Kontüzyon

Kontüzyon Nedir? 

Kas, tendon, fasya, bağ gibi yapılardaki yaralanmalar yumuşak doku yaralanması olarak adlandırılır. Yumuşak doku yaralanması açık ve kapalı yaralanmalar olarak ikiye ayrılabilir.  

Açık yaralanmalar delici/kesici karakterdedir ve cildin bütünlüğü bozulmuştur. Kapalı yaralanmalarda ise cilt bütünlüğü korunur.

Makalede bahsedilen kontüzyon, kapalı yumuşak doku yaralanmalarındandır. Kontüzyon künt bir travma ile kılcal damarlarda hasar meydana gelmesi ve kanın bölgeye yayılması şeklindeki yaralanmadır. Bunun sonucunda renk değişikliği, morarma görülür; cilt bütünlüğündeyse bozulma yoktur.

Kontüzyon alınan travmalar sonucunda oluşur. Spor sırasındaki yaralanmalar, düşme, darbe alma kontüzyon oluşumunun nedenlerindendir. Örneğin spor sırasında alınan darbeler sonucu ayak bileği kontüzyonu, diz kontüzyonu gibi durumlarla karşılaşılır. Kontüzyon ezik olarak da bilinir, yaralanmanın gerçekleştiği bölge ve çevresinde morluk oluşur, şişme ve ağrı meydana gelebilir.

Kontüzyon Belirtileri Nelerdir?

Kontüzyonda; alınan bir travma sonucunda kan kılcal damarlardan dokuya sızar ve bunun sonucunda ciltte renk değişikliği, morarma görülür. Kontüzyonun en önemli bulgusu yaralanma bölgesi ve/ veya çevresinde cilt renginde değişme, morarmadır. Bu renk bozukluğu zaman içerisinde düzelme göstererek kaybolur. Yaşlılarda bu düzelme daha yavaştır.  

Kontüzyon alanında veya çevresinde şişlik oluşumu görülebilir. Morluk ve şişliğin yanında bölgede ağrı ve dokunmayla hassasiyet görülebilir. Ağrı sızlayıcı şekilde görülebilir, basınç/ dokunma ile artabilir. Ayrıca bazı durumlarda hareket kısıtlılığı gelişebilir.

Göğsüne künt bir travma alan kişilerde ise pulmoner kontüzyon/ akciğer kontüzyonu gelişebilir. Akciğer kontüzyonunun nefes darlığı, morarma, solunum yetmezliği gibi belirtileri vardır. 

Kontüzyon Nedenleri Nelerdir? 

Kontüzyon bir kapalı yumuşak doku yaralanmasıdır. Kontüzyonda açık yara bulunmaz, bir kesici veya delici yaralanma değildir. Kontüzyon oluşumunun nedeni künt yaralanmalardır. Direkt travmalar, spor sırasındaki yaralanmalar, düşme gibi durumlar kontüzyon oluşumuna sebep olabilir.

 Kontüzyon oluşumuna yol açan durumlardan bazıları şunlardır:

• Direkt travmalar
• Darbe alma
• Temas sporlarında yaralanmalar
• Trafik kazaları
• Düşme
• Sıkışma
• Kapalı kırık oluşumuna yol açan yaralanmalar

Kontüzyon Teşhisi 

Kontüzyon teşhisinde hastalık hikayesinin alınması, fiziksel muayene ve gerekliyse görüntüleme yöntemlerine başvurulur. 

Hastalık hikayesi: Hastanın adı, yaşı, yaşadığı yer, mesleği gibi bilgilerin yanı sıra hastayı doktora getiren durum sorgulanır. Hasta şikayetlerini ve şikayetlerinin ne zaman başladığını, travma öyküsü olup olmadığını doktora anlatmalıdır. Ayrıca hasta hastalıkları, ailesel hastalık öyküsü, düzenli kullandığı ilaçlar ve alerjisi varsa doktoru bilgilendirmelidir.

Fiziksel muayene: Fiziksel muayene teşhis için önemlidir. Etkilenen bölgedeki renk değişikliği, şişlik gözlemlenir. Palpasyon adı verilen elle muayene hassasiyet ve ağrı hissedilen bölgelerin saptanmasını sağlar. Bunların yanı sıra normal eklem hareket açıklıkları ve kas kuvveti değerlendirilir, gerekli durumlarda ortopedik değerlendirme testleri yapılır.

Hastalık hikayesi ve fiziksel muayene kontüzyonun teşhisi için pek çok zaman yeterli olmakla beraber gerekli görülürse görüntüleme yöntemlerine başvurulur. 

Bu görüntüleme yöntemlerinden bazıları şunlardır:

Manyetik Rezonans (MR) Görüntüleme: Yumuşak dokuların görüntülenmesinde etkili olan bu yöntem kas, bağ ve tendon gibi yumuşak dokulardaki yaralanmaların teşhis edilmesi için tercih edilir.

Ultrason: Kanamanın dokuda birikmesi olarak açıklanan hematomun boyutu ve yerinin görüntülenmesinde ultrasondan yararlanılır.

