Tourette Sendromu

Tourette Sendromu Nedir?

Tourette Sendromu, tekrarlayan hareketlerin ve istenmeyen seslerin istemsiz şekilde yapıldığı bir bozukluktur. Turet sendromu, jil turet sendromu, gilles de la tourette sendromu olarak da bilinir. Bu kısa, aralıklı, ani hareketler veya istemsiz çıkarılan seslere tik denir. Mesela; sürekli omuz silkme, göz kırpma, öpücük atma, argo kelimeler, küfür kullanmak gibi tikler görülebilir. Bu hastalık ilk çocukluk çağında görülmeye başlar. Erkeklerde kızlara göre daha sık görülür. Yaş ilerledikçe şikayetler azalmaya başlar. Bazı hastalar için şikayetler tamamen bile geçebilir.

Tourette Sendromu Belirtileri

Tourette Sendromunun temel belirtisi tiklerdir. Tik; ani, kısa, ara ara istemsizce yapılan hareketlerdir. Tikler iki gruba ayrılır. Motor tikler, hareketlerle alakalı olan tiklerdir. Vokal tikler, ses çıkarma ile ilgili olanlardır. İstemsizce argo kelime kullanma, küfür etme gibi. Bazı belirtiler, o kadar hafif olur ki fark edilmesi biraz zordur. Bazı tikler ise çok sık olur ve epey belirgindirler. Stres, heyecan, yorgunluk, hasta olmak bu tikleri daha kötü hale getirebilir. Hasta, böyle durumlarda günlük hayatına devam etmekte zorlanır.

Motor tikler:

• Göz kırpmak
• Ağız hareketleri
• Kafa sallama
• Vücudunun herhangi bir yerini sallama
• Omuz silkmek
• Dokunmak, çevredeki objeleri koklamak
• Eğilmek, bükülmek
• Gözlerini kısmak

Vokal tikler:

• Boğaz temizlemek
• Homurdanmak
• Argo kelimeler kullanmak
• Küfür etmek
• Öksürmek
• Havlamak
• Bir kelimeyi sürekli tekrar etmek

Bir kişide sadece bir tik olacak diye bir şey yoktur. Birden fazla tiki olabilir. Tikin uzunluğu, şiddeti, çeşidi duruma göre değişebilir. Stresli durumlarda şiddetlenir. Geceleri uyurken dahi tikler görülebilir. Ergenlik çağının başlarında en kötü halini alır sonra giderek iyileşir. Zamanla tiklerin karakteri değişebilir. Herhangi bir tik başlamadan önce sendromlu kişide bir dürtü oluşur. Bu dürtü kaşıntı, gıdıklanma, gergin hissetme şeklinde olabilir. Sendromlu kişi bu dürtü geldiği zaman tikleri ortaya çıkar ve böylelikle bu rahatsız edici duygudan kurtulur. Tiki belki geçici süreliğine bastırabilir fakat tamamen kurtulamaz. Bu hareketi yapmazsa ya da sesi çıkarmazsa durum daha kötü hale geleceği hissine kapılır ve sonunda yapar.

Tourette olan kişilerde berberinde gözükebilecek durumlar şunlardır:

• Dikkat eksikliği
• Hiperaktivite bozukluğu
• Anksiyete (aşırı endişe içinde olma)
• Öğrenme güçlükleri
• Obsesif kompülsif bozukluğu (düşüncülerin ve davranışların kontrol edilemediği bozukluk, mesela; sürekli ellerini yıkamak gibi)

Tourette Sendromu Nedenleri Nelerdir?

Tourette Sendromunu asıl nedeni henüz bilinmiyor. Sinir sistemini etkileyen genetik ve çevreden gelen dış etkilerin birleşimi ile sendromun ortaya çıktığı düşünülüyor. Beyinde üretilen serotonin, dopamin ve hareketleri koordine eden kısmındaki bozukluklar bu sendromun ortaya çıkmasında rol oynuyor olabilir. Bu sendromun ortaya çıkma sebebi birden fazla mekanizmaya bağlı olduğu düşünüldüğü için hastalığın anlaşılması zorlaşıyor. Ayrıca ailede daha önce bu sendroma veya diğer tik bozukluklarına sahip anne ve babaların çocuklarında Tourette görülme riski artıyor. Cinsiyet olarak da erkeklerde kızlara göre daha sık görülüyor.

Tourette Sendromu Teşhisi

Tourette Sendromu teşhisi için özel bir test yoktur. Hekimin alacağı hasta öyküsü ve yapacağı muayene çoğu zaman teşhis için yeterli olacaktır. Tourette Sendromu dışında diğer hastalıklar olmadığına dair MRI ile beyin görüntülenir ve kan testleri yapılabilir. Tourette Sendromu teşhisi için hastada birtakım kriterler olmalıdır. Bu kriterler; motor ve vokal tiklerin beraber görülmesi, aynı anda olması gerekmez. Tiklerin gün boyunca birçok kez olması ve 1 seneden fazla neredeyse her gün görülmesi, tiklerin 18 yaştan önce başlaması, herhangi bir ilaç ya da tıbbi durumun bu tikleri açıklayamaması, tiklerin zamanla özelliğini değiştirmesidir. Ayrıca ailede olan tik bozuklukları ve Tourette öyküsü teşhisi güçlendirir.

