudur. 

Patent Duktus Arteriozus Hastalığı Risk Faktörleri Nelerdir?

Patent duktus arteriozus hastalığının nedenleri tam olarak bilinmemektedir. Ancak çeşitli risk faktörleri ve genetik faktörler hastalığın gelişiminde rol oynamaktadır. 

Bu risk faktörleri şöyledir;

• Erken doğum: Normal doğum haftasından erken doğan bebeklerde patent doktus arteriozus gelişimi görülme riski zamanında doğan bebeklere göre daha fazladır. Ayrıca normal doğum haftasında doğan bebeklerde tedavi ile kapanma kalıcı olurken. Prematüre bebeklerde tedavi sonrası kapanan duktus arteriozusun tekrar açılma riski bulunmaktadır.
• Aile öyküsü ve genetik durumlar: Ailede kalp öyküsü ve down sendromu gibi durumlarda patent duktus arteriozus hastalığının görülme riski artmaktadır.
• Hamilelik sırasında kızamıkçık enfeksiyonu geçirmek: Hamilelik sırasında kızamıkçık enfeksiyonuna yakalanan annelerin bebeklerinde doğumsal kalp kusuru olma riski artış gösterir. Kızamıkçık virüsü bebeğin anneden gelen kan ile beslenmesinde etkili olan plesantadan geçerek bebeğin dolaşımına girer. Bebeğin kalbine, kan damarlarına ve diğer hayati organlarına zarar verebilir.
• Yüksek rakımlarda doğmak: 10.000 fit yükseklik (3.048 metre) ve üzerinde doğan bebeklerde patent duktus arteriozus görülme riski daha fazladır.
• Kadın cinsiyet: Patent duktus arteriozus kadınlarda erkeklere göre 2 kat daha fazla görülmektedir.   
• İlaçlar: Yeni doğan yoğun bakımında kullanılan furosemid gibi ilaçların prematüre bebeklerde duktus arteriozusun açık kalmasında etkili olduğu bilinmektedir. Bu nedenle de bebekte patent duktus arteriozus gelişiminde risk faktörüdür.

Patent Duktus Arteriozus Teşhisi

Patent duktus arteriozus kendiliğinden kapanabilen bir hastalık olmasına rağmen kapanmaması durumunda tanı genellikle bebeğin doğumundan sonra yapılan genel muayene sırasında kalpte üfürüm duyulması sonucunda konulmaktadır. Yalnız konulan tanı kesin olarak patent duktus arteriozus olarak konulmaz ilk önce ileri incelemeler yapılır. 

Tanı konurken kullanılan yöntemler şöyledir;

1. Fizik muayene: Yenidoğan bebeklere doğumdan sonra genel bir muayene yapılmaktadır. Bu muayene esnasında kalp seslerini dinlerken duyulabilecek anormal sesler yani üfürümler sonucunda daha ileri tetkikler için bebek veya çocuk yönlendirilir.
   
2. Öykü: Ailesi tarafından çeşitli semptomlar fark edilen bebeklerde veya küçük çocuklarda down sendromu gibi anomalilikler ve ailelerinde kalp hastalığı öyküsü olması öğrenilmesi durumunda daha ileri tetkikler yapılır.
   
3. Akciğer grafisi: Akciğer grafisi çekilen bebeklerde veya küçük çocuklarda sol kalpte büyüme, ilerlemiş vakalarda kalbin genelinde bir büyüme görülebilir. Pulmoner arter basıncındaki artıştan dolayı pulmoner arterin görüntüsü belirginleşebilir. Ayrıca akciğerlerdeki kan basıncının artışından dolayı akciğerlerde beyazlık artışı görüntülenebilir.
   
4. Elektrokardiyografi (EKG): Patent duktus arteriozusun ilk dönemlerinde kalp genellikle normal olduğu için yararlı bir teknik değildir. Ancak daha ileri boyuttaki bir açıklık tedavi edilmeden haftalarca bekletilirse kalbin sol tarafına gelen kan hacminin artışından dolayı sol kalpte genişleme bulguları EKG'de görülebilir.  
   
5. Ekokariyografi: Ekokariyografi ile kalbin ve kalbe kan getirip götüren damarların durumu gözlemlenebilir. Bu yöntem ile kalpte bir büyüme, damarlar arası kan geçişi olması gibi sorunlara bakılır.
   
6. Doppler görüntüleme: Bu yöntem ile kan damarlarının yapısı ve kanın damarlar içindeki akım hızı değerlendirilir. Kan akımını renkli bir şekilde gözlemler.
   
7. Kalp biyobelirteçleri: Ekokardiyografinin her an mümkün olmaması nedeniyle patent duktus arteriozus tanısında ve tedavi yanıtının değerlendirilmesinde bazı kalp biyobelirteçlerinden yararlanılır. Bu biyobelirteçler; Troponin T, Beyin Natriüretik Peptit (BNP) ve N-Terminal proBNP en sık bakılanlardır.
   
