Gonartroz

Gonartroz (Diz Kireçlenmesi) Nedir?

Gonartroz kıkırdak, kemik, kas, eklem arasında bulunan sıvı ve eklemi saran zar da olmak üzere dizin eklem yapılarında bozulma ve eklemin tamamının yetersizliği ile birlikte giden bir hastalıktır.

Temel özelliği eklem kıkırdağının ilerleyici kaybı ile birlikte eklemin altında bulunan kemikte, yeniden anormal bir şekillenmenin oluşmasıdır.

Gonartroz halk arasında ‘diz kireçlenmesi’ olarak da bilinir. Diz kireçlenmesi ileri yaş ve kadınlarda daha sık gözlenir. 65 yaş üzeri her on kişiden üçünde görülebilir.

Gonartroz Belirtileri Nelerdir?

Gonartroz yıkım oluşturmayana kadar belirti vermez. Belirti verdiğinde genelde ilerlemiştir.

Çoğu kez röntgende tespit edilen ve diz kireçlenmesi özellikleri gösteren eklemde, hiçbir şikâyet olmayabilir. Yani hastalık radyolojide vardır ama klinik olarak yoktur.

Diğer eklem hastalıklardan farklı olarak diz ekleminde kızarıklık ve ısı artışı da yoktur.

Hastalık belirti vermeye başladığında gözlenen yakınmalar:

• Ağrı: Diz kireçlenmesinin en önemli bulgusudur. Hastalığa özgü bir şekilde ağrı; hareketle artar, istirahat ile azalır. Derinden bir sızı, huzursuzluk şeklinde hissedilir.
• Eklemlerde sertlik: Diz kireçlenmesi yaşayan hastaların çoğu, eklemlerinde sertlik hissi olduğunu söylerler.
  
• Eklemlerde tutukluluk: Sabah uyandıktan sonra eklemi hareket ettirememe durumdur. Bu durum genellikle 30 dakikadan kısa sürer. 30 dakikadan uzun olanlarda kireçlenmeden çok, eklem romatizması düşünülür.
  
• Hareket kısıtlılığı: Eklemi belli bir açıya kadar hareket ettirebilirler. Bu açıdan sonra eklem hareket etmez.
  
• Eklemde kemiğe benzeyen çıkıntılar: Eklemin köşelerinde kemiksi çıkıntılar dokunulunca hissedilebilir. Genellikle ağrılıdır.
• Eklem çevresindeki dokuların şişliği: Eklemde bulunan sıvının ve ödemin çevredeki dokunun altında birikmesine bağlıdır.
  
• Eklemden ses gelmesi: Eklem hareket ettirilince sürtünme sesleri gelir. Diz kireçlenmesinin önemli bulgularındandır.
  
• Deformite (Şekil bozukluğu): Eklemden sonra gelen bacağın kalıcı olarak ya içe ya da dışa doğru dönmesidir.

Gonartroz Nedenleri Nelerdir?

Yaşlanma diz kireçlenmesinin en önemli nedenidir. İleri yaşlarda diz kireçlenmesi belirgin olarak artar.

• Yaş: Yapılan çalışmalara göre 65 yaş üzerinde risk belirgin olarak artar.
• Kadın Cinsiyeti: Kadın cinsiyette eklem kireçlenmesinin nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, hormonlar ve genetik yapının rol oynadığı düşünülüyor.
• Obezite: Kilo arttıkça kemiğe binen yük artar ve eklem yıkımı hızlanır. Obez olanlarda eklem kireçlenmesi, başladıktan sonra daha da hızlı ilerler.
• Genetik Yapı: Anne, baba ve yapılan ikiz çalışmalarında ailesinde diz kireçlenmesi olan kişilerde daha sık gözlenir. Primer gonartrozun (dizin kendisinden kaynaklanan) sebebi olabilir.
• Ekleme Gelen Ani ve Sert Darbeler: Trafik kazaları, yüksekten düşmeler gibi durumlar eklemi harap eder.
• Ekleme Uzun Süreli Alınan Darbeler: Mesleki olarak görülür. Özellikle sporcularda gözlenir. Futbolcular spor hayatlarından sonra diz kireçlenmesinden sık yakalanırlar.
• Doğumsal Bacak Anormallikleri: Doğuştan bacağında bir sakatlık varsa kişide, ilerleyen dönemlerde diz kireçlenme ihtimali artar.
• Metabolik Hastalıklar: Wilson (vücutta bakır birikimi), hemokromatozis (vücutta demir birikimi), okronozis gibi metabolik hastalıklarda, biriken zararlı maddeye bağlı olarak erken yaşlarda ortaya çıkabilir.
• Hormonal Hastalıklar: Büyüme hormonu, paratiroit hormonu fazlalığında; tiroit hormonu azlığında ve diyabette diz kireçlenmesi, daha erken yaşta ve daha sık gözlenir.
  
• Diğer Kemik ve Eklem Hastalıkları: Daha önce bağ yırtılması veya eklem romatizması olan hastalarda ve dizden cerrahi operasyon geçirmiş kişilerde diz kireçlenmesi daha sık gelişir.