Direkt Grafi / Röntgen ile Görüntüleme:  Morarma, şişlik gibi bulgularıyla başvuran hastada kapalı kemik kırıklarının olup olmadığını belirlemek için direkt grafi (röntgen filmi ) kullanılır.  Direkt grafi x ışınlarının kullanılmasıyla görüntü elde eder ve kemik yapının görüntülenmesine olanak sağlar.

Kontüzyon Tedavisi

 Kontüzyon tedavisi etkilediği alana ve eşlik eden yaralanmalara bağlı olarak değişkenlik göstermekle birlikte özellikle yeni başlangıçlı kontüzyon için soğuk uygulama en çok tercih edilen tedavi yöntemidir. Soğuk uygulama için buz torbaları, soğuk paketler, soğutucu sprey kullanılabilir. Bir yere çarptığınızda, bir darbe aldığınızda oluşan yaralanmalarınızda 20 dakikayı geçmeyecek şekilde gün içinde ara ara yapacağınız soğuk uygulamaları şişlik ve ağrının azaltılması için faydalıdır.

Kontüzyon sonucunda morarma, şişlik probleminiz varsa etkilenen bölge kalp seviyesinden yukarıda tutulmalıdır. Bu bölge ayakta ise ayağın altına bir yastık koyarak, kolda ise kol/omuz askısı kullanarak bölgeyi yukarıda tutabilirsiniz.

 Elastik bandaj uygulaması kontüzyon için önerilen uygulamalardandır. Bölgenin elastik bandaj yardımıyla bir miktar basınçla sarılması ödem kontrolüne yardımcı olur.

Kontüzyonun kapladığı alan ve eşlik eden diğer yaralanmalara bağlı olarak doktorunuz bir süre yorucu fiziksel aktivite yapmamanızı, spora ara vermenizi veya istirahat etmenizi önerebilir. Yaralanan kişi bir sporcuysa bir süre spora ara vermesi gerekebilir. Yaralanmanın etkilerinin giderilmesi için soğuk uygulamanın yanında ilaç kullanımına ihtiyaç duyulabilir. Bazı kişiler içinse fizik tedavi gerekebilir.  

 İlaç tedavisi: Yaralanmanın etkilerinin azaltılması için doktor tarafından önerilen ağrı kesiciler ve anti-inflamatuar ilaçlar kullanılabilir.  

 Fizik tedavi: Yaralanmanın etkileri soğuk uygulama ve ilaç tedavisinin yanında fizik tedaviyle de giderilir. Fizik tedavi iyileşme sürecini hızlandırır ve yaralanmalara karşı koruyucudur.  Kontüzyon, yumuşak doku yaralanmaları için kullanılan bazı fizik tedavi yöntemleri şunlardır:

• Egzersiz: Fizyoterapistin önereceği egzersizler ödem kontrolü, iyileşmenin desteklenmesi, spora dönüşü hızlandırma gibi faydaları vardır. Ayrıca yaralanma oluşmadan önce yapılan düzenli egzersiz yaralanmaların oluşumunu azaltıcı etkiye sahiptir. Kas kuvvetlendirme egzersizleri, germe egzersizleri, denge egzersizleri gibi çok çeşitli egzersizler önerilebilir.
• Elektroterapi yöntemleri: Elektroterapi modaliteleri fizik tedavide yara iyileşmesini desteklemek ve ağrı ile ödem kontrolü için sıkça kullanılır.

Lazer, terapatik ultrason, TENS (Transkutanöz Elektriksel Sinir Stimülasyonu) faydalanılan uygulamalardandır. 

• Bantlama, bandaj uygulamaları ödemin azaltılması amacıyla tercih edilir. 
• Manuel terapi, masaj uygulanabilir. 
• Soğuk ve sıcak uygulamalar, su içi uygulamalara fizik tedavi programında yer verilebilir. 

Kontüzyon Tedavi Edilmezse

Kontüzyon yumuşak doku yaralanmalarından biridir. Kontüzyonda açık yara görülmez, kapalı bir yaralanmadır. Kontüzyon oluşumuna neden olan doğrudan travmalar, düşme, spor yaralanmaları gibi durumlar yumuşak doku hasarına ve beraberinde başka problemlere de neden olabilir. Darbe alma gibi bir travma sonrasında etkilenen bölge ve çevresinde renk değişikliği, şişlik, ağrı, hareket kısıtlılığı gibi şikayetleri olan hastalar bir sağlık kuruluşuna başvurmalıdır.

Kontüzyon tedavi edilmezse kontüzyon ve beraberindeki sağlık durumu gözden kaçırılır ve geri dönüşü daha zor olur. Örneğin bir travma sonrasında kapalı kırık oluşan hastada yumuşak doku da etkilenebilir ve kontüzyon görülebilir. Hasta morarma ve şişliğe neden olan kontüzyonu ciddiye almazsa hem kırığın hem de yumuşak doku hasarının tedavisi gecikir ve tedavinin başarı şansı düşer, çok daha ciddi durumlar meydana gelebilir. Hastadaki morarma bulgusu bazen iç kanamayı işaret eder, iç kanama için erken teşhis ve tedavi önemlidir.

Kontüzyona Ne İyi Gelir? 

