Stent Nedir?

Stent, organ ve yapılardaki daralmaları önlemek amacıyla yerleştirilen içi boş bir görünüme sahip metal, plastik veya kumaş aparatlardır. Stent takılması genellikle kalp ve kalbi besleyen damarlara uygulanan işlemlerle aynı anlamda kullanılmakla birlikte kalp dışı uygulamaları da bulunmaktadır.

Kalp Hastalıklarında Stent Uygulamaları

“Perkütan koroner girişim” sık bilinen adıyla kalbe stent takılması koroner kalp hastalığında kişinin şikayetlerini azaltmak ve kalp krizini önlemek amacıyla uygulanan cerrahi olmayan minimal invaziv bir yöntemdir. 50 yıla yakın zamandır güvenle kullanılmaktadır. 

Stent uygulaması ve “anjio geçirmek”, “balon anjiyoplasti” gibi terimler sıklıkla birbirine karışmaktadır. Anjiyoplasti veya yaygın kullanımıyla balon anjiyoplasti daralan kalp damarlarının genişletilmesi işlemidir. Stent ise genişlemesi sağlanan damarın tekrar daralmasını önlemek amacıyla yerleştirilen aparatlardır.

Koroner Arter Hastalığı

Kalp, kanın tüm vücuda yayılmasını sağlayan güçlü bir kas sistemidir. Devamlı çalışan bu sistemin beslenme ihtiyacı yüksektir. Kalbin içi kanla dolu olmasına rağmen beslenmesi, kalbin her yanına dağılan koroner damarlar ile sağlanmaktadır.  

Koroner damarlar içerisinde yağ ve kolesterol gibi maddelerin zaman içinde birikmesiyle daralma ortaya çıkar. Koroner damarlardaki daralma normal durumlarda genellikle tolere edilebilir ancak özellikle fiziksel aktivitenin artması kalbin yeterli beslenememesine yol açar. Bu durumda anjina adı verilen göğüs ağrısı ortaya çıkar. Bazı durumlarda ise koroner damar tamamen tıkanır. Kan akımının kesilmesine bağlı olarak kalp dokusunda hasar meydana gelir. Bu durum MI (miyokart infarktüs) veya kalp krizi olarak adlandırılmaktadır. 

Koroner arter hastalığı kronik bir süreçtir. Temel tedavisi yaşam tarzında yapılacak değişiklerdir. Beslenme ve egzersiz programları kalp sağlığı bakımından büyük önem taşımaktadır. Bunun dışında ilaç tedavileri, anjiyoplasti, koroner damar içi stent uygulamaları ve bypass acil durumlarda hayati değere sahiptir.

Stent Uygulanması Gereken Kişiler 

Koroner kalp hastalarında damar darlığının giderilmesi amacıyla anjiyoplasti sonrası stent uygulaması sık tercih edilen bir yöntemdir. Koroner damarlardaki darlığın şiddetine bağlı olarak stent yerleştirme kararı alınabilir. Perkütan koroner girişim gerektiren başlıca durumlar şu şekildedir:

• Koroner damarların fazla daralması veya tıkanması durumu
• Akut MI (kalp krizi)
• İskemi semptomları (aşırı terleme, mide bulantısı, kusma, boyun ve çene ağrısı, hızlı kalp atışı, yorgunluk) varlığı
• Kararlı angina (eforla ortaya çıkan göğüs ağrısı)
• Kararsız angina (dinlenme sırasında ortaya çıkan göğüs ağrısı)
• Dispne (nefes darlığı), aritmi, baş dönmesi, senkop (bayılma) varlığı
• Efor testinde yüksek risk saptanması
• Bypass cerrahisine uygun olmayanlar

Stent Uygulanmaması Gereken Kişiler

Riskli grupta yer almamasına rağmen stent uygulanmaması gerekenler şu şekildedir:

• Tedaviye uyum sağlayamayanlar
• Kanama bozukluğu olanlar
• Yüksek dereceli kronik böbrek yetmezliği hastaları
• 1.5 mm’den daha küçük çaplı koroner arterler
• %50’den az daralma varlığı

Stent Çeşitleri 

Hastanın durumuna ve uygulama bölgesine göre kullanılacak stentler farklılık gösterebilir. Kullanılacak malzemelerin özellikleri stent fiyatları ile yakından ilişkilidir.

