Kök Hücre Tedavisi

Kök Hücre Tedavisi Nedir?

Kök hücre tedavisi, iltihabı azaltarak ve bağışıklık sistemini modüle ederek vücuttaki hasarlı hücreleri onarmak için tasarlanmış rejeneratif tıp uygulamasıdır. Kök hücre tedavileri; Crohn hastalığı, Parkinson, otoimmün hastalıklar, ortopedik rahatsızlıklar ve travmatik yaralanmalar gibi çeşitli durumları tedavi etmek veya vücudun, rahatsızlıkların semptomlarını uzun süreli hafifletecek kadar iyileşmesi sağlamak için kullanılmaktadır. Bu etkinin hastaların yaşam kalitesini önemli ölçüde arttırdığı söylenebilir.

Kök Hücre Nedir?

Kök hücreler, çeşitli spesifik hücre tiplerini farklılaştırma veya geliştirme potansiyeline sahip ilkel hücrelerdir. Bir kök hücrenin temel özelliklerinden biri işlevlerini ve özelliklerini üstlenerek başka herhangi bir hücre türüne dönüşebilmeleridir. Kök hücreler, karaciğer hücreleri, kas hücreleri, kan hücreleri ve belirli işlevlere sahip diğer hücreler gibi bölünerek çoğalabilen ve vücudun özel hücrelerinin yerini alabilen hücreler olarak düşünülebilir.

Kökenlerine ve farklılaşma yeteneklerine bağlı olarak farklı kök hücre türleri vardır. Kök hücrelere farklılaşmamış hücreler adı verilir çünkü henüz belirli bir doku veya organı oluşturacak gelişimsel bir dokuya bağlanmamışlardır. Belirli bir hücre tipine geçiş süreci farklılaşma olarak bilinir. Vücudun bazı bölümlerinde, kök hücreler mevcut dokuyu yenilemek ve onarmak için düzenli olarak bölünür. Kemik iliği ve gastrointestinal sistem, kök hücrelerin dokuyu yenilemek ve onarmak için görev yaptığı alanlara örnek olarak verilebilir. 7 ana tip vücut hücresi vardır. Bunlar;

• Kemik hücreleri
• Kan hücreleri
• Kas hücreleri
• Yağ hücreleri
• Deri hücreleri
• Sinir hücreleri 
• Kök hücreleri

Bir kök hücre, diğer hücrelerden herhangi birinin yerine geçebilir. Vücut bölümlerinin çoğu kök hücreler tarafından desteklenen, doğuştan gelen yenilenme yeteneklerine sahiptir ancak çoğu vücut bölümlerinin düzgün bir şekilde yenilenmeleri için yardıma ihtiyaçları vardır. Kök hücre tedavisi burada devreye girmektedir.

Kök Hücre Tedavisi Hangi Hastalıklarda Kullanılır?

Dizde Kök Hücre Tedavisi

• Kök hücre tedavisi genellikle diz kireçlenmesi (osteoartrit) durumunda uygulanmaktadır. 
• Diz kireçlenmesinde, kemiklerin uçlarını örten kıkırdak bozulmaya ve yıpranmaya başlar. Kemikler bu koruyucu kılıfı kaybettikçe birbirlerine sürtünmeye başlarlar. 
• Ostreoartrit, diz eklemi kıkırdağının kademeli olarak bozulmasına yol açan kronik dejeneratif bir hastalıktır. Ostreoartrit ayrıca diz ekleminde kırık, tendon hasarı ve bağ yırtılmaları gibi daha önce meydana gelen bir yaralanmanın sonucu olabilir.
• Bu durum ağrıya, şişmeye, sertliğe ve nihayetinde işlev ve hareket kaybına yol açar.
• Diz kireçlenmesinde kök hücre tevdisi kıkırdak gibi vücut dokularının bozulmasını onarmaya ve yavaşlatmaya yardımcı olmak için vücudun kendi iyileştirme mekanizmalarını kullanır.
• Tedavi iltihaplanma ve dejenerasyon alanlarında, çevredeki kıkırdağı olumlu yönde etkileyebilecek bağışıklık sistemi aktivitesini değiştirme yeteneği sergiler. 
• Diz ağrılarına kök hücre tedavisi uygulanabileceği gibi; diz için kök hücre tedavisi kireçlenmeden kaynaklanan iltihabı azaltmayı, kıkırdağı onarmayı veya hasarın ilerlemesini durdurmayı ve diz protezi ameliyatını geciktirmeyi veya önlemeyi sağlayabilen minimal invazif bir prosedürdür.
• Eklem ağrısına kök hücre tedavisi, ağrıyı azaltan proteinleri vücuda yeniden kazandırır.