Gonartroz (Diz Kireçlenmesi) Teşhisi

Gonartrozun tanısı genellikle klinik olarak hastanın şikâyetleriyle ve radyolojik bulgulara dayanır. Tam kan, biyokimya ve tam idrar tahlili normaldir.

• Anamnez: Ağrı tipik olarak derin yerleşimli, huzursuzluk verici, başlangıçta yavaş, aktivite ile artan, istirahat ile düzelen ve sadece şikâyet duyulan eklemdedir.

İlerleyen dönemlerde ağrı artık istirahatte de görülmeye başlar.

Özellikle uzamış hareketsizlikten sonra görülen eklem sertliği eklem romatizmasında olduğu gibi uzun olmasa da, genellikle 20 ila 30 dakika boyunca sürebilir.

Belirtilerin hava ve ısı değişimleri ile şiddetlenmesi genellikle hastalar tarafından yakınılan bir durumdur.

• Fizik Muayene: Fizik muayenede eklem kenarlarında ağrı olması ve eklemde kemik yapıda genişleme ile birlikte ödem saptanır. Hareket esnasında ses alınması ve eklem hareketlerinin kısıtlılığı diğer hastalığa ait özelliklerdir.
• Eklem Sıvı İncelemesi: Bu yöntem genellikle; eklem romatizması, gut ve diğer eklem hastalıklarını dışlamak için yapılır.
• Direk Grafi: Erken evrelerde radyoloji de bir şey çıkmayabilir ancak kıkırdak kaybı oldukça, hastalık ilerledikçe eklem aralığında daralma belirginleşir.

Radyolojik olarak eklem aralığında daralma, kemiklerden kopan kemik parçaları(eklem fareleri), kıkırdağın altındaki kemikte sertleşme ve kemik-eklem uyumunun bozulması ve eklemin kemik üzerinden kayması görülür.

• Artroskopi: Erken dönemde tanı koymada faydalıdır. Klinik olarak pek kullanılmaz.

Gonartroz Tedavisi

Gonartrozun doğal seyri değişkenlik göstermekle birlikte iyileşme ve bozulma dönemleriyle seyreder. Diz kireçlenmesinin tedavisi bundan dolayı, bireysel olarak her hasta için ayrı uygulanmalı; eğitim, fiziksel tedbirler, medikal tedaviler ve cerrahi yaklaşımlar şeklinde bir yol izlenmelidir.

Eğitim; eklemin korunması yönünde tavsiyelerin öğretilmesi, diz kireçlenmesi egzersizleri ve uygun ilaç tedavisinin uygulanması şeklinde olmalıdır.

Destek Malzemeler ve Eğitim: Bozuk vücut duruşunun düzeltilmesi ve aşırı bel lordozu için destek korseler yardımcı olabilir.

Diz kireçlenmesi olan hastaların uzun süreli ayakta kalması, çömelmesi ve bağdaş kurması engellenmelidir. Obez hastalar kilo vermeye yönlendirilmelidir.

Bazı hastalarda kama destekli tabanlıklar eklem ağrısını azaltabilir.

Gün içindeki dinlenme aralıkları da faydalıdır. Tek taraflı diz kireçlenmesi olan hastalarda etkilenen eklemin diğer tarafındaki elde tutulan bir baston ekleme binen yükü düşürerek ağrıyı azaltabilir.

Bilateral gonartrozda (İki taraflı kireçlenmede) koltuk değneği veya yürütücü kullanımını gerektirebilir.

Fizik Tedavi: Gonartrozda ekleme sıcak uygulanması ağrı ve tutukluğu azaltabilir. Çeşitli yöntemler mevcuttur ancak en ucuz ve uygunu sıcak bir duş veya banyodur. Genellikle buz uygulaması sıcağa göre daha iyi ağrıyı keser. Fizik tedavide ayrıca eklem çevresindeki kasları güçlendirme egzersizleri uygulanır.

Medikal Tedavi: İlaç tedavileri, diz kireçlenmesinde geçici fayda sağlayıp hastalığın gidişini değiştirmezler. Mevcut ilaç tedavileri, basit ağrı kesicilerden, iltihap kurutuculara ve yeni nesil seçici siklooksijenaz enzimi inhibitörlerine, eklem içine steroit hormonunun uygulamasına ve kıkırdak koruyucu maddelerden depresyon ilaçlarına kadar değişkenlik gösterir.

Trombositten Zengin Plazma (PRP): Diz kireçlenmesinde PRP; kişiden alınan kan santrifüj edilerek içindeki plazma kısmı ayrılır ve kişinin eklem aralığına enjekte edilir. Bazı hastalarda ağrıyı ve belirtileri azaltmada etkilidir.

Cerrahi Tedavi: Gonartrozda cerrahi tedavi yöntemleri total eklem nakli şeklindedir. Bu tedavi özellikle diz ekleminde ağrının geçirilmesinde ve fonksiyonun artırılmasında tam olarak etkilidir.

