Pulmoner Ödem

Pulmoner Ödem Nedir?

Ödem genel olarak şişme, sıvı birikmesi anlamına gelir. Ödem tipik olarak kan damarlarının içindeki sıvının, kan damarının dışına çıkarak çevre dokulara sızması ile meydana gelir.

Bu durum, kan damarlarında çok fazla basınç bulunması nedeniyle veya sıvıyı damar içinde tutacak olan proteinlerin eksikliğinden kaynaklanabilir.

Pulmoner ödem, akciğerlerde ödem olması durumudur. Akciğerlerdeki küçük kan damarlarının etrafında alveol adı verilen çok küçük hava keseleri bulunur.

Havadaki oksijen nefes yoluyla alındığında alveollere geçer ve daha sonra etrafındaki kan damarlarıyla oksijen ve karbondioksit alışverişi yaparak vücudu dengede tutar.

Alveollerin normalde bu hava değişimine izin veren ince bir duvarı vardır ve bu duvarlar bütünlüklerini kaybetmedikçe sıvılar genellikle alveollerin içine giremez.

Akciğer ödemi, alveoller, hava yerine akciğerdeki kan damarlarından sızan fazla sıvı ile dolduğunda ortaya çıkar. Pulmoner ödem, gaz değişimi (oksijen ve karbondioksit) ile ilgili sorunlara neden olabilir.

Bu da solunum zorluğu ve kanın zayıf oksijenlenmesine neden olur. Halk arasında bu durum akciğerlerde su toplanması olarak bilinir.

Pulmoner ödem başlıca kardiyojenik pulmoner ödem ve kardiyojenik olmayan pulmoner ödem olarak ikiye ayrılır. Kardiyojenik pulmoner ödemde sebep kalp hastalıkları kaynaklıdır.

Kalp ve akciğer birbiriyle ilişkili iki organ olduğu için özellikle kalp yetmezliği gibi hastalıklarda kalbin yeterli kanı pompalayamaması sonucu akciğerde ödem oluşabilir.

Kardiyojenik olmayan pulmoner ödemde ise sebep kalp dışı bir durumdur. Bunlar arasında böbrek hastalıkları, ilaçlar, beyin travmaları sıralanabilir.

Hipertansif akciğer ödemi, hipertansiyonu olan hastalarda akciğer ödemi oluşması durumudur. Ayrıca hipertansiyonun uzun sürede kalpte yarattığı sorunlar da kardiyojenik pulmoner ödeme neden olabilir.

Akut akciğer ödemi, aniden kısa sürede gelişen akciğer ödemidir. Bu durum hayatı tehdit edici olabilmektedir. Bu yüzden acil olarak müdahale gerektirebilir.

Kişinin öncelikle nefes alması düzenlenmeye çalışılır, oksijen takviyesi yapılır. Eğer yeterli gelmezse kişi yoğun bakıma bile sevk edilebilir. Daha sonra da altta yatan durum anlaşılıp tedavi edilir.

Pulmoner Ödem Belirtileri Nelerdir?

Pulmoner ödemde vücut başlıca oksijenlenmeyi tekrar düzeltmek için mücadele eder. Oksijenlenmenin bozulmasının nedeni, akciğerlerdeki oksijenin kan dolaşımına geçmesini önleyen sıvı miktarının artışıdır.

Semptomlar tedavi oluncaya kadar kötüleşmeye devam edebilir. Semptomlar pulmoner ödem tipine bağlıdır. Ancak tabii ki de altta yatan hastalığa ve ödem miktarına göre de belirtiler değişebilir.

Yaygın olarak görülebilen semptomlar şunlardır:

• Fiziksel olarak aktifken nefes darlığı hissi
• Dinlenirken dahi nefes almada zorluk
• Nefes alırken veya verirken hırıltı
• Gece yatarken oluşan ve ayağa kalkınca düzelen nefes darlığı
• Hızlı kilo alma
• Vücudun alt kısmında şişme
• Yorgunluk
• Baş ağrısı
• Düzensiz, hızlı kalp atışı
• Öksürme
• Ateş

Pulmoner Ödem Nedenleri Nelerdir?

Pulmoner ödem genel olarak kardiyojenik ve kardiyojenik olmayan nedenlere ayrılabilir.

Kardiyojenik Pulmoner Ödem Nedenleri

Pulmoner ödemin kardiyojenik nedenleri, zayıf kalp fonksiyonu nedeniyle akciğerin kan damarlarında oluşan yüksek basınçtan kaynaklanır.

İleri aritmiler, kalp kapak hastalıkları, kalp yetmezliği gibi kötü kalp pompalama fonksiyonu durumlarında akciğerlerdeki damarlarda normalden daha fazla kan birikmeye başlar.

Bu durumda da basınç arttıkça kan damarlarındaki sıvı alveol içine kaçar.