Metal Stentler: İlk nesil stentlerdir. Koroner damarların darlığının giderilmesinde etkilidir. Ancak her dört uygulamanın birinde 6 ay içerisinde tekrar daralma ortaya çıkmaktadır. Ayrıca çıplak metal stentler damar içerisinde yabancı bir cisim olarak reaksiyonlara sebep olmaktadır. Bu durum kısa veya uzun dönemde tıkanma gibi risklere sebep olmaktadır.

İlaç Salınımlı Stentler: Uzun süreler boyunca damar içerisinde iltihap ve tekrar daralma riskine karşı ilaç salınımı yapan stentlerdir. Metal stentlerin üzerine ilaç kaplaması uygulanmış şeklidir. Yabancı cisim reaksiyonu ve pıhtı oluşma riskini azaltmaktadır.

Eriyebilen Stentler: Son yıllarda geliştirilmiş stent çeşitleri arasında yer almaktadır. Metal stentlerin ömür boyu damar içerisinde kalmasına bağlı yan etkileri ortadan kaldırmak amacıyla üretilmiş çözünebilir stentlerdir.İlaç salınımı yaptıktan sonra vücut tarafından emilebilen malzemeden üretilmiştir.

Yama (Greft) Stent: Modern uygulama çeşitleri arasında yer almaktadır. Damar duvarında yırtıklık olması durumunda kullanılan stent çeşididir.

Stent Nasıl Takılır?

Stent takma işlemi aşağıdaki gibi gerçekleşmektedir:

• Hekim operasyona hazırlık konusunda kişiye gerekli bilgileri vermektedir.
• Stent uygulamasından önce kişinin sağlık durumu ile ilgili detaylı incelemeler yapılır. 
• Önceki geceden itibaren genellikle besin alımı kesilir ve hekim tarafından reçete edilen ilaçların kullanılması gerekir.
• Kıyafetleri çıkarılıp önlük giydirilerek operasyon odasına alınan kişiye sakinleştirici ilaç uygulaması yapılır. 
• Kol veya kasık bölgesindeki damarlara ulaşılır. 
• Kateter adı verilen aletle damar boyunca ilerlenerek kalbe ulaşılır. Bu esnada kılavuzluk etmesi amacıyla damar içi kamera kullanılabilir. Ayrıca damar içerisindeki kan akımını ortaya koyan görüntüleme yöntemleri darlık olan damarı belirlemeye imkan sağlar. 
• Görüntüleme sırasında kontrastlı maddelerin kullanılması gerekebilir.
• Görüntüleme ve kamera aracılığıyla damar içerisinde ilerleyen kateter koroner damara ulaşır. Genellikle balon anjiyoplasti ve stent yerleştirilmesi birlikte uygulanır. 
• Kateterin uç kısmında bulunan balon darlık bölgesinde şişirilerek damarın genişlemesi sağlanır. Ardından tekrar daralmanın önlenmesi amacıyla stent implante edilir.
• Operasyon stentin yerleştirilmesi ile tamamlanabileceği gibi bazı hastalarda damarı daraltan plağın kazınması, damar içi ışınlama uygulamaları veya çeşitli görüntüleme yöntemleri de uygulanabilmektedir. 

Stent Sonrası Komplikasyonlar

Stent uygulaması birçok kardiyak uygulamadan kolay ve başarı oranı yüksek bir tedavidir. Ancak düşük oranlarda çeşitli komplikasyonların gelişmesi söz konusu olabilir.

Kanama: Kateterin damar içerisine geçişinin sağlandığı kasık veya kol bölgesinde bulunan damarlarda kanama meydana gelmesi stent uygulamasının en sık karşılaşılan riskidir. İşlem sırasında ortaya çıkan bu durum genellikle kolay bir şekilde kontrol altına alınabilir.

Enfeksiyon: Stent uygulamasında enfeksiyon kasıkta veya koldaki kesi bölgesinde ortaya çıkabilir. Bu durum kötü yara bakımının göstergesidir. Ayrıca kullanılan malzemelerin temizliğine dikkat edilmemesi durumunda çeşitli mikroorganizmalar uygulama sırasında kan dolaşımına katılır. Sistemik enfeksiyonlara sebep olabilir. Stent sonrası halsizlik, ateş sistemik enfeksiyon belirtisi durumlar arasında yer almaktadır. 