Yeni oluşan kontüzyon için buz uygulamak, elastik bandajla yeterli basınç uygulamak, etkilenen bölgeyi kalp seviyesinden yukarıda pozisyonlamak, bu bölge kol ise askı kullanmak faydalıdır. Özellikle sporcularda bir süre ağır spordan uzak durmak, manuel terapi ve fizik tedavi gerekebilir.

Kontüzyona iyi gelen bazı öneriler kısaca şöyle sıralanabilir:

• Elastik bandaj uygulaması
• Etkilenen bölgeyi kalp seviyesinden yukarıda pozisyonlamak
• Kol askısı kullanmak
• Soğuk uygulamak
• Fizik tedavi
• Manuel terapi
• Zorlayıcı, ani hareketlerden kaçınmak
• Yorucu spora bir süre ara vererek istirahat etmek

Sporcular yumuşak doku yaralanmalarından korunmak için:

• Spora uygun zeminde spor yapmak
• Kendine uygun sporu seçmek
• Egzersiz şiddeti ve sıklığını dikkatli bir şekilde arttırmak
• Spora uygun ekipmanlar kullanmak
• Isınma, soğuma ve germe egzersizleri yapmak
• Sağlıklı ve dengeli beslenmek, iyi uyumak gibi davranışlarda bulunmalıdır.

Kontüzyona Ne İyi Gelmez?

 Kontüzyon sonrasında bölgeye ani yüklenmek, sağlıksız beslenmek, tekrar travmaya maruz kalmak gibi durumlar kontüzyona iyi gelmez. İleri yaştaki kişilerde kontüzyondan kaynaklı morluk daha geç iyileşir. İyileşme tamamlanmadan spora geri dönmek de tekrar bir yaralanma oluşumuna yol açabileceğinden önerilmez.

Kas dengesizlikleri, ısınma ve soğuma egzersizlerini ihmal etmek, spora uygun zemin ve ekipmanları tercih etmemek de yaralanmalara zemin hazırlar.

 Kontüzyona iyi gelmeyen ve/ veya yaralanmaya zemin hazırlayan bazı durumlar kısaca şöyle sıralanabilir:

• İleri yaş
• Tekrarlayan travmalar
• Tam iyileşmeden spora dönme
• Sağlıksız beslenme, sigara kullanımı
• Isınma ve soğuma egzersizlerini ihmal etmek
• Spora uygun olmayan zeminde spor yapmak
• Kas dengesizlikleri
• Kas kısalıkları
• Enfeksiyon
• Spor için uygun olmayan ekipman kullanımı
• Zeminin spora uygun olmaması
• Yapılan sporun şiddetinin kişiye uygun olmaması

Kontüzyon İlaçları

Kontüzyon sonucunda etkilenen bölge ve çevresinde morarma, şişlik gibi bulgularla bazı hastalarda ağrı şikayeti oluşur. Hastaların bulgu ve şikayetlerine yönelik olarak doktor tarafından reçete edilen ağrı kesici ve steroid olmayan anti- inflamatuar) ilaçlar kullanılabilir.  

İlaçların suyla alınan kapsül, tablet formları ve bölgeye sürülerek uygulanan jel, merhem, krem formları bulunur.

Kontüzyon tedavisi için kullanacağınız ilaçlar konusunda bir doktora danışmalısınız. Bilinçsiz ilaç kullanımının faydadan çok zararlı etkileri olabilir.

Çocuklarda Kontüzyon

Kontüzyon çocukluk döneminde de görülebilir. Çocuklarda spor yaralanmaları, spor veya oyun sırasında arkadaşla çarpışma, darbe alma, düşme gibi nedenlerle kontüzyon oluşabilir. Çocuklardaki kontüzyonun tedavisinde soğuk uygulama, elastik bandaj uygulama ve çocuğun bir süre spora ara verip dinlenmesi gibi yöntemler etkili olmaktadır.

Çocukta kontüzyon sonucu etkilenen bölgede morarma, şişlik gözlenir. Ağrı ve hareket kısıtlılığı varsa doktora başvurmakta fayda vardır. Çocuklarda kontüzyonu tedavi etmekten ziyade oluşumunu önlemek daha önemlidir. Spor yapan çocukların spor yaralanmalarından korunması için koruyucu ekipman kullanması, spora uygun giyinmesi, spor yapılan zeminin spora uygun olmasına dikkat edilmelidir.

Kontüzyon İçin Hangi Doktora Gidilmelidir?

Darbe alma gibi bir travma sonrasında ciltte renk değişikliği, morarma, şişme bulguları olan hastalar hareketlerinde kısıtlılık yaşıyorlarsa ve/ veya ağrıları fazlaysa bir doktora muayene olmalıdır.  Bu bulgu ve şikayetleri olan kişiler ortopedi ve travmatoloji bölümlerine başvurabilir.

Morarmayla birlikte görülen şiddetli ağrı ve hareket kısıtlılığı kapalı kırığa işaret edebilir. Bir travma sonrasında şiddetli ağrı ve hareket kısıtlılığı dikkat edilmesi ve mümkün olan kısa bir sürede doktora başvurulması gereken durumlardandır.