Kanserde Kök Hücre Tedavisi

• Kanserde kök hücre tedavisi, kök hücre nakli olarak bilinmektedir. Kök hücre nakli, normal kan hücreleri kanserden dolayı etkilenmiş hastalarda, kusurlu veya hasarlı hücrelerin yerini sağlıklı hücrelerin almasının sağlandığı bir prosedürdür. 
• Kişi kansere yakalandığında ve radyasyon veya kemoterapi aldığında, kemik iliği zarar görebilir ve kök hücreler yok olabilir. 
• Kemik iliği, kemiklerin yeni kan hücreleri yapan bir parçasıdır. Kök hücre nakillerinde hematopoetik kök hücreler kullanılır. Bu hücreler ilk olarak kemik iliğinde üretilir ve oksijen taşıyan kırmızı kan hücrelerine, kanın pıhtılaşmasına yardımcı olan trombositlere ve enfeksiyonla savaşmaya yardımcı olan beyaz kan hücrelerine dönüşür.
• Kemik iliğinin zarar görmesi halinde vücut kök hücre kullanmadan kan ve diğer bileşenleri yapamayacağı için kişinin bağışıklık sistemini azalır. 
• Bu durumda kemik iliğindeki hastalıklı kök hücrelerin yerini alması için sağlıklı kök hücrelerin nakledilmesi gerekir. 
• Kanserde kök hücre tedavisi; kemik iliği büyümesi uyarır, bağışıklığı artırır, kemoterapi ve radyoterapi uygulama dozunun yükselmesini sağlayabilir ve tedavi olasılığını arttırır. 
• Kök hücre nakli yaygın olarak kan ve lenfatik sistemi etkileyen kanserleri, lösemi ve lenfomayı tedavi etmek için kullanılır.
• Otolog ve allojenik olmak üzere iki tür kök hücre nakli vardır. 
• Otolog kök hücre naklinde hücreler, kemoterapiden önce hastanın kendi kemik iliğinden alınmaktadır.Kanser tedavisinde sonra ise yenisiyle değiştirilmektedir.
• Allojenik kök hücre naklinde ise kök hücreler, dokusu hastaya en çok benzeyen bir donörden alınır.
• Küçük hücreli akciğer kanserinde kök hücre tedavisi konusunda ilerleme kaydedilse de daha iyi tedavi stratejilerine ihtiyaç sürmektedir.

Gözde Kök Hücre Tedavisi

• Gözde kök hücre tedavisine, göze gelen fiziksel veya kimyasal yanıklar gibi yaralanmaların limbal kök hücre eksikliğine neden olduğu durumlarda başvurulur.
• Limbal kök hücreler, gözün sklera (gözün beyaz kısmı) ile kornea (gözün açık ön kısmı) arasındaki sınırda, limbus adı verilen bir kısımda bulunur. Bu limbal kök hücrelerin işlevi, korneanın dış tabakasındaki hasarı iyileştirmektir. 
• Limbal kök hücre eksikliği gözde ağrıya, ışığa duyarlılığı, iltihaba ve hatta körlüğe neden olabilir.
• Kök hücre tedavisi, hasar görmemiş limbusun küçük bir bölümünü alarak ve hücre kültürü teknikleri kullanarak büyütülmesini içerir. Bu hücreler ile kornea tabakası üretilir ve göze geri nakledilir.
• Bu teknik, derin kornea stroması (kornea kalınlığını oluşturan yapı) hasarı olmadığı durumlarda görüşü yeniden kazandırmak için yeterli olabilir.

İşitme Kaybına Kök Hücre Tedavisi

• Koklea (kulak salyangozu) duyu epitelinde bulunan tüylü hücreler, çevrede uyandırılan mekanik ses dalgalarını anlamaktan sorumlu temel duyusal yapılardır. Bu duyusal yapılara verilen yoğun hasar, kalıcı işitme kaybına neden olabilir. 
• İşitme fonksiyonlarını iyileştirmek için mevcut stratejiler, işitme engelli hastaların işitme kapasitesini sınırlı ölçüde geri kazandırabilen işitme cihazları veya koklea imptlantlarıdır. 
• İşitme engelliler için kök hücre tedavisinin kullanılması, işitme hasarını kurtarmak ve işitme fonksiyonunu yeniden oluşturmak için umut verici bir yaklaşımdır. 
• Kök hücre tedavisi, sensörinöral (tüy hücreleri) işitme kaybını iyileştirmek ve işitme hasarını gidermek için hala gelecek vaat eden bir stratejiden ileri gidememiştir. 