Bu yapay eklemlerin dayanıklılık süreleri söz konusu olduğu için, kullanımlarının diz kireçlenmesinin son dönemindeki hastalarda uygulanması uygun olmaktadır.

Birçok hastalıkta olduğu gibi diz kireçlenmesinde de kök hücre gelecekte tedavi olarak umut olacağı düşünülmektedir.

Gonartroz Tedavi Edilmezse

Gonartroz tedavi edilmezse ilerleyen dönemlerde çok şiddetli ağrı gelişebilir. Kişinin günlük aktivitelerini yapamayacak hale getirir. Diz kireçlenmesi ilerleyici bir hastalıktır ve ilerleyen dönemde kalıcı sakatlığa yol açabilir.

Diz kireçlenmesi olduğunuzu düşünüyorsanız vakit kaybetmeden doktora başvurun.

Gonartroza Ne İyi Gelir?

Gonartrozda temel amaç ekleme binen yükü azaltıp hastalığının ilerleyişini yavaşlatmaktır.

• Kilo verme
• Vücut postürünü düzelten egzersizler, korseler
• Eklem çevresindeki kasları güçlendiren egzersizler
• Kuvvetlendirme egzersizleri, germe egzersizleri, Aerobik egzersizler
• Gün içinde aralıklarla dinlenme molaları vermek
• Kama destekli tabanlıklar
• İlerleyen durumlarda bastonlar, değnekler
• Ağrıyan yere buz uygulanması
• Ilık bir duş vs.

Gonartroza Ne İyi Gelmez?

Ekleme yük bindiren hareketler genel olarak diz kireçlenmesine iyi gelmez.

• Obezite
• Bozuk vücut postürü
• Uzun süreli ayakta kalınması, çömelme ve bağdaş kurulması
• Ekleme alınan darbeler
• Sık hastalanmak
• Tansiyon, diyabet gibi ek hastalıklar
• Ağır yük taşımak vs.
  

Gonartroz İlaçları

Gonartrozda ilaçlar kesin çözüm sağlamazlar. Hastalığa bağlı oluşan şikâyetleri azaltırlar. Kıkırdak koruyucu ilaçlar eklem içine uygulanır.

• Parasetamol (İlk seçenek)
• Nonsteroid Antiinflamatuar İlaçlar (NSAİİ): İbuprofen, Ketoprofen, Naproksen, Aspirin, vs.
• COX 2 inhibitörleri: Selekoksib ve Rofekoksib
• Kondroprotektif İlaçlar: Glikozaminoglikan, Hyaluronik asit, Kondroitin Sülfat (iğne şeklinde eklem içine uygulanırlar)
• Kortikosteroidler

Bu makaledeki yazılar bilgilendirme amaçlıdır. Kendinizde diz kireçlenmesi olduğunu düşünüyorsanız doktorunuza başvurunuz!

Gonartroz Ameliyatı

Gonartrozda cerrahi tedavi, ilaç ve fizik tedavinin fayda sağlamadığı hastalarda uygulanır.

Yapılan cerrahi işleme göre 4’e ayrılırlar:

Artroskopi: Cerrahi olarak eklem arasında kalan kıkırdak ve kemik parçacıklarının alınması işlemidir. Bu işlem ağrıyı azaltır ve hareketi arttırır. Geçici tedavi şeklidir.

Osteotomi (Kemik düzeltme): Cerrahi olarak kemik eklem uyumunun sağlamak amacıyla kemiği düzeltme işlemidir.

Artroplasti (Eklem nakli, takma protez): Günlük yaşam aktivitelerinde ilerleyici kısıtlamalara yol açan ve diğer tedavilere yanıtsız, dayanılmaz ağrı olduğunda yapılır. Eklemin fonksiyonlarını yerine getirebilen takma protez takılır.

Artrodez (Eklemin dondurulması): Kemiğin ve eklemin bir kısmı cerrahi olarak alınıp eklem kendiliğinden kaynaşmaya bırakılır. Artroplasti işlemi yapılamayan ya da başarısız olan durumlarda yapılan bir ameliyattır.

Hamilelikte Gonartroz

Hamilelikte artan vücut ağırlığıyla birlikte diz eklemlerine de binen yük artar. Önceden var olan bir diz kireçlenmesi daha da artabilir.

Bu durumda gebelik süresince alınan kiloya dikkat edilmelidir, gün içerisinde çok ağrı oluyorsa gebenin, bu durumu kendini takip eden doktora bildirmesi önemlidir.

Gebelikte kullanılan basit ağrı kesicilerin bile bebeğe zararı olabilir. Şikâyetler için bir kadın doğum uzmanına başvurulmalıdır.

Gonartroz için Hangi Doktora Gidilir?

Gonartroz için "Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon" bölümüne ve bir "Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon" uzmanına başvurunuz.

Ağrı; eklemlerde sertlik, tutukluluk, şişlik; eklemi hareket ettirirken ses gelmesi, hareket kısıtlılığı, bacakta şekil bozukluğu, çevre doku şişliği gibi belirtileriniz varsa doktora başvurunuz!