Pulmoner Hipertansiyon

Pulmoner Hipertansiyon Nedir?

İnsan vücudunda, kanı kalpten vücuda dağıtan iki ana kan damarı vardır. Bu damarlardan biri kanı sağ kalpten akciğerlere, diğeri sol kalpten vücudun geri kalanına pompalar. Kanı kalbin sağ tarafından akciğerlere dağıtan bölüme pulmoner (akciğer) dolaşım denir.

Akciğere kanı getiren akciğer atardamarlarındaki (pulmoner arterler) basınçlar normalde sistemik dolaşımdaki basınçlardan önemli ölçüde daha düşüktür. Bu pulmoner basınçlara halk arasında akciğer tansiyonu adı da verilmektedir. Pulmoner dolaşımdaki damarlardaki basınç anormal bir şekilde yükseldiğinde, bu duruma pulmoner hipertansiyon adı verilir.

Bazı durumlarda akciğerden kanı götüren pulmoner toplardamarındaki basınç yükselebilir. Bu duruma da pulmoner venöz hipertansiyon adı verilir.

Pulmoner hipertansiyonda, kalbin akciğerlere doğru kan pompalaması zorlaşır. Kalp üzerindeki bu stres sağ kalbin genişlemesine yol açar ve sonunda karaciğerde ve bacaklarda başta olmak üzere diğer dokularda sıvı birikebilir.

Pulmoner Hipertansiyon Belirtileri Nelerdir?

Pulmoner hipertansiyonu olan birçok insanda, özellikle hastalık hafif veya erken evrelerde hiç semptom göstermeyebilir.

Pulmoner hipertansiyonun beklenen belirtileri şunlardır:

• Aktivite ile kötüleşen nefes darlığı
• Öksürük
• Yorgunluk
• Baş dönmesi
• Halsizlik
• Kandaki düşük oksijen seviyesi nedeniyle hızlı nefes alma

Durumun ilerlemesi ve sağ kalp yetmezliğinin ortaya çıkmasıyla, nefes darlığı daha da kötüleşebilir ve vücuttaki sıvının tutulması sonucu bacaklarda şişme görülebilir. Ayrıca bazı hastalarda göğüs ağrısı da görülebilir.

Altta yatan ilişkili hastalığa bağlı olarak, pulmoner hipertansiyonun başka belirtileri de olabilir. Örneğin, skleroderma hastalığında pulmoner hipertansiyon bulguları yanında karakteristik deri değişiklikleri de görülür. Bu gibi durumlarda hekim hastalığa daha kolay yaklaşır.

Şiddetli pulmoner hipertansiyonda, hekim kalbi steteskopla dinlediğinde kalp seslerini daha şiddetli duyabilir.

Pulmoner Hipertansiyon Nedenleri Nelerdir?

Pulmoner hipertansiyona neden olabilecek durumlar şunlardır:

Pulmoner Arteriyel Hipertansiyon

Pulmoner arteriyel hipertansiyon, kanı kalpten akciğerlere taşıyan atardamarlardaki (arter) değişikliklerden kaynaklanır. Damarların duvarları herhangi bir nedenden dolayı kalınlaşır ve sertleşir. Bunun sonucunda da kanın geçebileceği alan daralır ve kan basıncı artar.

Pulmoner arteriyel hipertansiyon, aşağıdaki durumlarla ilişkili olabilir:

• Skleroderma gibi bağ dokusu hastalıkları
• Doğuştan gelen kalp problemleri
• Karaciğerdeki sorunlardan dolayı portal damarlarda görülen hipertansiyon
• HIV
• Bazı ilaçlar
• Tiroid bezi bozuklukları
• Orak hücreli anemi
• Karbonhidrat metabolizmasındaki problemlerden biri olan glikojen depo hastalıkları
• Pulmoner damarlarda daralma veya tıkanma
• Küçük kan damarlarının (kılcal damarlar) akciğerlerde büyümesi ve tıkanıklıklara neden olması

Az sayıda insan başka bir tıbbi duruma sahip olmadan pulmoner hipertansiyon hastası olabilir. Bu duruma idiyopatik (nedeni bilinmeyen) pulmoner hipertansiyon adı verilir. Çok nadir durumlarda da kalıtsal olabilir.  

