Aşil Tendonu Ameliyatı Nedir?

Aşil tendonu, baldır kasını topuk kemiğine bağlayan güçlü bir doku grubudur ve yürümek, koşmak, zıplamak veya ayakta durmak için kritik öneme sahiptir. Bu tendon, aşırı kullanımdan veya ani ters bir hareketten dolayı hasar görebilirken, normal işlevini ve gücünü geri kazandırılması için ameliyat edilmesi gerekebilir. İşte aşil tendonu ameliyatı; bu tendonun yeniden yapılandırılmasını veya değiştirilmesini içeren bir cerrahi prosedürdür.

Ayrıca bu ameliyat topuk dikeni gibi aşil tendonuna doğrudan zarar vermeyen ayak ve ayak bileği sorunlarını tedavi etmek için de uygulanabilen bir prosedürdür.

Aşil Tendonu Ameliyatı Türleri

Aşil tendonunun kopması, alt bacağın arka kısmını etkileyen bir yaralanmadır. Bu yaralanma, çoğunlukla sporcularda görülür ancak herkeste de olabilir. Baldırın arkasındaki kasları topuk kemiğine bağlayan bu güçlü bağ dokunun, aşırı gerilmesi tamamen veya kısmen kopmasına sebep olurken ameliyat edilmesi gerekebilir. Yapılacak olan ameliyatlarda tendonun durumuna göre farklı işlemler yapılırken, yapılacak bu işlem ameliyat türüne de ismini vermektedir. Aşil tendonu ameliyatı türleri şunlardır:

Aşil Tendonu Uzatma Ameliyatı 

Aşil tendonu üzerindeki baskıyı azaltmak için baldır kaslarının uzatılmasını içeren gastroknemius kasının uzatılması işlemidir. (gastro durgunluğu)

Aşil Tendonu Onarım Ameliyatı 

Aşil tendonu onarımı, aşil tendonunun önemli bir kısmı sağlam olduğunda uygulanan bir cerrahidir. Bu işlem sırasında hasarlı tendon kısmı çıkarılarak tendonun geri kalanı dikişlerle onarılır. Şayet tendinoza neden olan bir kemik çıkıntısı varsa, aşil tendonu ameliyatı sırasında o kemik çıkıntısı da tıraş edebilir.

Aşil Tendonu Transferi Ameliyatı 

Aşil tendon transferi işlemi genellikle tendonun çoğu hasar gördüğünde gerçekleştirilir. Bu işlem esnasında hasar görmüş ve düzeltilmeyecek durumda olan aşil tendonu genellikle ayak başparmağının aşağıya bakmasına yardımcı olan tendon ile değiştirebilir.

Aşil Tendonu Kopması Ameliyatı 

Aşil tendonu kopması ameliyatında, tendonun yırtık uçlarının dikişlerle yeniden bağlanması işlemi yapılmaktadır. Aşil tendonu ameliyatı esnasında muhtemelen aşil tendonunun bir greft ile değiştirilmesi işlemi (tendon transferi), tendon bulunan kronik hasarın kopmasına neden olması durumunda yapılmaktadır.

Aşil tendonu onarımı veya tendinozun değiştirilmesi genellikle açık ameliyat prosedürü ile yapılmaktadır. Bunun yanında yırtık veya kopuk aşil tendonu ameliyatı yaparken minimal invaziv (cerrahi)yani kapalı ameliyat tekniği ile de uygulanabilir. Açık cerrahide, bacağın arkasında topuğun üzerinde daha büyük bir kesi gerekirken, minimal invaziv cerrahide, prosedür daha küçük bir kesi ve kamera yardımı ile yapılmaktadır. Bu arada yapılacak olan ameliyat türü ve tekniği kişinin durumuna en uygun olacak şekilde cerrah tarafından belirlenir.

Aşil Tendonu Ameliyatı Neden Yapılır?

Aşil tendonu kopması veya yırtılması durumunda aşil tendonu ameliyatı yapılmasına ihtiyaç duyulabilirken, genellikle birçok aşil tendonu kopması vakası için ameliyat önerilmektedir ancak ameliyat gerektiren vakalarda bazı durumlarda, ağrı kesici ilaç veya bacağın hareket etmesini önlemek için geçici bir alçı uygulaması gibi başka tedaviler uygulanması önerilebilir.  