Tourette Sendromu Tedavisi

Tourette Sendromu için özel bir tedavi yoktur. Tedavide amaç hasta günlük aktivitelerini yapabilmesi için tikleri kontrol etmektir. Tiklerin şiddetli olmadığı durumda tedaviye bile gerek olmayabilir.

• Dopamin azaltan ilaçlar, flufenazin, haloperidol, pimozid, risperidon içeren ilaçlar tikleri kontrol altına alabilir. Fakat kilo alma, istemsiz hareketler yan etkileri olabilir. Tetrabenazin, depresyon yan etkisine rağmen tedavide kullanılır.
• Botoks (botulinum) enjeksiyonu, motor tiklerin tedavisinde kasları gevşeterek fayda sağlar.
• Metilfenidat ve dekstroamfetamin içeren ilaçlar hastanın dikkatini ve konsantrasyonunu arttırır. Fakat bu ilaçlar tiklerin şiddetini artırabilir.
• Klonidin, guanfasin gibi ilaçlar dürtü kontrolü, öfke atakları tedavisinde kullanılır. Yan etki olarak hastada uykulu bir hal görülür.
• Fluoksetin gibi depresyon tedavisinde kullanılan ilaçlar hastanın anksiyete (aşırı endişeli olma) gibi şikayetleri için kullanılır.
• Nöbet tedavisinde kullanılan topiramat, tourette sendromu tedavisinde kullanılabilir.
• Davranış terapisi hastaya tiklerin nasıl geldiği, nasıl durdurabileceği hakkında yardımcı olur.
• Derin beyin uyarımı, beyne verilen elektrik uyarımı ile hedeflenen alanda hareket kontrol altına alınmaya çalışır.

Tourette Sendromu Tedavi Edilmezse

Tourette sendromunun spesifik tedavisi yoktur. Tikler için tedaviler yapılır. Tedavi verilmezse tikler şiddetlenip hastanın günlük işlerini yapmasına engel olur. Tikler tedaviyle kontrol altına alınsa bile bu sendromla birlikte görülen dikkat eksikliği ve hiperaktivite, anksiyete gibi hastalıklar tedavi edilmezse hasta topluma uyum sağlayamaz ve yine günlük işlerini yapamaz hale gelir.

Tourette Sendromuna Ne İyi Gelir?

Sporla, egzersizle ilgilenen çocuklarda tiklerin daha az ve hafif olduğu görülmüştür. Tourette Sendromu olan çocukların daha hassas ve yardımsever oldukları görülmüştür. Başka ihtiyacı olanlara yardım etmek bu hastalarda özgüvenlerinin artmasına ve kendileri üzerinde kontrollerinin artmasına yardımcı olur.

Destek gruplarına kaydolmak kendisi gibi olan hastaları görmesine, yalnız olmadığını ve insanların ona destek olduğunu fark etmesini sağlar. Hastalıklarını anlamak sendromlu kişiler için tiklerin kontrol alınmasına yardımcı olur.

Tourette Sendromuna Ne İyi Gelmez?

Sendromlu kişiler, stresli durumlardan uzak durması gerekir. Hastalık, yorgunluk, stres hastanın tiklerinin şiddetlenmesine sebep olur.

Tikler şiddetlendikçe hasta daha endişeli bir hal alır. Bu da tikleri şiddetlendirir. Hasta kısır döngüye girer.

Tourette Sendromu İlaçları

Tourette Sendromunda belirtiler göre ilaç tedavisi uygulanabilir.

• Dopamin azaltan ilaçlar
• Tikleri azaltmak için: Flufenazin, haloperidol, risperidon, pimozid, tetrabenazin
• Kasları gevşetmek için: Botoks enjeksiyonu
• Dikkatsizlik için: Metilfenidat, dekstroamfetamin
• Dürtü kontrolü için: Klonidin, guanfasin
• Aşırı endişe için: Fluoksetin
• Nöbetler için: Topiramat

Bu ilaçlar Tourette Sendromunda kullanılabilir.

Tedavi için belirtilen ilaç türevleri sadece bilgilendirme amaçlıdır. Doktor tavsiyesi olmadan hiçbir ilaç kullanılmamalıdır.

Tourette Sendromu Ameliyatı

Geçmişte Tourette sendromu için beyinde etkilenen bölgelere operasyonlar yapılmıştır. Fakat yapılan bu ameliyatlar istenen sonuca ulaşmamış tam aksine ciddi yan etkilere neden olmuştur. Ameliyat yapılan hastalarda distoni (istemsiz kasılmalar, bükülmeler), hemipleji (vücudun bir yarısında felç) gibi yan etkiler görülmüş. Bundan dolayı artık ciddi şikayetleri olan hastalarda dahi ameliyat düşünülmemektedir.