Yenidoğanın Kalıcı Pulmoner Hipertansiyonu

Nadir durumlarda, yenidoğan bebeklerde pulmoner hipertansiyon görülebilir. Bu da kalplerinin vücutlarına yeterince oksijenli kan pompalayamayacağı anlamına gelir.

Bebeği sıcak tutmak ve oksijen vermek gibi basit önlemler oksijen seviyelerini normale yükseltmezse yoğun bakım ünitesinde tedavi gerekebilir.

Sol Kalp Hastalığına Bağlı Pulmoner Hipertansiyon

Kalbin sol tarafında herhangi bir problemler varsa, sağ tarafın akciğerlere kan pompalamak için daha fazla çalışması gerekir. Bu da pulmoner damarlardaki kan basıncını arttırır.

Kalbin sol tarafındaki sorunların pulmoner hipertansiyonun en yaygın nedenlerinden biri olduğu düşünülmektedir. Bu sorunlar başlıca mitral kapak problemleri, sol ventrikül sorunları ve aort kapak hastalıklarıdır.

Akciğer Hastalıklarına Bağlı Oluşan Pulmoner Hipertansiyon

Pulmoner hipertansiyon bazen akciğer hastalıkları ve buna bağlı görülen oksijen eksikliği (hipoksi) ile bağlantılıdır. 

Bu hastalıklar şu şekilde sıralanabilir:

• Nefes alma ve vermeyi etkileyen bir hastalık olan kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH)
• Akciğer dokusunda hasara neden olan ve vücuda oksijen alınmasını ve oksijenin kana geçmesini engelleyen interstisyel akciğer hastalıkları
• Obstrüktif uyku apnesi gibi uyurken nefes almayı etkileyen durumlar

Kandaki düşük oksijen seviyeleri, pulmoner damarları daraltır. Bu durumda kan daha küçük bir hacimde ilerlediği için kan basıncı artar ve pulmoner hipertansiyona neden olur.

Bir şekilde oluşan kan damarları akciğer damarlarını tıkarsa bu durum da pulmoner hipertansiyona neden olabilir. Bu duruma kronik tromboembolik pulmoner hipertansiyon adı verilir.

Pulmoner Hipertansiyonun Diğer Nedenleri

• Pulmoner hipertansiyonun diğer, daha az yaygın görülen nedenleri şunlardır:
  • Sarkoidoz: Akciğerler ve lenf düğümleri dahil olmak üzere farklı organların iltihaplanmasına neden olan bir durumdur.
  • HistiyositozX: Esas olarak akciğerlerde skar yani doku hasarı ve hava dolu kistlere neden olan nadir bir durumdur.
  • Tümör: Akciğer etrafında var olan tümörler nadir olsa damarlara bası yaparak pulmoner hipertansiyona neden olabilir. 

Pulmoner Hipertansiyon Teşhisi

Pulmoner hipertansiyonun teşhis edilmesi zor olabilmektedir. Çünkü semptomlar diğer kalp veya akciğer rahatsızlıklarına oldukça benzer.

İlk olarak hekim hastanın şikayetlerini detaylı bir biçimde sorgular. Belirtilerin ne zaman başladığını, şiddetini gibi durumları öğrenir. Daha sonra kullanılan herhangi bir ilaç olup olmadığını, eşlik eden diğer hastalıkları sorar. Tıbbı öyküden sonra fizik muayene yapılır. Fizik muayenede hastalığın derecesine ve nedenine göre birçok bulgu tespit edilebilir. 