Koroner Damar Hasarı: Stent yerleştirilmesi sırasında kullanılan katater koroner damar hasarı sebep olabilmektedir. Damarda yırtılma, delinme gibi sorunlar hafif kanamalara sebep olabilir. Ayrıca damar hasarı pıhtı oluşmasını tetikleyebilmektedir.

Böbrek Yetmezliği: Anjiyografi (damar görüntüleme) sırasında detaylı bir görüntü elde etmek amacıyla iyot türevi kontrastlı maddeler damar içine enjekte edilmektedir. Vücut tarafından kullanılmayan bu maddelerin böbreklerden süzülerek atılması gerekmektedir. Sağlıklı kişiler bu durumu kolaylıkla tolere edebilirken böbrek hastalarında yük artışına bağlı yetmezliğe ulaşan böbrek hasarları ortaya çıkabilir.

Pıhtı Atması ve Kalp Krizi: Stent yerleştirilmesi sırasında kan damarı içerisinde ilerlenir. Bu durum damar hasarına bağlı kanda pıhtılaşmayı tetikleyebilir. Ayrıca koroner damar içerisinde bulunan stent yabancı bir cisim olduğundan dolayı pıhtı oluşumuna sebep olabilir. Bu durumu engelleyici ilaçlar kullanılmakla birlikte seyrek olarak operasyon sırasında veya sonrasında ortaya çıkan kan pıhtıları inme ve kalp krizi gibi durumlara sebep olabilir. Stent takıldıktan sonra nefes darlığı muhtemel bir pıhtının akciğere giden damarları tıkadığının göstergesi olabilir.

Stent Tıkanması: Genellikle metal malzemeden üretilmiş stentlerin koroner damarların içine yerleştirilmesi vücut tarafından alerjik tepki oluşmasına sebep olabilir. Bu bölgede iltihabi reaksiyonlar ve damar hasarı ortaya çıkar. Bu durum stent tıkanmasına sebep olabilir. Genellikle 3-12 ayda ortaya çıkar. Bu süreçte ortaya çıkan, stent yerleştirilmeden önceki gibi göğüs ağrıları, stent tıkanması belirtileri arasında yer alır. Bu durum kalp krizine kadar ilerleyebilir. Stent uygulamasına aşırı duyarlılık gösterenlerde bypass tedavisi gerekebilmektedir.

Stent Takıldıktan Sonra Dikkat Edilmesi Gerekenler

Stent sonrası yaşam kalitesinde yükselme beklenmektedir. Göğüs ağrısı şikayetleri azalması ve efor kapasitesinin artması beklenir. Başarılı stent uygulamasının ardından bir hafta sonra yavaş yavaş günlük yaşantıya dönülebilir. İlk hafta yara bakımına dikkat edilmeli ve ağır işlerden kaçınılmalıdır. Reçete edilen ilaçlar hekimin önerdiği süre boyunca kullanılmalıdır.

Egzersiz: Stent takılmasının ardından özellikle ilk günlerde ağır ve mücadeleye dayalı sporlardan kaçınmak gereklidir. Vücudu fazla zorlamak, ıkınmak yaraların açılmasına sebep olabilir. Damar hasarları enfeksiyon ve pıhtı açısından hastayı tehlikeye atabilir. Ancak hareketsiz kalmaktan da kaçınmak gerekir. İlk günlerin ardından yürüyüş yapmaya özen gösterilmelidir.

Cinsel Yaşam: Stent takıldıktan sonra cinsel yaşam genellikle olumsuz etkilenmez. İlk hafta vücudu zorlayıcı aktivitelerden kaçınmanız yeterli olacaktır. Koroner damarlara yerleştirilen stentler yaşamın her alanında daha sağlıklı hissetmenizi sağlayacaktır.

Yaşam Tarzı: Stent uygulaması koroner damardaki tıkanıklığın açılıp kalbin beslenmesini rahatlatır. Bu durum kişide ortaya çıkan göğüs ağrısı ve inme gibi riskleri azaltırken koroner kalp hastalığını tedavi etmez. Hastalıkla mücadele edilmemesi durumunda diğer damarlarda daralmalar, tıkanıklıklar ortaya çıkabilir. Bu durumun kalp krizi ve ölüme ulaşan sonuçları olabilir.