8. Near İnfrared Spectroskopi (NIRS): Patent duktus arteriozus genel olarak kan basıncında yani tansiyonda azalmayla karakterize bir hastalıktır. NİRS ile patent duktus arteriozus hastalığının beyin kan akımı üzerindeki etkileri kontrol edilir. Dezavantajları ise tek bir organ hakkında bilgi vermesi ve tetkik süresinin uzun olmasıdır.
   
9. Perfüzyon indeksi: Organların perfüzyonunu yani kanlanmasını gösterir.  
   

Patent Duktus Arteriozus Tedavisi

Patent duktus arteriozus hastalığının tedavisi tedavi edilen kişinin yaşına bağlı olmakla beraber çeşitli yöntemleri barındırmaktadır. Bu yöntemlerden biri de küçük boyutlarda olan ve belirti vermeyen patent duktus arteriozus hastalığının aralıklı doktor takipleri ile izlenmesidir. Bunun yanında ilaç tedavisi, cerrahi kapama ameliyatları ve kateter yöntemi ile kapama gibi tedavi seçeneklerine de başvurulmaktadır. 

Tedavide amaç açıklığın erken dönemde fark edilip tedavi edilerek bebekte herhangi bir akciğer ve kalp sorunları başta olmak üzere diğer birçok organ yetmezliğine neden olmasını engellemektir. Tedavi edilmeyen olgularda ilerleyen yıllarda ölüm riski dahi olmaktadır.

Tedavi yöntemleri genel olarak şu şekildedir;

1. Genel destek tedavisi: Yeterli ortam ısısı ve yeterli oksijen tedavisinin yeri önemlidir. Sol kalbe gelen kan yükünü azaltmaktadır. Oksijen tedavisi ile bebeğin nefes alış veriş olayı dengelenir. Bu sayede de patent duktus arteriozus hastalığında görülen damarlar arası kan geçişini azaltır, vücudun diğer sistemlerine giden kan akımını artırır.
   
2. Diüretik tedavisi (idrar söktürücü): Akciğerlerde sıvı toplanması (ödem) ve oksijene duyulan ihtiyaç artması durumunda tiazid grubu idrar söktürücü ilaçlar kullanılabilir. Loop diüretiklerinden furosemid ilacın patent duktus arteriozus hastalığında açıklığı arttırabileceğinden dolayı kullanılması rutin olarak önerilmez.
   
3. Sıvı kısıtlaması: Akciğer ödemi ve ciddi solunum sıkıntısı olan hastalarda sıvı miktarı 110-130 arası olacak şekilde kısıtlanmalıdır. Hastaya fazla sıvı verilmesi aort atardamarından pulmoner atar damara geçen kanı arttırıp akciğer ödeminin artmasına neden olur. Ayrıca sol kalbe gelen kan miktarında da artış yapar. Önemli bir nokta ise aşırı sıvı yüklemesinden kaçınılması gerektiği gibi aşırı sıvı kaybına da neden olmamaya dikkat etmektir. Aşırı sıvı kaybı olması durumunda da bebekte ciddi belirtiler görülebilir.
   
4. Beslenme: Ağız yolu beslenmenin kesilmesi gerekmez. Ancak bebekte sıvı yükü olması durumuna çok dikkatli olunmalıdır.
   
5. Siklooksijenaz inhibitörleri: Prostaglandin adı verilen madde duktus arteriozusun açıklığını sağlar. Bu prostaglandin maddesinin üretimini COX 1 ve 2 (siklooksijenaz) aracılığı ile engelleyerek duktus arteriozusun kasılması ve kapanması uyarılabilir.
   
6. Cerrahi olarak kapatma yöntemleri: Bir ya da iki tür siklooksijenaz inhibitörü tedavisine rağmen patent duktus arteriozus kapanmamışsa ve belirti veriyorsa veya siklooksijenaz tedavisi kullanılamıyorsa o zaman cerrahi yöntemlere başvurulur. Cerrahi yöntemlerin başarısı %98-100 arasındadır. Birçok durumda ilk seçenek tedavi olarak uygulanır.
   
7.  Transkatater yöntemi: Cerrahi yönteminin genel anestezi altında yapılması, göğüs kafesinin açılması ve hastanede uzun süre kalış olmasını nedeni ile kateter yöntemleri ile kapatma işlemi yaygın olarak kullanılan yöntemler arasında yerini almıştır. Transkateter yöntemi genel anestezi yapılmaması, operasyon sonrası hastanede yatış süresinin uzun olmaması, göğüs kafesinin açılma izi olmaması ve yüksek başarı oranı gibi önemli avantajlara sahiptir.
   