Bunun yerine derin beyin uyarımı denilen yöntem geliştirilmiştir. Bu yöntemle beynin etkilenen bölgelerine elektrik dalgaları gönderilerek tikler kontrol altına alınmaya çalışılır.

Hamilelikte Tourette Sendromu

Gebelik döneminde Tourette Sendromu çok nadir görülür. Görülen hastalarda da Tourette Sendromu ile gebeliklerini olumsuz yönde etkilediklerine dair herhangi bir kanıt oluşmamıştır. Bebekte, doğum sırasında da hastalığa bağlı herhangi bir olumsuzluk görülmemiştir. Gebelik sırasında gebenin tiklerinde anlamlı artış ya da azalma da görülmemiştir. Tik tedavilerinde kullanılan ilaçların, gebelik sırasında kullanılması bebek için risk teşkil edebilir. Bu yüzden ilaç kullanılmadan önce doktorlar bu durumu görüşmek gerekir.

Çocuklarda ve Bebeklerde Tourette Sendromu

Tourette Sendromu hali hazırda çocukluk döneminde görülen bir sendromdur. Sendrom görülme yaşı ortalama 5-6 yaştır. Ergenliğin sonlarına doğru şikayetlerde azalmalar görülmeye başlar. Bazı vakalarda hiç tedaviye gerek kalmadan tikler tamamen kaybolur. Fakat bu hastaların çocuklarında Tourette Sendromu görülme riski artmıştır. Bu kişileri buna göre uyarmak gerekir. Çocuklarında Tourette Sendromu görülme ihtimaline karşı veliler hazırlıklı olmalıdır.

Tourette Sendromu olan kişilerde ayrıca anksiyete bozuklukları (aşırı endişeli olmayla giden hastalıklar), obsesif kompulsif bozukluklar, dikkat eksikliği ve hiperaktivite, öğrenme güçlüğü görülebilir. Hastada en az 2 motor tik ve 1 vokal tik olmalıdır. 1 seneden fazla neredeyse her gün bu şikayetler görülmelidir. Hastalık 18 yaşından önce başlamalıdır. Tik olan çocuklarda doktora başvurmak gerekir.

Her tik Tourette Sendromu değildir. Tourette Sendromu teşhisi için özel bir test yoktur. Testler diğer hastalıkların dışlanması için yapılır. Tourette Sendromunda özel bir tedavi de yoktur. Nörolog (sinir sistemi hastalıkları ile ilgilenen hekim) çocuğunuz için bazı ilaçlar reçete edebilir. Bu ilaçlar tiklerin kontrolü ve bastırılması içindir. Ayrıca çocuk ve ergen ruh sağlığı ve hastalıkları uzmanı, çocuk için terapiler uygular. Tourette Sendromu psikiyatrik bir hastalık değildir. Fakat beraberinde dikkat eksikliği gibi psikiyatrik hastalıklar da görülür. Bu terapilerdeki asıl amaç çocuğun tik başlamadan gelen dürtüyü anlaması, tiklerini kontrol etmeye çalışması, gergin olduğu zaman gerginliğini bastırabilmesidir.

Tourette Sendromu olan çocuklarda tikler ve dürtüler dışında diğer sağlıklı çocuklar gibidirler. Yaşına uygun bir şekilde gelişmiş ve büyümüşlerdir. Zekalarında herhangi bir problem olmaz. Uygun tedaviyle normal, mutlu bir hayat yaşayabilirler. Çocuğunuza yardım etmek için çevrenizdeki insanları bu sendrom hakkında bilgilendirmek önemlidir. Öğretmenlerine, arkadaşlarına bu durumu uygun bir dille anlatmak gerekir. Çocuğunuzun hobi kazanması için destekleyin. Bu kendine olan güvenini artırır ve şikayetleri azalır. Destek gruplarına katılıp kendisi gibi çocuklarla tanışabilir ve yalnız olmadığını fark eder.

Tourette Sendromu için Hangi Doktora Gidilir?

Çocukluk çağında daha sık görülen bir hastalık olduğu için hastalar genelde ilk önce çocuk hastalıkları uzmanına başvuruyor. Tiklerin sebebi Tourette olduğu düşünüldüğü zaman Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı bölümü hastayla ilgilenir. Sinir sistemini ilgilendiren bir hastalık olduğu için Nöroloji bölümü de hastalığı araştırabilir. Yetişkinlerde ise psikiyatri bölümü devreye girer.

Kişi, istemsizce hareketler yapıp sesler çıkarmaya başladıysa doktora başvurulması tavsiye edilir. Bütün tikler Tourette değildir. Altta yatan başka bir ciddi hastalık varsa teşhis edilmesi önem arz eder.