Felçte Kök Hücre Tedavisi

• Felç geçiren hastalarda, beyin nöronu dakikalar içerisinde ölür ve ölü hücreler geri gelmezken bazı dokular canlı kalmayı başarır ancak çalışmazlar. 
• Araştırmalar, hayvan deneyleri ve felçten dolayı kollarını yıllarca kaldıramayan hastalarda yapılan denemelerden sonra felçte kök hücre tedavisi için umut verici kanıtlar ortaya koymuştur.
• Beyin hasarında kök hücre tedavisi ve beyincik küçülmesi kök hücre tedavisinde de beyin dokusunu koruma ve merkezi sinir sistemi yaralanmaların veya hastalıkların tedavisi için kök hücre araştırmaları bulunmaktadır.
• Araştırmalar, yetişkin nöral kök hücrelerin rejeneratif ve onarıcı özelliklere sahip olduğunu göstermiştir.
• Bu tedavileri ve ortaya koyduğu sonuçları anlamak için çalışmalar halen devam etmektedir.  

Tüp Bebek Kök Hücre Tedavisi

• Yenileyici yeteneklerinden dolayı kök hücreler, kadınlarda ve erkeklerde kısırlık tedavilerini iyileştirmek için umut verici bir araç olarak görülmektedir.
• Tekniğin alternatif bir tüp bebek tedavisi olarak kullanılması için zaman gerektirdiği düşünülse de tüp bebek kök hücre tedavisi olarak bebek sahibi olan çiftler bulunmaktadır.
• İleri yaşlı, azospermli, düşük over rezevli ve erken menopozda kök hücre tedavisinin daha başarılı olduğu bilinmektedir. 

Alzheimer Kök Hücre Tedavisi

• Alzheimer kök hücre tedavisi, gelecekte Alzheimer hastalığı için ileriye dönük bir tedavi olma potansiyeli göstermektedir.
• Çalışmalar halen erken aşamalarındadır. Güvenlik ve etkinliği gösteren daha fazla çalışmaya ihtiyaç duyulmaktadır.

Tip 1 Diyabette Kök Hücre Tedavisi

• Tip 1 diyabette kök hücre tedavisi ile ilgili araştırmalarda, pankreas hücrelerinin beta hücrelerini taklit edecek şekilde programlanabileceği bulunmuştur.
• Hücreler insülin üretmeyi başarmış ve gelecekte nakil için kullanılabileceğine dair umut olsa da tip 1 diyabette kök hücre tedavisi için daha fazla araştırmaya ihtiyaç duyulmaktadır. 

Kas Erimesinde Kök Hücre Tedavisi

• Kas distrofisi olarak da bilinen kas erimesi, kas kütlesinin zayıflaması ve kaybıdır.
• Kas erimesi durumunda hayati kas proteininin yokluğu veya mutasyonu, kasın ileri derecede dejenerasyonuna yol açarak dayanıklılık kaybına ve uzuv deformasyonlarına yol açmaktadır.
• Kas erimesinde kök hücre tedavisi, hastalara umut olmuştur.
• Kas erimesi kök hücre tedavisinde hastaların kemik iliğinde bulunan mezenkimal kök hücrelerden yararlanılmaktadır. 
• Kök hücre, kaslara kendini yenileme ve çoğalma özelliğini kazandırmayı başarmıştır.
• Bu hücreler, hasarlı kas onarımına yardımcı olur, fonksiyonel protein seviyesini iyileştirir, yaralı sinirleri onarır, kas hücresi lezyonlarını azaltır ve kasların işlevlerini arttırır potansiyele sahiptirler.
• Kök hücrelerin gelişim ve farklılaşma özellikleri, sağlıklı kas liflerinin oluşumuna yardımcı olur böylelikle kök hücrelerle kas erimesi tedavisi hasarlı hücreleri değiştirerek kas gücünü artırabilir.

Crohn Hastalığında Kök Hücre Tedavisi

• Crohn hastalığı sindirim sistemi zarının iltihaplanmasıyla sonuçlanan uzun süreli bir rahatsızlıktır. Crohn hastalığı olan kişilerde ishal, karın ağrısı, aşırı yorgunluk ve kilo kaybı gözlenebilir. 
• Hastalık tedavi edilmediğinde yaşam kalitesi üzerinde önemli bir etkisi vardır. 
• Kök hücre tedavisi gastrointestinal sistemdeki T hücresini aktive eder, vücudun ağrı ve rahatsızlığa neden olan kronik iltihaplanmaya, bir bağışıklık tepkisi oluşturmayı amaçlar. 
• Crohn hastalığında kök hücre tedavisi üzerine yapılan çalışmalar neticesinde uzun vadede güvenli olduğu sonucuna varılmıştır. 
• Tedavi; iltihabı hafifletmeyi, hasarlı hücreleri onarmayı, ağrı ve rahatsızlığı ortadan kaldırmayı vaat etmektedir.

