CPR Nedir?

CPR açılımı "Kardiyopulmoner Resüsitasyon"dur. Kardiyo kalbi, pulmoner akciğerleri ve resüsitasyon ise solunumu ifade eder. Kardiyopulmoner resüsitasyon (CPR) hayat kurtaran bir ilk yardım tekniğidir. Bir kişinin kalbi ve nefes alıp-verme fonksiyonu durduğunda, kanın ve oksijenin dışarıdan yapılan destekleyici müdahalelerle yeniden işlev kazanması sağlanır. CPR, herhangi birisi tarafından kalp masajı ve suni solunum yapılarak uygulanır. Tıbbi yardım gelene kadar kişiyi hayatta tutabilir ve kalbin durmasını takiben ilk 6 dakika içerisinde yapılır.

CPR'nin Önemi

Ani kalp durmasının meydana gelmesi, genellikle ölümcüldür. En beklenmedik anlarda, herhangi bir uyarı vermeden gerçekleşebilir. İstatistikler, kalp durması vakalarının %70 ila %80'inin evde veya halka açık yerlerde meydana geldiğini göstermektedir. Bu tür durumlarda mağdura en yakın olan kişi genellikle bir akraba, iş arkadaşı veya yoldan geçen herhangi bir kişi gibi tıbbi uzmanlığı olmayan insanlardır.

Olay yerinde hazır bulunanlar, mağdura derhal CPR ilkyardım uygulayabilirse mağdurun hayatta kalma şansı artar. Bunun nedeni, kalbi ani bir şekilde duran kişinin tedavi edilmesinde zamanın çok önemli olmasıdır. Kalp atması ve kan dolaşımı durduğunda, 15 saniye içinde kişinin bilinci kaybolur. 30 ila 60 saniye içinde nefes almayı bırakır ve birkaç dakika içerisinde oksijen yoksunluğunun ardından beyin hücrelerinde geri dönüşü olmayan hasar meydana gelir. CPR sayesinde kişinin kurtulma şansı %6 artar.

CPR'de Defibrilatörün Önemi

Ani kalp durması yaşayan birisi için mümkün olduğunca çabuk CPR uygulamasına başlanmalıdır. Eğer bir defibrilatöre (AED) erişim şansı varsa kullanılmalı ve acilen bir ambulans çağrılmalıdır. Defibrilatör, duran bir kalbe elektrik şoku vermeye ve dolayısıyla kalbin işlevini yeniden kazanmasına yardımcı olan bir CPR cihazıdır. Kalbin durmasını takiben 3 dakika içerisinde defibrilatörün kullanılması, kalp durmasından kurtulma şansını %6'dan %74'e yükseltir. Çoğu kamu binasında ve bazı iş yerlerinde defibrilatör bulunmaktadır. Çevrede daha fazla insan varsa onlardan destek alıp yakınlardan defibrilatör tedarik edilebilir.

Suni Solunum ve Kalp Masajı Hangi Durumlarda Yapılır?

Nefes alma ve nabız, bir kişinin CPR'ye ihtiyacı olup olmadığını belirlemede iki temel faktördür. Kişinin nefes alamaması ve nabzının atmaması, süratle CPR uygulanmasının gerekliliğine işaret etmektedir. Ayrıca CPR'nin gerekli olabileceği durumlar şu şekilde sıralanabilir:

• Ani çöküş: Birisi aniden yere yığılırsa nefes alıp almadığı ve nabzı kontrol edilmelidir.
• Bilinçsizlik: Kişi bilinçsiz bir şekilde yatıyorsa uyandırılmaya çalışılmalıdır. Başarısız olunursa nefes alıp vermesi ve nabzı kontrol edilmelidir. 
• Solunum problemleri: Solunumun olmaması veya sınırlı olması CPR gerektirebilir.
• Elektrik çarpması: Elektrik yaralanmasına tanık olunduğunda, elektriğe maruz kalan kişiye ilk etapta dokunulmamalıdır. Güç kaynağının kesilmesi ve mağdurun elektrik bağlantısından çıkarılması gerekir. Bunun için tahta süpürge veya sopa gibi elektrik iletmeyen bir malzeme kullanılmalıdır.
• Boğulma, dumana veya herhangi bir gaza maruz kalma: Solunum ve nabız kontrol edilmelidir. Bu tür yaralanmalar, suni solunum ve kalp masajı uygulaması gerektirebilir. 

CPR Öncesi Dikkat Edilmesi Gerekenler

CPR uygulama basamaklarına geçmeden önce çevrenin uygun olup olmadığı kontrol edilmelidir. Örneğin yakınlarda bir yangın varsa ve sıçrama tehlikesi bulunuyorsa o bölgede uygulama yapılmamalıdır.