Patent Duktus Arteriozus İlaçları

Patent duktus arteriozus hastalığında ilaç tedavisi kullanılabilmektedir. Kullanılan ilaçlar ve bazı yan etkileri aşağıdaki gibidir;

1. Siklooksijenaz inhibitörleri: Siklooksijenaz inhibitörleri, duktus arteriozustaki açıklığa neden olan prostaglandin maddesinin üretimini engelleyerek duktus arteriozusun açıklığının kapanmasını sağlar.
   

• İndometazin: Patent duktus arteriozus tedavisinde kullanılan bir ilaçtır.

Olası yan etkiler: Böbrek sorunları, sindirim sistemi problemleri

• İbuprofen: Patent duktus arteriozus tedavisinde kullanılan 2.sıklıktaki siklooksijenaz inhibitörüdür. Ancak olası yan etkilerinden dolayı başka formları aranmaktadır.

Olası yan etkiler: Sindirim sistemleri problemleri, solunum sistemi problemleri, böbrek sorunları, sarılık oluşması.

• Parasetamol: Parasetamol selektif olmayan siklooksijenaz inhibitörüdür. Tedaviye rağmen açıklığı kapanmayan ya da diğer siklooksijenaz inhibitörlerinin kullanılamadığı bebeklerde kullanılır.

Olası yan etkiler: Karaciğer enzimlerinde yükselme

1. Diüretikler (idrar söktürücüler): Tiazid grubu idrar söktürücüler ile bebeklerde meydana gelen akciğer ödemini ve kalbe gelen kan miktarının yükünü azaltmada kullanılır.
   

Patent Duktus Arteriozus Ameliyatı 

Cerrahi olarak ligasyon yani duktus arteriozusu kesme yöntemi 1 ya da 2 siklooksijenaz inhibitörü kullanıldıktan sonra hala belirti veren veya siklooksijenaz inhibitörlerinin kullanılamadığı hastalarda tercih edilen yöntemdir. 

Cerrahi yöntem hasta tarafından çok iyi tolere edilebilir hatta birçok doğumsal kalp hastalığında ilk seçenek olarak kullanılmaktadır. Semptomlara neden olan patent duktus arteriozusun cerrahi olarak düzeltilmesi akciğerlerde ve kalpte gelişebilecek sorunların önlenmesinde rol oynar. 

Ancak bu hastalarda operasyon sonrası tansiyon düşüklüğü, organlara ve beyne giden kan akımında azalma ve vücutta oksijen oranında düşme gibi etkiler gözlemlenebilir. Bu nedenle hastalar operasyon sonrası ciddi bir bakıma alınmalı, sürekli olarak değerlerini gösteren monitöre bağlanmalı ve oksijen oranı sürekli ölçülmelidir. 

Cerrahi yakma işlemi önceleri göğüs kafesini açarak yapılırken günümüzde VATS adı verilen video yardımlı yöntemler ile daha az yara izi açılarak yapılmaktadır. Erken dönemlerde yapılan cerrahi ligasyon işlemi tansiyonda dalgalanmalara, enfeksiyonlara ve solunum sisteminde problemlere neden olabileceği için erken dönemlerde yapılması tartışmalıdır.  

Patent Duktus Arteriozus Hastalığı Tedavi Edilmezse

Patent duktus arteriozus hastalığında açıklığın büyüklüğüne göre görülebilecek komplikasyonlar farklılık göstermektedir. Daha büyük açıklığa sahip ve tedavi edilmeyen olgularda ciddi komplikasyonlar görülebilir. 

Bu komplikasyonlardan bazıları şunlardır;

• Akciğerlerde yüksek kan basıncı (Pulmoner Hipertansiyon): Kalbin solundan çıkan yüksek basınçlı kan, akciğerlere kan götüren pulmoner atar damara geçerek akciğere daha fazla miktarda ve basınçta kan gitmesine neden olur. Bunun sonucunda akciğer damarlarındaki kan basıncı aşırı derecede artar ve ciddi akciğer sorunlarının yanında ölüme kadar ilerleyen klinik tablo oluşturabilir. Hastada akciğerlerde basınç artışı olacağından ciddi nefes darlıkları görülebilmektedir.
• Kalp yetmezliği: Patent duktus arteriozus ilerleyen dönemlerde kalbe gelen kanın aşırı artışından dolayı kalbin hacminin artmasına ve kalp kaslarının güçlü bir şekilde kasılamamasına neden olur. Bunun sonucunda kalpte kalıcı bir genişleme ve kalp yetmezliği tablosu görülmektedir. Hastada kalbin kasılması bozulacağından kalpte ritim bozuklukları görülebilir.
• Kalpte enfeksiyon oluşması (Endokardit): Patent duktus arteriozus gibi doğumsal kalp hastalığı olan bireylerde kalbin iç duvarında iltihaplanma oluşma riski diğer sağlıklı bireylerden daha fazladır. Bu durumlarda da kalbin kasılmasını sağlayan kaslar iltihaplanacağı için kalbin kasılma kuvvetinde azalma olacak ve vücuda yeterli miktarda kan pompalanamayacaktır.