ALS Hastalığında Kök Hücre Tedavisi

• ALS, kasları kontrol eden beyindeki ve omurilikteki sinir hücrelerinin öldüğü, kas kontrolünün azalmasına ve sonuçta nefes almak için gerekli kas kontrolünün kaybedilmesi nedeniyle ölüme neden olan ilerleyici bir sinir sistemi hastalığıdır.
• Henüz ALS için bir tedavi bulunmamaktadır. Kök hücre tedavisi için ALS’nin nedenleri ve olası tedavileri hakkında araştırmalar sürmektedir.
• ALS hastalığı için hücre temelli tedaviler hala deneyseldir ve hastalara herhangi bir potansiyel faydası olup olmadığını anlamak için denemelere ihtiyaç vardır. 

Vitiligo Kök Hücre Tedavisi

• Vitiligo; düzensiz beyaz lekelere, pigmentasyon ve melanositlerin (sinirsel kökenli hücreler) yok olmasına neden olan, kronik ve tekrarlayan bir cilt hastalığıdır.
• Vitiligoda vücudun kendi bağışıklık sistemi, cildin renk üreten hücrelerine saldırır ve zarar verir. Otoimmün hastalık olarak kabul edilir.
• Mezenkimal kök hücrelerin immünosupresif ve immünomodülatör özelliklere sahip olduğu bulunmuştur. 
• Vitiligo için mezenkimal kök hücrelerin uygulanması melanositlere daha fazla zarar gelmesini önleyerek, hastalığın ilerlemesini azaltmaktadır. 
• Vitiligoda kök hücre tedavisinin amacı, cildin zarar görmüş renk üreten hücrelerini yenilemek ve anormal bağışıklık sistemini düzenlemektir.

Diş Kök Hücre Tedavisi

• Kök hücreler, diş yaralanmaları ve diş eti çekilmesi gibi çeşitli diş rahatsızlıkları için bir tedavi seçeneğidir. 
• Doğal olarak kaybolan veya cerrahi olarak çıkarılan dişlerden, dental kök hücreler kolaylıkla elde edilebilmektedir. 
• Bu dokular hem çocuklar hem de yetişkin dişlerin pulpasından, diş kökünü kemiğe bağlayan pediodontal bağdan, gelişen köklerin uçlarından ve çekilmemiş dişe bitişik dokudan elde edilebilmektedir.
• Dentalpulpa kök hücreleri, hasarlı hücreleri onarmak için bir hücre kaynağıdır. İnsan pulpası olan süt dişlerinin pulpasından izole edilen kök hücreler, dentin üretme ve kemik oluşumunu indükleme kapasitesine sahiptir. 
• Diş kök hücre bankacılığı altında düzenlenen anlaşma ile pulpa kök hücreleri saklanabilmektedir.
• Çocukların süt dişlerinden ve ergenlerin yirmilik dişlerinden kök hücre etmek mümkündür.  
• Diş kök hücre bankacılığı, sahibinin ileride kullanımı için kök hücreleri yani süt ve 20’lik dişlerini korumayı amaçlamaktadır. 
• Diş dokusu laboratuvara ulaştıktan sonra kök hücreler izole edilir ve çoğaltılır, ardından sıvı nitrojende dondurulur. Depolama süresi 20 yıldır.
• Bu işlem diş kaybı yaşayan hastalar için uygulanmaktadır.
• Diş eti çekilmesi gibi problemlerde ise hastanın kendi diş etinden bir parça alınmaktadır. Ardından laboratuvar ortamında çoğaltılan hücreler hastaya 45 gün içerisinde ve 30 gün arayla enjekte edilir ve böylece diş etinin yenilenmesi sağlanır.