Mağdurun bilinçli olup olmadığı kontrol edilmelidir. Kişi bilinçsiz görünüyorsa, omzuna hafif bir şekilde vurularak ve sağa sola sallanılarak "İyi misiniz?" diye sorulmalıdır. Mağdurdan herhangi bir yanıt alınamazsa ve yakınlarda yardım edebilme potansiyeli bulunan 2 kişi bulunuyorsa, birisi 112'yi aramalı ve çevrede AED cihazı olup olmadığını hızlı bir şekilde sorgulamalıdır. Diğer kişi ise hiç vakit kaybetmeden CPR'ye başlamalıdır.

Eğer çevrede yardım etmek üzere tek bir kişi bulunuyorsa ve telefona anında erişim imkanı varsa CPR'ye başlamadan önce 112 aranılarak acil destek talep edilmelidir.

AED (defibrilatör) cihazına ulaşıldıysa cihaz tarafından verilen talimatlara uyularak kişiye şok verilmeli ve ardından CPR'ye başlanmalıdır.

CPR'nin Uygulanması

CPR uygulaması kalp masajı ve suni solunum olmak üzere iki farklı yöntemin uygulanmasını kapsar. Bu uygulamalar, bir defibrilatör cihazı bulunmadığında yapılmalıdır.

CPR öncesi dikkat edilmesi gerekenler bölümünde belirtilen kriterler sağlandığında, CPR uygulamasına geçilebilir. Fakat CPR uygulanacak kişinin solunum yollarının açık olduğundan emin olunmalıdır. Ağızda veya burunda kan birikintisi, kusma, vb. nefes alıp vermeye engel teşkil eden bir durum varsa öncelikle solunum yolları temizlenmelidir. Ardından en fazla 10 saniye boyunca kişinin nefes alıp almadığı kontrol edilmelidir. Nefes almıyorsa veya kısıtlı seviyede nefes alıyorsa CPR'ye başlanmalıdır.

Yukarıda bahsedilen aşamalar hızlı bir şekilde gerçekleştirilmeli ancak ilk yardım ve CPR uygulamasını ihmal edecek, kişinin kendisini veya başkalarını tehlikeye atacak kadar aceleye getirilmemelidir. CPR'nin hızlı bir şekilde başlatılması, hayatta kalma ve iyileşme şansını artırır.

CPR uygulaması ilk olarak kalp masajı yapmayla başlar ve işlem sırası aşağıda belirtildiği gibidir.

Kalp Masajı Nasıl Yapılır?

Kalp masajı yapmak için aşağıdaki adımlar takip edilmelidir:

• Hasta sırt üstü yatırılır ve ilk yardım kalp masajını uygulayacak kişi hastanın yanında diz çökmüş vaziyette durur.
• Kalp masajını uygulayacak kişi parmaklarını birbirine kenetleyerek, ellerini kişinin göğsünün tam ortasına ve göğüs kemiğinin alt yarısına yerleştirir. 
• Bu durumda avuç içi hastaya bakmalıdır.
• Kalp masajı CPR yapacak kişi vücut ağırlığını kullanarak (sadece kolları değil) göğüs derinliğinin üçte biri içeri girecek kadar düz bir baskı kuvveti uygular. 
• Baskı uygulanırken kolların dik bir şekilde durması gerekir. Bu sayede baskı kuvveti artırılır ve kişi daha az yorulur.
• Baskı kuvveti uygulandıktan sonra bırakılmalıdır. Her basıp bırakma işlemi 1 sıkıştırma periyodudur.  

1 Yaş Üstü Bebeklerde ve Çocuklarda Kalp Masajı

1 yaş üzerindeki bebeklerde ve çocuklarda kalp masajı uygulaması, hemen hemen yetişkinlerdekiyle aynıdır. Sadece göğüs kompresyonu (baskılama) yapmak için her iki eli kullanmak küçüklere zarar verebileceğinden, tek elle kalp masajı yapmak gerekebilir. Bu durum çocuğun boyutuna göre değişmelidir. Bunun yanında diş çıkarma durumu olan bebeklerde ve çocuklarda dişlerin boğaz yoluna kaçma ihtimali vardır. Bu durum suni solunumdan önce kontrol edilmelidir.

1 Yaş Altı Bebeklerde Kalp Masajı 

1 yaş altındaki bebeklere kalp masajı yapmak için yöntemi uygulayacak olan kişinin yalnızca 2 parmağını kullanması ve kalp masajını göğüs çizgisinin 2 parmak altına yapması gerekir. 1 yaş üzerindeki bebeklere yapılan kalp masajından tek farkı budur.

Suni Solunum Nasıl Yapılır?

Suni solunum sırasında hastanın başı bir miktar geride durmalıdır. Suni solunum yapacak olan kişi bir elini hastanın alnına veya başının üstüne, diğer elini de çene altına koyarak kişinin hava yolunu açabilir.