Eğer hekim tıbbi öykü ve fizik muayeneden sonra pulmoner hipertansiyondan şüphelenirse aşağıdaki testleri yapmak isteyecektir:

• Ekokardiyogram (EKO): EKO, ses dalgalarını kullanarak kalbin görüntüsü elde etmeye yarayan bir görüntüleme yöntemidir. Pulmoner damarlardaki basıncı tahmin etmek ve kalbin her iki tarafının ne kadar iyi pompalandığını ve nasıl çalıştığını test etmek için kullanılır. Özellikle pulmoner hipertansiyona neden olabilecek bir kalp hastalığının teşhisinde oldukça önemli bir yeri vardır.
• Sağ kalp kateterizasyonu: Boyun, kol veya kasıktaki bir damara ince, esnek bir tüp (kateter) yerleştirilir. Bu sayede kalbin içindeki ve akciğer damarlarındaki basınç ölçülebilir. Bu tanı yöntemi uzman kişiler tarafından uygulanmaktadır.
• Elektrokardiyogram (EKG): Kalbinizin ritmini ve elektriksel aktivitesini kontrol etmek için kullanılabilecek basit bir testtir. Pulmoner hipertansiyona neden olabilecek herhangi bir hastalığı tespit etmede yardımcıdır.
• Göğüsröntgeni: Akciğerlerdeki anormallikler ve kalpteki genişlemeyi tespit etmek için kullanılabilecek bir yöntemdir.  
• Akciğer fonksiyon testleri: Akciğerlerin ne kadar iyi çalıştığını değerlendirmek için kullanılabilen bir testtir. Özellikle pulmoner hipertansiyona neden olabilecek KOAH gibi hastalıkların teşhisinde yardımcı bir yöntemdir.
• Egzersiz testleri: Egzersiz sırasında hastanın kalp atış hızını, kan basıncını ve oksijen seviyelerini ölçebilen bir testtir. Bu testin sonucunda göre pulmoner hipertansiyon hakkında bilgi edinilebilinir.
• Ventilasyon-perfüzyontaraması: Akciğerlerdeki hava ve kan akış miktarını ölçerek pulmoner hipertansiyona neden olabilecek kan pıhtılarını aramak için kullanılır.
• Kan testleri: Tiroid ve karaciğer hastalığı gibi diğer olası durumları ekarte etmek için kullanılır.

Pulmoner Hipertansiyon Tedavisi 

Pulmoner hipertansiyon teşhisi konulduğunda, belirtilerin ne kadar şiddetli olduğuna bağlı olarak hastalık sınıflandırılır. Bu en uygun tedaviyi bulmak için yardımcı olan bir yöntemdir. Ayrıca pulmoner hipertansiyon yaşam süresini öngörebilmek için de yardımcı olur.

Genellikle pulmoner hipertansiyon 4 tipte sınıflandırılır:

• Sıradan fiziksel aktiviteler sırasında herhangi bir semptom göstermeyen şiddette
• Sıradan fiziksel aktiviteler sırasında göğüs ağrısı veya yorgunluk gibi semptomlara neden olan ancak dinlenirken herhangi bir semptom göstermeyen şiddette
• Kolları hareket ettirmek gibi hafif fiziksel aktivitelerin bile semptomlara neden olduğu ancak dinlenirken herhangi bir semptom göstermeyen şiddette
• İstirahat ederken bile semptom gösteren şiddette

Pulmoner hipertansiyon tedavisi için en önemli olan parametre aslında altta yatan nedendir.

Sol taraflı kalp yetmezliği birincil sorun ise, o zaman sol kalp yetmezliğinin bir kardiyolog tarafından düzeltilmesi, tedavinin temelini oluşturur.

KOAH gibi herhangi bir kronik akciğer hastalığına bağlı hipoksinin (düşük oksijen seviyeleri) neden olduğu durumlarda, oksijenin sağlanması ve altta yatan akciğer hastalığının bir akciğer doktoru tarafından uygun şekilde tedavi edilmesi tedavinin ilk adımıdır.

Bazı hastalarda, pulmoner hipertansiyon obstrüktif uyku apne sendromu (OSAS) ile ilişkili olabilir. Bu durumda CPAP (uyku sırasında pozitif hava yolu basıncı sağlayan bir cihaz) kullanımı ile durum düzeltilebilir.

Genellikle pulmoner hipertansiyona neden olabilen skleroderma (cilt, doku hastalığı) gibi durumlarda, bir romatolog tedavi programına dahil olmalıdır.

Ana altta yatan nedenin tekrarlayan kan pıhtısı (kronik tromboembolik pulmoner hipertansiyon) olduğu düşünülürse antikoagülasyon (kanın sulandırıcı kullanma) bir tedavi seçeneği olabilir.