Patent Duktus Arteriozus Hastalığına Ne İyi Gelir?

Patent duktus arteriozus hastalarına iyi gelecek özel bir yiyecek maddesi olmamakla beraber beslenme dengeli olmalıdır. Hasta aşırı kilo almamaya ve kendi ideal kilosunda olmaya özen göstermelidir. 

Hafif egzersizler yaparak vücut direncini korumalı ve aktif olmalıdır. Hastalığını ağırlaştırabilecek ilaçları bilmeli ve uzak durmalı, doktorun önerdiği tedavilere uymalı ve kontrollerini aksatmamalıdır. 

Patent Duktus Arteriozus Hastalığına Ne İyi Gelmez?

Patent duktus arteriozus hastalığında temel bozukluk duktus arteriozus adı verilen yapının açık kalmasıdır. Bu hastalar sigara, alkol ve uyuşturucu gibi maddelerden kaçınmalı, duygusal stresten uzak durmalı, ağır efor gerektiren egzersizler yapmamalıdır. 

Açıklığın boyutuna göre hastada görülen belirtiler değişmekte olup hasta kullandığı bütün ilaçları doktora danışmalı ve hastalığına iyi gelmeyecek ilaçları kullanmamalıdır. Bazı ilaçlar etkisi gereği açıklığı daha da genişletebilmektedir.  Açıklığı büyük boyutlarda olan bunun yanında diğer ciddi hastalığı olan kadınlar ise hamilelik düşünmesi durumunda doktora danışmalı gerekirse gebelikten vazgeçmelidir. 

Hamilelikte Patent Duktus Arteriozus

Patent duktus ateriozus hastalığı olup ancak açıklığın boyutu küçük olan kadınlar hamileliği sorunsuz bir şekilde tolere edebilir. Ancak açıklığının boyutu daha büyük boyutlarda olan, kalp yetmezliği ve pulmoner kan basıncı yüksekliği gibi komplikasyonlar gelişen kadınlarda hamilelik sırasında bu komplikasyonların riski daha da artabilir. Özellikle Eisenmenger sendromu gelişen kadınlar hamilelikten kaçınmalıdır. 

Tedavi edilmiş ya da edilmemiş bir kalp hastalığı olan kadınlar aile planlaması hakkında uzman doktorlar ile görüşmelidir. Çünkü bazı durumlarda bu hastalıklar genetik olmakla beraber anne adayı için de ciddi komplikasyon riski barındırmaktadır. Aynı zamanda kullanılan bazı kalp ilaçları anne karnında gelişmekte olan bebek için ciddi riskler barındırabileceği için kesilmesi gerekebilir. Bu durumlar için de uzman doktora mutlaka danışılmalıdır. 

Bebekte patent duktus arteriozus hastalığını önlemenin kesin bir yolu yoktur. Ancak daha sağlıklı bir hamilelik geçirmek için mümkün olan her şeyi yapmak önemlidir. Unutulmamalıdır ki hamilelik hem anne hem de gelişmekte olan bebek için önemli bir süreçtir. Bu süreçte mutlaka doktorunuzun önerilerini dikkate almalısınız. Erken doğum riski Patent duktus arteriozus için çok önemli bir risk faktörü olduğu için erken doğumu tetikleyecek faktörlerden uzak durulmalıdır. Sigara bırakılmalı, stresten uzak durulmalı, doğum kontrolü durdurulmalıdır. Sağlıklı beslenilmeli ve folik asit takviyesi alınmalıdır. 

Hamile kadınlar enfeksiyonlardan kaçınmalı, bunun için de hamilelik öncesi ve hamilelik sırasında aşıları yaptırmalıdır. 

Patent Duktus Arteriozus için Hangi Doktora Gidilir? 

Patent duktus arteriozus hastalığı genellikle yeni doğanlarda genel kontrol esnasında kalp muayenesi yapılırken kalpte üfürüm duyulması sonucu tanı konularak uzman doktora yönlendirilir. Ancak hastanede fark edilmeyen çocuk biraz büyüdükten sonra ise çocukta; yemek yerken veya oynarken kolay yorulma olması, kilo almada sorun olması, yemek yerken veya ağlarken nefessiz kalma durumu olması ve her zaman hızlı nefes alıp verme gibi problemler varsa uzman bir doktora muayene olunmalı. 

Hasta aşağıdaki bölümlere başvurmalıdır;

• Çocuk sağlığı ve hastalıkları bölümü
• Çocuk kardiyolojisi bölümü
• Kalp ve damar cerrahisi bölümü