Aşil tendonu ameliyatının amacı, tendonun gücünü ve düzgün çalışmasını sağlamaktır. Ameliyat yapılmasını gerektiren nedenler şu şekilde sıralanabilir;

Aşil Tendinozu

Aşil tendinozu; genellikle tendinit olarak başlayan bir aşil tendonu yaralanması türüdür.  Genellikle tendinit durumunda ameliyatsız tedavi şekli önerilmektedir ancak durum tedavi edilmezse veya cerrahi olmayan bakıma iyi yanıt vermezse cerrahi, işlem gerekli hale gelebilir. Tendonda görülen sürekli tahriş ve iltihaplanma, aşil tendinozu adı verilen ve cerrahi onarım gerektirebilecek dejeneratif bir duruma yol açabilir.

Aşil Tendonu Yırtığı ve Kopması

Aşil tendonu yırtılması veya kopması, tendonun kuvvetle gerilmesinden kaynaklanan ciddi bir yaralanmadır. Bu tür bir travma spor veya kaza sırasında meydana gelebilirken, çok fazla gerilmesi kısmi veya tam bir yırtılmaya neden olabilir. Bu durum tendonun topuk kemiğinden ayrıldığı anlamına gelmektedir. Yaralanmanın ciddiyetine bağlı olarak, yırtık tendon ameliyatla onarılması gerekebilirken, bazı durumlarda vücudun başka bir yerinden alınacak tendon kullanarak aşil tendonunun değiştirmesi gerekebilir. Bunun yanında yoğun olarak görülen aşil tendonu kopmasını fark etmemek mümkün değildir.  Bu belirtiler şu şekildedir;

• Baldıra tekme vurulduğu hissi
• Muhtemelen topuk yakınında şişlik ve şiddetli ağrı 
• Yürüme esnasında ayağın aşağıya doğru bükülememesi veya yaralı bacağın itilememesi
• Etkilenen bacağın ayak parmaklarının üzerinde durulamaması
• Yaralanma meydana geldiğinde bir kütleme veya çatırtı sesi

Ayak Kusurları

Bazı durumlarda aşil tendon problemlerine neden olan ayak kusurları veya deformiteler için ameliyat yapılması gerekebilir. Charcot ayağı (ayakta enfeksiyon kaynaklı hastalık) ve Haglunds deformitesi (topuğun arkasında kemiksi genişleme) olarak bilinen koşullar, yapılacak olan aşil tendonu ameliyatı ile tedavi edilerek sebep olduğu aşil tendonu probleminin ortadan kaldırılması amaçlanır.

Plantar Fasiit (Topuk dikeni)

Plantar fasit (topuk dikeni) ve topuk ağrısı şikayetleri evde yapılan bakımlara ve uzmanın yaptığı tedavilere yanıt vermiyorsa, baldır kası ve aşil tendonu üzerindeki gerginliğinin azaltılması, semptomlarda rahatlama sağlayabilir. Bunun sağlanması için aşil tendonu ameliyatı yapılması gerekir.

Aşil tendonu ameliyatı genellikle normal egzersiz rutinlerine ve spor aktivitelerine dönmek isteyen aktif kişilere yapılmaktadır. Bir kişiye bu ameliyatın yapılıp yapılmamasının belirlenmesinde, uzman hasta açısından ameliyatın riskleri ve faydalarını tartarak öyle karar verir.

Aşil Tendonu Ameliyatı Nasıl Yapılır?

Aşil tendonu ameliyatı sonrası hasta genellikle aynı gün eve gidilebilir ancak bazı durumlarda birkaç gün hastanede yatması gerekir. Ameliyat, yaralanmanın boyutuna bağlı olarak genellikle 30 dakika ile iki saat arasında süren bir işlemdir ve genel anestezi altında yapılır. Ancak bazı durumlarda bölgesel anestezi kullanılarak da yapılması tercih edilebilir. Aşil tendonu ameliyatı öncesi bazı hazırlıkların yapılması gerekir, bu hazırlıklar şu şekildedir;