Kardiyojenik Olmayan Pulmoner Ödem Nedenleri

• Akut solunum sıkıntısı sendromu (ARDS), ciddi enfeksiyonlar, travma, akciğer hasarı, toksinlerin solunması, akciğer enfeksiyonları, kokain kullanımı, sigara içimi veya akciğerlere radyasyon maruziyeti gibi nedenlerle oluşan potansiyel olarak ciddi bir durumdur. ARDS'de, alveollerin bütünlüğü, altta yatan inflamatuar yanıtın bir sonucu olarak tehlikeye girer ve bu durumda sıvı alveollere kaçar.
• Böbrek yetmezliği ve vücuttan sıvı atılamaması, kan damarlarında sıvı birikmesine ve sonuçta akciğer ödemine neden olabilir. İleri böbrek hastalığı olan kişilerde, fazla vücut sıvısını gidermek için diyaliz gerekebilir.
• 3 kilometreden daha yüksek irtifalara hızlı yükseliş olduğunda yükseklik dolayısıyla pulmoner ödem oluşabilir.
• Beyin travması, beyinde kanama (kafa içi kanama), şiddetli nöbetler veya beyin ameliyatı bazen akciğerlerde sıvı birikmesine neden olabilir. Bu duruma nörojenik akciğer ödemi adı verilir.
• Akciğerlerdeki havanın göğüs boşluğuna kaçması (pnömotoraks), akciğer zarları arasında sıvı birikmesi (plevral efüzyon) gibi durumlar da pulmoner ödem nedeni olabilir. Bu durumda sadece etkilenen tarafta ödem oluşabilir.
• Nadiren, eroin veya metadon aşırı doz kullanımları, pulmoner ödemlere yol açabilir.
• Aspirinin aşırı dozda veya uzun süreli kullanımı, özellikle yaşlılarda aspirin zehirlenmesine yol açabilir. Bu da akciğer ödemine neden olabilir.

Kardiyojenik olmayan pulmoner ödemin daha nadir görülen nedenleri arasında pulmoner emboli (akciğer damarlarında kan pıhtısı), transfüzyonla ilişkili akut akciğer hasarı (TRALI), bazı viral enfeksiyonlar veya hamile kadınlarda eklampsi sayılabilir.

Pulmoner Ödem Teşhisi

Yeterli miktarlardaki pulmoner ödem bir göğüs röntgeni ile rahatlıkla teşhis edilebilir. Akciğer ödemi olan tipik bir göğüs röntgeninde her iki akciğer alanında normalden daha beyaz görünümler olur.

Bu beyazlama, akciğer ödeminin bir sonucu olarak alveollerin sıvıyla dolmasını temsil eder. Ancak altta yatan hastalığı tam olarak ortaya çıkaramaz.

Pulmoner ödem nedenini tanımlamak için hastanın klinik tablosunun kapsamlı bir değerlendirmesi gereklidir. Dikkatli bir tıbbi öykü ve fizik muayene genellikle nedeni hakkında çok değerli bilgiler sağlar.

Pulmoner ödemin altta yatan nedenini değerlendirmede kullanılan diğer teşhis araçları arasında plazma B tipi natriüretik peptit (BNP) veya N-terminal pro-BNP ölçümü bulunur.

Bu, kalp odalarının gerilmesinden dolayı kanda yükselecek bir protein markörüdür. BNP'nin yükselmesi kardiyak pulmoner ödem yani kalp kaynaklı bir pulmoner ödem lehinedir. Öte yandan, 100'den küçük değerler temel olarak kalp yetmezliğini neden olarak dışlar.

Daha karmaşık ve kritik durumlarda kardiyak ve kardiyak olmayan pulmoner ödemi ayırt etmek için bazen daha invaziv yöntemler gereklidir.

Pulmoner damarlara göğüs veya boyun bölgesinden sokularak ilerletilen kateterlerle bu damarlardaki basınçları doğrudan ölçmek mümkündür.

Pulmoner atardamardaki basıncın 18 mmHg veya daha yüksek olması, kardiyojenik pulmoner ödem ile tutarlıdır. 18 mmHg'dan daha düşük bir basınç ise genellikle pulmoner ödemin kardiyojenik olmayan bir nedenini destekler.

Pulmoner Ödem Tedavisi

Bir hasta pulmoner ödem nedeniyle solunum sıkıntısı çekiyorsa, ilk tedavi tanı anında veya hatta mümkünse tanı konmadan önce pulmoner ödeme neden olabilecek hastalığın tedavisi ile gerçekleşir.

Pulmoner ödemde ani bir nefes darlığı gelişirse hekim hava yolunun açık olup olmadığını ve nefes almanın yeterli olup olmadığını değerlendirir.

Eğer hastanın aldığı nefes vücudundaki gerekli oksijen miktarını karşılamazsa hastaya oksijen takviyesi sağlanır. Solunum durumu düzelene kadar kan basıncının ilaçlarla desteklenmesi gerekebilir.

Oksijen takviyesi hem kardiyojenik hem de kardiyojenik olmayan pulmoner ödemde genel olarak kullanılabilecek bir yöntemdir.

