Endarterektomi Nedir?

Şah Damarı ameliyatı olarak bilinen Karotis Endarterektomi ile karotis arter (Şah damarı) içinde oluşan plaklar dışarı çıkarılır. Ancak karotis arterin tamamen tıkanması halinde ameliyat yapılmaz.

Boynun her iki yanında bulunan şah damarı olarak da bilinen  karotis arterlerde tıkanıklık oluşması ciddi sorunlara yol açar. Ateroskleroza (damar sertleşmesi) bağlı olarak karotis arterde plak ya da kan pıhtısı oluşması nedeniyle damarlar daralır. Damardaki bu plak ya da kan pıhtıları koparak hem beyindeki başka damarları tıkayabilir hem de beyne daha az kan gitmesine neden olabilir. Beyin arterlerinin tıkanması halinde kan, beyne ulaşmadığı için beyin oksijensiz kalır. Bu durum felç ya da ciddi sorunların yaşanmasına neden olur.

Karotis Endarterektomi Ne Zaman Yapılır?

• Şah damarındaki (karotis arter atardamarında) oluşan darlık %70‘den daha fazla ise,
• Atardamarda oluşan darlık %50‘nin altında olmasına rağmen pıhtı atmaya uygun durumda olan plak var ise,
• Hasta felç olmuş ise,
• Hasta baş dönmesi, bulanık görme, bilinç bulanıklığı gibi geçici iskemik atak sorunu yaşamış ise karotis endarterektomi yapılır.

Karotis Endarterektomi Komplikasyonları

Hastanın sağlık durumu, yaşı ve cinsiyeti yaşanabilecek risk faktörleri hakkında önceden bilgi verir. Ameliyatın lokal anestezi ile yapılması olası riskleri en aza indirir. Ameliyat öncesi risk oranını belirlemek amacıyla hastanın önceden yaşadığı tüm hastalıklar tespit edilerek gerekli tetkikler yapılır. Ameliyat sırasında ve sonrasında yaşanabilecek komplikasyonlar;

• İnme
• Kan pıhtısı oluşumu
• Kalp krizi
• Enfeksiyon oluşumu
• Anesteziye bağlı reaksiyonlar
• Dil hareketlerinde azalma
• Yutma güçlüğü
• Solunum zorluğu
• Ödem oluşumu
• Ölüm 

Karotis Arter Darlığının Belirtileri

Boynun sağ ve sol bölümünde bulunan karotis arterler kanın beyne ulaşmasını sağlar. Karotis arterler tıkandığında beyne kan ulaşmadığı için beyin dokusu zarar görür. Bu durumda inme, konuşma bozukluğu ya da görme kaybı gibi sorunlar yaşanabilir. Genellikle felç bacaklarda görülür.

Vücutta çapraz şekilde dağılan sinir lifleri zarar gördüğünde ters yönde etkisini gösterir. Karotis arterin sol tarafında tıkanıklık oluşmuş ise hastanın sağ ayaklarında felç yaşanır. Ancak felç ile görme kaybı durumlarında belirtiler farklıdır. Karotis arter tıkanıklığı görme kaybı belirtisi veriyorsa sağ tarafta yaşanan tıkanıklık sağ gözünde görme kaybı yaşanmasına yol açar.

Karotis (Şah Damarı) Endarterektomi Ameliyatı Nasıl Yapılır?

• Öncelikle anjiografi, manyetik rezonans ve renkli doppler ultrasonografi yapılarak hastanın durumu incelenir.
• Ameliyat sırasında ve öncesinde hastanın kan basıncının dengede kalması sağlanır.
• Hastanın durumuna göre genel anestezi ya da lokal anestezi uygulanarak yapılır. Çoğu zaman ameliyatın beyne etkisinin gözlemlenebilmesi amacıyla hastanın bilincinin açık olması istendiğinden dolayı lokal anestezi yapılması tercih edilir. 
• Çeneden başlanarak boyun bölümünde küçük bir kesi açılır ve karotis arterin en dar olduğu bölüm bulunur. 
• Doktor kontrollü olarak bu dar bölgedeki kan akışını kısa bir süreliğine (yaklaşık 30 dakika) keser.
• Beynin kansız kalmaması için şant denilen bir boru, damar içine takılır.
• Daralmış olan arter açılır.
• Tıkanıklığı neden olan plak alınarak çıkarılır.
• Yine başka bir damar parçasından yama yapılır.
• Damardaki pensler çıkarılarak kan akışı yeniden sağlanır.
• Önce arter kapatılır. Cilt altı dokular ve cilt dikiş ile kapatılır.
• Ortalama 2 saat süren bu ameliyat sonrası iyileşme döneminde dikkatli olunmalıdır.

Endarterektomi Ameliyatı Sonrası Nelere Dikkat Edilmelidir?

• Ameliyat sonrası hastada kanama, kan basıncı ya da beyin fonksiyonlarında bir sorun olup olmadığını gözlemlemek amacıyla hasta yaklaşık 1 hafta kadar hastanede kalır. 
• Ameliyattan sonraki ilk 2 hafta ses kısıklığı, ağrı, şişlik ve yorgunluk hissedilmesi normaldir.
• Hasta ağır kaldırmamalı ve kendisini hareket ederken zorlamamalıdır.
• Ani ve hızlı hareketlerden kaçınılmalı, spor yapılmamalıdır.
• Kan sulandırıcı etkisinden dolayı günlük  aspirin düzenli olarak kullanılmalıdır.
• Tansiyon ve kolesterolün dengede tutulabilmesi için ilaç kullanılmalı ve ağır yağlı yiyecekler tüketilmemelidir.
• Sigara, alkol ve gazlı içeceklerin tüketilmesine ara verilmelidir. 
• Araç kullanılmamalıdır.
• Uzun süre kilo kontrolü sağlanması gerektiği için diyet uygulanır.
• Her yıl karotis ultrasonografisi yapılarak hastanın durumundaki değişiklikler gözlenmelidir.

Endarterektomi Ameliyatının Avantajları

• Ameliyat sırasında şant kullanımı felç riskini azaltır.
• Lokal anestezi ile yapılabiliyor olması hastanın bilincinin ameliyat sırasında kontrol edilmesini sağlar.
• Yeniden damar tıkanıklığını önlemek amacıyla yama ile damar genişletilebilir.
• Koruyucu filtre kullanılarak inme yaşanması önlenir.

Kimlere Endarterektomi Ameliyatı Yapılmaz?

• İleri evredeki kanser hastalarına
• Yaşlılara 
• Şah damara ulaşmanın zor olduğu durumlarda
• Anevrizma gibi beyin damarını etkileyen hastalığı olduğu durumlarda