Kök Hücre Tedavisi İle Cilt Gençleştirme

• Kök hücre tedavisi, kök hücrelerin deri içine enjekte edilmesini ve lazer veya mikroiğneleme işleminden sonra uygulanmasını içerir.
• Ciltten fibroblast hücreler alınarak, hücrelerin kültürlenmesi beklenir. Hücreler kulak arkasındaki bölgeden, bölgenin görünümünü bozmadan alınır. Çıkarılan parça kök hücrenin çoğaltılabilmesi için Sağlık Bakanlığı tarafından onaylanmış laboratuvara gönderilir.
• Kültür sonrasında çoğaltılan kök hücreler enjeksiyon yöntemi ile hücrelerin öldüğü bölgelere aktarılır. 
• Cilt gençleştirme için kök hücre tedavisi yüz, boyun, gıdı, dekolte ve el bölgelerine uygulanabilir. 
• Kök hücre tedavisi, yara izi boyutunu azaltabilir ve daha iyi renk kalitesi, cildin esnekliği ve gelişmiş kontur onarımını sağlayabilir. 

Saç Kök Hücre Tedavisi

• Saç kök hücre tedavisi, vücudun kök hücrelerini kullanarak, saçın doğal büyümesini sağlayan yenilikçi bir saç ekim prosedürüdür. 
• Deri altındaki yağ tabakasından mezenkimal kök hücrelerin toplanması ve çoğaltılarak saçın dökülen bölgelerine enjekte edilmesini içerir. Böylece saç büyümesi ve saç köklerinin yenilenmesi sağlanır.
• Saç kök hücre tedavisi; doğal saç kökleri yeniler, incelen saç bölgeleri yoğunlaştırılır, saç çizgisine dolgunluk katar ve uzun ömürlü saç restorasyonu sağlar.

Kök Hücre Tedavisi Nasıl Yapılır?

• Kök hücre tedavisi çeşitli aşamaların tamamlanmasını gerektirir. Öncelikle hastaya çeşitli testler yapılır. 
• Prosedür, vücudun kendi yetişkin kök hücrelerini ve büyüme faktörlerini birden çok kaynaktan toplamakla başlar. 
• Yağdan türetilmiş kök hücreleri en sık karnın alt kısmından, kemikten türetilmiş kök hücreleri ise leğen kemiğinden toplanarak gerekli miktarda hücre elde edilmesi sağlanır.
• Kök hücrelerin toplanması yaklaşık bir saat sürer ve işlem sırasında hastanın ağrı hissetmemesi için hafif oral sedasyon veya lokal anestezi uygulanır. İşlem genel anestezi gerektirmez.
• Kandaki trombositten zengin plazma, periferik bir damardan (genellikle kolda)  toplanır ve işlenerek enjekte edilebilir hacme ulaştırılır.
• Kemik iliğinden kök hücre alınması sırasında ise bölge lokal anestezi ile uyuşturulur. Kemik iliği, krista iliakadan (kalça kemiği bölgesi) alınır. 
• Kök hücre enjeksiyonunun uygulanması, canlı röntgen (floroskopi) veya ultrason eşliğinde yapılır. Hücre ve büyüme faktörü etkilenen bölgeye, kök hücre lokal anestezi altında ve steril koşullar altında enjekte edilir.

Kök Hücre Tedavisi Sonrası Süreç

• Eklemlerle ilgili tüm kök hücre prosedürü 2-3 saat içinde tamamlanır. Hastalar kendi başlarına rahatça dışarı çıkabilir ve genellikle birkaç gün içinde işe ve günlük aktivitelere dönebilir ancak uygulama yapılan bölgeye darbeden ve yorucu egzersizlerden kaçınılmalıdır.
• İşlemden sonra hastalar enjeksiyon yapılan bölgede hafif bir hassasiyet hissedebilir. 
• Tedaviyi takip eden hafta boyunca hastaların iyileşme sürecinin hızlandırılması adına hafif aktiviteler yapılması önerilir. 
• Hastalar 4-6 hafta sonra normal aktivitelerine dönebilirler. 
• Kök hücre tedavisinden sonraki 6-12 aylık süre içerisinde eklem ağrısı hisseden çoğu hasta iltihapta azalma, ağrıda iyileşme ve hareketlilik ve işlevde bir artış hissetmeye ve iyileşmeye başlar. 
• Kanser gibi hastalıklar nedeniyle kök hücre tedavisi görenler, nakilden sonra halsiz hissedebilir ve iştahsızlık yaşabilirler. 
• Bu hastaların, kök hücrelerin kemik iliğine yerleşmesi ve yeni kan hücrelerinin üretilmeye başlaması süreci boyunca birkaç hafta hastanede kalmaları gerekebilir.
• Hastaların az sayıda kan hücresi olacağından düzenli kan nakli yaptırması ve trombosit nakli yaptırması gerekir. 
• Enfeksiyon riski yüksek olduğundan hastalık şüphesi olan kişilerden uzak durarak veya topluma çıkıldığında maske takılarak bağışıklık sisteminin korunması önemlidir.