Koroner kalp hastalığıyla mücadelede en önemli nokta yaşam tarzı ve beslenmede sağlanacak değişikliklerdir. Hareket etmek ve hafif egzersizler koroner kalp hastalığı başta olmak üzere sayısız hastalığa karşı en önemli silahlardan biridir. Dünya çapında yapılan çalışmalara göre her birey haftada en az 3 gün 30-35 dakika hafif egzersiz (yürüyüş gibi) yapmalıdır. 

Yapılması gereken önemli değişikliklerden bir diğeri de stent sonrası tütün mamüllerinden uzak durmaktır. Sigara başta kalp olmak üzere vücudunuzdaki tüm damarlara zarar verir. 

Stent Takılan Hasta Nasıl Beslenmelidir?

Başta koroner hastalıklar olmak üzere birçok kalp hastalığının altında beslenme bozuklukları yatmaktadır. Yüksek kolesterol ve yağ damar yüzeyinde birikerek daralmaya ve tıkanmaya sebep olur. Ayrıca yüksek tuz tansiyon hastalıklarına sebep olur dolayısıyla da kalbe zarar verir. Kalp sağlığını korumak amacıyla dikkat edilmesi gereken beslenme önerileri şu şekildedir:

• Doymuş ve trans yağlar kötü kolesterolü yükseltir. Hayvansal ve katı yağlar yerine zeytinyağı gibi doymamış yağlar tercih edilmelidir.
• Kırmızı et tüketimi kısıtlanmalı ve balık gibi omega 3 kaynağı deniz ürünlerini tüketmeye özen gösterilmelidir.
• Tuz ve şeker tüketimi kısıtlanmalıdır. 
• Kabuklu meyve ve yeşil yapraklı sebze tüketimine özen gösterilmelidir.
• Aşırı alkol ve kafein tüketimi kan basıncı bozukluklarına sebep olacağından dolayı tüketimi kısıtlanmalıdır.

Yaşam tarzınızda değişiklikler yapmak için stent, anjiyoplasti gibi operasyonlar dönüm noktası olabilir. Bu operasyonlar kalp sağlığının kötüye gittiğinin göstergesidir. Stresten uzak durulmalıdır. Kademeli olarak sağlıksız besinler öğün listesinden atılabilir. Dengeli beslenme ve egzersiz ideal vücut ağırlığına kavuşmaya ve dolayısıyla daha sağlıklı olmaya yardımcı olacaktır.

Diğer Stent Uygulamaları

Stent uygulaması kalp dışı organ ve yapıların daralmasını önlemek amacıyla da kullanılmaktadır. Bunlar arasında en yaygın ürolojik yani idrar yolu stentleri yer almaktadır. Bunun dışında pankreasa stent takılması, beyin damarına stent takılması ve akciğer hava yollarına stent takılması gibi uygulamalar da mevcuttur.

İdrar Yoluna Stent Takılması: Böbreklerde kanın süzülmesi ile elde edilen idrar üreter ve üretra aracılığıyla vücut dışına atılır. Bu sistemde oluşan daralmalar veya tıkanıklıklar idrarın tam atılamamasına sebep olur. Geri doğru hareket eden idrar böbrek yetmezliğine ulaşan sonuçlara sebep olabilir. İç veya dış sebeplerden kaynaklanan idrar yolu darlıklarının düzeltilmesinde stentler kullanılır. Üreter stentleri tün kanalı kat ederek kapanmayı engeller.

Safra Kanalına Stent Takılması: Karaciğerin alt kısmında bulunan safra kesesi safra sıvısını depolar ve kanallar vasıtasıyla bağırsaklara dökülmesini sağlar. Safra kanalı taş veya dışardan basıya bağlı olarak tıkanırsa safra boşaltılamaz. Sarılık ortaya çıkar. Safra kanalı darlıklarını önlemek amacıyla stent uygulanabilmektedir.

Şah Damarına Stent Takılması: Aterosklerozis yani damar sertleşmesi karotis arter yani şah damarında daralmalara sebep olabilir. Bu durum beyne giden kan miktarını azaltır. Bayılma, baş dönmesi gibi belirtiler erken dönemde ortaya çıkabilir. Şah damarındaki daralmayı gidermek amacıyla stent yerleştirilebilir.