• İlk yardım uygulayacak olan kişi işaret parmağı ve baş parmağıyla hastanın burnunu sıkıştırır.
• Diğer elin parmaklarıyla hastanın ağzı açılır.
• Derin bir nefes alınır ve dudak hastanın ağzının üzerine yerleştirilir. 
• Hastanın göğsünün yükselmesi beklenerek ortalama 1 saniye boyunca ağza üflenir.
• Nefes verildikten sonra hastanın göğsüne bakılır ve göğüs seviyesinin düşmesi izlenir. 
• Hastanın başını eğme ve çenesini kaldırma pozisyonu korunur.
• Hastanın göğsü yeterince kalkmazsa ağzı tekrar kontrol edilir ve tıkanıklıklar giderilir. 
• Suni solunumu uygulayan kişiyle hastanın dudaklarının birbirine tam olarak temas ettiğinden, havanın sızmadığından ve burnun kapalı olduğundan emin olunmalıdır. 
• Bir nefes daha alınır ve suni solunum tekrarlanır. 

Kalp Masajı ve Suni Solunum Sayıları

30 kalp masajı ve ardından 2 suni solunum yapılır. Yaklaşık 2 dakikada, 5 set şeklinde 30:2 hedeflenmelidir. Kalp masajı hızı dakikada 100-120 kalp masajı olmalıdır. Ortalama her 2 saniyede 1 kez kalp masajı yapılmalıdır.

Suni solunum yapmak çok yorucu bir işlemdir. Bu nedenle mümkünse en az kesinti ile kalp masajı ve suni solunuma devam edilmelidir. CPR uygulamasına ara verilirse daha fazla yorgunluk belirtisi olabilir ve uygulama etkisini kaybedebilir. Eğer yorgunluktan dolayı CPR uygulayan kişi artık tam olarak nefes alamıyor ve bu sebepten suni solunum yapamıyorsa yalnızca kalp masajına devam edilebilir.

Hastanede CPR Uygulaması

Hastanede CPR uygulaması, manuel olarak (elle) sağlık personelleri tarafından da yukarıda belirtildiği şekilde yapılmaktadır. Fakat CPR uygulaması çoğunlukla defibrilatör (AED) desteği ile gerçekleştirilmektedir. Ayrıca kişinin nabız ve nefes alma-verme aktiviteleri hastane şartlarında anlık olarak izlenebilmektedir. Bazı durumlarda hastaya adrenalin takviyesi yapılmaktadır.

Yetişkin CPR adrenalin dozu 1/1.000'lik adrenalin formundan 1 mg/kg IV/IO olacak şekilde, pediatrik hastalarda ise 1/10.000'lik adrenalin konsantrasyonundan 0.01 mg IV/IO olacak şekilde oranlanmaktadır. Pediatrik hastalarda trakeal yoldan adrenalin dozu 1/10.000'lik adrenalin konsantrasyonundan 0.1 mg IV/IO olacak şekilde uygulanmaktadır.

CPR Komplikasyonları Nelerdir?

Kardiyopulmoner resüsitasyon bazı durumlarda hayat kurtarıcı olabilir. Fakat bazı komplikasyonları da beraberinde getirebilir. Tıpta, tıbbi prosedürlerin uygulanıp uygulanmayacağına karar verilirken, risklerinin ve faydalarının karşılaştırılması elzemdir. CPR'nin her ne kadar ciddi bazı komplikasyonları olsa bile her şartta uygulanması, hastanın hayatının kurtulma ihtimali olduğundan gereklidir.

CPR'in olası bazı komplikasyonları şunlardır:

• Kaburga Kırılması: Göğüs kompresyonu (kalp masajı) yapılırken bir kaburga kemiğinin kırılması mümkündür. Her hastada kaburga kırığı oluşabilse de yaşlılarda daha sık görülür. Bir kaburga kırılmasını tamamen önlemenin hiçbir yolu yoktur. Ancak uygun el pozisyonunun sağlanması, olasılığı azaltmaya yardımcı olabilir.
• Karaciğer Kontüzyonları veya Yırtılması: Nadir görülen bir komplikasyon olmasına rağmen, karaciğer kontüzyonu bir olasılıktır. Eğer kompresyonlar çok kuvvetli uygulanırsa ve göğüs çok derinlerde sıkıştırılırsa, karaciğer kontüzyonu olasılığı artar. 
• Kusma ve Aspirasyon: CPR'nin en yaygın komplikasyonlardan olan kusma ve aspirasyon, göğse uygulanan kompresyon nedeniyle gerçekleşebilir. 
• Morarma ve Doku Hasarı: Göğüs kompresyonu yapmak travmatik hasarlara neden olabilir. Genellikle hastanın olaydan sonra ağrılı hissetmesiyle belirti gösterir.