Primer pulmoner hipertansiyonu olan bazı hastalarda altta yatan düzeltilebilecek bir hastalık bulunmaz. Bu durumda bazı tedavi yöntemleri denenebilir. Başlıca akciğer damarlarını gevşetme ve basıncı azaltma pulmoner hipertansiyonu kontrol altına alır. En azından ilerlemesini engeller.

Pulmoner Hipertansiyon Tedavi Edilmezse

Pulmoner hipertansiyon tedavi edilmediğinde bazı durumlara neden olabilir. 

Bunlar şu şekilde sıralanabilir:

• Sağ kalp büyümesi ve kalp yetmezliği: Pulmoner hipertansiyonda, pulmoner atardamarlarda bir basınç artışı olduğu olur ve sağ kalp bu basıncı yenebilmek için daha fazla çalışır. Başta bunu duvarlarındaki kasları kalınlaştırarak yapmaya çalışır. Ancak daha sonra bu durum normal işleyişi oldukça bozar ve kalp yetmezliği meydana gelir.
• Kan pıhtıları: Pulmoner hipertansiyon, akciğerdeki küçük damarlarda kan pıhtılarının oluşumuna neden olup tıkanmaya sebebiyet verebilir.
• Aritmi: Pulmoner hipertansiyon, kalbin atışını bozarak ritim bozukluğuna neden olabilir. Bu durum hayatı tehdit edici bir boyuta da ulaşabilir.
• Akciğer kanaması: İlerleyen dönemlerde pulmoner hipertansiyon, akciğerde kanamaya neden olur. Bu durumda kanlı öksürük ve ileri nefes darlığıyla kendini gösterir.

Pulmoner Hipertansiyon İlaçları

Pulmoner hipertansiyon için altta yatan nedene göre kullanılabilecek birçok ilaç vardır.

Kullanılabilecek ilaç tedaviler şunlardır:

• Antikoagülan ilaçlar: Kan pıhtılarını önlemeye yardımcı olmak için kullanılan ilaçlardır.
• Diüretikler: Kalp yetmezliğinden kaynaklanan vücuttaki fazla sıvıyı atmak için kullanılan ilaçlardır.
• Oksijen tedavisi: Normalden daha yüksek oksijen konsantrasyonu içeren havayı solutarak vücuttaki oksijen yükseltilmeye çalışılır.
• Digoksin: Bu, kalp kası kasılmalarını güçlendirerek ve kalp atış hızınızı yavaşlatarak pulmoner hipertansiyon belirtilerini iyileştirebilir.

Pulmoner Hipertansiyon Ameliyatları

Pulmoner hipertansiyonu olan bazı kişilerde özellikle persistan pulmoner hipertansiyonu olan kişilerde yani hiçbir tedaviyle düzelmeyen hastalarda ameliyat gerekebilir. 

Günümüzde kullanılan 3 ameliyat türü vardır:

Pulmoner endarterektomi: Kronik tromboembolik pulmoner hipertansiyonu olan kişilerde eski kan pıhtılarını akciğerlerdeki pulmoner arterlerden çıkarmak için uygulanan bir operasyondur.

Balon pulmoner anjiyoplasti: Küçük bir balonun damarlara yönlendirilerek tıkanıklığı bir kenara itmek ve akciğere kan akışını düzeltmek için kullanılan bir yöntemdir.

Atriyal septostomi: Kalp kateteri ile kalbin sağ ve sol kulakçığı arasında bir delik oluşturularak pulmoner hipertansiyonu azaltmaya çalışılan bir yöntemdir.  

Pulmoner Hipertansiyon için Hangi Doktora Gidilir?

Pulmoner hipertansiyon için göğüs hastalıkları veya göğüs cerrahisi bölümlerine gidilmelidir. Pulmoner hipertansiyon gittikçe ilerleyebilen bir hastalık olduğu için belirtilerin ortaya çıktığı anda bir hekime başvurmak gerekir. En azından bu belirtilerin neden ortaya çıktığı tespit edilmelidir.