İşlem Öncesi

• Öncelikle problemin tespitine yönelik ultrason, direkt grafi( X ışınları içeren görüntüleme yöntemi) veya manyetik rezonans(MR) gibi görüntüleme yöntemleri kullanılır ve problem tespit edilir.
• Hastanın genel sağlık koşullarını kontrol amaçlı, kan ve idrar testleri yapılır.
• Alerji, kanama bozukluğu, kronik bir rahatsızlık ve aile hastalık öyküsü olup olmadığı belirlenir. 
• Ameliyat lokal anestezi ile yapılacaksa işlemden 2 saat öncesi, genel anestezide ise 6 saat öncesi yeme içme sonlandırılır
• Takviye ve kan sulandırıcı ilaçların alımına ara verilir.
• Enfeksiyon riskini önleme amaçlı antibiyotik uygulanır.
• Diş implantı ve takı gibi metal aksesuarlar çıkartılır.
• Alkol ve sigara kullanımı en az birkaç hafta önceden sonlandırılır.
• Şayet kesi alanında (baldırda) kıl varsa tıraş edilir.
• Damar yolu açılır.
• Uygun görülürse lavman yapılır. 
• Genel anestezi ile yapılıyorsa, solunum destek cihazı takılır.
• Ateş ve nabız gibi yaşamsal değerler kontrol edilir ve genel anestezi verilir. (Duruma göre lokal anestezi de yapılabilir.)

İşlem Sırasında

Aşil tendonu ameliyatı işlem basamakları aşil tendonunda ne tür bir işlem yapılacağına ve tekniğine göre değişebilmektedir. Mesela aşil tendonu germe işlemi ile değişim işlemi arasında farklılıklar bulunması doğaldır. Geleneksel ameliyat tekniği olan açık ameliyatla yapılan aşil tendonu ameliyatı işlem basamakları şu şekildedir;

• Öncelikle anestezi etkisindeki hasta yüzüstü olarak ameliyat masasına yatılır.
• Ameliyat bölgesi steril bir şekilde temizlenir.
• Sterilize edilen baldır derisi ve kası boyunca bir kesi yapılır. (Minimal invaziv tekniği ile yapılacaksa daha küçük bir kesi yapılır.) Yapılan kesi direk aşil tendonu üzerinde yani topuk üstünden de yapılmaktadır.
• Yapılan kesiden aşil tendonunun görünür hale getirilmesi için tendon kendini çevreleyen zardan ayrılır. Hasar görmüş tendonun parçalarını çıkarılır veya tendondaki yırtık onarılır. 
• Gerektiği durumlarda ayaktan alınacak başka bir tendonla değiştirme işlemi yapılır.
• Şayet varsa tendondaki diğer onarım işlemleri tamamlandıktan sonra kesi alanı dikiş veya zımbalarla kapatılır.
• Pansuman ve bandajlama yapılarak işlem sonlandırılır. Bandajlama sırasında iyileşme döneminde kesi alanının korunması için birkaç ay boyunca bir atel alçı veya bot kullanılabilir.

Aşil Tendonu Ameliyatı Yan Etkileri

Aşil tendonu ameliyatının yapılması genellikle çok aktif sporlarla uğraşan kişilerde tercih edilmesinin yanında, ihtiyaç durumunda herkese uygulanabilir. Bu işlemin anestezi ve cerrahi kaynaklı bazı yan etkileri olabilirken, olası yan etkiler şu şekilde sıralanabilir;

• Ateş
• Anesteziye karşı oluşabilecek etkiler veya ilaca bağlı alerji gelişmesi
• Kesi alanında oluşabilecek kanama, akıntı, şişlik veya kızarıklık
• Kusma ve mide bulantısı
• Ağrı ve acı
• Nefes almada zorluk

Aşil Tendonu Ameliyatı Riskleri

Bilindiği gibi her türlü ameliyat, komplikasyon ve risk içermektedir. Dolayısıyla aşil tendonu ameliyatının da belirli risk ve komplikasyonları bulunmaktadır. Bu risk ve komplikasyonlar şu şekilde sıralanabilir;

• Çevre sinir ve dokularda hasar
• Akciğer ve bacaklarda kan pıhtısı atması
• Kan damarlarında hasar
• Geçici ve kalıcı uyuşmalar
• Enfeksiyon 
• Aşırı kanama
• İşlem yapılan alanda kızarıklık ve sertlik
• Dikilen tendonda dikişlerin açılması veya kopması sonucu yeniden ameliyat ihtiyacı
• Skar(yara)izi 
• Ayak bileği arkasında cilt hasarı
• Anormal cilt iyileşmesi sonrası ciltte koyuluk ve kalınlaşma
• Ayak bileğinde hareket kısıtlanması ve nadiren de olsa kalıcı yürüme zorluğu 
• Aşil tendonunun esneklik problemlerinden dolayı zıplama gibi fonksiyonlarda kısıtlama
• Beklenen iyileşmenin görülmemesinden dolayı yaşanan hayal kırıklığı
• Nadiren de olsa her cerrahi operasyon gibi aşil tendonu ameliyatı da ölüm riski içermektedir.