Pulmoner ödem tedavisindeki en önemli aşamalardan biri de altta yatan ve ödeme neden olan durumu düzeltmektir.

Bu yüzden hastalığı tedavi etmek aslında pulmoner ödemi tedavi etmenin kesin çözümüdür.

• Akut Solunum Sıkıntısı Sendromu: ARDS hayati olarak çok ciddi bir durumdur. Bu tür hastalar artık yoğun bakımda izlenen hastalardır. Tedavi olarak ancak semptomatik tedavi yapılabilir. Yani hastayı kısmen rahatlatabilmek için oksijen tedavileri ve mekanik ventilasyon kullanılır. Hastanın akciğerleri çalışmadığı için mekanik ventilatörle yapay bir solunum yaratılmaya çalışılır.
• Böbrek Yetmezliği: Böbrek yetmezliği durumunda böbrekler vücuttaki fazla sıvıyı atamadıkları için vücutta ödem oluşmaya başlar. Bu ödem her yerde olabileceği gibi akciğerde de olabilir. Bu durumda diüretik ilaçlarla akciğerdeki sıvı boşaltılmaya çalışır. Hatta hasta gerekirse diyalize girmesi bile gerekebilir. Bu sırada da altta yatan düzeltilebilir bir sebep varsa tedavi edilir.
• Kalp Yetmezliği: Kalp yetmezliğinde kan kalpten düzgün şekilde pompalanamaz ve bu durumda pulmoner ödem oluşabilir. Bu tür durumlarda, kalp fonksiyonunu en üst düzeye çıkarma ve kalbin yapması gereken iş miktarını azaltmak için kalbin pompalaması gereken sıvı miktarı azaltılmaya çalışılır. Bu, akciğerlerde sıvı birikmesi miktarını azaltır ve semptomları hafifletir.
• İlaç Kullanımı: Özellikle aspirin gibi ilaçlar yaşlılarda pulmoner ödeme neden olabilir. Bu durumda akut pulmoner ödemi çözmek için diüretik ilaçlar verilir ve daha sonra ilaç kullanımı kesilir.

Pulmoner Ödem Tedavi Edilmezse

Pulmoner ödemin komplikasyonları sadece ödeme bağlı olabileceği gibi altta yatan duruma bağlı da olabilir. Akciğerlerde sıvı toplanması sonucu oksijenin kana geçişi bozulacağı için kişide ciddi hava açlıkları oluşabilir.

Vücutta yeterli miktarda bulunmayan oksijen sonucunda beyin gibi organlar bu durumdan etkilenir ve organ yetmezlikleri oluşabilir. Ayrıca altta yatan bir kalp hastalığı veya böbrek hastalığında da bu durumlara bağlı sorunlar meydana gelebilir.

Akciğer ödemi ölüme kadar ilerleyebilir. Ancak genelde bu hastalarda altta yatan başka hastalıklar da bulunur.

Pulmoner Ödem İlaçları

Pulmoner ödemde hem akut olarak pulmoner ödemi azaltmak için hem de altta yatan hastalıklara yönelik ilaç tedavileri uygulanabilir.

• Oksijen takviyesi: Akut akciğer ödemi durumunda, oksijen takviyesi nefes darlığını azaltmaya yardımcı olabilecek ilk yöntemdir.
• Diüretikler: Damar içi uygulanan diüretik ilaçlar, böbreklerin vücuttaki fazla sıvıyı çıkarmasına yardımcı olan ilk basamak ilaçlardır. Fazla sıvı azaldığında akciğerlerdeki ödem de azalmaya başlar.
• Nitrogliserin: Nitrogliserin, kalbin çalışma eforunu azaltarak kısa süreli durumlarda kalp kaynaklı pulmoner ödemi gidermeye yardımcı olabilir. Nitrogliserin, kan damarlarını genişleterek ve kalbe dönen kan miktarını azaltarak kalbin iş yükünü azaltmak için kullanılır.
• ACE inhibitörü: Bu tür ilaçlar da yine kalbe bağlı olan pulmoner ödemde kullanılır. Periferik damarları genişleten ve kalp kasının pompalaması gereken direnci azaltan ilaçlara örnektir. Kalp kanı düzgün bir şekilde pompaladığında pulmoner ödeme neden olan durum da ortadan kalkmış olur.

Pulmoner Ödem için Hangi Doktora Gidilir?

Pulmoner ödem durumunda gidilmesi gereken bölüm Göğüs Hastalıklarıdır.

Ancak altta yatan başka bir durumdan kaynaklanan pulmoner ödem vakalarında, hekim hastayı Kardiyoloji, Nefroloji gibi başka bir bölüme yönlendirebilir.

Pulmoner ödemin herhangi bir bulgusu özellikle de nefes darlığı durumlarında hekime başvurmak gerekir. Çünkü altta yatan durumun ortaya çıkarılıp uygun tedavi yapılmalıdır.

Kişide ani gelişen bir durumda hastaneye yatış ve acil tedavi bile gerekebilir. Acil durumlarda, hastanelerin Acil Servise başvurulmalıdır.