Aşil Tendonu Ameliyatı Sonrası İyileşme Ve Bakım

Aşil tendonu ameliyatı sonrası iyileşme süreci kişiden kişiye değişir. Ne kadar kolay ve hızlı iyileşeceği kişinin, genel sağlığına ve fiziksel uygunluk seviyesine, tendonun başlangıç durumuna ve başka faktörlere bağlıdır.  Ayağa tekrar ağırlık verebilmek için birkaç ay gerekebilir iken, bu süre zarfında koltuk değneği, dizlik veya tekerlekli sandalyeye ihtiyaç duyulabilir.

Aşil tendon ameliyatı sonrası tendonun kendi başına ağırlık taşıyacak kadar güçlü hale gelmesi için işlem sonrası dikkat edilmesi gerekenler konusunda titizlik gösterilmesi gerekir. Dikkat edilmesi gerekenler şu şekilde sıralanabilir;

• İşlem sonrası en az 1-3 gün arası hastanede yatılması gerekirken, refakatçi desteği ile ayağa kalkmak mümkündür. Aşil tendonu ameliyatı sonrası yürüme esnasında işlem yapılan ayağa basılmamalı, yürüteç, koltuk değneği, baston veya tekerlekli sandalye yardımı alınmalıdır.
• Pıhtı atması riskine karşı gerekiyorsa kompres çorabı giyilmeli ve kan sulandırıcılar kullanılmalıdır.
• Enfeksiyon oluşmaması için işlem yapılan alan temiz tutulmalı ve pansuman yapılmalıdır. Ve gerektiğinde önerilen şekilde antibiyotik alınmalıdır.
• Aşil tendonu ameliyatı sonrası ağrılar olabileceği için tavsiye edilen ağrı kesiciler kullanılmalıdır.
• Tuvalet, merdiven çıkma gibi rutin aktiviteler esnasında ani hareketlerden kaçınılmalı, işlem yapılan ayak zorlanmamalıdır.
• Aşil tendonu ameliyatı sonrası ödem ve şişliğin önlenmesi için istirahat ve uyuma esnasında ayak baş hizasının üstüne çıkarılmalıdır.
• İşlem sonraki 2 hafta boyunca kesi alanına su değdirilmemelidir.
• Sauna, havuz, buhar banyosu gibi alanlardan kesi alanı iyileşene kadar uzak durulmalıdır.
• İki hafta sonunda kontrole gidilmeli ve sonrasında belirlenen sürelerde rutin kontroller aksatılmamalıdır.
• Aşil tendonu ameliyatı sonrası fizik tedavi hareket açıklığını ve gücü geri kazanmaya yardımcı olacağı için aksatılmamalıdır.
• İyileşme döneminde aşırı ağrı, akıntı, kızarıklık ve ateş durumunda acil uzmana danışılmalıdır.
• 4-6 ay süresince zorlayıcı ve rekabetçi sporlardan uzak durulmalıdır.
• Aşil tendonu ameliyatı sonrası beslenme de lifli gıdalar tüketilmelidir, çünkü hareket kısıtlılığı olacağı için bağırsak hareketlerinde yavaşlama veya durma yaşanabilir. İyileşme sürecini hızlandırmak için protein içerikli besinler tüketilmeli ve günde en az 2 litre su içilmelidir.
• Tam iyileşme sağlanana kadar (4-6 ay) sigara ve alkol alımından uzak durulmalıdır.
• İdeal kilonun korunması için sağlıklı yaşam koşulları oluşturulmalıdır.
• Bacak ve ayak bileğini güçlendirmek için önerilen egzersizler yapılmalıdır

Aşil tendonu ameliyatı sonrası genellikle on gün sonra dikişler alınırken, çoğu kişi yaklaşık altı ay sonra normal günlük aktivitelerine dönebilmektedir. Bununla birlikte tam iyileşme ve rekabetçi sporlara dönüş süresi dokuz aydan bir yıla kadar sürebilir. Kişi aşil tendonu ameliyatı sonrası süreçte birkaç ay dolaşmakta zorluk çekilebilirken, bu ameliyatı geçirenlerin % 80 ila 90'ı tamamen iyileşirler.